Lögberg - 07.04.1927, Blaðsíða 1

40. ARGANGUR |
Helztu heims-fréttir
Canada
Mjög mögnuS taugaveiki gengur
í borginni Montreal si'San meÖ byrj-
un þessa mánaðar og heldur enn
áfram aS útbreiðast. Á þriðjudag-
inn í þessari viku höfðu 1.438
manns veikst þar af þessari veiki.
Er mjólk sem seld er í borginni um
kent.
* •
Sambandsstjórnin ætlar að hækka
laun allra þeirra sem í hennar þjón-
ustu eru um $120.00 á ári, ef árs-.
laun þeirra eru nú lægri en $5.100.
* * *
Hinn 29. f. m. voru liSin 60 ár sið-
an lögin sem nefnd eru British
North America Act, voru samþykt
En þaS eru lögin, sem tengja öll
fylkin í Canada saman i eina heild
og mætti því telja þenna dag af-
mælisdag Canada þjóðarinnar.
» * *
Nefnd sú í Manitoba þinginu, er
til þess var komin að semja spurn-
íngar þær, viSvikjandi bjórsölunni,
sem ætlast er til að lagðar verði
fyrir kjósendur, hefir lokið sínu
verki, og eru spurningarnar á þessa
leið:
1. Eruð þér með því að rýmkað
sé um þá takmörkun sem núgild-
andi lög setja fyrir sölu og flutn-
ingi á bipr ?
2. EruS þér meS því, að bjór sé
seldur i glasatali undir stjórnarregl-
um og eftirliti, á stöðum sem veitt
er leyfi til þess, sem þó séu ekki
langborS óbars) ?
3. Eruð þér meS því að ölgerSar-
félögin hafi áfram rétt til að selja
bjór-beint til þeirra, sem leyfi hafa
til vínfangakaupa ?
R. W. Craig dómsmálaráðherra.
skýrði þinginu frá því að öll þing-
nefndin hefSi komið sér saman um
aS orða spurningarnar þannig:
ekki aðeins stjómar sinnar, heldur
einnig verkamenn og óháðir þing-
menn. Hinir flokkarnir hafa engan
þátt tekið í þessu. Spurningar þess-
ar þvkja nokkuð óljósar, en gera má
ráð fyrir aS bjór verði því aðeins
seldur í glasatali, aS fyrsta og önn-
ur spumingin verði báðar sam-
þyktar af meiri hluta kjósenda.
* * *
Joseph Medard Emard erki-
biskup i Ottawa dó þar i borginni
hinn 29. f. m. 73 ára aS aldri.
* ’ * *
Fvlkisstjórnin i Manitoba ætlar
að eySa hér um bil $2,000,000 til
vegabóta í fylkinu á þessu ári sam-
kvæmt því sem W, R. Clubb ráð-
herra skýrði þinginu frá í vikunni
sem leið. Samkvæmt fyrirætlunum
stjórnarinnar verða þessar vega-
bætur gerðar á ýmsum stöðum í
fvlkinu, en mest af þeim í vestur-
hluta fylkisins.
* * *
Dr. E. D. R. Bissett sambands-
þingmaður frá Springfield, Man.
heíir farið fram á þaS við sam-
bandsstjórnina að hún setti til síðu
900 fermilur af landi í austanverSu
Manitoba-fylki, sem ætlaðar séu
fvrir almennan skemtistað énation-
al parkj. Hefir stjómin, að sagt
er, fallist á þessa uppástungu og
jafnframt ?ð greiða allan kostnað
sem þar af leiðir, þó þarf samþykki
fylkisstjórnarinnar í Manitoba, áð-
ur en þetta getur orSið fastákveSið
Landsvæði þaS, sem hér er um aS
ræða takmarkast að austan af
landamerkjalinunni milli Ontario
og Manitoba fylkja. Norður-tak-
mörkin eru við Winnipeg ána og
suður takmörkin eru rétt sunnan
viS Hawk' Lake. Að vestan á
merkjalinan að vera hér um bil 25
mílur vestur frá línunni, sem aS-
skilur fylkin. Keyrsluvegur sá, sem
verið er aS byggja þvert yfir landið
frá austri til vestur liggur um suð-
ur hluta þessa landsvæSis. Eins og
þegar er sagt er þetta ekki fast ráð-
ið og enn óvíst hvað úr því verður.
