Lögberg - 04.10.1923, Blaðsíða 4

Bl« 4
AÖGBERG, FIMTUDAGINN
4. OKTÓBER 1923
Vandræðin vaxa.
I síðustu Heimskringlu fer ritstjóra þess
blaðs eins og druknandi manni, að hann gríp-
ur í það, sem hendi er næst, í von um, að geta
dregið sjálfan sig að landi, þó það sé ekki
nema hálmstx-á.
t þessu síðasta svari sínu til Lögbergs
sleppir hann, eða þá hver sá, sem fyrir þess-
ari heiðindóms prédikun í Heimskringlu hef-
ir staðið, hinu upphaflega umtalsefni, en reyn-
ir, eins og Kringlu er tamt, að þeyta upp
moldviðri og ryki, sem málinu er lítið eða
ekkert skylt, til þess að villa mönnum sjónar
á aðal umtalsefninu. En það var, eins og
flestir muna, að einangrun íslendinga hefði
valdið norrænni tungu tjóns, og að hinn “suð-
ræni náðarboðskapur” hafi dregið þrek úr
þjóðinni íslenzku og spilti henni. En það eru
þessar staðhæfingar béðar, sem Lögberg hef-
ir verið að mótmæla og gerir enn.
I staðinn fyrir að halda sig við þetta um-
talsefni og reyna að sanna að kjarni hins
heiðna átrúnaðar, sem blaðið hefir verið og
er að flytja, sé lífrænni og fegurri heldur en
kjarni hinna kristnu trúarbragða, sem í raun-
inni er ekki á færi Heimskringlu né heldur
nokkurs annars blaðs etSJJmanns að gera, þá
hefir ritstjórinn ekkert að bjóða í þessari síð-
ustu grein sinni nema fáráðlegt fálm út í loft-
ið, eða þá illgirnis keksni í garð ritstjóra Lög-
bergs, sem hvox-ugt er þungt á metaskálum
hugsandi manna, þegar um sannanagögn er
að iieða. Og til þess að sýna, að þessi stað-
hæfing vor um fáimið í Heimskringlu sé meira
en orðin tóm, þá skulum vér, þó ógeðslegt sé,
athuga nokkur aðal atriði í síðasta svaiS
blaðsins.
Trúrœkni hirma heiðnu forfeðra vorra.
Heimskringla segir, að hún hafi verið
mikil og áhrif hennar djúp á líf þeirra. En
þó svo hafi verið, þá sannar það ekki, að þeirra
heiðna trúrækni, eða þeirra heiðna trú, hafi
verið göfugri heldur en trúin kristna.
Menn geta trúað á líkneski, á dýr, á skrið-
kvikindi, eiginlega helst alt á milli himins og
jarðar og undir jörðinni, án þess að sá átrún-
aður göfgi sál mannsins hið minsta. Það er
því ekki trú mannsins, eða mannanna, sem í
þessu efni veldur mestu, heldur kjarni eða eðli
trúarinnar.
Hver var nú kjarni hinnar heiðnu trúar
forfeðra vorra—Asatrúarinnar ? Manndráp og
blóðsúthelling, eilíft endalaust stríð hér í lífi.
Aðal skilyrðið fyrir inntöku þeirra í sveit
Einherja í Valhöll var að þeir gengju hraust-
lega fram í orustum hér í lífi, dræpu sem
flesta, og að falla sjé.’fir á vígvelii. En svo
er ekki þar með búið, heldur halda þeir áfram
að drepa hver anuan og ganga aftur og drekka
brennivín í Valhöll, alt til hinnar mijílu ioka-
orustu—ragnaröks. Ásatrúin var orustu- og
inanndráps-trú í orðsins fylstu merkingu, og
hinar náttúrlegu afleiðingar hennar voru her-
eða ráns-ferðirnar á hendur saklausu fólki út
um öll lönd, og þarf því Heimskringla ekki að
kippa sér upp við það, þó vér nefndum ávexti
þessarar trúar rán og manndráp, því þeir voru
það. Víkingaferðirnar voru ekkert annað en
ráns- og manndráps-ferðir, löghelgaðar af
Ásatrúnni. 0g ef Heimskringla vill trúa því,
að sú hugsjón sé fegurri heklur en kenning
kristindómsins um kærleik, frið og n^, þá á
hún rétt á því, og þá líka sjálfsagt fyrir hana
að halda sínum heiðindómsboðskap áfram.
