Lögberg - 17.02.1927, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. FEBRÚAR 1927-
SI&. S
Thomas Woodrow Wi son.
1856 —1924.
Forseti Bandaríkjanna 1913—1921.
Eftir Aðalstein Kristjánsson.
Frh
X.
Joseph P. Tumulty, yfirritari Woodrow
Wilsons, var kaþólskur lögiuaður, af írskum
ættum. Hafði hann verið kosinn þingmaður í
New Jersey ríki. Tumulty var fátækur, og hafði
stóra fjölskyldu; vinir lians ásökuðu hann
fyrir það, að hætta við þingmensku og lög-
maimsstörf til þess að taka ritarastöðu Wil-
sons, þegar hann var kosinn í-íkisstjóri í New
Jersey. “Það er ásetningur minn að færa
Woodrow WiLson og trúarbræður hans, heim
sanhinn um það, að það er að minsta kosti einn
kaþólskur maður til, sem er viljugur að þjóna
mótmælanda — Presbýterían — þó inntektir
verði dálítið minni,” svaraði Tumulty.
Tumulty hélt þessari stöðu, sem var bæði
erfið og vandasöm, í tíu ár — sérstaklega sein-
ustu árin í Washington. Tumulty ritaði bók
um Wilson, sem út kom skömu áður en haníi
dó.
Þó Wilson tæki sér nærri, að senda ungu
mennina út úr foreldrahúsum í Evrópu-stríðið,
þá vildi hann gera alt, sem í hans valdi stóð, til
þess að vinna sigur sem allra fyrst, eftir að
teningunum var kastað. Bonar Law, ráðgjafi
Lloyd George, síðar stjómarformaður Breta,
sagði: ‘‘ Eg sá Lloyd George aðeins einu sinni
óttasleginn og kvíðafullan. Það var morguninn
eftirminnilega í marz 1918, þegar þær fréttir
komu, að þýzki herinn hefði gert harðasta at-
lögu. Þá sagði Lloyd George “Mikill liðstvrk-
ur frá Ameríku, liið allra fyrsta, er það eina,
sem getur bjargað okkur.” IVilson svaraði því
kalli, með því að fjölga daglega 0g vikulega
skipum og hsrmönnum, sem til Evrópu voru
sendir, þangað til liann sendi stuhdum tvö
hundruð þúsund á mánuði.
Það var nokkru seinna, á þessu sama ári,
1918, þá var háttstandandi liermaður að finha
að afskiftum Wilsons af stríðinu. Þá sagði
Llovd George: “ Ivapphlaupið liefir verið á
milli von Hindenburg og Woodrow Wilson.
Wilson vann.”
Það var Wilson forseti, sem lagði á ráðin
með það — og eggjaði til framkvæmda — að
leggja tundurdufl vfir Norðursjóinn, til þess
að stemma stigu fyrir kafbátum Þjóðveja Það
var búið að Jeggja sprengivélar þar á víð og
dreif áður. Sérfræðingar töldu allskonar tor-
merki í vegi. Þeir sögðu, að það tæki of langan
tíma, að leggja tundurdufl alla leið yfir Norð-
ursjóinn, og j)ó það hepnaðist, að leggja þau
alla leið, ])á myndu ofsarok sljta þau strax í
sundur. Wilson var sannfærður um, að það
væri mögulegt — að ])að væri eina ráðið til þess
að koma í veg fyrir að kafbátar Þjóðverja evði-
legðu skip, svo að enginn vegur virtist að full-
gera og setja á flot eins mörg skip á mánuði,
eins og þeir söktu. f júlí 1917 var talið, að kaf-
bátar Þjoðverja eyðilegðu 600,000 smálestir á
mánuði. — Wilson hafði sitt fram, tundur-
duflin voru lögð þvert vfir Norðursjóinn. Sér-
fræðingar í sjóhernaði kannast við, að forseti
Bandaríkjanna hafi átt mestan þátt í því, að
eyðileggja hina hlífðarlausi^^afbátaorustu Vil-
hjálms Þýzkalandskeisara.^^
Vel þektur Englendingur, sem hafði ásakað
Wilson fyrir þekkingarleysi á stríðinu, og mál-
efnum Evrópu, sagði: “Eg skammast mín
fyrir það, sem eg liefi sagt um Wilson forseta,
þegar eg minnist þess, liversu örlátur, ráðagóð-
ur og djarfur hann hafi verið í öllum fram-
kvæmdum viðvíkjandi stríðinu.”
