Lögberg - 10.11.1927, Blaðsíða 6

Bls. «
LÖGTSBRG. FIMTUDAGINN
10. NÓVEMBER 1927.
Dóttir sjávarins.
Eftir
JOHANE SCHÖRRING.
Sagan er í þrem þáttum: 1. Filia Maris.
2. Berg læknir. 3. Melania Verent.
“Dáinn? Það er hann líklega ekki? Það
getur hann ekki verið, nei, nei?” spurði Filia,
reif sig úr faðmi hennar og horfði á hana með
blikandi augum.
“Kæra Filia!—”
“ó, frú Möhl, segið mér hvað það er!” Hún
þaut aftur til hennar og tók hana í faðm sinn.
“Jú, Filia, hann er—dáinn, móðurbróðir—
séra Krog, alveg skyndilega af hjartveiki.’ 0g
frú Möhl rétti henni bréf með ókunnri rithönd.
Filia tók við því þegjandi, sneri sér við og
gekk til herbergis síns.
Hún opnaði bréfið táralaust og þegjandi og
las: ?
“Ungfrú Sidonius!
Það er orðið mitt þunga og undarlega hlut-
skifti, að verða að segja yður frá láti þess
manns, sem eg veit að orsakar yður ómælilegr-
ar sorgar.
Séra Krog er skyndilega dáinn í gær, rétt
fyrir rökkur.byrjun. Hann og eg höfðum geng-
ið eftir sjávarbakkanum, eins og við vorum
vanir, og mér fanst það harla undarlegt, að á
leiðinni reikaði hann stundum, gat ekki dregið
að sér andann og greip handlegg minn, þegar
hann talaði, og var rödd hans seinlát, þrevtu-
leg og erfið.
Þegar við komum heim, virtist hann jafn-
góður. Eg bað samt gömlu konuna Olsen að
láta sækja lækninn.
Eg veit ekki hvers konar hugboð það var,
sem kom mér til að fara til hans.
Þegar eg kom til hans, sagði hann alúðlega:
“Eg hefði nú í raun réttri átt að skrifa
Filiu minni í dag, daginn eftir morgundaginn
er afmælisdagur hennar; en eg held að eg verði
að bíða til morguns, þó það sé synd—”
Eg veit ekki, hvort hann ætlaði að ganga að
skrifborðinu sínu, eða hvað, en á sama augna-
bliki féll hann. Eg greip hann í faðm minn um
leið og hann datt.
“Færið henni kveðju mína! Gætið hennar!
Vakið yfir henni! — Það er búið!” sagði hann.
Já, það var búið.
Þér sjáið, að hans síðustu hugsanir og orð
voru hjá yður.
Hann varð fyrst var við hjartvæikina þann
dag, sem þér fóruð frá Ásdal, og verulega frísk-
ur hefir hann naumast verið síðan. En hann
hafði alveg óvanalegan kjark til að bera þján-
ingar sínar og gleyma þeim. Þess vegna tók
enginn eftir veiki hans, og þó segir læknirinn,
að hann hafi stundum þiáðst mikið.
Eg er svo hryggur vfir láti hans, að eg hefi
ekki neitt huggandi orð að segja vður, sem eg
hekl að gagni geti komið.
“Yðar vin, yðar föður, yðar prest”, kallaði
hann sig sjólfan með þessu blíðubrosi, sem fór
honum svo vel. Eg finn það ásamt yður, að þér
hafið mist einn af þeim vinum, sem maður
kynnist sjaldan, og sem naumast nokkur annar
getur ,bætt yður til fulls.' Þessir tveir mánuð-
ir, sem eg hefi verið samvistum við hann, eru
þeir skemtilegustu og í ýmsu tilliti þeir gagn-
legustu, sem eg hefi lifað.
Að mánuði liðnum kem eg til Fjóns, og skal
þá segja yður, ef þér viljið það, frá hinum síð-
ustu æfidögum hans.
Allir eru svo gagnteknir af sorg, að þeir
hafa beðið mig að skrifa þetta bréf. Þegar þér
fáið að hejrra hve góðar samvistir okkar voru,
vona eg að þér finnið ekkert ósæmandi við það,
að eg tók þetta starf að mér.