* •* *
Sambandsstjómin rgtlar að hafa |
sex flugvélar norður viS Hudson
flóann í sumar, sem þar eiga að
hafa stöSugar gætur á ísreki og öllu
því, sem áhrif getur haft á si?1ing-
ar um flóann. Sérstaklega út og
innsiglinear þann tíma ársins, sem
flóinn sjálfur og innsiglingin er
opin. Þar sem nú stendur til að
siglingar hef jist um Hudsonflóa inn
an skamms, eSa þegar járnbrautin
þangað er fullgerð, þykir ekkert
of vandlega athugaS, sem þar að
lýtur.
F. M. Black, fyrverandi fjár-
málaráðherra í Bracken stjóminni
flutti nýlega langa ræðu í Mani-
toba þinginu og hafði þar ýmsar
aSfinningar fram aS bera viðvíkj-
andi gerðum Norris stjórnarinnar,
sérstaklega viðvíkjandi bændalán-
unum. Fór hann hörðum orðum um
stjórnina og gerSir hennar í þessu
sambandi. En ekki leiS á löngu
þangað til Mr. Norris svaraði þess-
um ákærum mjög ákveðið og skor-
inort og sá Mr. Black þá þann kost
vænstan að lýsa yfir því, að hann
hefði alls ekki ætlaS sér að segja
eða gefa í skyn, að Mr. Norris, eða
nokkur maSur af meSlimum þeirr-
ar stjórnar, sem við hann er kend,
hafi farið óráðvandlega að, eða
væri sekur um nokkuð af þvi tægi
og þætti sér fyrir ef orð sin hefSu
veriS þannig skilin.
* * *
Síðan samveldis-fundurinn breski
var hadinn í London í haust hefir
mikiS veriS rætt og ritað um réttar-
stöðu Canada i breska ríkinu. Hinn
31. f. m. flutti J. T. Thorson M.P.
frá Winnipeg merkilega ræðu um
þetta efni í sambandsþinginu í
Ottawa. Er Mr. Thorson talinn
einn þeirra þingmanna er mesta
þekkingu hafa í þesum efnum og
því eðlilega mikið tillit til þess tek-
ið, sem hann hefir um þetta mál aS
segja. Heldur hann því fram að i
tveimur atriSum standi þingið í
Canada breska þinginu ekki jafn-
fætis. Fyrst og fremst sú eðlilega
tilfinning, sem fylgi þeirri stað-
reynd að breska þingiS hefir stofn-
aS þetta þjóðfélag og í öðru lagi sé
Canada háð breska þinginu þannig,
að löguin samkvæmt hafi þaS eitt
valdjtil að breyta stjórnarskipun
þessa lands.
Mr. Thorson segir að það jafn-
rétti, sem gert er ráS fyrir í skýrslu
samveldisfundarins, eigi sér ekki
fullkomlega stað, fyr en þær 'breyt-
ingar séu gerðar er hér segir:
1. Canada verSur að vera laust
við öll yfirráð og umsjón breska
þingsins.
2. Canada þingiS verður aS hafa
rétt til að semja lög, sem snerti
önnur lönd eða landshluta án í-
hlutunar breska þingsins.
3. Canada þjóðin verður aS hafa
fullan rétt til að framfylgja sínum
eigin longum og banna að málum
sinum sé skotiS til leyndarráðs
Breta, frekar en hún sjálf vilh
4. Canada verður aS fá rétt til
aS breyta sinni eigin stjórnarskipun
án tilhlutunar breska þingsins.
* * ■*
Taugaveikin, sem gengið hefir
i Montreal, er í rénun, eftir því
sem seinustu fréttir segja. Hafa
fáir veikst síðustu dagana. Er
tala þeirra, sem veikst hafa, alls
1,750. Læknar ráðleggja enn inn-
sprautun til að verjast eikinni,
og er hún notuð af fjölda fólks í
Montreal. Segja læknar, að þeir
hafi áreiðanlega komist fyrir or-
sök veikinnar og stafi hún frá ó-
hollri mjólk, sem seld hafi verið
í borginni.
* * *
Hon. Ernest Lapointe, dóms-
málaráðherra, er á leið til Can-
berra í Ástralíu. Mætir hann sem
fulltrúi Canada, þegar þar verð-
ur opnað nýtt þinghús, sem nú
er fullgert. M. Lapointe kom til
Winnipeg á sunnudagskveldið.
Bandaríkin.