En það var sama, hvort Wilson var að láta
bygffja herskip, vopnaverksmiðju, eða leggja
sprengivélar í NorðurSjónum. Mannkærleika-
tilfinning hins hjartaprúða rökfræðings hreyfði
alt af jafn hlýjum og skærum tónum. Það er
eftirtektavert sálareinkenni Woodrow Wilsons,
trúin 0g traustið annars vegar, ótti og kvíði við
veikleika mannanna þins vegar. Þetta samspil
— þessir undirtónar, komu alstaðar fram. í
ræðum og ritum — í tali við vini hans, — vafa-
laust oftast 1 eintali anda hans við alföður alls
lífS; Woodrow Wilson minnir á mörg samstilt
hljóðfæri, þar sem hver meistari, með því að
snerta eina nótu, man eftir — sér í anda alla
hina tonmeistarana, þótt þeir séu fjarverandi.
Mitt í öllu hernaðar umstanginu, með að-
sóknir af undirferli og öfund, glevmdi Wilson
ekki hættunni, sem vfir vofir, að aít muni sækja
1 sama horfið á jörðu. — “Það, sem eg óttast
mest af öllu, er það, að þegar þetta stríð er af-
staðið, þá .byrjurn við aftur, þar sem fyr var
frá horfið — glejmum öllum loforðum um það
að “þetta verði síðasta stríðið”. Hemaðar-
tæki, samkepni og allskonar yfirgangur og
stjórnkænskubrögð verði alveg söm og fyr. Við
verðum að ganga svo frá friðarsamningum, að
það verði hvergi annað Alsace-Loraine, til þess
að deila um 0g orsaka blóðsúthellingar. ”
Þegar Wilson var að leita fyrir sér með
vopnahlé og friðarsamninga, komu margar til-
mgur fram um það, hvað gera ætti við Vilhjálm
keisara og ríkiserfingjana, syni hans — livort
æ 1 að gera það að skilyrði, að keisarinn væri
lekmn frá völdum, áður en vopnahlé væri sam-
Mikil-smetinn flokksmaður Wilsons gaf
s^, að e^ki mundi það affarasælt frá
pohtisku sjónarmiði, að hlífa keisaranum —
Pað mund! ekki verða vinsælt. “Eg er ekkert
hugsa um i>ólitík eða vinsældir, eg er að
jugsa um að spai’a mannslíf. — Þegar eg sann-
ænst um það, að hinn rétti tími sé kominn til
að serþ.Ia fnð, þá geri eg það. Eg get alt
ar lokað mig niður í kjallara 0g ritað ljóð það,
í c^ir ólifað, til þess að forðast felli-
oyfji almenningsálitsins”, svaraði Wilson.
Vopnahlé var samið 11. nóvember 1918.
yzka stjornin hafði beðið um vopnalilé í
skeyti til Wilsons, 5. október, eftir “fjórtán
skilyrðunxxm” (The Fourteen Points), eftir
ræðum, sem Wilson hafði haldið 6. janúar og
27. september, það sama ár.
Vopnahlésbeiðni frá þýzku stjóminni, und-
irrituð af Max Prince af Baden, sem var eft-
irmaður Zimmermanns, endaði með þessum
orðum: “Til þess að komast hjá frekari blóðs-
úthellingum, óskar stjórn Þýzkalands eftir, að
forseti Bandai-íkjanna komi því til leiðar, að
vopnahló verði samið á sjó og landi tafarlaxtst”
(immediately).
sem svar við vopnahlés tilboði þessu, þá
sendi IVilson eftirfylgjandi spurningar: “Er
það meining hins keisaralega ráðherra, að
þýzka stjórnin samþykki fjórtán skilyrðin? Er
hermálaráð Þýzkalands viljugt til þess, að kalla
heim allan þann her, sem nú er staddur á her-
teknu landi? Að endingu: forsetinn pskar eft-
ir að vita, hvort ráðherrann talar fyrir hinn
gamla flokk, sem völdin hefir haft í stríðinu,
eða hann talar í nafni frjálsrar þýzku þjóðar-
innar.”