Eg er sá síðasti og eini, sem var hjá honum
á dauðastundinni, og eg hlaut, eins og þér hafið
þegar séð, það hlutverk: að flytja yður kveðju
hans og að — vaka yfir yður!
Með mikilli samhygð, virðingu og vinsemd,
Knud Storm.”
Þegar hún var búin að lesa þetta, varð hún
afar sorgbitin.
“Mig hefir alt af grunað það, síðan eg fór
frá Asdal, að við mundum aldrei sjást fram-
ar,” kveinaði hún, “hann fékk því aldrei að
vita, hve vænt mér þótti um hann. Hvers vegna
er eg svo ung, að mín æfi ætlar aldrei að enda!
— einsömul, einmana! — nú er enginn á þess-
ari jörð, sem þekkir mig. Hann þekti mig, að
einu undanteknu, annars hefði hann aldrei
sagt: “Barn augnabliksins, sem safnar sigur-
vinningum!” — eg vildi að eg væri barn augna-
bliksins, þá væri eg máske ánægðari. Nei. nei,
eg vil ekki hafa skifti, jafnvel ekki nú, þegar
hann er farinn — frá mér — og einhvem tíma
skal hann fá að sjá, hvemig þetta augnabliks-
bam minnist hans, einhvern tíma, þegar alt
þetta líf liggur bak við mig eins og horfinn
draunmr!”
Þegar frú Möhl kom upp, fann hún hana
næstum því meðvitundarlausa liggjandi á gólf-
inu.
Hún varð alvarlega hrædd um hana.
Þegar hún gat vakið hana til fullrar með-
vitundar, og þær höfðu talað dálítið saman,
sagði Filia með því vilja-afli er staðföstu geðs-
lagi fvlgir:
“Talið þér ekki meira núna, ef þér skevtið
nokkura ögn um mig. Þegar eg er búin að
% jafna mig dálítið, þá skal eg áreiðanlega geyma
sorg mína og bera hana,” sagði hún snöktandi
og með handlegginn um tóls Kamillu. .
Hver getur mælt þunga og sviða sorgar-
innar?
Filia vissi, að hún hafði mist hann, sem var
henni dvrmætastur í heiminum.
Átti hún alt af að vera svona fátæk?
Undir eins og sá fyrri var tekinn frá henni,
og hún hafði fundið hvíld, huggun og traust
hjá eftirmanni hans, þá var hún svift honum
líka.
Hvað átti hún nú? Hún, sem að ytra útliti
gekk frá faðmi til faðms, sem aílir dáðust að
og veittu hylli sína, en sem enginn af þeim
þekti, sem hún í sannleika skeytti hið minsta
um. Það fór kaldur hrollur um hana; en svo
mundi hún eftir síðustu samræðunni við sinn
nú “þögla vin”, þegar hann bað hana að loka
sig ekki inni í sjálfri sér.
Sá hann nú máske, hve einmana hún var í
þessum stóra heimi?
Var þetta ekki eins og hann hefði gefið
henni lífsreglu til að fara eftir á leiðinni, að
liún skvldi einmitt nú muna eftir þessu, þegar
sorgin var sárust.
Möhl og Kamilla gerðu alt hvað þau gátu
til að hugga hana.
Möhl spurði hana, hvort hún vildi ekki fara
þangað enn einu sinni, og hvort hann ætti ekki
að fara með henni til jarðarfararinnar.
En hún treysti sér ekki til að koma þangað,
og óskaði sér að vera þar sem hún var.
Allir ókunnir sýndu þessari fögru stúlku
hlýja hluttekningu, sem stóð svo einmana í
heiminum. Já, greifainnan bauðst til að ferð-
ast með henni til einhverra staða, henni til
skemtunar.
Öll þessi tilboð orsökuðu það, að hún jafn-
aði sig meir og meir, og þegar liðinn var einn
mánuður, virtist hún vera orðin næstum þrt
eins og áður.
Að hún sýndist fölari, gat orsakast af svarta
fatnaðinum, sem hún var í, og að hún var kvr-
látari, var svo eðlilegt.
Læknirinn, sem nú var algerlega breyttur í
framkomu sinni gagnvart Filíu, og að svo
miklu leyti, að eðli hans leyfði það, var nú nær-
gætinn og alúðlegur, skrifaði prófessor Storm
nokkrum mánuðum síðar:
“Mér líkar hún ekki vel. Annað hvort er
sjálfstjórn hennar óvanalega fullkomin, eða
hún dylur sorg sína, og býr sig ósjálfrátt und-
ir einhverjá líkamlega þjáningu.