H:inn 1. þ. m. dó í Monstee, Mich.
Richard G. Peters, 95 ára að aldri.
Um hann má segja eins og ýmsa
fleiri, að hann mátti muna tvenna
timana, því tvisvar sinnum á æf-
inni græddi hann auð fjár, en dó
fátækur maður. Hann lagði aðal-
lega fyrir sig viðarverzlun og hafði
um eitt skeið yfir meiri skóglend-
um að ráða heldur en nokkttr ann-
ar maður í Michigan ríkinu. Þegar
hann fyrst tapaði eigum sinum og
fór á höfuðið, skuldaði hann $2,500,
000 en borgaði þær skuldir að fullu
á næstu sex árum og varð aftur
ríkur maður. En honum reyndist
eins og mörgum öðrum, auðurinn
valtastur vinur, og áður en hann dó,
var hann aftur búinn að tapa öllum
eignum sínum.
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 7. APRÍL 1927
NÚMER 14
Verkfall hófu nú um mánaða-
mótin síðustu, um 150,000 manna,
sem vinna að linkolatekju í Banda-
ríkjunum og sem allir tilheyra alls-
herjarfélagskap þeirra manna þar í
landi, sem þá atvinnu stunda. Á-
greiningurinn, sem verkfallinu veld-
ur er, eins og oftast, út af kaup-
gjaldinu. Það hefir að undanförnu
verið $7.50 á dag samkvæmt samn-
ingi við námaeigendur. Þykjast þeir
nú ekki lengur geta borgað svo hátt
kaup, vegna samkepni við þá náma-
eigendur, sem hafi vinnu-
menn er ekki tilheyri verka-
mannafélögum og neita því að end-
urnýja vinnusamninga, sem út
runnu hinn 1. þ. m. Verkamenn
vilja bins vegar ekki vinna fyrir
lægra kaup. Sagt er að mög mikið
af kolum sé nú til við námurnar og
muni því ekki verða kolaekla fyrst
um sinn. Halda margir að þetta
kolaverkfall muni standa lengi yfir,
en afleiðingamar verða sjálfsagt
hinar sömu eins og vant er: hærra
verð á kolunum.
Bretland.
Frjálslyndi flokkurinn hefir unn-
ið tvær aukakosningar nýlega, aðra
í Leith, hina i North Southwark og
þykir honum það góðs viti og benda
í þá átt að fólkið sé að hnegjast að
sinni stefnu. Hið síðarnefnda þing-
sæti losnaði þannig, að þingmaður-
inn Haden Guest, sem tilheyrði
verkamannafl., sagði af sér út af'
ágreiningi við flokk sinn út af
ítefnu hans í Kína málunum. Bauð
hann sig svo fram við aukakosn-
ingarnar i því kjördæmi sem óháð-
ur. En kosningarnar fóru þannig:
Þingmannsefni frjálslynda flokks-
'ns 7334 atkv.; þingmannsefni
verkamanna 6167 atkv. en Mr.
Guest. aðeins 3,216 atkvæði.
• * •
Fjárhagur bresku stjórnarinnar
sýnist ekki vera í góðu lagi. Á síð-
astliðnum ellefu mánuðum nemur
tekjuhallinn $183.468,970 og er
kolaverkfállinu og almenna verk-
fallnu, sem átti sér stað í fyrra að-
allega kent um. Við enda næsta
fjárhagsárs á undan, eða 31. marz
1926, var tekjuhallinn ekki nema
$70,190,600.
* * *
Fréttir frá Bretlandi segja að
töluverður stefnumunur sé nú orð-
inn hjá Ieiðtogum Verkamanna-
flokksins. Er það meðal annars fært
til að Mr. Wheatley, sem var einn
af ráðherrunum í náðuneyti Mac
Donalds og einn þeirra manna, sem
helst hafa haldið svörum uppi fyrir
þann flokk, hefir nú dregið sig í
hlé og þykir MacDonald ekki halda
fram kröfum verkamanna ' eins
djarflega, eða ákveðið eins og hon-
um líkar. Ef til vill kemur þessi
ágreiningur ekki fram við næstu
koningar, en ekki þykir það vafa-
samt að hann eigi sér stað innan
flokksins og meira að segja milli
leiðtoganna sjálfra.
Hvaðanœf a.
Hertoginn af York, sem er ann-
ar sonur Bretakonungs, hefir í vet-
ur verið að ferðast um Ástralíu.
