Lögberg - 28.04.1927, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. APRIL 1927.
Jögbetg
Gefið út hvern Fimtudag af Tfce Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
T«Uimari N-6327 06 N-6328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáaknh til blaSsina:
THE eOLUN(BIIV Pl^íSS, Ltd., Bo« 317*. Wlnnlpsg, *an-
Utanáakrift ritstjórans:
tOirOR LOCBERC, Box 3172 Wlnnlpog, R(aa.
VerS $3.00 um árið.
Borgist fyrirfram

Tha ‘•Lögberw'' hi prlntað anó publlahed by
The Colurnblh. Preaa. Umlted, ln the ColumbU
Hulldlnc. Bargent Ave., Winnlpe*. Manltoba.
Opið bréf
til kjósenda Manitoba-fylkis, frá hinum ný-
Jcjörna leiðtoga frjálslynda flokksins,
Mr. H. A. Robson.
Frá sérhverju héraði þessa viðáttumikla
fylkis, berast daglega raddir, er krefjast þess
ákveðið og ótvírætt, að allir þeir, er frjáls-
lyndu stefnunni unna, hefjist nú þegar handa
og berjist til sigurs við kosningar þær, sem
í aðsigi eru. Því til viðbótar má á það benda,
að kjósendur virðast staðráðnir í, að krefjast
sannrar lýðstjómar, er fyrir brjósti beri vel-
ferð allra stétta jafnt.
Stéttarstjórn er með öllu óviðeigandi í fylki
þessu. Frjálslynd stjórn hlýtur aftur á hinn
bóginn,að verða fylkisbúum til blessunar í
heild. Raddir þær, sem til vor berast, sanna
afdráttarlaust, að fólk ber enn fullkomið traust
til frjálslyndu stefnunnar, og er fúst á að
leggja hart að sér, til að flýta fyrir sigri
hennar.
Eins og ástandinu nú er farið, hefir frjáls-
lyndi flokkurinn alveg óviðjafnanlegt tækifæri
til að láta gott af sér leiða, og vér erum stað-
ráðnir í, að láta ekkert það ógert, er stuðlað
getur að aukinni velmegun fylkisbúa yfirleitt.
Minning hinna hraustu og hugprúðu land-
nema, er erjuðu hér fyrstir jörðina og gerðu
sér hana undirgefna, krefst áframhaldandi
iðju og atorku. Það voru þeir, er gerðu land
vort það sein það nú er, eitt langfrægasta ak-
ur\rrkjuland í heimi. Þeirra vegna og niðja
\x>rra, ber oss að beita til þess allri orku, að íbú-
um fylkis þessa megi sem allra bezt vegna.
Það væri barnalegt fram úr öllu hófi, að
gera sig ánægðann með markaðs skilyrði þau,
er bændur undir núverandi kringumstæðum,
verða að sætta sig við. f landi, þar sem eins
margir lifa af akuryrkju og hér er raun á, ber
til þess brýn nauðsyn, að fyrirhyggju sé gætt
og framtíðar markaðurinn víkkaður og trygð-
ur. Markaðurinn er ekki ávalt lengi að breyt-
ast. Eftirspum framleiðslunnar getur þorrið,
og er þá sýnt, að setja verður svo undir lek-
ann, að ekki hljótist verulegt tjón af. Það sem
nú hefir sagf verið í sambandi við akuryrkj-
una, gildir að sjálfsögðu einnig um búpenings-
ræbtina og afurðir hennar. Ibúum Manitoba-
fyLkis yfirleitt, ríður á því öUu öðru meir, að
hagur búenda verði trygður sem frekast má
verða. Og saga landbunaðarins hér í fylkinu,
ætti að verða oss knýjandi hvöt til framtaks í
þessu efni. Sá sannleikur er að verða æ ljós-
ari, með sérhverjum líðanda degi, hve þörfin á
þ\n evkst, að bændum sé trygð aukin eftirspurn
innanlands á vöram þeim, er þeir framleiða.
Það leiðir af sjálfu sér, að jafnframt því, sem
aðrar iðnaðartegundir þroskast og borgirnar
vaxa, þá muni eftirspumin eftir innlendum
fæðutegundum aukast að sama skapi. Því
fleiri og stærri sem iðnaðarborgiraar eru, þess
hærra og jafnara verð fær bóndinn fvrir fram-
leiðslu sína, auk þess sem sannvirði jarðeigna,
verður með þeim hætti einum haldið við.