Eg veit ekki, til hvers eg á að ráða þér.
Eitt get eg sagt til endurminningar og að-
vörunar, og það er, að fyrir mínum augum er
hún meira aðlaðandi en nokkuru sinni fyr. Nú
er hún sannarlega Mignon, sem heitir löngun—
töfrandi og ógleymanleg Mignon.
Að koma og biðla til hennar núna, væri að
biðla til afar stórrar körfu, það ætti jafnvel
heimskingi að skilja; en ástfangnir menn eru
oftast heimskingjar.
En að hinu leytinu þarf eitthvað til að vekja
hana með, annars dettur hún í stafi, þannig,
að eg er ekki viss um, að eg geti sameinað þá
aftur.
Já, komdu hiklaust, ef þú ert viss um að þú
getir forðast að biðja hennar.
Taktu myndina með þér. Hún verður að
fá að sjá hana einhvern tíma, t. d. í garðstof-
unni minni. Og reyndu að segja henni frá öllu
sem við bar, þarna yfir frá, það verður máske
bezta lækningin, því hana langar til að vita um
alt, vill ekki leika skollaleik — það. er annars
ein af ástríðum þeirra, að maður verður að fitla
við þær, ná hylli þeirra með lagi, annars verða
þær of viðkvæmar. —
Eg iðrast þess, að eg hefi sríttt henni, en eg
gerði það í hagsmunaskyni fyrir þig, en ekki
mig, og nú er eg góður við hana.
Vinur þinn, V. Berg.”
Viku síðar kom læknirinn fyrri hluta dags
til heimilis Möhls hjónanna. Fyrst átti hann
samtal við frúna, undir fjögur augu, og svo
spurði hann Filiu, hvort hann mætti bjóða henni
að koma til piparsveins heimilis síns, og verða
sér samferða nú þegar. Hann hefði nokkuð
sérlega fallegt að sýna henni.
Hana langaði til að neita þessu heimboði,
en frú Möhl gaf henni bendingu um, að það væri
ekki vel við eigandi.
Svo hún varð að láta sér líka, að verða lækn-
inum samferða, alveg einsömul.
Hann var mjög alúðlegur alla leiðina.
Þau gengu eftir fögrum stíg í gegn um
skóginn, hér um bil einn stundar f jórðung.
Pblia varð undrandi yfir því að koma inn í
snoturt, næstum því aðdáanlega fagurt og mjög
viðfeldið heimili.
Henni hafði aldrei komið til hugar, að hann
hefði jafn-mikið fegurðarvit til þess, að skreyta
heimili sitt jafn vel.
Og myndirnar fagrar og markverðar.
Að síðustu kom hún inn í fallega garðstofu.
Eins og um hásumar stóðu dyrnar opnar út
að sólbyrginu, og birtan barst inn á milli Jilóma
og vínviðar með rauðum blómum, svo að hún
var fremur dauf.
Á móti garðdyrunum var veggurinn. Við
miðju hans stóð legubekkur og yfir honmn
hékk mynd, sem blæjur voru dregnar fyrir.
Filia sá það, og áleit, að það væri gert til að
vernda liana fyrir flugum.
“Setjið yður niður, ungfrú góð,” sagði
læknirinn innilega, “eg ætla að fara að vita
hvað ráðskonan mín getur boðið yður. Það
sem eg aðallega ætlaði að sýna yður, er mynd-
in bak við yður yfir legubekknum. Dragið þér
blæjurnar til liliðar og skemtið vður við að
skoða myndina þangað til eg kem aftur. ”
Hann fór.
Filia leit í kringum sig og stundi.
Fyrst ætlaði hún út í sólbyrgið, en hætti við
það, þegar hún hélt sig hafa séð skugga af
manni, er gekk fram hjá.
Svo gekk hún til baka og dró blæjurnar til
hliðar.
Hún varð alveg utan við sig.
Gleði, undrun, aðdáun, endurminningar,
sorg, já, hvað var þetta?
Myndin var stór og sýndi — Asdals prests-
setur.