Hann kom á þessu ferðalagi sinu
suður í heimi, við í Nelson, New
Zealand og vildi þá svo til að frú
hans, sem er vitanlega með honum,
var dálítið lasin, ilt í hlásinum, og
varð að halda kyrru fyrir í gistihús-
inu í nokkra daga. Borgarstjórnin
vildi auðvitað sýna hinum göfugu
gestum alla gestrisni og umhyggju-
semi. og til þess að frúin gæti haft
sem best næði meðan hún var las-
in var sett upp auglýsing á fjölfarn-
asta strætinu í nánd við gistihúsið,
þar sem öllum var stranglega boðið
að fara sem hljóðlegast og forðast
allan hávaða og fólk sérstaklega var-
að við að láta lúðrana í bílum sín-
um gjalla.
Or bœnum.
Látinn á Betel, að Gimli, Sig-
valdi Gíslason, Vopnfirðingur að
ætt, 98 og hálfs árs gamall.
Samkvæmt auglýsingu hér í
blaðinu, hefir Jón tónskáld Frið-
finnsson, 624 Agnes St., umboð
fyrir hljóðfæraverzlunina nafn-
kunnu, J. J. H. McLean. Getur
það verið þægilegt fyrir landa í
hinum ýmsu bygðarlögum vorum,
að snúa sér til hans, ef þeir þarfn-
ast hljóðfæra, af hvaða tegund
sem er. Fyrirspurnum svarað um
hæl.
Þeim Mr. og Mrs. Donald G.
Benson að 472 Lipton St. Winnipeg
fæddist dóttir hinn 29. marz, Dona
Lillian.
Jón Þórðarson frá Langruth,
Man. hefir verið í borginni nokkra
undanfarna daga. Kom hann til að
leita sér lækninga og er nú á bata-
vegi.
Ágúst Eyjólfsson bóndi við Lang-
ruth, Man, .var í borginni síðari
hluta vikunnar sem leið. Kom með
konu sína til lækninga.
Mrs. A. P. Jóhannson, sem fyr-
ir skömmu gekk undir stóran
uppskurð á almenna spítalanum,
er nú aftur komin heim til sín og
er á góðum batavegi.
Stefán Helgason, frá Elfros,
Sask., kom til borgarinnar í síð-
ustu viku.
Á þriðjudaginn hinn 29. marz
siðastl. andaðist að Lundar, Man,
Eiríkur Guðbrandsson, eftir stutta
legu í lungnabólgu. Hann mun
hafa verið á sjötugsaldri. Ætt-
aður af Austurlandi. Einn af
frumbyggjum Álftavatnsbygðar.
I bréfi til ritstjóra Lögbergs, frá
Harald J. Stephenson, B.A., er
nám stundar um þessar mundir við
Columbia háskólann i New York,
er minst að nokkru islenzku hockey
leikaranna, Franks Fredericks'onar
og Harry’s Oliver, er leikið hafa í
Boston nú í vetur. Segir Mr Steph-
enson að mikið sé um menn þessa
talað og atgervi þeirra mjög dáð í
hinum ýmsu blöðum. Allstaðar seg-
ir hann að Frank sé nefndur íslend-
ingur eða hinn bráðfrækni íslend-
ingur og hlýtur slíkt að vera fagn-
aðarefni sérhverjum þeim, er hinni
fögru hockey-íþrótt ann, og heil-
brigt^ræktarþel jafnframt ber til
íslenzks þjóðernis. Um hinn mann-
inn, Mr. Oliver, er minna talað, þótt
lokið sé lofsorði á list hans. Telur
Mr. Stephenson almtaningi senni-
'e^a síður kunugt um jjjóðerni hans.
Báðir eru menn þessir harðsnúnir
mjög og sverja sig í víkingakynið
norræna. , '
Á föstudaginn í siðustu viku
komu þau Mr. og Mrs. John Gillis
frá Glenboro, Man. tU borgarinnar.
Voru þau á heimleið Ifrá California
og höfðu farið það^n til Minne-
apolis og komu þaðaú hingað. Þau
lögðu af stað i þessa ferð 23. nóv-
ember i haust og fóru fyrst til Van-
couver og svo þaðan sjóleiðis til
Seattle og svo með járnbraut suður
strondina. Mr. og Mrs. Gillis eiga
tvær dætur sem báðar eru giftar og
búsettar jiar suður frá. Fóru þau
aðallega til að sjá þær. Mr. Gillis
lætur ágætlega af ferðinni og segir
að hún hafi orðið þeim hjónum hin
ánægjulegasta. Hér í borginni
dvöldu þau fram yfir helgina.
