Lögberg - 19.05.1927, Blaðsíða 1

40 ARGANGUR
Bandaríkin.
Skuldir Evrópu við Bandaríkin
eru svo stórkostlegar, að maður
getur naumast gert sér ljósa
grein fyrir, hve gífurlega mikil
sú fjárupphæð er. Herlánin, sem
svo mikið hefir verið talað um,
nema $11,763,000,000, en þar að
auki hafa Bandaríkjamenn lánað
Evrópuþjóðunum fjárupphæð, er
nemur nálega $11,000,000,000.
Hafa þeir varið miklu af því fé
til að rétta við iðnað sinn, sem
víða var kominn í kaldakol eftir
stríðið. Þessi lán voru oft, eða
kannske oftast, veitt með því skil-
yrði, að Bandaríkja auðmennirn-
ir, sem peningana áttu, fengju að
gerast hluthafar í iðnfyrirtækj-
unum, sem peningarnir voru ætl-
aðir til að endurreisa. Sagt er,
að Bandaríkjamenn eigi nú 35 af
hundraði af ársarði þeim, sem
þýzk framleiðsla veitir. Nú vill
svo til, að þýzkur stóriðnaður
ræður yfir miklum hluta af blöð-
um Þjóðverja, og er það því ekki
iðnaðurinn að eins, heldur líka
stjórnmál og alt andlegt líf Þýzka-
lands, sem Bandaríkja auðmenn-
irnir geta haft áhrif á, og gera
það áreiðanlega. Þessu er nokk-
uð líkt farið í ýmsum öðrum íönd-
um, svo sem á ítalíu, í Belgíu og
á Póllandi. Lengi hefir þvi verið
haldið fram, að Bandarikin ættu
að gefa Evrópu þjóðunum upp
stríðsskuldirnar, en það hafa þau
verið ófáanleg til og virðast
Bandaríkjamenn óneitanlega hafa
mikið til síns máls, að vilji Ev-
rópuþjóðirnar endilega berjast
hver við aðra, þá verði þær að
gera það á sinn eigin kostnað, en
ekki Ameríkumanna.
* * *
Það er aðeins 12,000 Bandaríkja-
borgarar. sem heima eiga í Kína
Þar af eru 7000 fullorðið fólk og
5000 börn. eða þar um bil. Segja
Bandarikjamenn að ekkert sé fjær
sínu skapi, en að reyna að ná þar
nokkrum vfirráðum. Sin stefna sé
sú og hafi .jafnan verið, að hly/nna
að því eftir mætti, að þar mætti
friður komast á og ein lögleg
stjórn ná fullum yfirráðum í öllu
landinu, ogað sú stjórn sé bygð á
innlendum, þjóðlegum grundvelli.
Telja ýms Bandarikjablöð, þetta
ekki aðeins réttlátt og sanngjarnt,
heldur líka lang hagkvæmast fyrir
aðrar þjóðir, Bandaríkjamenn eins
og aðra. Það að friður sé þar inn-
anlands og að hagur þjóðarinnar
fari batnandi, sé eina tryggingin
fyrir því að aðrar þjóðir geti vænst
hagkvæmra viðskifta við Kínverja
og sanngjarnra, sem öllum hlutað-
eigendum geti orðið til góðs.
Hvaðanœfa.
Alt til þessa hafa menn ekki
kunnað að nota gamalt silki, svo
sem slitinn silkifatnað, eða af-
klippur af silkidúkum, þar sem
gamall ullarfatnaður, hefir um
langt skeið verið notaður í nýja
ullardúka. Nú er sagt að rússnesk-
ur efnafræöingur, prófessor von
Weimann, sem á heima í Japan,
hafi fundið ráð til þess að nota all-
an gamlan fatnað úr silki og af-
ganga af silkidúkum og annað því
líkt til að vinna úr því silkigarn
og nýja silkidúka, sem ekki standi
að baki vanalegum silkidúkum.