Sex fiskimenn stóðu fyrir utan húsið, með
unga, indæla hefðarkonu, sem liélt á hvítvoð-
ung í faðmi sínum, og fyrir innan gluggann stóð
presturinn og veitti þeim móttöku.
Allar voru þessar myndir andlitsmyndir.
Fiskimennirnir voru skírnarvottar hennar,
fimm þeirra. 1 stað hins sjötta, sem var dá-
inn, var annar fiskimaður, sem hún þekti að
nafninu til; en hann sneri andlitinu burt, eins
og til að afsaka, að hann var látinn vera þarna
sökum tölunnar. Og presturinn var séra Krog.
Af hennar góða, gamla föður, var engin mynd
til.
Tárin runnu niður kinnar hennar, betur
svalandi en nokkuru sinni áður þessa síðustu
löngu mánuði.
Hvað eina, ,sem kemur frá hjartanu, það fer
til hjartans aftur.
Hún fann, að að eins ástrík hendi gat hafa
framleitt þessa mynd, eins og liún kom henni
fyrir sjónir.
Aldrei hefði nokkur manneskja getað fund-
ið upp meiri viðbrigði fyrir hana, og aldrei
hefði nokkur maður getað valið sér beinni leið
til hjarta hennar.
Engu var gleymt, alt sást á myndinni. Langt
úti sá maður hafið velta áfram í háum bylgj-
um, til vinstri handar var kirkjan, og mynd
hennar var þannig tekin, að maður sá líka háa
krossinn á gröf hins kæra föður hennar.
Og þessi fagra, unga móðir, alveg eins og
henni hafði verið lýst fyrir henni, og eins og
hún sjálf hafði hugsað sér hana.
Hún sjálf, eins og þetta veiklulega, þjáða
barn. Hafði hún í raun og veru verið svona
lítil?
Allir þessir dauðþreyttu björgunarmenn
hennar, sem hún hafði svo oft heimsótt, og sem
aldrei mundu gleyma henni, á meðan hið hættu-
lega, erfiða líf þeirra entist.
Og svo hann, seinni faðir hennar, góði vin-
urinn, sem nú var horfinn; sem hún fengi aldr-
ei aftur að heyra tala, að minsta kosti ekki í
bráðina — hún grét hátt.
‘ ‘ En hvað hann er blíður á svip! — ætli hann
hafi litið þannig út, þegar liann kallaði mig:
“ Augnabliksins barn, sem safnar sigurvinn-
ingum?” hugsaði hún.
‘ “Það hefir hann ekki gert, það held eg ekki.
Hvers vegna leit eg ekki á hann?”
Hún hneri sér við.
í miðjum dyrunum stóð prófessor Storm og
borfði á tóna hugfanginn.
Hún var á sama augnabliki hjá honum og
sagði með yfirburða hlýrri aðdáun:
“Þér verðið að selja mér þessa niynd, alt
sem eg á vil eg gefa fyrir hana.”
“Eg get ekki selt hana,” svaraði hann með
ólýsanlega alúðlegu brosi, “hún er orðin mér
svo kær.”
“Afsakið mig mörgum sinnum, verið þér
ekki reiður,” sagði hún blóðrjóð í andliti, bæði
yfir neituninni og þessum eftirminnilegu orð-
um: “hún er orðin mér svo kær.”
“Afsaka yður! fyrir hvað á eg að afsaka
yður?” sagði hann með einkennilegu röddinni
sinni, sem að hálfu leyti var háð og að hálfu
leyti dulin geðshræring. “Þér getið fengið
hana lánaða, eins lengi og þér viljið, þegar
sýningin er enduð, hún er mín eign.”
“Nei, þökk fyrir, um það er ekki að tala,”
svaraði hún og sneri sér við stillilega til að
horfa á hana aftur.
“Ef þér viljið fá hana nú, þangað til sýn-
ingin fer fram, þá er yður það velkomið,” sagði
hann.
“Nei, þökk fyrir, eg get alls ekki tekið hana
að láni,” svaraði hún, “það yrði mér ábvrgð,
líka kvöl. En, viljið þér nú segja mér eitthvað
að heiman, þá skal eg vera yður þakklát, mörg-
um sinnum þakklát. ”
“Myndin getur þá verið lijá lækninum, og
komið þangað aftur eftir sýninguna, er það þá
geðfelt yður?” spurði hann.
