Lögberg - 08.09.1927, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. SEPTEMBER 1927.
Bls. S.
Öræfi og Örœfingar.
Eftir Sigurð prófessor Nordal.
I.
Einn hinn landfróðasti íslend-
ingur, sem nú er uppi, kvað einu
sinni svo að orði við mig, að sá
hefði ekki séð ísland, sem hefði
ekki farið um Skaftafellssýslu.
Reyndar liggur mér við að full-
yrða, að svipað mætti til sanns
vegar færa um hvert hérað á
landinu. Fjölbreytnin er syo tak-
markalaus, að varla er hægt að
finna tvö nauðalík bæjarstæði,
'hvað þá svipaðar sveitir. En
samt gæti það verið hyggilegt
fyrir mann, sem færi hringferð
um sveitir landsins, og vildi treina
sér undrunina alla leið, að byrja
ferðina í Suður-Múlasýslu, fara
norður og vestur um land og
geyma sér Skaftafellssýslu þang-
að til seinast, ljúka förinni í ör-
æfum og Hornafirði.
Undir eins og kemur á Sólheima-
sand, þar sem
-----Jökulsá spinnur úr jaka-
toga band
og jökullinn í hafið gægist
niður,
finnur ferðamaðurinn, að hann er
að koma í nýjan heim. Og leiðin
liggur um hið þröngva hlið, milli
skriðjökuls og brimgarðs. Áður
var þar illur þrándur í götu,
Fúlilækur, sem sagt er að hafi
orðið fjórum tugum manna að
bana á tveim síðustu öldum. Nú
er sú torfæra brúuð. Mýrdalur-
inn er að vísu ein hin vingjarn-
legasta og bldhilegasta sveit, en
þó er erfitt að gleyma því, að hún
ei í helgreipum vanstiltrar nátt-
úru. Enn er skamt frá briminu
við ströndina, sem brotið hefir
portið á Dyrhólaey og sorfið ut-
an af Reynisdröngum, til jökuls-
ins, sem mænir yfir sveitina. Og
óhemjurnar Hafursá og Klifandi,
sem lagt hafa mikið graslendi og
fagurt í auðn, bera boð frá jökli
til hafs. Fyrir austan Mýrdalinn
tekur við Mýrdalssandur. Að-
komumaðurinn gefur jöklinum
hornauga og dettur ósjálfrátt í
hug erindi Bjarna:
“Forðastu að ríða þann
feigðarsand,
í fjallinu er Katla og ætlar
þér grand.”
Hann herðir reiðina og vill vera
sem skemst á þessum ömurlegu
malarflesjum. En sandurinn er
alt of breiður til þess að ríða
hann í einum spretti. Hér er
staður, þar sem allir fara af baki,
þótt ekki sé þar stingandi strá.
Það er breið bunga úr hraunhell-
um og sandi, þar sem siður er, að
hver vegfarandi hrófi upp dálitlu
vörðubroti. Á þessum hól stóð til
forna bærinn Laufskálar í Dyn-
skógahverfi. Þegar .kemur y*fir
Hólmsá, tekur Skaftártungan við,
og enginn skógur ilmar betur en
hríslurnar í Hrífnesslandi eftir
ferðina um Mýrdalssand. í Tung-
unni er hvert býlið öðru blóm-
legra, þó að sandskaflarnir frá
siðasta Kötlugosi sé enn ógrónir
fyrir utan túngarðana. En það
er skömm leið um Tunguna þvera.
Við túnið á Ásum beljar Eldvatn-
ið fram og síðan tekur við Eld-
hraunið mikla þar sem þræða
verður brautina milli mosavax-
inna klungra alla leið austur í
Landbrot. Fyrir ofan Landbrot-
ið tekur Síðan við. Hún er nafn-
toguð fyrir fegurð, og óvíða á ís-
landi er meiri sveitasæla. Bæ-
irnir standa undir lágum hlíðum,
grösug tún, engjaflæmi fyrir neð-
an, brekkur með grónum smá-
stöllum, sem Skaftfellingar kalla
paldra og móbergsbelti fyrir ofan.
En Öræfajökull gnæfir við aust-
ur og setur tignarbrag á aJt land-
i?,. Austur á Síðu má heita, að
allar torfærur séu brúaðar, nema
Þverá og Markarfljót. Þar er all-
fýsilegt að snúa a|tur, fara upp
Skaftártungu o$ Fjallbaksveg
hinn nyrðra, upp með Skaftá og
Eldhrraunin fyrir nrðan Torfa-
jökul og Heklu ofan á Land. Þá
er riðið 18 klukkutima um tómar
eldtsöðvar að kalla má, Hvergi
hefi eg séð slíkar litbreytingar.