Frá íslandi.
“Eiríkur rauði” strandar hjá
Kúðaósi.
Rvík. 4. marz.
Seint í fyrra kvöld fékk Geir
Thorsteinsson, útgerðarmaður, loft-
skeyti frá skpstjóranum á togaran-
utn “Eiriki rauða”, þar s:em skip-
stjórinn skýrði frá því, að skipið
væri strandað, en vissi ekki glögt
hvar, sennilega á Mýratanga, vestan
við Kúðaós.
Varðskipið “Óðinn,” sem var
staddur við Vestmannaeyjar, náði
einnig loftskeyti frá ‘Eiriki rauða’
og fór strax austur á strandstaðinn.
“Óðinn” kom á strandstaðinn kl. 3
í fyrrinótt. Hann var í stöðugu
skeytasambandi við togarann. Þeg-
ar birti í gærmorgun sáu skipverjar
á ‘Óðni’ menn í fjörunni og þeir
sáu einnig menn um borð í togar-
anum. Vegna brims gat “Óðinn”
ekkert sam'band haft við togarann,
nema gegn um loftskeytin meðan
þau voru í lagi. Þegar leið fram á
morgun égærmorgun) sáu skips-
menn á “Óðni” menn á togaranum
hópast fram á “hvalbakinn” og um
sama leyti voru dregin upp flögg
á togaranum, sem gáfu til kynna
að nú yfirgæfu mennirnir skipið.
Nokkru síðar sáu skipverjar á
‘óðni’ marga menn uppi i fjöru,
einnig hesta, og mennirnir dreifðu
sér um fjöruna.
Þetta ent einu fregnirnar er bor-
ist höfðu af strandinu í gærkvöldi.
Eins og sést á fregnunum, höfðu
skipsmenn á ‘Óðni ekki getað nað
tali af skipsmönnum á togaranum;
og þeir höfðu ekkert samband við
menn úr landi. Skipsmenn á ‘Óðni’
vissu því ekki hvernig skipverjar
úr togaranum björguðust á land og
ekki hvort allir hefðu bjargast, eða
hvort nokkurt slysihefði orðið. Nán-
ari fregnir af þessu öllu geta fyrst
komið hingað í dag.
Hvar cr strandið?
í simskeytinu frá skipstjóranum
á ‘Eiríki rauða,’ segir, að hann haldi
að jieir hafi strandað á Mýratanga,
vestan við Kúðaós. En eftir þeim
upplýsingum, sem Mbl. fékk í gær
frá Vík í Mýrdal, er sennilegra að
strandið sé austan við Kúðaós.
Maður hafði komið til Víkur í
gær austan úr Álftaveri. og sagði
hann frá því. að þeir Álftveringar
hefðu séð merki þess í fyrrakvöld.
að eitthvað var að hjá skipi við
sandana, en þeir álitu það vera fyr-
ir austan Kúðaós, á Meðallands-
fjörum. Enda er þetta sennilegra,
þar eð í gærkvöldi hafði enginn
sendimaður komið til Víkur til þess
að tilkynna sýslumanni strandið.
Hafi strandið orðið fyrir vestan
Kúðaós, jiá hefði sendimaður átt
að vera kominn til Víkur seinnipart-
inn i gær, en sé strandið fvrir aust-
an ósinn, þá var ekki hægt að búast
við sendimanni fyrri en seint i
gærkvöldi eða fyrripartinn i dag.
“Eiríkur rauði” var nýtt skio.
smíðaður 1925 í Selby í Englandi.
Hann var með stærstu togurum hér,
44.84 fet á lengd og-var 412 smál.’
brúttó, 174 smál. nettó. •—■ Skipið
var vátrygt hjá “Samtryggingu ís-
lenzkra botnvörpuskipa,” var Guð-
mundur Sveinsson. — Skipstjóri
ið var að koma frá Englandi, full-
fermt kolum.
Keflavík, 4. marz.
Ágætur afli undanfarið. Á mið-
vikudag var tregari afli, en í gær
var ekki róið. Þar til í gær var róið
8 daga samfleytt og var afli tæp 15
og upp í 20 skpd. á bát. Sumir bát-
anna fengu 1100 potta af lifur, en
núna reikna menn 50 pt. úr skpd.
vegna þess hve fiskurinn er lifrar-
mikill.