Reynist þessi frétt rétt, má gera
ráð fyrir að kvenfólkið fari að
halda saman silkisokkunum sínum
þó þeir verði gatslitnir og öðrum
gömlum silkifatnaði sömuleiöis,
því líkindin eru til að hægt verði
að selia'þessa. hiuti fyrir töluvert
hátt verö.
■* * *
Stjórnin á ítalíu hygst að auka
framleiðslu 1 landinu og þar með
viðskifti við önnur lönd og enn
fremur að lækka verð á daglegum
nauðsynjum, með því að lækka
kaup allra verkamanna um 10%,
og er jafnframt ætlast til, að
framleiðendur lækki tiltölulega
verð á vörum sínum. Álítur
stjórnin, að með þessu móti tak-
ist henni að rétta við fjárhag
þjóðarinnar, sem er langt frá að
vera í góðu lagi.
* # *
Hon. Violet Albina Gibson, sem
x fyrra reyndi að ráða Mussolini
af dögum, hefir nú verið látin
laus úr fangelsi á ftalíu og leyft
að fara heim til Englands. Er á-
litið, að hún sé biluð á geðsmun-
um.
Or bœnum.
Piano hljómleika heldur Mr.
R. H. Ragnar með nemendum sín-
um á fimtudaginn 19. maí næst-
komandi, í Y- W. C. A. bygging-
unni á Ellice Ave. Miss Rósa
Hermannson og Mr. Árni Stef-
ánsson aðstoða með söng. Stund-
vislega kl. 8.30 e. h. Aðg. 50c.
Mr. John Austman, yngri, kom
til borgarinnar í vikunni sem leið
frá Los Angeles, Cal., þar sem
hann hefir verið síðan í haust.
Mr. Austmann dvelur hér í þetta
sinn að eins fáeina daga, hjá föð-
ur sínum, og leggur á stað í þess-
ari viku aftur til California, þar
sem hann gerir ráð fyrir að verða
framvegis.
Nýlega fóru eftirgreindir ís-
lendingar frá Lundar, Man., suð-
ur til Chicago, þar sem þeir ætla
að stunda byggingavinnu í sum-
ar: 0. H. Qddson, H. Oddson, V.
Brandson, V. Guðmundsson, Joe
Johnson, 0. Böðvarsson, 0. Th.
Johnson og Bill Stinson.
Mr. Jón Stefánsson, skáld, frá
Steep Rock, Man., Ieit inn á skrif-
stofu Lögbergs síðastl. föstudag.
Hafði hann setið fund fiski-
manna, er haldinn var á Fort
Gari-y hótelinu hér í borginni, að
tilhlutun fiskiveiða ráðuneytis
sambandsst j órnarinnar.
Mrs. Guðrún Pálsson, kom frá
fslandi í vikunni sem leið. Hefir
hún verið þar síðan í fyrra sum-
ar; lengst af í Reykjavík. Hún
segir alt gott að frétta frá fs-
landi; gott tíðarfar og vellíðan
fólks að því er hún bezt veit.
Fimtudaginn hinn 28. f.m., kom
hingað til borgarinnar Hjálmgeir
Júlíusson, 17 ára piltur, frá fs-
landi. Er hann ættaður úr Snæ-
fellsnesýslu, en kom frá Reykja-
vík. Býst hann við að setjast að
hér í borg hjá ættfólki sínu.
Dvelur hann fyrst um sinn á Sim-
coe stræti, að heimili Mrs. Þorbj.
Jónasson. — Einnig kom með
sömu ferð Sveinbjörn Hjaltalin
kaupmaður, er dvalið hafði heima
um hríð.
Á mánudaginn í þessari viku
dó á Almenna spítalanum hér í
borginni, Sigurður Brandson, til
heimilis að 584 Berry St., St.
James. jarðarförin fór fram á
miðvikudaginn frá útfararstofu
A. S. Bardals.
íslendingadagurinn í Winnipeg,
verður að þessu sinni haldinn !
River Park, laugardaginn þann 6.
ágúst. Hafa knýjandi ástæður
leitt til þessarar breytingar.