Fellin eru rauð og gul, skriður úr
gráhvítum vikri ög kolgljáandi
hrafntinnu, hraun á öllum aldri
og með ýmiskonar blæ. Þar verpá
svanir við heitar' laugar undir
Torfajökli og klöngrast fjaðra-
sárir og stirðfættir yfir brattar
hraunkvíslir til þess að komast á
kalt vatn.
En þó er enn girnilegra til fróð-
leiks að halda áfram förinni
lengra austur. öræfajökull seið-
ir. Eg sá hann fyrst af hlaðinu
á Kirkjubæjarklaustri, roðinn í
síðdegissól eftir margra daga
votyiðri. Þarna gnæfði þessi
geysimikla bunga, með tindum og
hnjúkum upp úr, en skíiðjöklarn-
ir féllu eins og fossar niður hlíð-
arnar og breiddust fram á lág-
lendið. Svipmeiri sjón er ekki til
á íslandi. Og það eykur enn á-
hrif hennar, að hugurinn veit um
meira en augað sér. Undir þess-
um jökulrótum er mannabygð,
milli falljöklanna eru bæir —
öræfasveitin.
II.
öræfajökull er á höfða miklum,
sem gengur suður úr miðjum
Vatnajökli. Hann er hæsta fjall
á íslandi og það vill svo einkenni-
lega til, að hann blasir við skipa-
leiðinni til Norðurálfu. Hann
sendir íslendingnum, sem utan
fer, síðustu kveðju og fagnar
honum fyrstur, þegar hann hverf-
ur heim aftur.
Niður úr fannbungunni ganga
skriðjöklar á þrjá vegu. Þó að
hér sé einhver veðursælasti blett-
ur á landinu, ganga skriðjöklarn-
ir alveg fram á láglendið, niður
undir sjávarmál. Snjóþunginn
er svo mikill efra og hlíðarnar
svo brattar, að ísinn gengur fram
jafnótt og hann þiðnar. Undir
fjallsrótunum eru fáeinir gras-
blettir innan um atyðnir og jökla.
á þessum blettum standa bæirnir
í hálfhring, átta að tölu. Þetta
er öræfasveitin. Frá Skaftafelli,
insta bænum að vestan, að Kvía-’
skerjum, austasta bænum, eru
nærri fimm mílur danskar og
margar illar ár á leiðinni.
Bæirnir í Öræfum eru því býsna
einangraðir. Hitt er þó meira,
hversu einangruð sveitn í heild
svnni er frá umheiminum. Fyrir
norðan er' Vatnajökull, sunnan
hafnlaus strönd Atlantshafsins
(öræfi þýðir hafnleysa í fornu
máli), austan Breiðamerkursand-
ur, vestan Skeiðarársandur. Eg
ætla að lýsa Skeiðarársandi ofur-
lítið. Yfir Breiðamerkursand hefi
eg ekki farið, en hann mun sízt
vera minni torfæra. Það er al-
kunnugt og átakanlegt dæmi um
einangrur, sveitorinnar, að engar
mýs eru í Öræfum. Hefir því
lengi verið trúað, að gömul álög
væri því valdandi. Eins og gefur
að skilja, hafá því öræfingar ekk-
ert að gera með ketti, og ber það
vott um sómatilfinning kisu, að
henni er þar ekki líft. Eru ýms-
ar sögur um það. Nýlega tók ör-
æfingur kött af skipstrandi og
reiddi heimleiðis á hnakknefinu.
Var kisa hin hressasta, þegar
hann kom að Skeiðará, en á leið-
inni yfir ána varð hún bráð-
kvödd. Jafnvel tófan, sem ann-
ars lætur sér ekki alt fyrir brjósti
brenna, hefir aldrei unnið það tfl
lambakjöts öræfinga, 'að leggja
á sandana. Nærri má geta, að
þessi einangrun hafi mikla örð-
ugleika í för með sér. Sú var tíð-
in, að öræfingar urðu að sækja
kaupstað alla leið vestur á Eyr-
arbakka eða austur á Djúpavog.
Seinna var sótt til Papóss og Vík-
ur. Nú flytur Skaftfellingur vör-
urnar upp að sandinum og er þó
fullerfitt að nálgast þær. Lækni
verður að sækja vestur á Síðu
eða austur í Hornafjörð. 1 fyrra
var var veik stúlka, sem þurfti að
komast í sjúkrahúsið á Breiða-
bólsstað, flutt á kviktrjám yfir
Skeíðarársand. Riðu tólf menn
lausríðandi með kviktrjánum alla
leið.
III.
Fyrir austan Síðuna og eystri
kvísl Eldrhaunsins mikla tekur
Fljótshverfið við. Það er fá-
menn sveit, en fögur og fjöl-
breytt, fólkið kjarngott og merki-
legt. Austasti bær í Fljótshverfi
er Núpsstaður. Þar blasir Lóma-
gnúpur við, þverhníptur að fram-
an, um 2500 fet á hæð og nærri
því eitt standberg niður á sand.