Bændur þessa lands, hafa í flestum tilfell-
um s.jálfir skapað markaðsskilvrði fyrir vöru
sína, óstuddir af hlutaðeigandi stjórnarvöld-
um. Þeir hafa að mestu leyti háð sína eigin
baráttu. Þó er það engum vafa bundið, að
hverri stjóra sem er, ber til þess brýn skylda,
að vaka á verði og gera alt, sem í hennár valdi
stendur til að opna nýjar markaðsleiðir. —
Frjálslvndi flokkurinn í Manitoba hefir mál
þetta efst á stefnuskrá sinni, og er staðráðinn
í að fylgja því fram með öllu því afli, er hann
á yfir að ráða. Bændum er þess full þörf, að
máli þessu sé sint í fullri einlægni, og undir
framkvæmd þess er efnaleg velfarnan borgar-
búa að mestu leyti komin líka. Bændum hefir
fyrir löngu skilist, hve afar nauðsynlegt það
er, að sem allra tryggastur markaður fáist fyr-
ir framdeiðslu þeirra. Þess vegna hljóta hverj-
ar þa>r ráðstafanir, er í þá átt miða, að verða
þeim kærkomnar.
Ti'l þess að markaðsmálinu verði skjótt kom-
ið í viðnnanlegt liorf, þarf samstæðan stjórn-
málaflokk, — ílokk, sern ekki er líklegur til að
hverfa úr sögunni þá og þegar. Ósamstæðir
flokkar, eða flokksbrot, sem sfofnað var til sök-
um ánægju manna á meðal, er frá stríðinu staf-
aði, hafa engin þau skilvrði fyrir höndum, er
til þess þarf að hrinda stórmáilum í framkvæmd.
Athugum snöggvast hvernig ástatt er í Que-
bec og Ontario. Aitvinnumálin í þeim tveim
fylkjum standa í meiri blóma um þessar mund-
ir, en dæmi eru áður til. Má það vafalaust því
þakka, hve hlutaðeigandi stjórair hafa gengið
rösklega að verki og beitt sér fyrir hin og þessi
stórmál, er mest. vörðuðu almennings heill.
Ber í því efni sérstaklega að geta afskifta
þeirra af markaðsmálunum, er orðið hafa
bændum til ómetanlegra hagsmuna. Auk þess
má benda á hina stórkostlegu pappírs fram-
leiðslu, nýting vatnsorku í stórum stíl, og
margt fleira. Að því er slíka framleiðslu á-
hrærir, höfum vér gilda ástæðu til að líta öf-
undaraugum til bræðra vorra eystra. Stöðug,
vellaunuð atvinna, og margaukin notkun inn-
anlands framleiðslunnar, er hornsteinninn und-
ir sannri þjóðarvelmegun..
Samkvæmt núverandi fyrirkomulagi, er efna-
leg velgengni fólks vors að mestu leyti komin
undir erlendum markaði. Tækifærunum, til
aukins innanlands markaðar, hefir hvergi
nærri verið gefinn sá gaumur, er skyldi.
Óttinn greiðir engu góðu máli götu. Þau
fvrirtæki, sem reynst hafa annars staðar vel,
ættu að geta gert híð sama hér, þegar um svip-
uð þroskaskilyrði er að ræða. Skiftir það
minstu máli, hvort heldur er um að ræða la^n-
ing járnbrauta, eða rekstur annara samgöngu-
tækja, nýting vatnsorku og þar fram eftir göt-
unum. Alstaðar má koma endurbótum við, sé
hagsýni beitt og nægt hugrekki til staðar. —
Meginmál þau, er flokkur vor hefir á stefnu-
skrá sinni, miða öll til að auka tekjur fylkisins,
skapa jafnari atvinnu og breyta ástandi fylk-
isbúa m.jög til hins betra, frá því sem nú
gengst við.
Frjálslyndi flokkurinn er alvöruflokkur, sem
leggur undir úrskurð kjósenda hvert það mál,
er hann hefir á stefnuskrá sinni, með ótak-
markað traust á réttdæmi þeirra, óháður öðr-
um flokkum fyrir fult og alt.