Nefndin sá sér undir engum kring-
umstséðum fært, áð hafa hátíðar-
haldið 2. ágúst, rétt á eftir hér
um bil þriggja daga fríi. Mánu-
dagurinn 1. ág. verður “civic
holiday”, en sunnudagurinn þar á
undan og hálfur laugardagurinn,
að sjálfsögðu frídagar. Undir-
búningi hátíðahaldsins miðar vel
áfram.
Rœða
Herra Joseph T. Thorson.
fÞingmanns fyrir: Suður-Miö-
Winnipeg, flutt í Ríkisþinginu ,i
Ottawa, 31. marz 1927, um sam-
! veldisstöðu Canada í brezka al-
rikinuj.
Herra forseti:—
Það er ekki tilgangur minn að
taka upp eins mikið af tima þings-
ins við umræðu þessa máls eins og
undangengnir þingmenn hafa gjört.
Kjarninn í skýrslu nefndar þeirrar
sem íhugaði alrikistengslin og af-
henti alrikisráðstefnunni og sem
ráðstefnan einróma samþykti, finst
á tólftu blaðsíðu skýrslunnar. Eg á
við ákvæðið um það skyldleika sam
band, sem nú er, eða staðhæft er
að vera milli Stóra Rretlands og
hinna annara hluta alríkisins.
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 19. MAl 1927
..... - 1 ............ 1 ........... ......
Þeir eru sjálfstjórnandi þjóðfé-
lög í brezka alríkinu, jöfn að rétt-
arstööu, á engan hátt hvort öðru
undirgefið að neinu því er snertir
innbyrðis eða utanríkis þjóðarstarf
þeirra, þó þau af frjálsum vilja séu
lýðskyld brezku krúnunni, og frjáls-
lega samejnuð sem meðlimur hins
brezka jxjóðasambands.
Eg ætla að skorða ræðu mína við
íhugun þessa ákvæðis að því leyti
sem það snertir sjálfstjórn Canada
í hennar innanríkismálum. Innan
þeirra takmarka virðist mér stórt
framfaraspor hafa stigið verið. Að
þetta sjálfstjórnarákvæði er ef til
vill sú þýðingarmesta stjórnskipuleg
yfirlýsing, sem gerð hefir verið síð-
an Canada-sambandið var mvndað,
og sé þrungið mikilvægum mögu-
leikum til canadískra þjóðþrifa.
Miklum aðfinslum hefir þessi orð-
skýring mætt. Mikið umtal um þýð-
ingu hennar og mikill misskilning-
ur um hvað hún feli í sér. Ýmsir
halda því franx að hún þýði sund-
urleysing brezka alríkisins, eins og
vér höfum þekt það, eða að minsta
kosti upphaf á nýju brezku alríki
verulega og grundvallarlega breyttu
frá því sem verið hefir. Aðrir
segja að alls engar breytingar hafi
verið gerðar, að ákvæðið sé aðeins
staðhæfing um stöðu, sem áður
hafi verið fengin í reyndinni, þó
hún hafi ekki að þessum tíma verið
opinberlega viðurkend. Hugsanlegt
er að báðar þessar skoðanir hafi
við nokkur sannleiksrök að styðj-
ast, en að mínum dómi er hvorug
þeirra algerlega rétt. Með fullri
virðingu fyrir þeim, sem haldið
hafa fram þessum misjöfnu skoð-
unum um starf alríkis-ráðstefnunn-
ar og afleiðingum þess, þá kýs eg
að skilja jæssa yfirlýsingu, ekki svo
mjög sem ákvæði um núverandi
sannreynd, ' heldur sem yfirlýsirig
jxess, sem vera ætti. Ekki
svo mjög sem yfirlýsing um
janrétti, heldur sem loforð um
jafnrétti. Allir verða að muna að
þar til þessi yfirlýsing er lögfest þá
njótum vér ekki lagalegs jafnréttis.
Til þess að vér fáurn réttilega met-
ið þessa orðskýringu, þá tel eg
nauðsynlegt að vér reynum að
gagnrýna stöðu Canada, bæði frá
stranglagalegu sjónarmiði og frá
sjónarmiði þjóðstjórnarlegra fram-
fara og venju, með því móti getum
vér máské náð sjónar á ákvæðinu
í Ijósi núverandi ástands og þá skil-
ið betur í falning jxess og afleiðing-
ar, sem henni fylgja. Eg skal reyna
að vera ein fáorður og mér er hægt.