Heimskringlu verður skrafdrjúgt um
stofnun alþingis og allsherjar ríkis á Islandi
árið 930, sem vér vorum áður búnir að taka
fram að væri það eina, sem hægt væri að telja
heiðnum sið til framk\Tæmda hjá þjóð vorri,
og þó kom sú framkvæmd ekki að fullum not-
um fyrir kappi og ofríki hinna heiðnu höfð-
ingja, fyr en fimtardómurinn, eða yfirdómur-
inn var stofnaður, en það gjörði kristinn mað-
ur, Njáll Þorgeirsson á Bergþórshvoli, eins og
lesa má í sögu hans, og er víst óhætt að tejla
það fegursta gimsteininn í því forna laga-
emíði.
Iíeimskringla segir, að ritstjóri Lögbergs
andmæli heiðindómsboðskap blaðsins, til þess
að koma heiðindómsnafni á ' “He\imskrin|.*{!-
unga”. Þetta er barnalegur útúrsnúningur
út úr því sem vér sögðum. Vér sögðum aldr-
ei, að “Heimskringlungar” væru fheiðnir.
Það sem vér höfum sagt, er, að Heimskringla
hefir. gerst heiðninnar málgagn, og segjum
enn, og oss virðist að blaðið þurfi enga graut-
argerð til þess að ganga úr skugga um það,
nema ef grauturinn í heila ritstjórans er orð-
inn svo veliandi, að hann geti ekki lengur
greint hvítt frá svörtu eða ljós frá myrkri.
Flestir mundu geta skilið án grautargerðar,
að það sé nokkuð annað að segja, að blaðið
Heimskringla flytji guðlast og heiðindóm,
heldur en að segja, að aðstandendur blaðsins
séu heiðnir. En fyrst Heimskringla vill endi-
lega smyrja heiðindómsnafninu á þá, þá get-
um vér ekki að því gert,—sú gamla veit lík-
lega hvað hún má bjóða sér í þeim efnum.
Heimskringla segir, að vér séum að bregða
heiðnum forfeðrum vorum um óskírlífi. Þetta
er ósatt. Vér bentum á það sem sögulega
staðreynd fyrir hnignun íslenzku þjúðarinn-
ar, og það með, að sá löstur ætti upptök sín í
heiðni. Heimskringla sjálf staðfestir þetta í
síðasta blaði með því að segja, að óskírlífið
sé ekki í samræmi við anda kristindómsins. Og
fyrst rætur þess lastar standa ekki í kristnum
sið, þá verða þær að standa ' heiðnum. því
cinhvers staðar verður vondur að ver.i.
Vér höfum hvergi sagt, að sögur Snorra
og Ara fróða séu klaustrum og klerkum að
þakka. Það sem vér sögðum og segjum enn,
er, að það voru hinir kristnu kirkjumenn ts-
lendinga, sem fluftu mentunina og ritlistina
inn til hinnar íslenzku þjóðar, og að það sé
það tvent, sem mestum ljóma hefir brugðið
upp yfir hina íslenzku þjóð, því án mentunar
hefði íslenzk ritlist aldrei þroskast. En það
teljum vér sjálfsagt, að klaustrin og prestam-
ir hafi átt mikið meiri þátt í. ritverkum þeirra
Snorra og Ara heldur en Heimskringla vill
viðurkenna; því báðir þessir menn voru miklu
vandari að heimildum sínum, heldur en
Heimskringla að orðum. En prestarnir og
mentamenn klaustranna voru líklegri en
nokkrir aðrir mentamenn í landinu til þess að
að vita deili á málum þeim, sem þessir menn
voru að rita um, og því ábyggilegri heimildir
þar að fá, en annars staðar. Enda er það á
vitorði allra, að Ari fróði bar verk sín undir
þá Þorlák biskup Þórhallsson í Skálholti og
Ketil biskup Þorsteinsson á Hólum til athug-
unar og umsagna.
