Lögberg - 03.04.1930, Síða 4

Bls. 4.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. APRÍL 1930.
Eögíjerg
Gefið út hvern fimtudag af The Cnl
umhia Press, Ltd., Cor. Sargent Ave.
og Toronto St., Winnipeg, Man.
Talsímar: 86 327 og 86 328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskrift blaðsina:
The Columbia Press, Ltd., Box 3172
Winnipeg, Man.
Utanaskrift ritstjórans:
Editor Lögberg, Box 3172, Winnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfrara.
The "LÍSgberg” is printed and publlshed by
The Columbia Press, Llmited, in the Columbta
Building, 695 Sargent Ave, Winnipeg, Manitoba.
hrif, ’bæði innbyrðis og útávið. Það mun ■ eng-
an veginn ný bóla í sögu mannkynsins, að lit-
ilsháttar sárindi út af eintrjáningslegri sm-
gírnis-stefnu í tollmálum, hafi á skömmum
t;ma svo magnast og grafið um sig, að leitt
hafi fyr eða síðar til styrjalda og stríðs. Það
er með tollmálastefnurnar, eins og allar aðrar
stefnur manniegra athafna, að þær verða, ef
vel á að fara, að grundvallasi á gagnkvæmum
skilningi og heilbi igðri réttarmeðvitund.
Til eru þeir menn hér í landi, er eigi hafa
aðeins talið það réttmætt, lieldur og jafnvel
sjálfsagt, að komið skyldi fram af hálfu hinnar
canadisku stjórnar, einhverskonar toll-hefnd
gagnvart Bandaríkjastjóm, fyrir afstöðu henn-
ar til tollmálanna. Fátt gæti verið háskalegri
fjarstæða en það. En að gripið yrði til slíkra
örþrifráða, nær vitanlega ekki nokkurri átt, og
verður að minsta kosti undir engum kringum-
stæðum gert, meðan núverandi stjóm situr að
völdum í Ottawa.
T ollmál
Þótt því verði að vísu ekki neitað, að toll-
málin séu sérmál hverrar þjóðar um sig, og þá
ekki síður nágrannaþjóðar vorrar sunnan
landamæranna, en annara þjóða, þá verður því
á hinn bóginn eigi móti mælt, að tolLmúrahækk-
un Bandaríkjanna hafi, að minsta kosti í ýms-
um tilfellum, slcgið óhug á nokkurn hluta hinn-
ar canadisku þ.jóðar, og fór það að vonum.
Þrengist nú ú: þessu svo mjög um markað
fyrir canadiskar afurðir syðra, að á vissum
sviðum, mun vel mega segja, að um beina úti-
lokun sé að ræða.
Ekki verður því neitað, að rimma su, er vf-
ir hefi staðið tollmálunum viðvíkjandi í þjóð-
þingi Bandaríkjanna, einkum og sérílagi þó í
öldungadeildinni, hafi verið hörð og löng, því
vitanlega urðu skoðanirnar um málið nokkuð
skiftar. Éngu að síður er þó nú svo komið, að
flestar þær uppástungur, er í þá átt miðuðu,
að hækka tollmúrana, hafa náð fram að ganga,
og það jafnvel í sumum tilfellum fyrir atbeina
ýmsra þeirra þingmanna úr Demokrataflokkn-
um, er áður fyr töldu sig miðlunarmenn á sviði
tollmálanna, ef ekki beinlínis lágtollamenn.
1 einstöku tilfellum hafa útflutningstollar á
landbúnaðar afurðum amerískum, verið lækk-
aðir, svo sem til dæmis á tómötum. Hefir sá
’tollur verið lækkaður úr fimtíu cents niður í
þrjú cents á pundið. Að meðaltali kaupir þjóð-
in canadiska um tveggja miljón dala virði af
amerískum tómötum á ári.
Innflutningstollur á eggjum, smjöri, mjólk
og rjóma héðan úr lancli og suður vfir landa-
ma>rin, hækkar til muna af völdum þeirra nýju
tollákvæða, er stjórn Bandaríkjanna hefir sett.
Tollur á canadiskum eggjum hækkar um tvö
cents á tvlftina, og hefir þó innflutningur
slíkrar framleiðslutegundar lækkað um níutíu
af hundraði, síðan árið 1922. En það ár lagði
Bandaríkjastjórn í fyrsta sinn, innflutningstoll
á egg héðan úr landi. Eins og sakir standa,
það er að segja áður en þessi nýju tollákvæði
nágrannaþjóðarinnar svðra, öðlast gildi, kaup-
ir canadiska þjóðin átta sinnum meira af eggj-
um frá Bandaríkjunum, en hún selur þangað.