Ef eg skyldi beina athygli þingsins
að sjónarmiði, sem er að miklu
leyti lögmanns álit, þá óska eg eft-
ir umburðarlyndi jxingsins. Eg skal
reyna að skýra lagalegu afstöðuna
eins ljóslega og stuttlega eins og
mér er mögulegt.
Canada-veldi nýtur tilveru sinnar
sem lögformleg þjóðareining frá
ákvæðum “British North America
Act,” lögum, sem samþykt voru af
brezka jxinginu. Þau lög eru grund-
vallarlög Canada, sem engin cana-
dislc þing, hvorki fylkja- né ríkis-
þing fá réttarlega yfirstigið. Rikis-
þing Canada er að lögum réttlægra
en brezka þingið og jtvi háð. Þessi
lagafesta verður ekki véfengd og
vér verðurn að muna, að þessi að-
staða þings vors er virkileg. Þessi
minnimáttar aðstaða er tvens kyns.
f fyrsta lagi vegna þess að cana-
diska rikisþingið var stofnsett af
brezka þinginu og er því eðlilega
háð þeim ákvæðum, sem veittu því
tilverurétt og er því eðlilega háð. í
öðru lagi stafar þessi rninni máttur
af því að Canada þingið er ennþá
að lögum undirorpið yfirráðum
brezka jxingsins, senx eitt hefir vald
til þess að breyta ákvæðum “Brit-
ish North America Act’' og annað-
hvort með breyting þeirra laga eðá
með samning einhverra annara laga
að auka eða minka jxað sjálfstjórn-
arvald, sem vér nú njótum. Að því
er hið fyrsta, eða lægri réttarstöð-
una snertir, sem eiginlega er Cana-
da þinginu og Canada veldi sem
verandi háð brezka þinginu, sem
löggilti það, þá hefir leyndarráðs-
dómur Breta úrskurðað að sjálf-
stjórnandi nýlenda, eins og Canada
hafi ekki vald til þess að semja lög
um hegningu í Canada, fyrir
brot, senx drýgð enx utan
Canada. Með þeim skilningi
laganna, þá yrði Canada ekki mögu-
legt að hegna fólki tyrir glæpi, svo
sem morð, íkveiking, jxjófnað. fjöl-
kvæni, sem frarnin eru utan Canada,
Því hefir verið haldið fram að það
sjálfstjórnarvald, sem Canada nýt-
ur verði að bindast við málefni og
atriði innan landhelgistaknxarka
Canada. Með öðrum orðum, að
Canada hafi ekkert vald til þess að
semja lög er hafi utanlands gildi til
framkvæmda. Engin slík valds-
takmörkun nær til brezka þingsins,
af því að brezka þingið hefir æðsta
vald, en Canada þingið hefir það
ekki. Tvisvar sinnum hefir Canada
þingið samþykt ákvörðun i þessU
rnáli um beiðni til brezka Júngsins
um breytingu á “British North
America Act” til afnáms þessa af-
'brigðis, fyrst árið 1920 og aftur ár-
ið 1924, en þó að báðar þingdeild-
ir samþyktu einróma þessar á-
kvarðanir, þá hefir brezka þingið
ennþá ekki sint málinu að neinu
leyti. Hið annað tillit æðravaldsins
felst i Jæirri staðreynd að Canada
er ennþá háð, þrátt fyrir ákvæði
“British North American Act,” yf-
irráðum brezka þingsins, hinu eina
æðsta löggjafarvaldi brezka alríkis-
ins. Það er að vísu satt að með
“British North Anxerica Act”, var
Canada veitt ríflegt sjálfsforræði
og sjálfstjórnarvald, en sú sjálf-
stjórn er takmörkuð yfirliti sjálfr-
ar “British North America Act”
og öðrum lagabálkum sömdum af
brezka þinginu, með tilliti til Cana-
da.