Vér höfum á því óbifandi trú, að sérhvert
mál sé rætt frá öllum hliðum, og munum vér
kosita kapps um, að skýra svo málin frá vorri
hlið, að eigi geti orðið um það vilst, að hvaða
takmarki flokkur vor stefnir. Oss er það brenn-
andi áhugamál, að kjósendur geri sér sem allra
mest far um, að kryfja til mergjar hvert stefnu-
skráratriði út af fyrir sig, áður en að kjörborð-
inu kemur, og erum vér þá ekki í nokkrum vafa
( um það, að mikill meiri hluti þeirra aðhyllist
þá stefnuna, er skýrast til þess miðar, að hefja
Manitoba til öndvegis, innan vébanda fylkja-
sambandsins.
Rœða
flutt á samkomu í Fyrstu lútersku kirkju í
Winnipeg, á Sumardaginn fyrsta.
Eftir Mrs. W. J. Lindaí.
Herra forseti. Háttvirta samkoma!
Við erum saman komin hér í kveld, sam-
kvæmt þeim góða og gamla íslenzka sið, að
fagna sumardeginum fyrsta. Þið munið, með
hvaða ánægju var tekið á móti þessum degi á
íslandi. Hinn langi og kaldi vetur var liðinn
0g allir hlökkuðu,til hinnar inndælu sumarblíðu.
Mér skilst, að þessi dagur hafi haft sér það að
einkenni, að hjörtu allra voru full af gleði og
góðum vonum. Gamlir jafnt sem ungir léku
sér eins og börn, einu sinni á ári. Mér er sagt,
að enginn hafi mátt skorast undan að fara í
skollaleik þann dag. Oft hefir verið-sagt, að Is-
lendingar væru fremur alvörugefnir, en þenn-
an dag réði bjartsýni Qg þakklætistilfinning.
Og nú erum við hérsaman komin til að fagna
sumri. Viðfangsefni okkar, sorgir og gleði-
efni okkar eru að vísu nokkuð á annan veg, en
á gamla landinu. En það er ekki örðugdi fyrir
okkur, að finna okkur hér gleðiefni. Má segja
með sanni, að við höfum, einmitt nú, góðar og
gildar ástæður til að vera bjartsýn.
Eg ætla að leyfa mér í kveld að draga at-
hygli yðar að málefni, sem er ef til vill meira
áríðandi en nokkurt annað, ekki að eins sjálf-
um oss, heldur veröldinni í heild sinni — eg á
við vonina og möguLeikana um varanlegan frið
milli þjóðanna. Eg vil ræða þetta mál blátt á-
fram og líta á ýmsar horfur þe^s, sem ekki var
viðeigandi að ræða á stríðstímum. Nií er tími
til að ræða þetta mál, því það er of seint, þeg-
ar út í ófriðinn er komið. Við höfum oft heyrt
orðatiltækið “Búið yður á friðartímum undir
81100” (In times of piece prepare for war). En
að búa sig undir stríð, styður áreiðanlega að
því, að stríð komi. Þess vegn vil eg breyta
orðtakinu og segja: Búið yður á friðartímum
undir varanlegan frið. Það er með þessu móti
eingöngu, að við getum vonast eftir að friður
haldist.
Það er ekki þörf á að útskýra fyrir yður,
að stríð er sú mesta ógæfa, sem fyrir nokkra
þjóð getur komið. Vér höfum öll lifað þann
ægilegasta ófrið, er nokkum tíma hefir átt sér
stað. Það er ekki viðeigandi á þessum gleði-
degi, að eg rifji upp endurminningar um Irú
eymd og hörmung, er þá átti sér sfað. En
af því við höfum þessa reynslu, þá er það okk-
ar innilegasta ósk, að annað eins komi aldrei
fvrir aftur. En sá misskilningur ríkir hjá
mörgum, a*ð halda, að þetta sé málefni, sem sé
ákveðið af stórveldunum og að við ráðum engu
því viðvíkjandi. Auðvitað vitum við, að ef
farið væri að óskum lýðsins, þá mundi aldrei
vera lagt út í stríð. Við verðum að láta þá,
sem að ráða yfir landi og lýð, skilja, að við,
fólkið, sem þeir eiga að stjórna, viljum ekki
ófrið. Og ef þeir geta að eins skilið það, þá
mun þess ekki langt að bíða, að stríð hætti að
eiga sér stað. Þetta á ekki að eins við okkar
eigin þjóð, heldur allar aðrar þjóðir jafnframt.