Fram að árinu 1921, nam innflutningstollur
á canadisku smjöri, suður til Bandaríkjanna,
tveimur og hálfu centi á pundið. Yorið ef.tir
var sá tollur hækkaður upp í sex cent, en um
haustið 1922 var hann kominn upp í tólf cent.
á pundið. Ijækkaði þá útflutningur á canadisku
smjöri suður vfir landamærin, úr fimm hundr-
uð þúsund pundum á mánuði niður í fjórtán
hundruð pund. Um þessar mundir kaupir can-
aadiska þjóðin um fimtán þús. pund af amerísku
'smjöri um mánuðinn. Á hinn bóginn hefir inn-
flutningur jarðepla héðan úr landi suður til
Bandaríkjanna, farið nokkuð í vöxt, þrátt fyrir
hækkaðan innflutningstoll.
Það liggur í augum uppi, að hið nýja toll-
málakerfi Bandaríkjanna, hljóti að hafa víð-
tæk álirif á canadiskt viðskiftalíf. Yiðskifti
canadisku þjóðarinmalr við nlágrannaþjóðina
syðra, hljóta að fara stór-þverrandi, og að
minsta kosti í sumumrtilfellum, útilokast með
öllu. Þrátt fyrir það, er samt engin minsta á-
stæða til þess að bera kvíðboga fyrir framtíð-
inni, því þótt nokkuð þrengist að vísu um mark-
að fyrir canadiskar afurðir í Bandaríkjunum,
þá er til nóg af öðrum þjóðum, er sækjast eftir
canadiskum framleiðslutegundum, og geta ekki
án þeirra verið.
Því hefir verið haldið fram, einkum og sérí-
lagi þó af mömium og málgögnum, er frjáls-
lyndu stefnunni fvlgja, að eðlilegasta skrefið,
sem stigið skuli í tilefni af hinum nýju tollmúr-
um Bandaríkjanna, sé það, að leggja alt hugs-
anlegt kapp á aukin viðskifti innan vébanda
þjóða þeirra, er brezku veldisheildina mynda.
Ekki blandast oss hugur um það, að slíkt geti
til margs góðs leitt, þótt vert sé að sjálfsögðu
að það sé fest í minni, hver hætta því getur
einnig verið samfara, að binda sig um of við
slíka hugmynd. Viðskiftafrelsið er óumræði-
lega dýrmætt frelsi-, og þarafleiðandi hljóta
sérhverjar þær óeðlilegar hömlur, sem á það er
lagt, að koma í baksegl. Það eru enn til í Norð-
urálfunni, að Bretlandi ógleymdu, margar
þjóðir, er sækjast eftir canadiskum fraöi-
leiðslutegundum, auk þess sem vænta má, að
með tíð og tíma, fari eftirspurnin eftir canad-
iskri vöru hraðvaxandi bæði í Kína og Japan.
Stefnur og straumar í tollmálum sérhverr-
ar þjóðar, geta haft afar víðtæk og alvarleg á-
Góð tíðindi
f bréfi til ritstjóra þessa blaðs, meðteknu
fyrir fáum dögum, tilkvnnir prófessor Svein-
bjöm Johnson oss það, að hann sé í þann veg-
inn að gefa út bók eina, allstóra, um sögu Ts-
lands og þjóðmenning, yfir tímabilið frá upp-
hafi nýlendunáms 874 og fram að þeim tíma,
er landið gekk Noregskonungi á hönd, 1262.
Sérhver sá, er eitthvað þekkir til prófessor
Sveinbjörns Johnson, og veit hve framúrskar-
andi glöggur maður og vandvirkur hann er,
veit þegar í upphafi hvers hann á von, þá um
er að ræða ritsmíð frá þessum mæta manni.
Hér er heldur ekki um neitt smáræðis verk áð
ræða, því bókin verður, að því er oss skilst, um
þrjú hundruð blaðsíður að stærð; prýða hana
nokkrir uppdrættir, svo sem af lögréttu, bænda-
býlum og fleira, ásamt ljósmyndum af íslenzkri
náttúrufegurð.
Bók þessi, sem ritin er vitanlega með það
fvrir augum, að kynna Island og íslenzka þjóð-
menning meðal enskumælandi lýðs, er samin
á enska tungu, og um meðferð þeirrar tungu
verður ekki efast, þar sem slíkur maður á hlut
að máli, sem prófessor Sveinbjörn Johnson.