“British North America Act”
inniheldur vandvirknislegar tak-
markanir og jafnvægis ákvarðanir.
Ákveðin stjórnar starfssvið voru
úthlutuð fýlkjunum og til Jxess að
stjórnarvald fylkjanna skyldi hafa
aðhald, þá var ríkisstjórn-
inni veittur réttur til þess
að neita fvlkislögum ‘ stað-
festingar, ef hún áliti Jxess þörf
og Canada-veldi til hagsbóta. Rík-
isþinginu var einnig úthlutað lög-
gjafarlegt valdsvið og samkynja
aðhald gegn ríkislagagerð var á-
kveðið í 55, 56 og 57 greinum Brit-
ish North America Act. Það er Jxeg-
ar búið að ræða um þessar greinar
hér, og skal eg því aðeins stuttlega
athuga þær.
56. grein ákveður vald brezku
stjórnarinnar, ekki brezka þingsins.
til þess að neita staðfestingar lög-
um jafnvel þó þau hafi verið sam-
þykt af báðum þingdeildum, hafi
hlotið staðfesting konungsins og
verið sett í framkvæmd. Sérhvert
lagafrumvarp, se’rn þetta þing sam-
jxykkir, verður a^ sendast einum
af rikisriturum Breta og vera háð
neitunarvaldi hans innan tveggja
ára frá þéim tíma er hann meðtók
það. Ef Jxessu neitunarvaldi hefði
stöðugt eða oft verið beitt, þá hefði
það vafalaust valdið mikilli æsingu
og gremju, en valdinu hefir ekki
verið beitt. Eftir því sem eg veit
best, þá hefir neitunarvaldi því sem
British North America Act veitir
brezku stjórninni aðeins einu sinni
verið beitt, Jxað var 1873, fyrir 34
árum. 56 grein er ennþá i fullu
gildi í British North America Act
og gildandi regla samkvæmt ákvæði
greinarinnar er að öll lög, sem
þetta þing samþykkir eru árlega
send til Lundúna og nýlendu-ráð-
gjafinn tilkvnnir að “Hans Hátign
verði ekki ráðlagt að beita neitun-
arvaldi sínu” í því sambandi.
55. og 57. greinar f jalla um ann-
að yfirlitsvald sem sé, vald land-
Framh. á bls. 5
Kommúnistastefnan
í Kína.
Eftir Quincy Wright,
prófessor við Chicago háskóla.
Fréttir af ástandinu í Kina eru
svo margvíslegar og flestar svo
óljósar, að það er ekki von að
fólk átti sig á þeim og ekki und-
arlegt, þótt margir spyrji, hvað
sé eiginlega um að vera þar aust-
ur frá. Sumir svara því, að það
’sé Kommúnista stefnan, sem hér
valdi mestu og benda til þess, hye
eihdreginn stuðning Rússar hafi
veitt “Nationalistum” svo nefnd-
um í Kína1, og séu Kommúnistar
þar að vinna að þeiri-i hugsjón
sinni, að koma á allsherjar upp-
reisn og stjórnarbyltingu um all-
an heim. Aðrir segja, að það,
sem að Kínverjunum gangi, sé
útlendingahatrið, hið sama eins
og í uppreisninni 1900. Enn aðr-
' ir segja, að orsakir styrjaldarinn-
ar stafi af ofstopa og yfifgangi
og valdafíkn einstaki-a höfðingja
og herforingja, sem hver um sig
vilji ná sem allra mestum völdum
í sínar hendur og njóta sem
mestra séréttinda fyrir sig og
sína.
Meðal sagnfræðinga mun sú
skoðun vera almennust, að það
sem óeirðunum aðallega veldur,
sé þjóðernistilfinningin. sem
vanalega gerir vart við sig hjá
þjóðum, þegar þær verða þess
varar, að aðrar þjóðir hafi, eða
séu að reyna að ná einhverjum
yfirráðum yfir þeim. Afskifti
Napóleons af stjórnmálum Italíu
og Þýzkalands, vöktu sterka þjóð-
ernishreyf'ingn í þeim! löndum
fyrir hundrað árum og hið sama
hafa yfirráð Tyrkja á Balkan-
skaganum gert.