Vilhjálmur keisari skildi það manna bezt,
ef vopnahlé fengist ekki tafarlaust — innan
fárra daga — þá rnundi her sambandsmanna
taka Berlín. Óvíst, að Vilhjálmur og ættmenn
hans, hefðu þá komist svo friðsamlega frá föð-
urarfinum. Þess vegna tók Vilhjálmur það
ráð, að flýja úr landi.
David F. Houston, landbúnaðanáðgjafi í
stjóm Wilsons, hefir sagt frá því, þegar Wilson
var sannfærður um það að allar hlutaðeigandi
þjóðir, sem tóku þátt í stríðinu, höfðu samþykt
að kallað vrði vopnalilé, að þá hafi hann verið
eins og alt annar maður. — Eins og öllum á-
hyggjum væri þá af honum létt.
XI.
Margir hafa ritað um Evrópu-ferð AVilsons
á friðarþingið, sem kallað var saman eftir að
vopnahlé hafði verið samið, og tók til starfa í
janúar 1919. Oft hafa þær raddir látið til sín
heyra, að þar hafi honum skjátlast. Að liann
hefði haft mikið meiri áhrif á friðarsamninga,
með því að senda fulltrúa, sem valdir hefðu
verið úr báðum hinum pólitisku flokkum Banda-
ríkjanna. Engin tilraun verður gerð til að
dæma um það hér, livort Wilson liafi gðrt rétt
eða rangt með því að fara á friðarþing sjálfur.
Að eins skal á það bent, að helztu mönnum í
báðum flokkum liafði svo margt á milli borið á
stríðsárunum, að Wilson hefir efalaust þózt
hafa góða og gilda ástæðu til þess, að vantreysta
samvinnu og samkomulagi.
Flestir, sem ritað hafa um Evrópu-ferð
AVilson, virðast hafa gleymt því, að það hafi
verið ásetningur hans að rita bók um stríðið —
friðarþingið, ástand og framtíðarhorfur Ev-
rópu. Wilson var sögudýrkandi, fáir menta-
menn höfðu einlægari löngun til þess að rann-
saka sjálfir allar heimildir. Tilfinningum og
hugsunarhætti sumra manna er þannig varið, að
erfitt, eða næstum ómögulegt, er fvrir þá að taka
vitnisburð annara sem fullnaðar úrskurð; oa:
hvorki tortrygni eða sjálfsálit þarf að vera
orsök. Þess verður oft vart, að Woodrow Wil-
son hafði þannig lagaðar eðlishvatir — innblást-
urs hugskoðun — sem einliver sambönd virðast
hafa fyrir utan allar röksemdir annara.—Þrátt
fyrir það, að röksemdir hans voru skýrar, ein-
lægar og velviljaðar, þá er eins og honum hafi
fundist það efamál, livort í þeim væri fólgið
ábyggilegasta úrskurðarvaldið. — Enginn
Bandaríkjamaður skildi betur kröfur og vonir
hinna smærri þjóða; hann liafði lifað og liðið
með þeim í anda, í gegnum stríðið. Margir full-
trúar þeirra liöfðu verið í persónulegu sam-
bandi við hann; hefði það orðið þeim mikil von-
brigði, ef hann hefði ekki farið á friðarþingið.
Það er ekki mikill vandi að skilja það, að
Wilson hafi tekið það nærri sér, þegar honum
varð það ljóst, að fæstir af fulltrúum, sem semja
áttu friðarsamninga, vildu taka til greina
“fjórtán skilyrðin” — eða grundvallaratriði
þau, sem vopnahlé var samið eftir. Að liinar
sigruðu þjóðir, Wilson og sjálfsagt mikill liluti
Bandaríkjaþjóðarinnar, gerðu sér vonir um
mannúðlega friðarsamninga, um það er engin
ástæða að efast.
Woodrow Wilson hafði sannfærst um það,
þegar hann ferðaðist um blóði drifna Evrópu, í
desember 1918, að alþýðan — fátæka verkafólk-
ið — trevsti hoirum betur en nokkrum dauðleg-
um manni til að vernda réttindi þeirra.