Fyrir austan gnúpinn, milli hans
og Skeiðarárjökuls, falla Núps-
vötn og er allur sandurinn fyrir
neðan Núpsstað flóandi 1 vatni.
Vegurinn út á sandinn liggur
undir Lómagnúpi og verður mað-
ur að setja ihnakkann aftur á
bak til þess að sjá upp á brún-
ina.
Núpsvötn eru geysimikið vatns-
fall og geta verið hin verstu yfir-
ferðar. En þegar eg fór yfir þau
í fyrra sumar, lágu þau vel og
vorum við ekki meira en rúman
fjórðung stundar að ríða þau.
Síðan tekur Skeiðarársandur við.
Hann er víðáttumesti jökulsand-
ur á landinu, 17 fermílur, en
leiðin yfir hann frá Núpsstað að
Skaftafelli rúmar fjórar mílur.
Hann er staksteinóttur, allur með
holum eftir ísjaka, urinn af
hlaupunum. Skeiðárjökull hleyp-
ur á 5—12 ára fresti. Þá æsast
vötnin og flóa yfir mikinn hluta
af sandinum með flugi og jaka-
burði. Koma hlaupin fram á ýms-
um stöðum, svo að sandurinn fær
hvergi næði til þess að gróa. Fyr-
ir síðgasta hlaup stóð sæluhúsið
á hrygg á miðjum sandinum. Var
þar nokkur gróður í kring og
þótti álitlegur staður. En eftir
hlaupið var þar kominn slakki í
sandinn, sem húsið hafði staðið.
Á Skeiðarársandi er ömurlegt.
Skriðjökuliinn liggur fram á hann
að norðan, lágur og breiður, kol-
mórauður af möl og leiri, svo að
varla grillir í ísinn. Engin lif-
andi vera, nema geðvondir skúm-
ar á sveimi, sem gera sig líklega
til að berja mann. Engin til-
brejding á veginum, nema fáein-
ar kolmórauðar kvíslar, sem
stundum grafa sig svo niður í
sandinn, að þær »ru hvimleiðar
yfirferðar. Það má gera sér í
hugarlund, hversu ægilegt er fyr-
ir erlenda sjómenn að koma
þarna af strandi um hávetur, sjá
ekki til bæja og vita ekki, hvert
leita skal, ráfa um þessa sand-
fláka, milli sjávar og jökuls,
Núpsvatna og Skeiðarár, og finna
ófærur á allar hliðar.
Austast á sandinum er Skeið-
ará. Hún hefir fært sig nær og
nær bæjunum í Skaftafelli í
seinni tíð, svo að þurft hefir að
færa þá ofar. Hún er sýnu meiri
og agalegri en Núpsvötn. Þar
sem hún beljar í einum streng
fyrir neðan túnið í Skaftafelli,
dökk og úfin, sollin um miðjuna
af straumþunganum, þykir manni
furðu gegna, að hún skuli vera
riðin nokkur hundruð föðmum
neðar. En þar breiðist hún út á
sandinn og þar er lagt í hana.
Þeir, sem ekki eru aldir upp við
slík vötn, standa ráðalausir eins
og börn gagnvart þeim. Vatns-
magnið er ótrúlegt. Það tekur
oft hér um bil klukkutíma að riða
Skeiðarár, lengst af neðan á siðu
og á miðjar síður. Straumurinn
er svo þungur, að hesturinn má
leggjast fast upp í hann, tíl þess
að láta hann ekki kasta sér, og
það má ekki dýpka mikið til þess
að skelli yfir. Vatnið er nístandi
kalt, svo að kuldinn smýgur allan
fótabúnað. Á þessum ám er ekk-
ert vað. Þær breyta sér í sífellu.
Það verður að sjá á straumlaginu,
hvar fært er í hvert skifti. Sand-
bleytan er hættulegust. Það má
oft ekki muna hestbreidd, hvort
maður lendir í henni eða ekki.
Þá vita skaftfellsku hestarir, hvað
við liggur. Þeir brjótast um eins
og um lífið sé að tefla, og þá er
ekki annað betra fangaráð, en að
taka báðum höndum í faxið og
hanga meðan hægt er. Skaft-
fellingar ríða isandvötnin sem
grieðast, bæði vegna kuldans og
bleytunnar, hvetja hestana og
gefa þeim slakan taum, því ekki
þarf að varast stórgrýtið,
Það má fullyrða, að Skeiðará
fari enginn án fylgdar nákunn-
ugra manna. Frá Skaftafelli sést
niður yfir ána, þar sem vant er
að ríða yfir hana. Eg gisti þar
nóttina áður en eg fór vestur yf-
ir. Um kvöldið gátu heimamenn
sagt nágvæmlega, hvernig áin
hefði legið á hverjum tíma dags.