Kínverjar hafa nú vaknað til
meðvitundar um vald vestrænna
þjóða í Kína, og kemur það til af
því, að alþýðan hefir nú fengið
nokkru meiri mentun en áður var
og fólkið hefir nú hugmynd um
ýmislegt, sem það vissi áður eng-
in skil á, og eiga kvikmyndirnar
ekki lítinn þátt í þvi. Þá haía á
siðari árum fjölda margir Kín-
verjar stundað nám við ýmsar
mentastofnanir í Evrópu og Ame-
ríku og síðan flutt heim með sér
sjálfstæðis hugmyndir, sem Kín-
verjum voru nýjar og óþektar.
Loks hafa Kommúnistarnir á
Rússlandi ekki látið sitt eftir
liggja síðustu árin, að koma Kín-
verjum í skilning um, að vest-
rænu þjóðirnar væru þeim alt
annað en vinveittar. Alt þetta
hefir leitt til þess, að Þjóðvina-
félagið (Kuomintang) hefir náð
mikilli útbreiðslu, en það félag
er eini verulegi stjórnmálaflokk-
urinn í Kína og hefir það mark-
mið, að koma þar á lýðveldi,
bygðu á þjóðlegum grundvelli.
Þessi félagsskapur-er alt annars :
eðlis heldur en félagsskapur
“Boxarjtnna”, sem fyrir uppreisn-
inni stóðu 1900, því þótt báðir
séu óvinveittir útlendingunum,
þá er mismunurinn sá, að hinir
fyrnefndu vilja innleiða vestræna
menning, sem þeir vita full skil
á, en hinir síðarnefndu þektu
hana ekki, en óttuðust hana og
vildu útrýma henni. '
En þótt hinir eiginlegu Þjóð-
vinafélagsmenn séu ekki óvin-
veittir vestrænni menningu, þá
er langt frá að þeir fallist á kenn-
ingar Kommúnista. Það er flokk-
ur út af fyrir sig, er hefir nú að
undanföi-nu verið í samvinnu
með Þjóðvinafélaginu, en eru þar
í miklum minni hluta. Þær frétt-
ir hafa borist út, að stjórnin í
Hankow sé hlynt stefnu Kommún-
istanna og að það liggi við borð,
eða sé þegar búið, að vikja frá
völdum herforingjanum Chiang
Kaishek» sem er einn af leið-
togum hinna hófsamari þjóðrækn-
ismanna, en þeir bera á móti að
þetta sé rétt. Stjórnin í Hankow
hefir lýst yfir því, að hún sé alls
ekki hlynt stefnu Kommúnista.
Telur hún hana mjög óviðeigandi
í Kína. Hið sama segja flestir
trúboðar frá vestrænum þjóðum,
sem þar hafa verið, og kennarar.
Níutíu af hundraði allra Kín-
verja eru ekki Kommúnistar og
gætu ómögulega orðið það, að því
er Dr. Warnshuis heldur fram.
Ein ástæðan gegn því er súj að
áttatíu af hundraði Kínverja eru
bændur, er eiga sín eigin heim-
ili.
Ef Þjóðvinafélagið ber gæfu
til að halda vel saman og víkur
ekki frá stefnu þeirri, sem kend
er við Sun Yat-Sen, eru miklar.
líkur til, að það fái sameinað
Kínaveldi. Það hefir stuðnings-
menn af öllum stéttum og allstað-
ar í landinu. Bankasambandið í
Kína hefir lánað þessu félagi
$3,000,000 og lofar því sjö milj.
í viðbót. Sagt er að meðlimir
þess séu 28 af hundr. stúdentar,
25 af hundr. hermenn, 12 af hndr.
iðnaðarmenn og 10 af hdr. bænd-
ur. Hinn pólitiski leiðtogi fé-
lagsins er S. P. Peng, og til
skamms tíma var aðal útbiæiðslu-
stjóri þess Kou Meng-yu, fyrver-
andi forseti háskólans í Peking,
og nú mentamála ráðherra í Han-
kow stjórninni.