‘ ‘ A þeim dögum, þá treystu níu tíundu hlut-
ar þýzku þjóðarinnar því, að Wilson væri liinn
útvaldi spámaður, 'sem væri til þess útvalinn,
að veita þannig lagaða friðarsamninga, að hin-
ar sigruðu þjóðir mættu vel við uns, — treystu
því, að liann hefði bæði viljann og máttinn til
þess að framkvæma það kraftaverk, sem eng-
um stjórnmálámanni hafði áður liepnast undir
svipuðum kringumstæðum”. Þannig ritaði einn
þeirra manna, sem sat á friðarþingi þessu með
Wilson.
Að friðarþingið tók alt aðra stefnu, en
Woodrow Wilson hafði gert sér vonir um, á því
leikur enginn efi. í staðinn fyrir að þar væri
rætt um viðreisn þeirra þjóða, sem nærri var
blætt til ólífis, þá voru þar tvö stórmál, sem
tólku upp of mikinn tíma, — hvaða þjóðir áttu
að ná vfirráðum yfir nýlendum Þjóðverja? og
hvað miklar skaðabætur voru þeir líklegir til
þess að geta borgað? Nærri því allir fulltrúar
til friðarþingsins litu þannig á — og sönnuðu
með framkomu sinni, — að flest önnur mál væru
aukaatriði. Ef hægt hefði verið að leggja þessi
nýlendumál á hilluna, þar til alþjóða sambandið
var samþykt (The League of Nations), þá hefði
áhrif þingsins orðið alt önnur, bæði í Evrópu og
Ameríku. En ])arna kom fram það, sem Wilson
hafði grunað, og óttast. Alt sótti í sama liorfið
eins og á hinum fvrri friðarþingum Evrópu, —
liversu miklu gátu sigurvegarar náð frá hinum
sigruðu þjóðum?
“ Alþjóðasambandið ætti að vera óaðskiljan-
legur hluti af friðarsamningunum,” sagði Wil-
son. “Herrar mínir, eg kom hingað til þess a*
aðstoða ykkur við að draga upp friðarsamning
ana, á þeim grundvelli, sem vopnahlé var samið.
Mér dylst ]>að ekki, að ykkur kemur ekki til
hugar að auðsýna hinum sigruðu þjóðum neina
ívilnun. ” En Herron, sem liafði verið sendi-
lierra Bandaríkjanna til Austuríkis, vildi láta
Wilson bæta við: “Þess vegna hefi eg ekkert
frekar að starfa hér, og fer því til baka til
Washington.”
“Almáttugi Guð! Það væri mér ómögulegt,
það væri eins og eg væri að flýja af hólmi í
byrjun bardagans,” svaraði Wilson.
George D. Herron sendiherra, var að revna
til þess að gera friðaðrsamninga mildari 0g
mannúðlegri fyrir Austurríki, eða það sem eftir
var af hinu stolta keisaradæmi. Astandið þar
í stríðslok var hörmulegra, en líklega nokkurs
staðar annars staðar í Evrópu, nema kannske á
Rússlandi. Hundruð þúsunda af hungurmorða
fólki.
Eins og áður hefir verið tekið fram, var
Herron sendiherra oft að eggja Wilson á að
ganga af friðarþingi. Eftir því sem þingið
stóð lengur, kom það betur í ljós, að fæstir af
fulltrúum voru fvlgjandi stefnu Wilsons. Er
sagt, að fortölur þessar liafi haft niikil áhrif;
Wilson hafi oft verið kominn nærri því að gefa
upp baráttuna, eftir að honum varð það ljóst,
að hann stóð nærri því ehin uppi.