Það var gaman að heyra þá tala
um ána við Svínfellinga. Þeir
gátu rætt um hana tímunum sam-
an og sögðu aldrei annað en h ú n,
eins og sum hjú hafa sagt h an n,
um húsbóndann og sumar konur
um menn sína. H ú n er höfuð-
skepna í lífi öræfinga. Og þeir
hafa gert sér það að íþrótt og vís-
indum að þekkja hana. Það er
menning Fljótshverfina og öræf-
inga til ærins sóma, að enginn
maður skuli hafa druknað í
Skeðiará síðustu rpannsaldrana.
Það er ekki af þvfi, að hún sé í
raun og verú minni torfæra en
Jökulsá á Sólheimasandi. Þvert
á móti. Það^er af því, að enginn
hefir lagt 'í hana fylgdarlaust og
fylgdarmennirnir hafa verið frá-
bærir menn að gætni og glögg-
skygni og haft afbragðs hesta.
Þó er ekki svo að skilja, að ldrei
sé lagt á tæpasta vaðið. Sumir
beztu vatnamennirnir hafa verið
svo hætt komnir í henni, að meir
hefir borgið þeim gifta en for-
sjá. Mætti segja um það ýmsar
sögur, ef rúm væri til.
IV.
Þegar kemur yfir Skeiðará,
eru tveir skriðjöklar beint fram
undan, Skaftafellsjökull og Svína-
fellsjökull. Þeir falla niður hvor
sinu megin við Hafrafell, fletjast
út á láglendið og mætast fyrir
neðan fellið. úr Skaftafellsjökli
kemur Skaftafellsá, sem þætti
mikið vatnsfall, ef ef maður væri
ekki nýkominn upp úr Skeiðará.
Fyrir neðan bana fríkkar landið.
Þar er stórvaxinn gróður, víðir og
vallgresi, alveg upp að öldunum
framan undir jöklinum. Svína-
fellsjökull hlýtur að vera falleg-
asti skriðjökull í veröldinni.
Hann kemur ofan af sjálfum
Hvannadalshnúk, hæsta tindinum
á öræfajökli, er tárhreinn til að
sjá, en brúnin að framan alsett
bláhvítum tindum, eins og sæi í
langa röð Alpahnúka. Undan
honum kemur Svínafellsá, vatns-
lítil hcersdagslega , en ströng og
stórgrýtt og hið mesta forað, ef
vöxtur er í henni. Þegar yfir
'hana er komið, blasir túnið á
Svínafelli við. ;Bærinn stendur
undir grænu felli, túnið er stórt
og fallegt og mikið graslendi fyr-
ir neðan. En norðan við túnið
gengur skriðjökullinn fram, svo
að heita má, að það sé sjálfgirt
af honum á þann veg. Nú sést
ekki til hájökulsins, heldur er út-
sýnið alt til vestlrs og suðurs,
Þar sést sjórinn, Uigólfshöfði
eins og eyja í vatnafláka Skeiðar-
ar, Síðufjöllin og Lómagnúpur,
sem knapir yfir sandinn. trt úr
honum kom Járngrímur í draumi
Flosa.
Niður í gegn um túnið á Svína-
felli renna tveir lækir. í giljun-
um eru stórvaxnar og blómlegar
hríslur. Þær eiga álfar og það
hefir hlíft þeim. Þar er yndislegt
að sitja undir bjarkaliminu við
laufadyn og fossanið, svo að fáir
eru sælli staðir á íslandi. En ef
upp er litið, gín við jökullinn og
grettar malaröldur, steinsnar frá
túnjaðrinum. Hér eru sömu and-
stæður grimdar og mildi sem í
skapi Hildigunnar og Flosa. Eng-
inn sögustaður talar enn í dag
skýrara máli.
Og það er gott að- sjá, að garður
Flosa er betur setinn en garður
Gunnars og ýms forn höfuðból.
Svínafell er að vísu skift milli
fjögurra bænda, að sið öræfinga,
en þar er myndarsvipur á öllu.
Enn er jafngott og áður var, að
“knýja á hurðir Flosa”. Allir ís-
lendingar gera mikið fyrir gesti
sína. Öræfingar hafa alveg sér-
stakt lag á að láta manni finnast
þeir vera að gera það alt fyrir
sjálfa sig.
Eg kom á fjóra bæi í öræfum,
fyrir utan Svínafell. Skaftafell
er in-st. Bæirnir standa nú uppi
á ávalri bungu, en Skeiðará renn-
ur undir brekkunni. Þar er skóg-
ur talsverður, gil í túninu með
fossum og hríslum og forkunnar
fallegir blettir. í Skaftafelli eru
þrjú býli og €00 fjár á einu bú-
inu. Næst fyrir utan Svínafell
er prestssetrið Sandfell. Þar er
einbýli og mjög bert í kringum
túnið, en jörðin er þó talin góð.
Þar fyrir utan er Hof, kirkjustað-
urinn. Það liggur í skjóli undir
grasi vaxinni brekku, túnið er
stórt, enda standa í því sjö bæir.