Hins vegar hafa herforingjarn-
ir að norðan alt af verið að tapa.
Chang Tso-lin, sem hefir verið
þeirra sterkastur og á styrkleik
sinn því að þakka, hve sterkt hald
hann hefir í Manchuria, en nú er
sagt, að hann hafi þar miklu
minna fylgi, en áður var, vegna
óánægju fólksins út af sköttum,
sem hann ‘hefir lagt á það til að
standast kostnaðinn við herferð-
ir hans gegn Sunnanm»nnum.
Og ýmislegt fleira hefir orðið til
þess að veikja vinsældir hans. og
áhrif. Þótt úrslitin í deilumálum
Kínvei-ja væru að eins undir þeim
ájálfum komin, eða því sem kalla
mætti þar innlent, þá væru þau
þó mjög vafasöm. En því er ekki
þannig varið, því útlend áhrif
hafa verið þar mjög sterk og eru
enn.
Bretar hafa stórkostleg verzl-
narviðskifti við Kína og þeir
iga þar miklar eignir, sem gefið
afa mjög mikinn arð, vegna sér-
takra hlunninda, er Bretar hafa
otið þar í landi, en nú sýnast
eir viljugir að gefa eftir þessi
érréttindi sín.
Það stendur sérstaklega á með
long-kong, sem er nokkurs kon-
r brezk nýlenda. Stjórnin sagði
0. marz, að það væri alls ekki á-
etningur sinn að yfirgefa þann
tað. -En að gefa eftir smátt og
mátt og láta af hendi réttindi sín
Kína, sýnist nú vera nokkurn
eginn augljós stefna breskra
tjórnarvalda.. Bretar sýnast
xiklu áhugasamari um Indland
g hafa jafnan gert alt, sem hægt
ar til að halda þaðan rússnesk-
m áhrifum. Ef þjóðernisstefn-
n næði sér verulega niðri í Kína,
á er hætt við að eins mundi fara
Indlandi, og ef Kínverjar væru
ins vinveittir Rússum eins og
ndverjar eru sums staðar á Ind-
andi, þá er ekki annað líklegra,
n að rússneski björninn mundi
iremma þá. “Mesta hættan fyr-
r Asíu”, sagði Sir Esme Howard,
irezki sendiherrann í Washing-
on, “er keisarastefnan rúss-
æska, sem er eins ákveðin enn í
lag eins og hún var á dögum
:eisaranna.” En geti Kína var-
st rússneskum “imperialisma”
)á virðast Bretar ekkert hafa á
nóti því, að Kínaveldi sameinist
)g munu vera til þess búnir, að
riðurkenna stjórn þeirra og
lemja við þá eins og aðrar þjóðir.
Japanar þurfa meira að treysta
i Kína heldur en nokkur önnur
jjóð. Þeir eiga þar fleira af
sínum borgurum heldur en nokk-
við þá, sem þjóðlegu stefnunni
fylgja. ítalía, eða Mussolini öllu
heldur, er harður í horn að taka
og vill taka þátt í því að kúga
Kínverja — ef það kostar ekki of
mikið. ítalía hefir þar heldur
lítilla hagsmuna að gæta.
Rússar gera alt, sem í þeirra
valdi stendur til að vinna vest-
rænu þjóðunum þann óskunda í
Kína, er þeir megna, án þess þó
að vilja sýna öðrum þjóðum op-
inberan fjandskap. Sem stendur
vilja Rússar forðast óvináttu
annara þjóða, en hins vegar reyna
þeir að auka viðskifti sín út á
við sefi mest þeir geta. Það sýn-
ist mjög vafasamt, að þeir hugsi
sér að stjórnmálakenningar sínar
nái nokkurn tíma rótfestu í Kína,
þó þeir vilji útrýma þaðan öllum
vestrænum áhrifum og hafa þjóð-
ina sér vinveitta. Hins vegar
gera þeii* sér vonir um, að fá
töluverð hlunnindi í sumum út-
kjálkum ríkisins og hafa þannig
nokkuð fyrir snúð sinn og alt um-
stangið, sem þeir hafa þar nú.