Herron sagði, að mótstöðumenn þeirra
mundu sjá þann kostinn vænstan, að slaka til,
ef þeirri aðférð hefði verið beitt í tíma. Fæstir
fulltrúanna hefðu vogað sér að snúa heimleiðis,
án þess að hafa fullgert friðarsamningana, með
samþykki Bpndaríkjafulltrúanna. — Wilson-
stjórnin hafði lánað $10,000,000,000 (tíu biljón-
ir) til Evrópu. Allar þjóðir, sem tekið höfðu
þátt í stríðinu, þörfnuðust frekari hjálpar
Bandaríkjanna. Engin stjórn í Evrópu hefði
staðist það bragð deginum lengur, ef Banda-
ríkjafulltrúar hefðu gengið af þingi, áður en
friðarsamningar voru fullgerðir. En Wood-
row Wilson var allra manna ólfklegastur til
þess að nota sér nevð Evrópuþjóðanna, því það
v'oru ekki liinir pólitisku leiðtogar, sem mest
hefðu liðið við ])að, lieldur fátæka verkafólkið,—
fólkið, sem treysti honum betur en nokkjum
öðrum.
XII.
Það voru fulltrúar Englendinga og Frakka,
sem í mestum deilum áttu á friðarþinginu, út af
því, hvernig ráðstafa ætti nýlendum Þjóðverja.
Bæði þessi stórveldi vildu ná þar yfirráðum.
Talaði Wilson þá stundum til þeirra, eins og
að hann væri að reyna að siða óþæga skóla-
krakka.
“Hugsið þið ykkur að við, fulltrúar Banda
ríkjanna, kæmum til baka, eftir að hafa brask-
að með lönd.hinna sigruðu þjóða, eins og kon-
ungar og keisarar liafa gert á umliðnum öldum.
Ef við gerðum það, mundiftn við hljóta fvrir-
litningu, som væri fullkomlega verðskulduð. 1
þessu tilfelli er það fastákveðinn ásetningur
okkar, að bregðast ekki vonum þeirra, sem
sendu okkur. ”
“Hinar sigruðu þjóðir og nýlendur þær, sem
þeim tilheyrðu — og íbúar þeirra, — verða að
sjálfsögðu, að liafa frjálsræði til þess að láta í
ljós vilja sinn á því, undir hvers stjórn ])eir
verði framvegis.”
Wilson barðist fyrir því, að fri,ðar])ingið
skipaði umboðsmenn fyrir nýlendurnar, fvrir á-
kveðinn árafjölda (“mandatory”), með svip-
uðu kyrirkomulagi eins og vfirráð Bandaríkj-
anna í Cuba. Frakkar vildu ná eignarhaldi á
nýlendum Þjóðverja, — þeir voru viljugir til
þess að gefa Englendingum dálítinn skika.
Wil'son sýndi þeim fram á það, að ef nýlend-
unum væri þannig skift niður til eignar og um-
ráða, þá mundi það spilla fyrir trú og trausti
manna á Alþjóða Sambandinu (The League of
Nations). “Það verður okkur til skammar og
síðari kynslóðum til tjóns, ef ekki er liugsað um
að vernda réttindi hinna smærri þjóða — hvort
sem þær smærri þjóðir eju búsettar í hálfbygð-
um löndum eða ekki,” sagði Wilson.
Nærri því allar sendinefndimar, sem komu
til Frakklands meðan friðarþingið stóð yfir, og
þær voru margar, og sumar frá vztu endimörkum
jarðar, leituðu ætíð fyrst til Woodrow Wilsons.
Hann gat ekki ætíð gefið þeim loforð eða glæsi-
legar vonir. Var þá *stundum leitað til hins
franska víkings, Clemenceau. Sagði hann eitt
sinn við meðlim einnar þessarar nefndar:
“Wilson talar eins og Jesús Kristur, en hagar
sér eins og Lloyd George.” — Clemenceau hef-
ir ætíð verið uppreisnarmaður á móti fornum
stjórnmálakenningum, snjall rithöfundur. og ó-
væginn, hver sem í hlut á; þess vegna var hann
settur í fangelsi rúmlega tvítugur. Hann er
svo einlægur og eldheitur ættjarðarvinur, að
erfitt er fyrir hann að breyta við aðrar þjóðir
eins og hann vill að breytt sé við Frákka.
M oodrow W ilson og Lloyd George voru hans
erfiðustu mótstöðumenn á friðarþinginu, þó
]>eir væru það sitt upp á hvem máta. '
Clemenceau hefði liaft hollari og heillavæn-
legri áhrif á framtíðarvelferð frönsku þjóðar-
innar, ef hann liefði ekki verið svo kröfuharður
við þýzku þjóðina á friðarþingi.