Þeir eru allir úr torfi og eins
kirkjan, og auk þess er fjölda af
smákofum dreift um alt túnið, að
gömlum sið, sem nú er víðast lagð-
ur niður. Þetta helzta sveita-
þorp á íslandi er nú mjög hlýlegt
og skemtilegt yfir að líta, en eitt
timburhús væri nóg til að spilla
samræminu. Næst fyrir utan
Hof er Fagurhólsmýri. Sá bær
stendur frammi á hamrabrún, sem
sjór hefir gengið upp að fyrrum.
Þá er komið út fyrir jökulinn og
skamt til Ingólfshöfða og sjávar.
(Meira).
Ástœðan fyrir auðlegð
Bandaríkjamanna.
Auðlegð Bandaríkjamanna, eins
stórkostlega og henni er lýst af
mörgum ferðamönnum, kemur
fólkinu í Evrópu til að hugsa al-
varlega um það, og reyna að gera
sér grein fyrir því, hvernig á
þessari miklu velgengni geti stað-
ið. Það er alment viðurkent, að
Bandaríkjamaðurinn njóti meiYi
lífsþæginda og geti látið meira
eftir sér, heldur en fólk getur gert
í nokkru öðru landi í heiminum.
Er þá átt við fólk upp og ofan,
verkafólk, almenning, en ekki að
eins hina tiltölulega fáp, sem hafa
komist yfir stórkostlegan auð:
Blaðið “London New Statesman”,
segir, að auðlegð þjóðarinnar hafi
síðustu árin vaxið hraðara held-
ur en nokkru sinni fyr, og að það
séu engin merki þess, að sú mikla
framför verði fyrir nokkrum veru-
legum hnekki fyrst um sinn, þó
því hafi fyrir skömmu verið ótæpt
spáð. Auðvitað geta einhverjar
hindranir fyrir auðsafninu kom-
ið í veginn, segir blaðið, en yfir-
leitt standi iðnaður og öíl fram-
lieðsla þjóðarinnar, að minsta
kosti eins föstum fótum, eins og
hjá nokurri annari þjóð, og í
raun og veru séu líkurnar allar í
þá átt, að atvinnuvegir Banda-
ríkjamanna séu í minni hættu
staddir, heldur en atvinnuvegir
flestra annara þjóða, eftir því sem
“The New Statesman” segir.
Til að færa sönnur á mál sitt,
segir blaðið meðal annars:
“Hverjar eru þá aðal ástæðurn-
ar fyrir hinni miklu velgengni
Bandaríkjamanna? Sumar þeirra
liggja í augum uppi. Náttúruauð-
legð landsins er meiri heldur en
nokkurs annars lands, og það er
tiltölulega auðvelt að færa sér
hana í nyt. En auðlegð sú, sem
í landinu er fólgin, er ekki nægileg
til þess að gera þjóðina ríka, þó
hún sé éitt af skilyrðunum fyrir
því, að þjóðin geti orðið auðug,
ef hún kann með þann auð að
fara og hefir dugnað og hyggindi
til að framleiða hann úr jörðinni.
Hvað eigum vér Englendingar t.
d. ekki kolunum að þakka? Banda-
ríkin eiga í ríkum mæli svo að
segja alla auðlegð jarðar, nema
togleður og fáeinar aðrar tegund-
ir, sem tiltölulega er hægt að
flytja inn. Hér hefir maður þá
eina af ástæðunum fyrir auðlegð
Bandaríkjamanna.
Önnur ástæðan er sú, að hvergi
í heiminum, er eins stórt og fjöl-
bygt land, þar sem verzlunin er
algerlega frjáls og óhindruð af
öllum tollgörðum. Bandaríkja-
maðurinn hefir svo að segja ótak-
markaðan heimamarkað fyrir alt
sem hann framleiðir og þarf
engn toll að gjalda. Ekkert því-
líkt á sér stað nokkurs staðar í
Evrópu. Bandaríkin eru alþekt
fyrir sína afarháu verndartolla.
En iðnfélögin hafa miklu stærra
svigrúm, til að selja vörur sínar
þar heima fyrir tollfrítt, því víð-
ast hvar reka þau sig fljótlega á
tollgarðana, er þau eru að koma
út vörum sínum. Það er nokkuð
öðru máli að gegna með bænd-
urna, því þeir þurfa að selja tölu-
vert af sinni framleiðslu til ann-
ara landa. En þrátt fyrir alla vel-
gengnina á töluverð óánægja sér
stað. Hinn mikli tollgarður er
til lítils hagnaðar fyrir t. d. þann,
sem er að reyna að selja bómull-
ina sína fyrir hærra verð heldur
en Englendingar geta staðið sig
við að greiða fyrir hana. Toll-
garðurinn er iðnfélögum þar á
móti til hins mesta hagnaðar.”