Ekki er gott að sjá, hvaðan Heimskringlu
kemur sú vizka, að Snorri Sturluson hafi ekki
kunnað latínu, eða það, að norrænn kveðskap-
ur hafi ekki verið til í klaustrunum. LTm hina
fyrri af þessum staðhæfingum er það að
segja, að oss leikur í meira lagi grunur á því,
að hún sé ósönn—ein af þessum staðhæfingum
Heimskringlu, sem við ekkert hefir að styðj-
ast. Það er litlum vafa bundið, að Snorri
naut mentunar á meðan hann var í Odda, en á
þeim dögum var latíi\an aðal mentagreinin,
eins og hún var þá aðal mentamálið, og því
meir en litlar líkur til þess, að Snorri hafi
numið það ásamt norrænunni. Allir vita, að
s'ðari staðhæfingin er ósönn og þarf ekki
annað í þeim efnum, en að vitna til kvæðisins
Lilja, eftir Eystein Ásgrímsson.
Enn er Heimskringla að fetta fingur út í
umsögn Lögbergs um skyldleika þeirra Jóns
Loptssonar og Sæmundar fróða. Um það at-
riði skal nú ekki frekar deilt. En til skýring-
ar því máli setjum vér hér ummæli Dr. Guð-
brandar Vigfússonar um það atriði, sem tek-
in eru úr ritgerð hans um Snorra Sturluson,
sem er að finna í fvrra hefti af Oxford-útgáfu
hans af Sturlungu:
“When three years old he was sent into
fosterage at Oddi, the house of the mighty
chief Jón Loptsson, the most influential man
of his day in Iceland, great-grandson of Sæ-
mund the Historian, and grandson of king
Magnús Bareleg. ”
(Þegar hann fSnorri) var þriggja ára
gamall, var hann sendur í fóstur til Jóns Lopts-
sonar í Odda, sem var sonar sonar sonur Sæ-
mundar fróða og dóttursonur Magnúsar kon-
ungs berfætta. Jón var mestur höfðingi á Is-
landi í sinni tíð.)
Ef vér höfum farið hér rangt með, þá hef-
ir mörgum orðið það á, sem lakari heimihl
hefir stuðst við en þessa.
1 niðurlagi greinar sinnaæ ber Héims-
kringla sig tilfinnanlega illa út af því sem
hún nefnir glæpsamlegan vitnisburð ritstjóra
Lögbergs um hið norræna eðli. Vér fáum
ekki séð, að það sé neitt glæpsamlegt við það,
að segja satt, hvort heldur það er um forfeð-
ur vora eða aðra. Hitt er verra, að vera að
reyna að smeygja þeim löstum, sem þjóð
vorri hefir staðið mest vandræði af, inn til
æskulýðs nútíðarinnar, eins og Heimskringla
er að gjöra tilraun til með heiðindómsboðskap
sínum.
Vér höfum nú drepið á aðal punktana í
síðasta svari Heimskringlu: Trúrækni hinna
heiðnu forfeðra vorra, stofnun alþingis og
allsherjarríkis á Islandi, að ritstjóri Lögbergs
hafi kallað Heimskringlumenn heiðingja, ó-
skírlífisskraf blaðsins, að Snorri, , Sturluson
hafi ekki kunnað latínu, að norrænn kveðskap-
ur hafi ekki verið til í klaustrunúm, og að Jón
Loptson hafi ekki verið sonar-sonar sonur
Sæmundar fróða, heldur sonarsonur hans; og
geta menn svo borið um hve þýðingarmiklir
þeir eru fyrir hið upphaflega umtalsefni okk-
ar: Einangrun Islendinga og spilling hins
“suðræna náðarboðskapar” á hina íslenzku
þjóð. Það er ekki einn einasti þeirra, sem
snertir umtalsefnið, og það var líka sá eini
vegur, sem Heimskringlu var fær í þessu máli,
að standa ekki við neitt, heldur fara undan í
flæmingi um alla vindheima, eða svo langt sem
hún kemst; en hvað langt vér nennum að elta
hana, það er annað mál.
Leiðtogi frjálslynda flokksins
á Englandi.