Á ensku máli nefnist bókin “Pioneers of Free-
dom. ”
Að því er oss, skilst, mun bók þessi flytja
ítarlegar athuganir um nýlendunám á Is-
landi, sérkenni landnámsmanna, stjórnarfar,
löggjöf, aðstöðu kvenna og barna í þjóðfélag-
inu, ásamt nokkurri greinargerð fyrir sögu og
ljóðagerð þjóðarinnar á tímabili því, sem um er
að ræða. Báðgert er, að bók þessi komi á mark-
aðinn seinni partinn í næstkomandi maímánuði.
Prófessor Sveinbjöm Johnson, er einn í
hópi þeirra manna, er hvað mest hafa aukið á
veg þjóðbrotsins íslenzka vestan hafs, sem og
íslenzku þjóðarinnar í heild. Má það því hik-
laust teljast meðal merkistíðinda, að eiga von
á bók frá honum á þessum merku tímamótum
í sögu íslenzku þjóðarinnar.
Fregnir af sambandsþingi
eftir L. P. Bancroft, þingm. Selkirk kjörd. |
Vafalaust má ]iað með íullum rétti segja, að
í vikunni sem leið hafi aðfinslur og ósamræmi
stjórnarandstæðinga náð því hástigi, að tæpast
verði betur gert, þótt vitaskuhl liafi nú oft ver-
ið víða brotinn pottur áður. Meginhluti íhalds-
þingmannarína greiddu atkvæði með frumvarpi
stjórnarinnar um útilokun vínsmyglunar suður
yfir landamærin, þótt margir þeirra andmæltu
því í krafti laganna í ræðum sínum. Þeir kröfð-
ust þess óðir og uppvægir, að viðskiftasamn-
ingurínn við Nýja Sjáland yrði úr gildi num-
inn, jafnframt því sem þeir greiddu atkvæði
gegn afnámi hliðstæðs samnings við Ástralíu.
Ekki voru þoir heldur fáanlegir til þess' með
nokkru móti, að gagnger endurskoðun á samn-
ingnum við Nýja Sjáland yrði látin fram fara,
um leið og þeir heimtuðu endurskoðun Ástr-
alíusamningsins. Nú er það samt sem áður á
flestra vitorði, að samningar þeir, sem hér er
um að ræða, eru svo náskyldir, að innihaldi, að
tæpast munar hársbreidd. Verður afstaða þess-
ara tnanna þarafleiðandi enn óskiljanlegri.
En það er nú svo sem hvergi nærri, að hér
sé öll sagan sögð. Á síðasta þingi, lögðust
þingmenn haldsflokksins mjög á móti laxveiða-
samningium milli Canada og Bandarkjanna.
En nú er svo komið, að þeir tjást fúsir að
greiða með honum takvæði, er málið kemur til
yfirvegunar í þinginu á ný. Vert er og, að
þess sé getið, að í seinni tíð, voru ýmsir úr
hópi íhaldsmanna næsta háværir yfir því, hve
afar-áríðandi það væri, að fyrirbyggja vín-
smyglun suður yfir landamærin. Þó voru
nokkrir úr þeim flokki, er atkvæði greiddu
gegn frumvarpi, er það markmið hafði. Nú
hefir frumvarp stjómarinnar um útilokun vín-
smyglunar, verið afgreitt í neðri málstofunni,
óg er þess að vænta, að jafn byrvænlega blási
fvrir því í öldungadeildinni.
Ekki verður því neitað, að umræðurnar um
frumvarp það, er hér hefir verið gert að um-
talsefni, yrðu talsvert fjörugar með köflum,
þótt að vísu væri stundum eitthvað hálf-rfpaugi-
legt á borð borið. Við aðra umræðu, sætti
frumvarpið afar-snarpri mótspyrnu af hálfu
stjórnar-andstæðinga, en er til atkvæðagreiðslu
kom, að aflokinni þriðju umræðu, greiddu
fjölda-margir, er áður höfðu fundið frumvarp-
inu flest til foráttu, atlnæði með því, eins og
}>egar hefir verið vikið að. Samkvæmt þessu
nýja frumvarpi, í því formi, sem það var af-
greitt í neðri málstofunni, verður skipum synj-
að um leyfi að flvtja áfeng vín inn í Bandarík-
in. Hefir með þessu unnist mikið á í áttina til
bóta, og stuðlar vafalaust að gleggri skilningi
milli nágrannaþjóðanna beggja, en við hefir
gengist í liðinni tíð, þótt ekki verði að vísu ann-
að sagt, en að samkomulagið hafi verið gott.
Auk þe«s, sem nú hefir verið sagt máli þessu
viðvkjandi, eru í smíðum samningar milli Can-
adastjórnar og Bandaríkjanna, um aukið og
endurbætt eftirlit tollgæzlunnar á hinum.ýmsu
öðrum sviðum.