Þá telur blaðið það þriðju á-
stæðuna fyrir velgengni Banda-
ríkjamanna, að nú lengi hafi
vinnukraftarnir verið heldur litl-
ir í samanburði vjð þörfina fyr-
ir vinnu. Af þessu leiðir, að auð-
félögin hafa aldrei getað keypt
vinnuna fyrir lítið. Þau hafa ekki
komist upp með það, að borga
lágt kaup. Jafnvel þótt verka-
mannafélögin séu ekki vel traust,
þá hefir þörfin fyrir vinnufólk
verið svo mikil, að kaupið hefir
hækkað, eins og áf sjálfu sér og
á eðlilegan hátt. Greinarhöfund-
urinn heldur svo áfram:
“En þetta hefir komið iðju-
höldunum til að hugsa alvarlega
um það, hvernig þeir geti fengið
sem allra mesta vinnu fram-
kvæmda, fyrir það háa verð, sem
þeir verða að borga fyrir hana.
Það hefir komið þeim til þess að
auka vélakraftinn sem mest má
verða. og haga honum þannig, að
vinnumaðurinn yrði að leggja
fram hverja ögn af því vinnu-
þreki, sem i honum býr, og með
þessu móti hefir framleiðslan
aukist næstum ótrúlega fljótt.
Þetta hefir hann getað gert, vegna
þess að möguleikarnir hafa verið
svo afar miklir til að selja vör-
urnar þar innan lands og án þess
að reka sig á tollgarða annara
þjóða. Framleiðandinn virðist
alt af geta selt meira og meira af
vörum, ef hann að eins getur
framleitt þær nógu ódýrt. Enn
hefir ekki hepnast að koma þess-
ari aðferð eins vel við, þegar um
búskap eða náma iðnað er að
ræða, eins og annarstaðar, og því
eru þeir, sem búskap stunda eða
námaiðnað ekki eins fljótir að
græða fé, eins og aðrir iðnrekend-
ur eða kaupmenn. Þau héruð, þar
sem búskapur er stundaður, eða
þá námagröftur, eru líka þau einu
í Bandaríkjunum, þar sem vel-
gengnin vex ekki hröðum skrefum.
Nú síðustu árin má þó sjá merki
þess, að iafnvel í Bandaríkjunuip
eru takmörk fyrir því, hve mikið
er hægt að seljn af iðnaðarvörum.
Ford verksmiðjurnar hafa ekki
haft eins mikið að gera eins og
áður. Bílarnir, þótt ódýrir séu,
geta orðið of margir eða fleiri, en
hægt er að selja. Af þessu verð-
ur þó engin almenn ályktun dreg-
in. Menn hafa fundið nýjar og
nýjar aðferðir til að minka kostn-
aðinn við að búa til bíla, og viss
félög hafa gert alt, sem hugsan-
legt var til að keppa við Henry
Ford og komast fram fyrir hann
ef mögulegt væri. Hvernig geng-
ið hefir hjá Henry Ford, síðast-
liðin ár, sannar því ekkert í þá
átt, að 'stóriðnaður Bandaríkja-
manna sé í nokkurri afturför yf-
irleitt. Það er ekkert líklegra
heldur en að Ford félagið eigi
enn eftir að framleiða einhvers-
konar iðnað, bíla eða eitthvað
annað, í enn stærri stíl heldur en
noklfru sinni fyr. Það sem Mr.
Ford hefir nú við að stríða, er
kannske rétt að líta á eins og
nokkurs konar viðvörun. En að
byggja á því þá ályktun, að iðn-
aður Bandaríkjamanna sé í nokk-
urri afturför, það tekur enga
tali. — Lit. Digest.
Frá Islandi.
Fyrir skömmu voru Magnúsi
Guðbjörnssyni hlaupara sendar
iooo kr., er var verðlaun úr hetju-
sjóði Garnegies, og honum tilkynt,
að síðar fengi hann sendan verð-
launapening. Þessi verðlaun fær
Magnús fyrir framúrskarandi dugn-
að og hreysti, er hann sýndi sum-
arið 1919, við björgun tveggja pilta
frá druknun austur á Reykjarfirði.
Atburður þessi skeði 19. júlí
1919. Tveir unglingar, Edvard
Jónsson og Sæmundur Þórðarson,
báðu Magnús að koma með sér á
snrábát yfir fjörðinn. Þeir ætluðu
að sigla sér til skemtunar. Þeir
sigldu yfir fjörðinn og var þá
nokkuð farið að hvessa. Þar stigu
þeir á land og settu hæfilega segl-
festu i bátinn, og héldu síðan á
stað heimleiðis aftur og settu upp
öll segl. Siglingin gekk vel til að
hyrja nreð. Talsverður ósjór var
kominn, og byrjað að gefa á hát-
inn. Sæmundur stóð í austri, en
Edvard aðgætti seglin. Alt í einu
skall brotsjór á bátinn; hann fylti
og tók að sökkva samstundis.