Enska tímaritið nafnfræga, Review of Re-
views, staðhæfir, að Herbert H. Asquith, fyrr-
um ■stjórnarformaður Breta, sé í raun og veru
hinn eini og sanni leiðtogi frjálslynda flokks-
ins á Bretlandi og beri höfuð og herðar yfir
flesta stjórnmálamenn samtíðar sinnar. Eft-
irfylgjandi greinarkorn, er lauslega þýtt úr
tímariti þessu:
Fyrir rúmu ári eða svo, sýndi Review of
Reviews fram á það með svo ljósum rökúm
að ekki verður móti mælt, að fordómarnir gegn
Mr. Asquith meðan á striðinu stóð, voru bygð-
ir mestmegnis á öfund og síngirni, eins og
sannast hefir síðan'., Atvikin Ihafa dregið
fram í dagsljósið margt frá því er Asquith lét
af völdum, er sýnir betur en flest annað, hve
afleiðingarnar af lágum hvötum, hefna sín
óþyrmilega á hverjum og einum, er ætlaði að
gera sér mat úr þeim og gerði ef til vill um
stundarsakir. Bræðingsstjórnin, sú er við
völdum tók af Asquith og hugði sjálfa sig ó-
dauðlega, féll með vansæmd. Leiðtogi þeirr-
ar stjórnar, er um eitt skeið var einskonar al-
ræðismaður Evrópu, steyptist niður af sínum
pólitiska himni ofan í myrka gjá, yfirgefinn
af flestum sínum fornu vinum. Nýr og á-
hrifamikill verkamanna flokkur, er kominn til
sögunnar, er skipar hina opinberu andstæð-
ingafylking stjórnarinnar. En um fram alt
hefir það þó sannast, er blað vort hélt þá og
hefir ávalt haldið fram, að Herbert H. Asquith
hafi verið og sé enn hinn máttugi, gætni og
framsýni leiðtogi hinnar brezku þjóðar, hvort
heldur í stríði eða friði. Allar þær mörgu til-
raunir, er til þess hafa verið gerðar, að hefja
aðra til skýjanna, á kostnað þess merka
manns, eru nú orðnar að lítili vindbólu.
Einn þeirra manna, er fremst gekk í þá
átt, að grafa ræturnar undan Asquith, var
Northcliffe lávarður, en Lloyd George, þáver-
andi fjármálaráðgjafi, ísamþýkti undfirróðurt
inn með þögninni. Northcliffe var sambland
af slungnum viðskifta leiðtoga og barni, er
aldrei gat ná.ð fullum þroska. Hann var fé-
gjarn og jafnframt því svo fáfróður, að mest
bar á þeim eiginleika, að . 'hégómadýrlðinni
einni undanskilinni. Hann hafði umráð yfir
hinni fáránlegustu keðju af dagblöðum, og var
þess vegna um hríð nokkurs konar svipa á
hugsunarhátt miljóna manna, einkum þá hinna
lítilsigldari. Hvar helzt se mþví varð við kom-
komið, lét Northcliffe blöð sín narta í Asquith
og linti eigi fyr, en hann hafði fengið nógu
marga til þess að trúa því, að eitthvað væri
bogið við afstöðu hans til stríðsins, en á því
sviði var þjóðin af eðlilegum ástæðum við-
kvæmust fyrir.
Ýmsir hafa fundið Asquith það til for-
áttu, að hann skyldi ekki reyna að hæna að sér
þenna hégómagjama pappírs-gullkálf með
veizluhöldum og öðru þvílíku. Það var aldrei
Asquith lagið, að afla sér fylgis á slíkan hátt,
hitt enda harla vafasamt, að hann hafi nokkru
sinni lagt mikið upp úr fylgi Northcliffe’s,
með því að kunnugt var, að skoðanir þeirra á
flestum meginmálum, voru næsta ólíkar. Hon-
um hafði aldrei komið til hugar, að láta
nokkrum einum manni að minsta kosti haldast
uppi, að flytja umboðsvaldið frá No. 10 Down-
ing Street og yfir í Carmelitehúsið, eins lengi
og hann fengi við nokkuð ráðið. Fjármálaráð-
gjafinn bjó þá að No. 11, og þangað var North-
cliffe ávalt boðinn og velkominn, þar gat hann
öldungis óáreittur spaugast að því hvað As-
quith væri orðinn gamall, óákveðinn í skoðun-
um og yfir höfuð að tala, ekki lengur stöðu
sinni vaxinn. Og að lokum fór þannig í des-
ember 191fi, að Beaverbrook-Lloyd George-
Northcliffe-samsærið, fékk fram að ganga og
með því var rutt úr vegi manninum, sem Lud-
endorff sjálfur sagði, að búið hefði svo um
hnútana í upphafi, að ekki hefði verið viðlit
fyrir Þjóðverja að vinna stríðið.