Tvö kikhóstatilfelh.
Kristófer Ólafsson frá Kalmans-
tungu artlar að flytja inn tamin-
hreindýr.
Eitt af erindum þeim, sem Al-
þingi hafa nú borist, er urnsókn frá
Kristófer Ólafssyni í Kalmans-
tungu um 10000 kr. styrk til að
koma á fót hreindýrarækt í átthög-
um hans. Hann gerir ráð fytir því,
að kaupa 50 dýr 645 kýr og 5
hreinaj og að verð hvers þeirra,
hingað kominna verði 150 kr„ en
ýmisl. kotnaður 2500 kr. eða sam-
tals 10 þús. kr.
Hann hefir gert áætlun um fölg-
un dýranna á io árum og telst hon-
um svo til, að að þeim tima liðnum
muni hjörðin orðin 330 fullorðnar
kýr, um 250 kálfar og nokkrir full-
orðnir hreinar, eða alls 600. A þess-
um tima gerir hann þó ráð fvrir, að
slátrað hafi verið 400 hreinkálfum
og veturgömlum hreinum. —- Bvgg-
ir hann þessa áætlun sína á skýrsl-
um og reynslu manna á Norður-
löndum, í Alaska og víðar. En }>ó
býst hann við, að fjölgunin verði
meiri hér (vegna minni vanhalda),
eða 25—30% meiri.
Kristófer hefir aflað sér upplýs-
inga um hreindýrarækt víða, og
býst hann við að kaupa dýrin frá
Noregi undir umsjá og handleiðslu
yfirmanns hreindýraræktarinnar t
Noregi, Kristian Nissen, sem hefir
heitið honunt aðstoð sinni í þessu
efni.
Kristófer segir svo í greinargerð
fyrir umsókn sinni: “Er hér eigin-
lega um nýtt landnám að ræða. þar
sem notuð verða aðallega lönd, er
hærra liggja en venjulegir búfjár-
hagar, og sumpart ýmislegur gróð-
ur, sent búpeningur vor litur alls
eigi við.”
Stofninn, að 10 árurn liðnum
reiknar hann 30 þús. kr. virði 650
ið) og 20 þús. kr. telur hann
að fengist muni hafa fyrir slátur-
dýr á þeim tíma.
Ekkert er getið um það hvernig
þessu fyrirtæki á að haga, hvort
landið á að gefa umsækjanda þessi
50 dýr, eða hvort hann ætlast til að
landið eigi þau.
Seyðisfirði 7. marz.
Hundrað ára afmælis Páls Ólafs-
sonar var minst á
samkomum hér og á Eskifirði og
kannské víðar á Austurlandi.
Kaupsamningar voru nndir.íkrif-
aðir hér á. laugardag. Timakaup
karla, dagvinna: 95 aurar, kvenna
66 aurar.
Á Hornafirði er aflatregt vegna
‘beitul^ysis, annars göngulegt úti
fyrir.
Strandmennirnir af “Eiriki
rauða” komu hingað til bæjarins kl.
11 í gærkvöldi. Er jætta fljót ferð;
þeir fóru í fyrradag frá Vík, voru í
fyrrinótt í Holti undir Eyjafjöllum,
komu kl. 5 i gær vestur á Rangar-
áryglli og stigu þar upp i bílana og
óku til Rvikur. Skipsmennirnir voru
18 að tölu og auk þeirra var einn
farþegi er kom með togaranum frá
Englandi, Þorkell Steinsson sjó-
maður úr Hafnarfirði. Loftskeyta-
maður af “Eiríki rauða” hafði orð-
ið eftir austur i Vik, var lasinn.
—Mbl.
Landsspítalinn.
í gær blöktu fánar við hún -á
hinni reisulegu byggingu.
f bliðviðrinu i gær varð mörgum
litið suður að Landsspitala. Þar
voru fánastengur reistar á risi og 7
islenzkir fánar blöktu i sólskininu.
Þessi dagur verður að teljast
merkisdagur, i starfsemi j>eirri. er
konur þessa lands tóku sér fvrir
hendur, er þær ákváðu að beita sér
fvrir Landsspitalabvggingu.