Talsvert veittust stjórnarandstæðingar að
núverandi tollmálaráðgjafa, Hon. W. I). Euler,
fvrir afstöðu hans til þessa máls; töldu liann
hiafa söðlað um, án þess að gera fulla og sæmi-
lega. grein fyrir sinnaskiftunum. Samt revnd-
ist það nú Mr. Euler ekkert ógnar átak, að
skýra afstöðu sína til hlítar í málinu. Hann
kvaðst vera öldungis sömu skoðunar og í fyrra,
þótt hann að sjálfsögðu, sem ráðgjafi í þing-
ræðislandi teldi það skyldu sína, að lúta vilja
meiri hlutans. Og getur í raun og veru nokkur
ráðgjafi tekið viturlegri og heilbrigðari stefnu
en þá, að grandskoða eftir föngum almennings-
álitið, eða vilja fjöldans, og hegða sér þar
eftir?
Tillaga til þingsályktunar kom fram um
það, að nema úr lögirm viðskiftasamninginn við
Nýja Sjáland; héldu stjórnarandstæðingar því
fram, að sá samningur hefði meðal annars til
þess leitt, að atvinna þeirra manna, er smjör-
gerð og mjólkurframleiðslu stunduðu, hefði
beðið .hnekki. t þessu sambandi bar stjórnin
fram breytingartillögu, er út á það gekk, að
samningurinn sl^yldi endurskoðaður verða, og
var sú tillaga samþykt með miklu afli atkvæða..
Að lokinni þeirri atkvæðagreiðslu, var tillagan
um afnám samningsins í heild borin upp og
feld.
Næst gerðust þau tíðindi, að þingmenn hins
sameinaða bændaflokks frá Alberta, báru fram
tillögu til þingsályktunar þess efnis, að sainn-
ingurinn við Ástralíu skyldi numinn úr gildi;
gerði þetta íhaldsmönnum alt annað en hægt
um vi’k. Þeir höfðu hvað ofan í annað krafist
þess, að samninginn við Nýja Sjáland bæri að
nema úr gildi, en nú vildi svo til, eins og áður
hefir verið getið um, að Ástralíusamningurinn
var, að heita má, gersamlega hliðstæður að
innihaldi, og bygður á sama grundvelli. Nú var
þeim að sjálfsögðu kunnugt um það, að þeirra
eigin vinir, engu síður en aðrir, höfðu stórkost-
lejía hagnast af Áetralíusamningnum. Þeir
sáxl sér því ekki fært, að leggja því lið, að
samningurinn skyldi úr gildi numinn, en gerðu
í þess stað uppástungu, er fram á það fór, að
hann vrði vandlega endurskoðaður að nýju,
og þeim breytingum hrundið í framkvæmd, er
nauðsynlegar þættu. Skýrði Mr. Bennett mál
sitt þannig, að eins og ástandinu í Canada væri
farið, teldi hann .ekki æskilegt, að nokkur þau
spor yrðu stigin, er miðað gætu til takmörk-
unar á erlendum markaðsskilyrðum, eða auk-
ið atvinnuleysi innanlands.
Hinn nýi fjármálaráðgjafi, Hon. Charles A.
Dunning, benti á þá ómótmælanlegu staðreynd,
að á þeim fimtíu og þremur mánuðum, er liðn-
ir væru frá því er Ástralíusamningurinn öðlað-
ist gildi, liefði Canada selt Ástralíu $69,000,000
virði af vöram* en ekki keypt þaðan á sama
tímabili nema $20,900,000 af varningi. Að því
er viðskiftin milli Canada og Nýja Sjálands á-
hrærði, sagði Mr. Dunning, að frá því er við-
skiftasamningurinn, milli þessara tveggja þjóða
gekk í gildi, hefði Canadaþjóðin selt íbúum
]>ess lands vörur fvrir $70,000,000, um leið ogj/
vörukaup ])aðan hefðu ekki hlaupið upp a
nema $40,000,000.
Innanríkis ráðgjafinn, Hon. Charles Stew-
art, hafði hreint ekki svo fátt að athuga við
framkomu stjómar-andsstæðinga á þingi.
Benti hann meðal annars á það, hve háskaleg
kórvilla það væri, að halda því fram, að vernd-
artollarnir væru eina úrlausnin landbúnaðin-
um til viðreisnar. Búnaðarafurðir sunnan
landamæranna, nyti drjúgum hærri tollvernd-
unar, en canadiskar landsafurðir, og þó væri
hagur amerískra bænda um þessar mundir
drjúgum þrengri, en canadiskra bænda. Auk
þess væri þó nokkru meira um atvinnuleysi í
Bandaríkjunum en r Canada, þrátt fyrir toll-
múrana syðra. Vitnaði Mr. Stewart til bænd-
annna í Sléttufylkjunum canadisku, og kvað
það mundu eiga ærið langt í land, að þeir
gleyptu við hylliboðum hátollamannanna.