Nú er það komið á daginn, og á þó eftir að
skýrast enn betur, að maðurinn, sem aldrei
gerði tilraun til þess að verja sjálfan sig, Mr.
Asquith, brást aldrei, þegar mest reið á.
Þangað sóttu foringjar flotans og landhersins
hvatning og þrótt. Hann var eini maðurinn,
sem haldið gat þjóðinni óskiftri um það leyti,
er ófriðurinn gaus upp, eins sundurlynd og
hún var þá um þátttökuna. Hann var eini
maðurinn, er talað gat kjark í lávarð Grey, er
liann var rétt að því kóminn að láta af em-
bætti. Hann var líka eini maðurinn, sem haft
gat taumhald á Wiston Churchill. Enda játar
Mr. Churchill það afdráttarlaust í hinni nýju
bók sinni, að forsætisráðgjafinn hafi alt af
staðið “eins og klettur úr hafinu.” Og sú
■sarð reynsla allra, er með honum störfuðu.
Því meira, sem opinberast af leyndardómum
fyrstu tveggja stríðsáranna, þess augljósara
verður ]>að, hve miklu Asquith fórnaði í þarf-
ir þjóðar sinnar, um þær mundir, er margir
]>eir, er nú gera hæstu kröfur til heimsviður-
kenningar, gengu með lífið í lúkunum.
Þrátt fyrir nartið og róginn, er Mr. Asq-
uith samt sem áður hinn eini og sanni leiðtogi
frjálslynda flokksins á Bretlandi og það svo
ótvírætt, að um þessar mundir kemst enginn í
hálfkvisti við hann. Enda má um flesta hina
með sanni segja, að þeir hafi í pólitiskum
skilningi, sálgað sjálfum sér af ásettu ráði.
Herbert H. Asquith, er framúrskarandi
áhuga- og eljumaður; sýndi hann það ekki
hvað sízt í síðustu kosningum. Hann ferðað-
ist svo að segja nótt og dag um landið þvert
og endilangt, meðan á kosnjngabaráttunni
stóð og eggjaði liðsmenn sína. Kom enda að
flestum þeim hinum gömlu fylg'ismönnum
Robin
Hood
Flour
i
Bezta efni og það hag-
kvæmasta
zmmmsismmiæmiimm
o™
"flONET BAGK"
ROBIN HOOD FLOUR IS GUARANTEEO TO 6IVE YOU *
BETTER SATISFACTION THAN ANY OTMER FLOURMILLED £
IN CANADA YOUR DEALER 15 AUTHORIZEO TO REFUND Þ
THE FULL PURCHASE PRICE WITM A «0 PtR CÍMT PEN
ALTY ADOED. IF AFTER TWO BAKINGS VOU ARE NOT
THOROUGMLV SATISFIED WITH TME FLOUR. AND WILL
RETURN TME UNUSED PORTION TO MIM
ROBIN HOOD MlltLS. LIMITED

Innifalin í hverjum poka
24 pund og þar yfir.
ROBINHOODMILLSLTD
MOOSE JAW, SASK.
sínum, er reynst höfðu trúir hinum frjálslyndu
hugsjónum, þegar mest lá við. Sínu eigin
kjördæmi, Paisley, gaf hann ekki nema tiltölu-
lega lítinn gaum. Var annara um að afla
stefnunni fylgi sem allra víðast, hvað sem
eigin hagsmununl leið. Kosningu náði hann
þó sjáfur, þótt eigi væri að vísu með meira en
rúmum þriggja hundraða meiri hluta.