Tiðindamaður Morgunblaðsins
h’tti húsameistara rikisins i gær og
fór með honum suður að Lands-
spitala. Sýndí húsameistari alla
bygginguna hátt og lágt.
Þegar maður stendur á vellinum
framan við spitalann, stingur það
eigi eins mikið i augun, og vænta
mætti, hve byggingin i raun og veru
er stór, þessi stærsta bygging sejn
hér hefir verið reist — með 164
herbergjum. fyrir utan stigarúm og
ganga.
Stærð hússins1 leynir sér nokkuð
vegna þess, hve byggingin samsvar-
ar sér vel. Standi maður aftur á
móti suður við öskjuhlið, þá nýtur
spitalinn sin vel vfirflatann að sjá
upn að Skólavörðuholtinu.
Heyrst hefir, að mönnum þvki
sem spitalanum hafi verið valinn
staður, helst til nálægt bænum, að
bvgð færðist utan um hann á uæstu
árum. En til þess er því að svara
að hin fvrirhugaða hringbraut kem-
ur sem kunnugt er skamt sunnan við
spitalann, en sunnan við hana, gegnt
spít-alanum, taka við mýrar, sem
eigi verður bygt á nema með ærn-
um kostnaði.
Tilvaldir flugvellir! Þar eiga
sjúkravélar að setjast, er koma með
veika menn af öllum landshornum,
og færa þá til Landsspitala.
Eg spurði Guðjón, hvað ætti að
vera til skrauts á þröhyrningi j>eim,
sem er framan á burstinni ofan við
aðaldyr. Er það óráðið enn — óráð-
in gáta, sem listamenn vorir ættu
að levsa úr. Þar þarf að vera eitt-
hvert fagurt og norrænt tákn, sem
ætti vel við Landsspitalann.
Er steypan ekki falleg? segir
Guðjón. og bendir á, hve hún er
ljós, j>étt og fin.
Jú, víst — en hvað um hina marg
umtöluðu steypugalla?
LTm þá hefir Guðmundur Hann-
esson ritað, og enn er von á skýrslu
um rannsóknirnar, er af þeim
spunnust. En aðalatriðið er þó það,
að hvergi er neinn steypugalli til nú.
Og má þvi einu gilda, hvort stafaði
af sandi eða sementi. Það tók ó-
venjulega langan tima, að stevpan
harðnaði á nokkrum köflum i kjall-
araveggjunum. Til varúðar var sú
stévpa brotin niður — j>ó ekki öll.
Tveir veggpartar af stevpu þessari
voru látnir óhreyfðir. Og nú eru
þeir jafnharðir og aðrir veggir húss-
ins.
Það er aðalatriðið. Óttinn við j>að
að stevpan var lengi að harðna
reyndist ástæðulaus — sem betur
íer.
Við hefjum göngu um þetta
mesta stórhýsi íslands, sem enn er
ókarað í smíðum frá kjallara til
'mænis.
t kjallaranum fær Gunnlaugur
Claessen lan.^fe röð herbergja fyrir
Ijóslækningar. Kjallarinn er allur
ofanjarðar. Þar eru baðherbergi
mörg og miðstöðvarherbergi étil
vara ef varrni lauganna revnist ó-
nógur eða leiðslan kynni að bikrí.
Og i öðrum endanum er herbergja-
klasi fvrir eldamensku, suðuhús,
'brauðhús.
Þá er i hæð: þar á að vera
“medisinska” deild spítalans, mót-
tökuherbergi sjúklinga, læknaher-
bergi, herbergi til kenslu og áhalda-
klefar og margt fleira. Um alla j>á
herbergjaskipun mvndi mega halda
heilan fyrirlestur.
Á 2. hæð á að vera skurðlækninga
deild. Sjúkrastofur eru alt frá 1
manns stofum upp í 6 manna stof-
ur. Þegar þarna kemur upp, fer út-
sýni að vera ljómandi fagurt saiður
yfir Skerjafjörð, yfir Álftanes og
suður svo langt sem augað eygir.
Á 3. hæð á að vera berkladeild.
Svalir eru þar með suðurhliðinni.
svo aka má sjúklingum beina leið
úr stofunum út undir bert loft.
“Hér er skjól i öllum áttum,” segir
Guðjón um leið og við göngum út
á svalirnar.