Það tekur engu tali, að stríð sé óhjákvæmilegt,
—langt er þar frá. Það er nú á tímum álitin
fjarstæða fvrir menn, sem eiga í deilum, að
berjast Jiangað til annar hvor fellur. Sá tími
er í nánd, að það verði álitið jafn. óviðeigandi
fyrir þjóðir, að reyna að útkl.já sín vandamál
með þes.su móti.
A stríðstíinunum gerðu allir sér von um, að
þetta stríð væri háð til þess að aldrei aftur gæti
annað eins komið fyrir, — að stríðið hefði ver-
ið úrslitabarátta milli hernaðarandans og frið-
arstefnunnar. Allir litu.fagnaðaraugum og eft-
irvæntingar til friðarþingsins í Versölum. Við,
og heimurinn allur, urðum fyrir nokkrum von-
brigðum, því andi sá, sem ríkti í hjörtum þjóða
þeirra, er sigur báru úr býtum, var ekki þess
eðlis, að upp af því fræi gæti friður sprottið.
Stríð hefir samskonar áhrif og áfengi. Menn
komast undir áhrif, sem að vara lengi og erf-
itt er að losna við. Mannfélagið* þarf langan
tíma til að útrýma eitri því, sem stríð skilur
eftir. Þjóðirnar, er þátt tóku í stríðinu, voru
of hatursfullar gagnvart óvinum sínum, of á-
kafar í að eyðileggja Þýzkaland. Þegar mað-
ur athugar, hvað mikið bardagaþjóðiraar voru
búnar að leggja í sölurnar og hversu beyzkur
hatursandi hafði fest rætur í hjörtum þeirra,
þá er ekki hægt að álasa fulltrúum þeirra þótt
þeir settust að friðarborðinu sem .s:(vurveg-
arar, staðráðnir í að hefnast á óvinum sínum
og setja þeim þá kosti, er þeir gætu heimtað.
Nú litu allir þeir, sem þráðu varanlegan frið,
til Wilsons forseta, sem flutti kenningar svo
fagrar og háfleygar, að hrifið höfðu. hugi allra,
bæði í löndum bandamanna og óvinanna. En
þótt Wilson gerði sitt ítrasta til að fýlgja fram
“reglunum f.jórtán ’ ’, fengu þær illa iitreið á
friðarþinginu,— var það til þess, að hann fór
heim veikur bæði á líkama og sál. — Þótt frið-
arsamninga væri búið að semja, hélt stríðinu
samt áfram, jafnvel þótt ekki heyrðust fall-
byssudynur, og skotgrafir væru tómar. I stað-
inn fvrir að vera undirstaða til friðar, glæddu
samningarnir hatur og öfund l>á, er þegar bjó
í brjósti manna. Ekki er rétt að láta ábyrgð-
ina hvíla eingöngu á herðum þeirra er við frið-
arborðið sátu. Leiðtogar leiða ekki ætíð, heldur
hrinda í framkvæmd stefnum og óskum þeifra,
er þeir þjóna. Þeir hafa áhrif á almennings-
álitið, en skapa það sjaildan. Eg held maður
megi með sanni segja, að það hafi verið meiri
óánæg.ja og vantraust meðal þjóðanna, eftir en
fyrir stríðið. Afleiðingin var sú, að óánægjan
átti sér stað einnig meðal þeirra, er áður voru
samherjar. Svona hefir það verið, og svona
verður það enn, að sá, sem ósigur bíður, lítur
svo á, að hér ráði aflsmunir en ekki réttur, og
öllum kröftum er að því beint, að vera betur
viðbúinn í næsta sinn. Ljóst dæmi þéss’ er ó-
.friðurinn milli Frakka og Þjóðverja 1870.
Frakkar álitu friðarkostina rangláta, er hafði
þau áhrif, að stappa í þá stálinu að búa sig sem
bezt undir og ná sér niður á Þjóðverjum við
fvrsta tækifæri. — Þrátt fyrir það, að þjóðira-
ar voru dauðþreyttar á stríðinu, þá leit, fyrstu
árin eftir friðarsamningana, alls ekki út. fvrir
varanlegan frið. Herbúnaður var ekki mink-
aður; þjóðimar höfðu van'traust hver á annari.
Ef friður á að verða varanlegur, er nauð-
synlegt að horfa dýpra og lengra til baka og
athuga tildrögin til stríðs.
Fyrst er verzlunar-samkepni.