“Nei, nei, þökk fyrir. Þér verðið að gleyma
minni vanhugsuðu spumingu,” svaraði hún.
Prófessorinn bauð henni stól, beint á móti
myndinni, og settist svo sjálfur á legubekk-
inn gagnvart henni.
Og nú fór hann að segja frá dvöl sinni í
Jótlandi með þeirri alúð og nákvæmni, að hún
gleymdi alveg að tempra' framkomu sína, til
þess að hlusta sem bezt eftir.
Það var beinasta leiðin til að sigra hana, að
bvrja með að ná trausti hennar, svo að hún léti
í Ijós sínar instu hugsanir.
Og hann sá með sínu glögga, skynsamlega
augnatilliti, hvemig frásagnir hans höfðu á-
hrif á hana, með mismunandi breytingum á
andlitsdráttum hennar, og hvernig tári urðu
að stórum daggardropum, sem ultu niður kinn-
arnar, hvernig munnurinn titraði og beygðist
upp á við, þegar hún bar upp við hann ein-
hverja einlæga spurningu: “Haldið þér þá”
eða “haldið þér þá líklegt”. — “Ó, segið mér
að eins þetta!” o.s.frv., o.s.frv. Og þess meira
sem hann sagði henni, þess oftar greip hún
fram í fyrir honum með spurningum, svo að
allar hugsanir hennar, hennar hlýja, trvgga
hugarfar, hennar mikla ást til liins framliðna,
sorg hennar og hið einmanalega líf, hæfileikar
hennar og þrár, lá alt fyrir framan hann eins
og opin bók.
Ánægja hans yfir þessari óafvitandi vin-
semd og huglátssemi, verður ekki lýst; hún
lýsti sér í hinu ástríka augnatilliti, sem hann
sendi henni, og með yfirburða aðdáun hugsaði
hann:
“Skal það þá vera mögulegt, að eg eigi að
verða fyrir því láni, að ná ást hennar?”
Þó að hann léti eins og hann skildi ekki hve
stór sorg hennar var, tók hann samt þátt í henni
og sagði henni aftur og aftur, að enginn skildi
hana betur en hann, af því að hann hefði náð
vináttu og trausti hins framliðna. Og til þess
að staðfesta sannleika orða sinna, endurtók \
hann margar samræður þeirra, og sýndi efni
og búning þeirra svo vel, að Filiu fanst hún
geta heyrt, hvernig þeir hefði talað.
“En nú um litlu stúlkurnar?” spurði Filia
grátandi og stóð upp.
“Eg veit ofur vel, að eg á ekki að segja frá
því,” svaraði hann alúðlega og gekk á eftir
henni, “en eg get ekki varist því að segja yð-
ur það; þér þurfið ekki að segja, að þér vitið
það, sú yngri á að fara til Möhls, en um Maríu
rifumst við dálítið. Það er að segja, að eg hefi
sagt, að eg vildi annast um hana, ef eg ætti
konu, en fyrst um sinn verður hún hér — hjá
lækninum.” <.
“Hjá lækninum?” sagði Filia undarndi og
liopaði á hæli.
“Fleiprari!” sagði læknirinn skyndilega í
dyrunum, “nú, á hleri hefi eg sannarlega ekki
staðið. Malena getur borið vitni um það, að
eg kom beina leið frá stofunni minni í hinum
enda hússins, þar sem eg hefi alt af haft ráða-
leitendur að tala við — afsakið, ungfrú, en þér
vitið að viðskifti ganga. fyrir öllu öðru, og eg
vissi að þér höfðuð góðan maim að tala við.
En um leið og eg kem, heyri eg þig segja: “Hún
kemur hingað til læknisins” og skelfingaróp
ungfrú Filiu: “Til læknisins,” sama sem fjand-
ans!” Þetta segir mér frá ásigkomulaginu.”
“Eg er yður hjartanlega þakklát fyrir allar
fregnirnar, og ekki minst fyrir þessa síðustu”
sagði Filia.
“Nú getur þú hætt að urra,” sagði Storm
brosandi, “eg skal taka á móti því.”
“Já, nú er hann svo hreykinn, en hinkraðu
við, góði maður, endirinn er ekki kominn enn
þá, ” svaraði læknirinn og deplaði augum til
hans.