Mig grunaði að hann væri búinn
að gleyma útsvnningunum. En svo
er ekki. f útsynningsroki er líka
skjól á svölunum. Þá datt mér í
hug, hvernig veður hagar sér í
Drangey. Þó eyjan sé flöt að mestu
þégar upp er komið, er logn nvrst
á evnni, þegar norðanátt er hvöss.
Segja fróðir menn að þetta komi
til af þvi, að stormurinn skelli á
berginu neðan við, en siðan komi
stroka upp af bergbrúninni, svo
lygnt sé á eynni spölkorn frá brún-
inni. Eins getur hér verið í hvass-
viðri, sem skellur beint á hinn háa
húsvegg undir svölunum. Strokan
stendur upp með brikinni framan
við svalirnar, en logn er innan við
bríkina.
Fæðingardeild spitalans er og á
3 hæð. Hún er i álmu ]>eirri hinni
'breiðu, sem bygð er norður úr aðal
bvggingunni miðri.
Á4. hæð, uppi undir þaki, er litið
rúm. Þar verður j>ó herbergi, sem
nota á til að halda fvrirlestra. og
bókaherbergi. verkstæði fvrir við-
gerðir á húsgögnum. rúmfatnaði o.
fl.
Alls hafa farið 370 þús. kr. i
húsið eins og það er nú.
—Mbl. 27. febr.
Mme. Belmont Gobert.
BretakonUngur hefir sæmt ]>essa
öldruðu konu titlinum: “Dame of
the Order of the British Empire.”
Samkvæmt lögum og venjum gat
konungurinn ekki veitt konu þess-
ari meiri eða hærri viðurkenningu.
Þessi kona hefir lengi búið i
Bertry Village á Frakklandi. og þar
var hún 15. janúar 1915. Þá kom
j>ýski herinn jiangað og um tima
héldu til 16 þýskir hermenn i húsi
hennar og sjálf hafði hún aðeins
eitt herbergi til afnota. Meðan þeir
enn höfðu þar viðdvöl kom breskur
hermaður, sem sloppið hafði úr
fangelsi frá Þjóðverjum og bað
Mme Belmont Gobert að skjóta
vfir sig skjólshúsi. Hún gerði það
þó hún hefði ekkert pláss i húsinu,
þar sem hún gæti falið hann, nema
klæðaskápinn sinn, en hann var i
tvennu lagi og með tveimur hurð-
um.
Niu mánuðum siðar kom það
fyrir að Miss Edith Louisa Cavell
var skotin fyrir j>að að hafa hjálp-
að all-mörgum hennönnum sam-
bandsþjóðanna, sem j>á voru her-
foringjar þýska hersins. Gerðu
Þjóðverjar þá mikla gangskör að
því að leita að sambandshermönn-
um, sem strokið höfðu frá ]>eim og
koma einn daginn til Mme. Belmont
Gobert í þeim erindum. Foringinn
lét menn sina rannaka húsið ná-
kvæmlega og gömlu konunni for
ekki að litast á blikuna þegar for-
inginn sjálfur gekk að fataskápnum
og opnaði þá hurðina. sem til hægri
var og leit inn. En til allrar lukku
opnaði hann ekki hina hurðina og
fann því ekki Patrick Fowler, skjól-
stæðing Mme. Belmont Gobert
Ekki gat hún dulið það með öllu
fvrir nábúum sinum að heima hja
sér hefði hún herfanga og reyndust
þeir svo góðir drengir að segja
ekki til hans, þrátt fvrir það að
Þjóðverjar þorguðu vel fyrir allar
slikar upplýsingar á þeim tíma.
Þarna hafðist Patrick Fowler við
i j>rjú ár og niu mánuði. Auðvitað
var hann ekki altaf i skápnum. en
þangað fór hann alt af þegar hann
hélt að Þjóðverjar væru nálægir og
aldrei sá hann sér fært að komast
burtu fvr en Þjóðverjarnir 1oks
yfirgáfu þessar stöðvar 10. októ-
ber i<ji8.
Herdeild sú sem Patrick Fowler
tilhevrði komst að ]>vi fyrir
skömmu siðan að Mnve. Belmont
Gobert væri i fjárþröng og sendi
henni hundrað sterlingspund ^$486)
Þegar f jármálaráðherra Frakka,
Paul Painlevé frétti jætta heimtaði
hann að franska þingið samyþkti
að veita konu þessari sæmilegaú lif-
evri, því j>að væri ekki soma Frakk-
lands samboðið, að hún j>vrfti að
lifa á ensku fé.