Kaupmenn og fjármálafræðingar virðast oft
skilja það betur, lieldur en stjórnmálamenn og
aðrir, sem skapa eiga þjóðum útsýni, að eitt
fyrsta skilyrði fvrir vingjarnlegri samvinnu,
er það, að gjaldþol þjóðanná sé nokkuð líkt.
Með því móti verður verzlun og öll viðskifti
hagkvæmari. Þegar fjárhagur er líkur, bera
þjóðirnar meiri virðingu hver fyrir annari. —
Það er alkunnugt, hversu mikið nágannar leggja
í sölur til þess að geta notið sömu þæginda. Það
er betri samvinna á milli mentamála stofnana.
Ein allra þýðingarmesta tilraun háskólanna, til
þess að gera námsmenn betur úr garði, er að
skifta prófessorum, það evkur réttari skifning
meðal fjarlægra þjóða. Háskólarnir verða
vandari að virðingu sinni, bæði þegar stjórnir
þeirra eru valdar og kennarar.
Ein ástæða, sem sumir hafa notað til þess að
gera Alþjóðasambandið tortryggilegt, er sú, að
það uppræti þjóðrækni. Fáir mdim munu vera
þjóðræknari heldur en Englendingar, þó hafa
þeir tilheyrt nokkurs konar alþjóða sambandi í
gegnum margar kynslóðir. Þess vegna hafa
þeir haft tækifæri til þess að starfa með öllum
þjóðum jarðarinnar. Oft hefir það komið í
ljós, að þeir, sem dvalið höfðu fjarri fósturjörð
inni meiri part æfinnar, á tímum neyðarinnar
— þegar gamla England þurfti á liði þeirra
að halda — sönnuðu þeir það í verkinu, að þeir
voru glaðir og viljugir að leggja alt í sölur, engu
síður heldur en þeir, sem höfðu heima setið.
Skýrir menn og sanngjarnir, læra mikið betur
að meta það, sem þjóðum þeirra er vel gefið,
þegar þeir starfa til lengdar með öðrum þjóð-
um, það sanna ensk skáld og rithöfundar, með
sinni .bókmentalegu starfsemi. Viðkynning við
þjóðflokka, sem t. d. Norðurlandabúar þekkja
að eins af bókum, hefir aukið þeim dýpri skiln-
ing og umburðarlyndi. Það mun vera hægt, að
sjá þess víðar merki í listasmekk Englendinga.
Það er alment viðurkent í Bandaríkjunum,
að Englendingar haldi fastara við sín brezku
borgararéttindi, en flestallar aðrar þjóðir Ev-
rópu. Það virðist þess vegna ekki sannast á
þeim, að það eyðileggi þjóðrækni, að standa í
nánu borgaralegu sambandi við allar þjóðir
jarðarinnar.
Bkki er það líklegt, að fólk beri minni rækt
til æskustöðvanna í hinum einstöku ríkjum
Bandaríkjanna, þótt þau séu öll undir sömu
miðstjóm, heldur en þeir, sem aldir eru upp í
hinum litlu lýðveldum Suður-Ameríku. Það er
alkunnugt, hvernig samkomulag er á milli
þeirra. Það er pkki trúlegt, að þeir, sem aldir
eru upp í Chile eða Brazjjíu, Mexico eða Mon-
tana, bæru minni velvildarliug eða lotningu fyr-
ir æskustöðvum sínum, þótt Suður- og Norður-
Ameríka væri í bandalagi, með svipuðu fvrir-
komulagi eins og Alþjóðasambandið, “The
League of Nations”, er stofnsett eftir.
Aðal markmið Alþjóðasambandsins er að
afnema stríð. Til þess að sú liugmynd geti
orðið eitthvað meira en marklítill draumur, er
ráðgert að skipa miðstjórn eða alþjóðar æðsta-
rétt, “World Court”. Þjóðkjörnir fulltrúar og
dómarar hefðu þar svipað vald í þeim málum,
sem þeir ættu að ráða til lykta, eins og hæsti-
réttur Breta hefir haft yfir þeim þjóðum, sem
mynda brezka veldið, eða hæstiréttur Banda-
ríkjanna yfir ágreiningsmálum ríkjanna í sam-
bandinu. “The League of Nations” og “The
World Oourt”, geta ekki unnið sitt ætlunar-
verk meðhn hinar fjölmennari þjóðirnar standa
fyrir utan.