“Ivomið þér nú inn, ungfrú, og smakkið á
rjómanum mínum, hann er eins góður og greifa-
innunnar, já, það er eg viss um. Já, eg tek að
mér ungu stúlkuna. Storm getur sagt yður, ef
hann vill, að eg dáist að yðar framliðna vin að
einu leyti. Með tilliti til ungu stúlkunnar hefi
eg hugsað mér — já, nú býst eg við að vekja
gremju yðar með skoðunum mínum — að ala
hana upp til að vera nútímans barn, til að nema
eitthvað, helzt læknisfræði, þá getur hún orðið
mér til aðstoðar með tímanum. Það sem eg
hefi mestan áhuga á, er það, að gera tilraun til,
hvort ekki sé mögulegt að ala upp slíka litla
persónu án allrar þessarar tilgerðar með augu,
taugar og hreyfingar, sem hið fagra kyn æfir
sig í. Af mér og Malenu skal hún ekkert slíkt
læra, og þegar eg því frá byrjun vaki yfir henni
og held henni við bóknámið, svo hún verður al-
veg laus við þetta fingrafitl, sem slíkar verur
tíðka nú um of, þá vona eg að mér hepnist á
endanum að fá að sjá kvenpersónu, sem ekki
er heimsikulega tilgerðarleg. Hvað álítið þér.
ungfrú Mare?”
Filia vissi ekki almennilega, livort hún átti
að hlæja eða gráta. Læknirinn varð henni ó-
skiljanlegri með hverjum deginum. Hún sá, að
hún hafði algerlega misskilið hann, að hann
hafði miklu meiri gáfur og göfgi, en hana
grunaðié
Nú vissi hún ekki hvar takmörk hans voru
milli spaugs og alvöru. Og þar eð prófessorinn
hló ofurlítið með köflum, var enga hjálp að fá
hjá honum til leiðbeiningar.
Hún svaraði honum því með spurningu. Það
var ávalt siður hennar til að leysa úr vandræð-
unum.
“Er eg mjög tilgerðarleg, Berg læknir?”
. “Ekki mjög, en nokkuð,” svaraði læknirinn,
“en þér eruð líka uppaldar af mönnum. ”
“Kendu henni að blístra,” sagði prófessor-
inn, “eg á auðvitað við Maríu Krog.”
“Já, eg mæli með því, að ungar framfara-
stúlkur læri að blístra,” svaraði læknirinn.
“Það er óskiljanlegt, hvílíkt háð og yfirlæti
menn geta látið í ljós með blístri. Þetta er
hyggilegt ráð, Storm.”
Samtalið hélt áfram, og Filia sá með undr-
un, að heimsókn hennar hafði staðið yfir í fleiri
stundir.”
Það var langt síðan að hún hafði gleymt að
gæta tímans. Hún’stóð upp fljótlega.
Hún þráði að fara heim og hugsa um alt
])að, sem hún hafði nú séð og heyrt þessar
skemtilegu stundir.
Hún varð samt enn einu sinni að líta á
myndina.
“Er þetta ekki meistaralegt listaverk?”
sagði læknirinn við hana.
Hann var listelskur maður.
Eg skil alt líf yðar, þegar eg lít á þessa
mynd. Það er í rauninni æfLsaga, sem að eins
listamaður í fremstu röð hefir getað málað.”
Hún hafði aldrei heyrt hann tala jafn hlý-
lega.
Tár ikomu fram í augu hennar, hún gleymdi
■kýmni hans og háði, gekk til hans, tók hendi
hans og sagði:
“Þér eruð einkennilegur maður, og eg hefi
oft hugsað rangt um yður.”
“Þér eruð líka einkennilegar,” svaraði
hann viðkvæmur, “þó að þér hafið dálitla til-
gerð, en hún fer yður svo vel.”
Prófessorinn kom með hatt og prik og spurði,
hvort hann mætti fylgia henni heim.
“Viliið bér má.ske aka heim?” spurði lækn-
irinn. “Yður er hollara að sranga. ”
“Þá geng eg, oer margfaldar þakkir fyrir
þenna dag,” svaraði Filia.
“Komið þér bráðum aftur, að sjá segul-
magnið á veggnum,” sagði hann.