Ósjaldan kemur það fram í alþjóða málum,
að anðurinn er tekinn fram yfir jafnvel sjálft
mannslífið. Allir hinir stærri iðjuhöldar þjóð
anna reyna hver í kapp við annan að ná undir
sig mörkuðum, löndum og landshlutum, þar sem
mest fæst af efnum þeim og vöram, sem fram-
leiðendur þurfa á að halda. Eins er það at-
hugavert, að margir verða stórauðugir af því
að framleiða hergögn, og munu þeir reyna ó-
beinlínis, ef ekki beinlínis, að varaa því, að
herbúnaður sé minkaður. Atvinna þessara
manna er undir því komi, að alheimsfriður
komist ekki á. Ef engin hætta væri á stríði,
mundu þjóðirnar hætta við að kaupa hergögn,
æfa hermerin og láta byggja herskip. Auðvald-
ið hefir meiri áhrif á stjórnir og stefnur þeirra,
en margir halda. Það er altítt, að stríð eru
háð að eins í hagnaðarskyni. — Ein þjóð reyn-
ir að ná yfirráðum yfir löridum, sem hafa ein-
hverja sérstaka náttúru auðlegð.
Þ.jóðir og einstaklingar mis-skilja oft hvað
er sönn ættjarðarást. Það er mjög lofsvert,
að vera*hollur borgari, rétt eins og maður á að
vera trúr vinum og ættmönnum. En maður
verður að gæta þess, að föðurlandsástin sé rétt-
lát og heimti ekki meira en honni ber. En
ýmsum stjómmálamönnum hættir við því, að
nota sér þessa göfugu dygð til að fá almenning
í lið með sér til að herja á aðrar þjóðir í eigin-
g.jörnum tilgangi. Ættjarðarástin er þá leidd'
afvega. — Eins og samgöngutækjum og öðru
slíku er nú farið, þá eru þ.jóðirnar í raun og
veru miklu nær hver annari en var og hafa
meira saman að sælda. Hver þ.jóð og hver ein-
staklingur þarf því að skilja, að það sem er
nauðsynlegt fyrir manns eigin þjóð, það er líka
nauðsynlegf fyrir nágrannaþjóðiina: og það
sem er vor hagur, það er líka hagur nágrann-
anna.
Fyrir áhrif stjóma og blaða, sem stjórnir
ráða yfir, er oft kveikt í hjörtum manna al-
gjörlega röng tilfinning ganvart landi sínu, í
sambandi við önnur lönd, sem kölluð ier föður-
landsást. Fólkið veit e'kki hvað er rétt eða
rangt, og trúir því stjórnmálamönnum og blöð-
um. Þessu til sönnunar má benda á, að engin
af öllum þjóðunum, sem þátt tóku í stríðinu
hinu mikla, hafði nokkurn efa um það, að henn-
ar málstaður væri algjörlega réttur, og að á-
byrgðin fyrir stríðinu hvíldi algjörlega á herð-
um óvinanna. Því var svo komið fyrir, að hver
þjóð var fullviss þess, að óvinaþjóðiraar hefðu
brotið ekki einungis öll alheims lög stríðs, held-
ur og allar réttlætistilfinningar þjóðanna, Allir
héldu, að grimdarverkin ættu sér stað að eins
öðru megin. Til þess að vera þjóðhollur í orðs-
ins rétta skilningi, þarf maður að skapa í sjálf-
um sér og sýna í hvívetna góðvild gagnvart
öllum þjóðum. Framtíð þjóðar vorrar er und-
ir því komin, að þjóðin læri að beita sínum eig-
in kröftum í heimalandi sínu — að hún læri að
l rækta landið og færa sér í nyt þau náttúrugæði,
j sem það hefir fram að bjóða. Er þá kröftum
þjóðarinnar betur varið, heldur en að nota þá
til að berjast við aðrar Jijóðir, sem er ekkert
annað en tjón eitt fyrir alla, sem hlut eiga að
máli. Það sem hér er sagt um vora eigin þ.jóð,
má með jafn miklum sanni segja um allar aðr-
i ar þjóðir.
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPl HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Llmited
Office: 6th Floor Bank ofHamilton Chambers
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ALVEG FYRIRTAK
^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniimc
Samlagssölu aðferðin. |
Sama reglan gildir um rjóma, sem aðrar búnaðar- E
= afurðir, að því meira sem vörumagnið er, þess tiltölulega E
E laegri verður starfrækslukostnaðurinn. En vörugæðin =
= hljóta að ganga fyrir öllu. Þrjú meginatriði þurfa að =
= vera til staðar, ef vara vor á að fá það sæti, sem henni E
E ber á brezkum markaði, sem sé vörumagn, reglubundnar E
E vörusendingar og vörugæði. =
Með því að styðja yðar eigin SAMLAGSSTOFNUN eru E
E fyrgreind þrjú meginatriði trygð.