Eins og nú standa sakir, ber Asquith höf-
uð og herðar yfir flesta, ef ekki alla samþing-
ismenn sína í neðri málstofunni. Bera allir
flokkar fyrir honum óskifta virðingu, jafnt
leiðtogi hins svo að segja nýfædda verka-
mannaflokks, sem hinn hægláti, ráðvandi, en
“óinnblásni” leiðtogi afturhaldsflokksins, nú-
verandi forsætisráðgjafi.
Ilerbert H. Asquith, er sá eini foringi
frjálslynda flokksins, er þrátt fyrir árin, hefir
sett sig inn í hinn nýja skilning frjálslyndu
stefnunnar og sýnt honum samiíð. Honum
skilst, að hinar pólitisku æðar frjálslynda
flokksins þarfnast nýs blóðs, ef honum á að
verða forðað frá upplausn eða rotnun.
Maðurinn, er af ýmsum ástæðum, er sag-
an mun síðar varpa enn skýrara Ijósi yfir, var
beint svikinn af undirmönnum sínum og starfs-
bræðrum fyrir sjö árum, nýtur nú meiri og
almennari virðingar hjá þjóð sinni, en nokkru
sinni fyr.
Undantekningarlaust mun nú vera svo
komið, að á sérhverri þeirri stefnu, er hinir
vitrustu Norðurálfumenn hafa komið saman, í
þeim tilgangi að ræða um alþjóðamál, hafi það
orðið alment álit, að ef sami maðurinn, sem
sat við stýrið á Englandi 1914, hefði einnig
verið að verki við Versalasamningana, mundu
þeir hafa orðið réttlátari, en raun varð á.
Ekki ólíklegt heldur, að þá mundu ýmsar hin-
ar ægilegu afleiðingar stríðsins hafa verið
gleymdar, Norðurálfan búin að ná sér nokkuð
aftur og komin á góðan rekspöí 1 velgengnis-
áttina.
Ástœðu nar
fyrir því að hugur Lslenzkra
bænda hneigist til Canada.
64. Kafli.
Væntanlegir innflytjendur, er
hafa í 'hyggju að flytjast til
vestur Canada, hafa jafnan haft
góðan augastað á Saskatchewan,
enda mun fylki það vera tiltlu-
lega betur augfýst í Evrópu, en
nokkurt hinna fylkjanna. Eru
það einkur Norðurlandamenn, er
þangað hafa sótt. Getur þar víða
jhá þeim, sem finnast þeir vera
að líta blómleg bygðarlög iþétt-
skipuð jfslendingum, Norð’mönn-
um og Svíum. —
Jarðvegur Saskatchewan fylkis,
er víða svipaður því sem við-
gengst í hinum Sléttufylkjunum.
Hann felur í sér afar margbrotið
frjómagn, og er því sérstaklega
vel til kvikræktar fa'llinn, án þess
að nota þurfi áburð- Á vetrum
fer frost alldjúpt í jöðu og safn-
ast þar með nægur raki saman
fyrir sáninguna að vorinu til.
Minstu bújarðir eru aldrei ’rninni
Nfn STJÓRNAR SKULDA-
BRÉFA ÚTBOÐ
NYTT útboð af Dominion of Canada skulda-
bréfum, með 5% vöxtum, dagsett 15. októ-
ber, í $100, $500 og 1,000 upphæðum, eru nú til
sölu fyrir almenning. Hlutabréf þessi falla í
gjalddaga 1928 og 1943.
Þeir, sem eiga sigurlánsskírteini, er falla í
gjalddaga 1. nóv. 1923, geta látið þau ganga upp
í þetta nýja lán og þannig nytfært sér hin góðu
kjör, sem í boði eru. Eldri skuldabréfin vorða
tekin í skiftum, á fullu verði, og halda eigendur
þeirra arðmiðunum fyrir nóvember. Hin nýju
fimm ára verðskuldabréf, eru boðin á 99 og
vexti, en tuttugu ára bréfin á 9814 og vexti.
Þessi veðskuldabréf eru hin álitlegustu
hagnaðarkaup. Yerður áskriftum veitt mót-
taka og skift um eldri skírteini, við sérhvert
útibú banka þessa, er veitir allar upplýsingar
tafarlaust.
THE R0YAL BANK
0FCANADA