Miklar líkur eru til þess, að Wilson hafi gert
sér von um það, þegar hann lagði á stað til Ev-
rópu, að honum tækist að fá því framgengt á
friðarþingi, að sömu mannúðar og mannkær-
leikastefnu væri þar framfylgt, eins og í hans
föðurlandi eftir þrælastríðið. Suðurríkin voru
partur af einni 0g sömu þjóð, kannæinhver að
segja. Tilgangur hans með Alþjóðasambandinu
var að kenna þjóðunum að bera hver annars
byrði, eins og Bandaríkin gerðu eftir þræla-
stríðið. Ef Wilson hefði tekist að sannfæra
fulltrúa friðarþingsins um það, að ekki einung-
is væri sú stefna mannúðleg, og þess vegna sú
eina rétta, heldur mundi það fljótlega sannast,
að fjármunalega Verði sú aðferð affarasælust.
Wilson hefði þá vafalaust mælt með þeirri
stefnu, að Bandaríkin gæfu Evrópu upp mest-
allar skuldir. Það eru fjölda margir af fram-
sýnustu mönnum í Bandaríkjunum, sem álíta,
að það væri hin rétta aðferð, og nokkrir hafa
látið þá skoðun opinberlega í ljós. Fleiri mundu
fylgja þeirra dæmi. ef þeir ekki óttuðust, að
undir eins og Evrópa losnaði við þær skuldir,
þá mvndi það verða til þess að auka herbúnað,
sem hjótlega yrði til þess að hefja annað stríð
aftur.
Skömmu eftjr að Wilson kom til baka af
friðarþinginu, sagði hann meðal annars: ....
“Mér verður erfitt um mál, þegar eg ber saraan
í huga mínum og reyni að útskýra fvrir vinum
okkar, hinar fögru vonir, sem Evrópuþjóðirnar
liafa gert sér um það, hvað mikið við mundum
geta hjálpað þeim, hve langt við mundum geta
leitt þær í frelsis, friðar og samvinnu áttina, frá
þeirra fyrra ástandi. Þes,s konar liugleiðingar
vekjá hjá mér viðkvæmar og sorglegar tilfinn-
ingar, þegar eg ber saman vonir þeirra við skil-
yrðin okkar megin, til þess að geta fullnægt
þeim vonum. — Vonir þeirra liafa verið svo ein-
lægar og fagrar. Framfarir mannanna geta
ekki stigið svo hröðum fetum í eina átt, það eru
of mörg veður í lofti til þess það geti hepnast.
Þess vegna verða vonbrigði þeirra svo nær-
göngul og tilfinnanleg. Hættan mikla er inni-
falin í því, að Evrópuþjóðimar hafa tapað trú
á stjómum þeim og stjómarfari, sem velti þeim
út í stríðið. Þess vegna verðum við að gera alt.
sem okkur er mögulegt, til þess að hjálpa þeim,
þrátt fyrir alla ^rfiðleikana, sem standa í vegi,
— þrátt fyrir þáð, þótt mörgu þurfi að kippa í
lag hjá okkur, — getum við rétt þeim vingjarn-
lega líknarhendi. ”
Eigið þér frœndui' eða vini í
Gamla Landinu
sem þér viljíð koma til Canada
CANADIAN PACIFIC
Hefir ágaett skipulag þessu viðvíkjandi um alla Evrópu
og getur veitt yður fullkomnustu þjónustu.
tUm borgun má semja viS farbréfa umboðsmanninn
K. G.' McNelUle,
General Paaseng'er Agent,
Canadian Paclfic Railway, Winnipeg.
É. A. McGulnnee.,
City Tlcket Agent. Winnlpeg, Man.
T. StocUdale,
Depot Ticket Agent, Winnipeg. Man.
A. Calder A Co. :: :: 663 Main Street, Wlnnipeg
,1. A. Hebert & Co. :: Cor. Marion & Tache, St. Boniface