Manitoba Co-operative Dairies Ltd.
E 846 Sherbrooke St. • ; Winnipeg, Manitoba =
?mmmmmimmimmmmmmmmmmmmmimmmmmmmmmmmmim£
Önnur ástæða fyrir stríðum, er
sú, að aðalatriðið af því, sem börn-
in læra í sögu á skólanum, er um
stríS. Hetjur þeirra eru menn-
irnir, sem leiðtogar voru í bar-
daganum, og myndastyttur eru
herforingjum reistar. Frægðar-
hlið hernaðarins er haldið á lofti,
en tapið og harðneskjan er lát-
liggja í þagnargildi. Þegar út-
skýrt er fyrir unglingum, hvern-
ig á stríðum standi, þá eru þeir
oftast látnir skilja, að ekki hafi
verið hægt að komast hjá þvi að
stríðið ætti sér stað. Þeim er ekki
komið í skilning um, ati oftast
hefði verið hægt að sneiða fram
hjá stríði, ef hyggilega og sann-
gjarnlega hefði verið að farið.
Þegar börnum er sagt frá stríð-
unum, þá er alt of lítið gert úr
þeim hörmungum, er þau hafa í
för með sér, en meiri áherzla lögð
á ímyndaðan frægðarljóma.
Uppvaxandi kynslóð ætti að
vera kent að þekkja striðin eins
og þau eru, eins og þú og eg
þekkjum þau, eins og hermennirn-
ir þekkja þau, en helzt af öllu eins
og vesalings fólkið í Belgíu og á
Frakklandi þekti þau á stríðstím-
um, þá mundu ekki börn ímynda
.þér, að yfir stríðinu hvíldi nokkur
dýrðarljómi, og okkar drengir
mundu aldrei leggja út í það með
þeirri hugsun, að það væri ekki
annað en skemtilegt æfintýri.
Það er gert alt of mikið að því
að innræta börnunum þetta
tvent, ótta og tortrygni til anp-
ara þjóða — sérstaklega þeirra,
er hafa verið óvinaþjóðir. “Car-
negies Foundation for Piece’’ hef-
ir kostað rannsókn i skólabókum
í stríðslöndunum. Kom þá í Ijós,
að Frakkland gekk lengst í þess-
um efnum. Þar voru að finna
mjög ófagrar lýsingar af aðför-
um Þjóðverja. Til dæmis: . . . .
“Þessir ruddar virða ekkert. Þeir
hafa myrt börn, konur og gamal-
menni; þeir hafa brent heimili
vor og sjúkrahús. Sonur minn
og .Frakklands, þessum glæpum
mátt Iþú aldrei gleyma."’ 410,000
eintök af þessum bókum fundust
i ýmsum skólum á Frakklandi ár-
ið 1922. Nokkurn veginn hið sama
má segja um skólabækur í Belgíu
og á Þýzkalandi. Ef að þetta er
látið viðgangast, þá er7 ekki að
undra, þótt hatur og ótti milli
þjóðanna haldist við.
í þess stað er mesta þörf á, að
innræta unglingum friðarhugs-
un. Það þarf að kenna börnun-
um, að börn hinna þjóðanna eru
bræður þeirra og systur, og að
mannlegar tilfinningar og hjarta-
lag, er allsstaðar sjálfu sér líkt.
Við verðum að koma í veg fyrir
að 'hatrið milli þjóðanna gangi
eins og erfðafé frá einni kynslóð
til annarar. Þetta verður að ger-
ast í skólunum; og hugsunarhætti
þjóðanna má breyta á einum
mannsaldri. Við sem nú lifum,
þekkjum þetta betur en nokkur
önnur kynslóð á undan okkur.
Síðan 1922 hefir verið haldinn
nokkurs konar árlegur hátíðisdag-
ur í ýmsum löndum 18. maí, sem
nefndur er “Goodwill Day”. Til-
gangurinn með þessu er að taka
einn dag á ári til að kenna börn-
um um allan heim alþjóða bræðra-
lag. Börnin í Wales viðvörpuðu
út um allan heim árin 1922—26
þessum boðskap:
“Við, piltar og stúlkur í Wales,
fögnum öllum piltum og stúlkum
í öllum löndum veraldarinnar.