Þvoið yður
Er nokkuð rangt við
hörundið ?
Mun fijótt lækna það.
með Zam-Buk læknislyfja sápu.
Hvorki Edvard né Sæmundur
kunnu að syoda. Magnús sá Ed-
vard halda sér í bátinn, en Sæmund-
ur losnaði strax frá honum. —
Magnús synti fyrst til Sæmundar
og náði honum þar sem hann var
að sökkva, og synti með hann að
“nótabáts”-árum, sem höfðu verið
í bátnum, en flutu nú á sjónum.
LagSi hann Sæmund upp i loft á
árarnar. Var nú báturinn sokkinn
og Edvard horfinn. En Magnús sér
honum skjóta upp þar skamt frá
og syndir til hans og nær honum.
Édvard hafði mikinn krampa, og
átti Magnús erfitt með að halda
honum uppi. Eftir nokkra fetund
misti Edvard meðvitund og synti
Magnús þá með hann til Sæmund-
ar, þar sem hann lá á árunum, og
bað hann að hjálpa til að halda Ed-
vard uppi, því að bátur væri i nánd,
er mundi bja(ga þeim. — Var
Magnús nú aðframkominn af
þreytu, og gat með naumindum
haldið sér uppi. í árarnar mátti
hann ekki taka, því þá sukku þær.
Misti Magnús svo meðvitund, og
vissi ekki af sér fvr en í bát á leið
til lands. Hafði bátur komið þar að
og bjargað pjltunutu af árunum,
en menn af “íslendingnum”, er þar
var viðstaddur, björguðu Magnúsi.
—Mbl. ' í
Ákureyri ,6. ágúst.
Spretta i meðallagi i Eyjafirði,
í góðu meðallagi i Skagafirði. Síð-
ustu viku daufur þurkur. Mikil hey
úti. Tún óhjrt óvíða. Útlit með
kartöflu-uppskeru gott.
Kaupgjald karlmanna víðast 40
—45 ikr. fyrir vikuna, en kvenna
25 kr. ;
Seyðisfirði 6. ágúst.
Grasspretta kemur seint vegna
vorkulda. Tún tæplega í meðallagi
sprottin en útengi lakar. Heyskapur
gengur erfiðlega vegna óstöðugra
þurka. Um garðuppskeru er ekki
hægt að segja enn.
Kaupgjald hér við síldarsöltun,
1 kr. á tunnu af hafsild og kr. 1,25
af smásíld.
Síklveiði á Austfjörðurji óvenju
mikil. Alls hefir verið saltað 15000
Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði. Sild-
veiðin hefir hingað til verið mest
utanfjarða, en nú útlit fyrir, að
firðirnir séu að fyllast.
Landnótaveiði byrjuð.
—Vísir.
Biblían er útbreiddust allra bóka
í heimi. Á 111. ársþingi ameríska
biblíufélágsins í vor sem leið var
sagt frá þvi, að á síðasta ári hafi
verið dreift út 9,917,361 eintaki,
og var það hálfri miljón meira en
næsta ár á undan. HöfSu þá sam-
tals verið sett i umferð undir um-
sjón tfélagsins 184,028,860 biblíu-
eintök.. í þessum tölum eru ekki
taldar með þær biblíur, er önnur
félög fiafa dreift út. Á 123. þingi
breska og erlenda biblíufélagsins,
sem nýlega var háð i Lundúnum,
var skýrt frá þvi, að salan til Kina
eins hafi numið nokkuð yfir 4
miljónir eintaka, og að félagið hafi
gefið út á árinu 10,128,087 eintök
af biblíunni, á ekki minna en 592
tungumálum.
—Visir.
Kcnsla í ný-norsku við háskólamt
í Revkjavtk
Anders ) Skásheim bankaritari í
Björgvin, sem hér var á ferð í
sumar, hefir ritað greinar i Ber-
gens Tidende um sambandið milli
Noregs og íslands. Eru þær ritaðar
af miklum skilningi og góðum hug
til íslands. Segir hann að íslend-
ingum sé í brjóst borin velvild til
Noregs, og þekki þeir betur sögu-
staði í Noregi en margur Norðmað
ur gerir. Þó varar hann menn við
að leggja of mikið upp úr vinátt-
unni í öðrum efnum, því að ís-
lendingar séu frjálshuga þjóð og
vilji sjálfir ráða málum sínum. En
þótt íslendingar beri hlýjan hug til
Noregs, segir Skásheim, að margt
mætti betur fara um skilning og
samúð milli landanna. Einkum seg-
ir hann að mörgum íslendingum
hætti yið að sjá norsku þjóðarvakn-
inguna gegnum dansk-lituð gler-
augu; ýmsir þeirra álíta ný-norsk-
una réttlausan málblending, enda
þótt þeir, sem lært hafa málið. hafi
fest ást á því. Til að bæta úr þessu,
vill Skásheim að Norðmenn, og þá
einkum hinir þjóðlega sinnuðu, geri
meira til að fræða íslendinga um
norsk efni. “Aðrar framandi þjóðir
hafa sendikennara við Háskólann
í Reykjavík, til þess að halda fyrir-
lestra um ættlönd sin. En Noregur
hefir ekki ennþá sent neinn slíkan
talsmann til íslands .... Við Há-
skólann í Reykjavík þarf aö halda
vísindalega fyrirlestra um norskar
bókmentir og norskt mentalíf, frá
sjónarmiði jæirra, sem vinna vilja
að þjóðlegri vakningu í Noregi.”