Hepnist þeim að komast hjá ó-
friði við Norður-Kína og geti
þeir haldið vináttu sinni við
Sunnanmenn og haft þar töluverð
áhrif, þá mega Nationalistarnir
gjarnan sameina alt Kínaveldi
þeirra vegna.
Fyrirlestrar um ísland.
Hinn 24. apríl síðastl. flutti
Miss Thorstína Jackson fyrirlest-
ur um ísland í Brooklyn, N. Y.. og
sýndi þar nálega hundrað mynd-
ir frá íslandi. Yfir fimm hundr-
uð manna sóttu fyrirlesturinn og
............ .........^ voru þar á meðal x^m fimtíu ís-
önnur þjóð, og þótt viðskifti - lendingar, sem flestir eiga heima
irra þar séu minni heldur en J ; New York og öðrum borgum og
;ta, þá er þó þar gerður) stór bæjum þar í nágrenninu. Ekki
iti af allri þeirra v.erzlun. Þar vortl þag fslendingár að eins, sem
kröfurnar 21 frá 1915 náðu létu í ljós mikla ánægju yfir fyr-
að nokkru irlestrihum og myndunum, held-
ur einnig margir Bandaríkja-
menn, sem nú í fyrsta sinn á æf-
inni, margir hverjir, fengu nokkra
verulega fi'æðslu um ísland og
Islendinga. Blöð þar að sunnan,
sem út komu daginn eftir, ljúka
....... . .v...- ....... ....miklu lofsorði á fyrirlesturinn og
þar líka, með því að gerast of fyrirlesarann og segja, að þessi
Gjarna vildu þeir sjá alla fyrsti fyrirlestur um ísland, er
burt úrjhaldinn hafi verið 1 New York
hinni meiri, hafi verið ágæt byrj-
ki fram að ganga,
rti vegna Washington fundax*-)
3, hafa Japanar skift um
;fnu; hætt við yfirdrotnun og
dð upp samningsleiðina. Þeir
:ja ekki eiga það á hættu, að
ssa ef til vill það hald, sem
ir hafa í Kína og kannske fólk
rópumenn hafa sig
na, svo þeir sjálfir gætu náð
skifti þau, sem þeir reka þar, Un í þá átt að fræða Bandarikja-
andi, og þeir eru Bretum engu
iur áhugasamir um það, að
issar hafi þar ekki of mikil á-
if. Að undantekinni Suður-
mchuriu, sýnast þeir þó vera
hlyntir, að Kínaveldi sam-
I menn um Island.
Miss Jackson fór stuttlega yfir
sögu þjóðarinnar og skýrði sér-
staklega frá bókmentum hennar
að fornu og nýju og lauk lofsorði
á háskólann, sem hún taldi hina
XlAJ'AAVAA.y . w.v. "*'*** I C\ uwu»u***** — 7
ist og hin þjóðlega stefna nái | æskilegustu mentastofnun, fyrir
yfirráðum.
Bandaríkin eru
alla þá að sækja til, sem afla vildu
vinveitt Kín- j sér þekkingar á norrænum fræð-
jum og þeir gefa sig þar öðr- um.
þjóðum frekar við trúboði og Þá minntist Miss Jackson einn-
ntamálum. Trúboðarnir hafa ig á íslendinga hér 1 álfu og sýndi
ið vinveittir þjóðlegu stefn-i áheyrendum sínum hvar væru
íi og Bandaríkjamenn eru treg-j þeirra ^aðalstöðvar ibæði í Can-
til að slíta vinskap við Kín- ada og Bandaríkjunum. Miss
þótt þeir hins vegar geri Jackson endaði fyrirlesturinn með
því, að láta í Ijós þá ósk sina, að
hún hitti sem flesta af tilheyr-
endum sínum við hátíðahöldin á
Islandi árið 1930.
m vináttu sambandið mjög
itt, með vinskap sínum við
■’rakkar hafa verið aðgerða-
ir, en reynt að koma sér vel