Viljið þið, allar miljónir barn-
anna, vera með okkur í bæninni,
að guð megi blessa einlæga við-
leitni beztu manna og kvenna
allra þjóða, sem gjöra það sem í
þeirra valdi stendur til að jafna
með sér ágreiningsmál án bar-
daga? Þá verður þess ekki þörf,
þegar við vöxum upp, að við sýn-
um föðurlandsást vora með því,
að við ihötum og myrðum hvert
annað.”
Þetta ávarp gefur hinar beztu
vonir. Eg vil geta þess, að það
er áformað að halda “Goodwill
Day” í barnaskólunum í Winni-
peg 18. maí í vor. Það væri gott
ef þið, sem börn eigið á skólum,
vilduð spyrja þau, þegar þau
koma heim þenna dag, hvað þau
hafi lært þessu viðvkjandi. Eg
vildi óska að sumardagurinn
fyrsti væri líka nokkurs konar
“Góðviljadagur” hvað okkar þjóð-
flokk snertir.
Ef okkur hepnast aö kenna ung-
dóminum hina meiri og göfugri
ættjarðarást, sem að sýnir öllum
þjóðum sanngirni og góðvild, þá
heyrði maður minna talað um
þjóðahatur eða efling flota og
herbúnaðar. Það er að eins á
friðsamlegan hátt, að þjóðirnar
geta lært að skilja hver aðra t>g
sýnt hver annari góðvild og sann-
girni.
Síðustu árin hefir friðarhug-
myndin náð mikilli útbreiðslu.
Alt upp til þessara siðustu ára
hefir friðarhugmyndin átt afar-
örðugt uppdráttar, en nú er alt
öðru máli að gegna — friðar-
hugsunin er þjóðunum nú ekki
lengur ógeðfeld. Menn eru nú
farnir að skilja, að þeir “sem með
vopnum vega, munu og fyrir
vopnum falla.” Jafnvel Frakkar
og Þjóðverjar virðast nú hafa
komið auga á þann sannleika, að
stríð borgi sig ekki og að hvorki
þeir, sem vinna né tapa geti stað-
ið sig við að útkljá mál sín á
þann hátt, þó ekki sé af öðrum
gofugri ástæðum en þeim, að þær
sjá að slíkt hlyti að eyðileggja
þær. Winston Churchill, fjár-
málaráðherra í brezka ráðuneyt-
inu, lýsir stríði þannig, að það sé
það afl, er líklegt sé til að eyði-
leggja mannkynið. Si%ustu árin
hefir allur herútbúnaður verið
svo stórkostlega umbættur, að
hernaðartækin eru nú miklu
voðalegri en nokkru sinni áður.
Má þar sérstaklega benda á loft-
förin og eiturgasið. Annað stríð
mundi leiða í ljós enn þá meiri
hættu fyrir almenning, sem ekki
tekur beinan þátt í stríðinu.
Þekking er nú orðin svo fullkom-
in, að menn vita hvernig hægt
væri að sýkja heila þjóð með eit-
urgerlum. Menn hafa náð þeirri
þekkingu, að þeir vita hvernig
hægt er að eyðileggja mann-
kynið.
Oss er öllum kunnugt, að í
gamla daga jöfnuðu menn sakir
sínar með því blátt áfram að
berjast. Sá sem var sterkari,
vann, hinn veikari tapaði. Þetta
breyttist eftir því sem menning-
in óx og löggjöf varð til. Nú láta
menn dómara skera úr þrætum
sínum samkvfpmt lögum og rétti,
en hnefaréttur ræður ekki lengur
lögum og lofum. Sá sem að sær-
ij náungann, er álitinn hættuleg-
ur maður, og er álitið, að hann
hafi ekki að eins gjört þeim rangt
til, er hann særði, heldur líka
ríkinu, sem hann tilheyrir. ÖIl-
um er trygð vernd laganna. —
öðru máli er að gegna, þegar um
þjóðir er að ræða. Þar hafa ekki
dómstólar verið til að skera úr á-
greiningsmálum, og þar hefir
hnefarétturinn verið látinn ráða.
Sterkari þjóðin vann sigur yfir
þeirri, er ósterkari var. En einn
kemur öðrum meiri, og sigurveg-