Skásheim álítur, að það gæti máské
verið nóg fvrst i stað, að sendi-
kennarinn væri hér 2 mánuði á
hverju hausti eða hverjum vetri.
Það væri mikill fengur fvrir Há-
skólann, ef hann fengi slika fræðslu
um norskar bókmentir.
—Vísir.
Æfiminning.
Jakobína Sigurðardóttir
Thorláksson.
Þessi góða og göfuga kona var
fædd 7. maí 1893, nálægt River-
tonbæ í Manitoba. Faðir hennar
hét Sigurður Guðmundsson og
móðir hennar heitin Ingveldur
Jósefsdóttir. Þau hjón voru bæði
ættuð úr Húnavatnssýslu á ís-
landi, og þau bjuggu lengi í Fram-
nesbygð í Nýja íslandi. Mrs.
Thorláksson ólst upp hjá foreldr-
um sínum og naut alþýðuskóla-
mentunar. 31. des. 1914 giftist
sín-
Þau
hjón bjuggu í Framnesbygð þar
til þau fluttu til Wynyard árið
1923. — Næstliðið haust hafði
tæring, því miður, byrjað í henni
og hún lézt af þeim voða sjúkdómi
13. júní þ.á. á heilsuhælinu í Sas-
katoon, og var jarðsungin af séra
Friðrik Friðriksyni og séra Carli
J. Olson 15. júní að fjölmenni
viðstöddu.
Mr. og Mrs. Thorláksson varð
þriggja barna auðið og heita þau:
Karl Ingvar Sigurður (11 ára':
Haraldur Charles Lindal (7 ára),
og Aðalheiður Lillian (6 ára).
Móðir hennar er enn á lífi og
dvelur hjá börnum sínum í Fram-
nesbygð. Þessi systkini hennar
hafa líka kvatt hana með sárum
söknuði: Steinvör Jóhanna
Schram, Wynyard, Sask.; Ingi-
björg Kristín Karvelsson, Fram-
nesbygð; Friðhólm Ingvar Sig-
urður, Framnesbygð; Susaanr.a
Sigurrós Jóhanneson, Wynyrad;
Óskar Guðmundur í Framnes-
bygð, og Ragnheiður Kristín Jón-
ína Pálsson í Framnesbygð.
Jósefína sál. var sérlega trúuð
kona, traust hennar á frelsara
sínum var óbifanlegt. Hún var
góð eiginkona og móðir. Hún var
skyldurækin í öllu og átti góða
greind líka til brunns að bera.
Hún er sárt syrgð af öllum ást-
vinum sínum og vinum. Blessuð
sé minning hennar! C. J. 0.
Hvíldarleysi og Þrtíytu-
Verkur á Morgnana.
Það, sem fyrst af öllu bendfr í
þá átt, að heilsan sé að bila og
kraftarnir að þrjóta, er þessi
þreyíutilfinning, þegar maður
vaknar á morgnana og skortur á
áhuga og dugnaði. Þeir sem svo
er átsatt fyrir, hafa vanalega við
að stríða litla matarlyst og slæma
meltingu; eru að léttast og bæði
nýrun og lifrin eru í ólagi; þeir
h'afa blöðrusjúkdóma, gas í mag-
anum, höfuðverk, svima, and-
remmu, óhreina tungu og fleira
því um likt.
Nuga-Tone er ágætis heilsulyf,
eins og þúsundir manna og
kvennaj sem reynt hafa, geta bor-
ið um. Það gerir blóðið rautt og
heilbrigt, taugarnar styrkar og
vöðvana stælta og allan líkamann
hraustan og heilbrigðan. Nuga-
Tone er bezta meðalið, sem þekt
er, til að auka matarlystina og
kom meltingunni í lag og gera
menn hrausta. Fáðu þér flösku og
muntu sannfærast. Forðastu eft-
irlíkingar; vertu viss um að fá
hið ekta Nuga-Tone.
tunnur, þar af á Seyðisfirði 450°,
Eskifirði 50CX1. hitt á Nojrðfirði,
hún eftirlifandi eiginmanni
um, Dagmar Thorlákssyni.