Frá efri málstofunni' er fátt að frétta, enn
sem komið er,— aðeins fáir fundir verið haldn-
ir. Þó var fundur haldinn þar í vikunni sem
leið, í isambandi við frumvarp stjómarinnar
um launakjör heimkominna hermanna, og má
því óhætt treysta, að framvarpið sæti þar góð-
um undirtektum og fái fljóta afgreiðslu.
« Formaður þingnefndar þeirrar í neðri mál-
stofunni, sem um eftirlaunamál hermanna fjall-
ar, er Major Powers, einn af þingmönnunum
frá Quebec, en vara-formaður Mr. Ewan Mc-
Pherson, þingmaður fyrir Portage la Prairie
kjördæmið í Manitolm.
Breytingar þær, er í ráði er að gerðar verði
á launakjöram heimkominna hermanna, hníga
allar í mannúðaráttina, og verður þeim því
vafalaust vel fagnað af canadi.skum almenn-
ingi. . ’
Canada framtíðarlandið
Svo má heita, að sama regla
gildi í Alberta og hinum fylkjum
sambandsins, að því er útmæling
áhrærir. Var byrjað að mæla frá
landamerkjalínu Bandaríkjanna.
Hin stærri útmældu svæði, er
aection, eða fermílur af landi, er
taka yfir 640 ekrur. Sérhvert
township, þannig mælt út, inni-
heldur 36 sections, eða 23,000 ekr-
ur. Spildum þeim, er sections
kallast, er svo aftur skift í fjórð-
unga, eða 160 ekra býli.
Héraðsvegir í fylkinu mega á-
gætir kallast, enda hefir verið til
þeirra varið miklu fé, bæði frá
sveita, sambands og fylkisstjóm-
um.
Fylkið saman stendur af borg-
um, bæjum, þorpum og sveitar-
félögum, er hafa sína eigin fram-
kvæmdarstjórn, að því er heima-
málefni áhrærir. Alls eru sex
borgir í fylkinu. Er þeim stjóm-
að af borgarstjóra og bæjarráðs-
mönnum, kjörnum \ almennum
kosningum. Þó er stjórnarfyr-
irkomulag borganna sumstaðar
talsvert mismunandi. Sérhverri
borg er stjórnað samkvæmt lög-
giltri reglugjörð eða grundvallar-
lögum. — Bæjum er stjórnað af
bæjarstjóra og sex fulltrúum, en
þorpunum stýra oddvitar ásamt
þrem kosnum ráðsmönnum. —
Lög þau, eða reglugerðir, sem
bæjum og þorpum ber að hegða
sér eftir, nefnast The Town Act
og The Village Act.
Sveitarfélög eru löggilt af
fylkisstjórn, eða stjórnardeild
þeirri, er með höndum hefir eft-
irlit með héraðsmálefnum —
Municipal Affairs — samkvæmt
bænarskrá frá kjósendum, er í
bygðarlaginu eiga dvöl. Sveitar-
félagi er stjómað af sex þar til
kjörnum ráðsmönnum, og er for-
maður þeirra nefndur sveitarodd-
viti.
Sv^itarfélög, sem eru að byggj-
ast en haifa eigi hlotið löggild-
ingu, standa undir beinu eftirliti
fylkisstjóraarinnar.
Eins og í hinum Sléttufylkjun-
um, er að finna í Alberta allar
nútíðar-menningarstofnanir, svo
sem bókasöfn, sjúkrahús, skóla og
kirkjur. Eru barna og unglinga-
skólar í hverju löggiltu bæjar- eða
sveitarfélagi, svo og gagnfræða-
skólar, kennaraskólar, iðnskólar;
enn fremur landbúnaðar og verzl-
unarskólar, er njóta góðs styrks
frá stjórninni. Skólahéruð má
stofna, þar sem eigi búa færri en
fjórir fast-búsettir gjaldendur, og
eigi færri en átta börn frá fimm
til átta heimilum. Skylt er öllum
foreldrum að láta böra sín sækja
skóla, þar til þau hafa náð fimtán
ára aldri. Heimilað er og sam-
kvæmt lögum að láta reisa íbúð-
arhús handa kennurum á kostnað
hins opinbera, þar sem svo býður
við að horfa, og nauðsynlegt þyk-
ir vera.
Skólaháruðum fer fjölgandi
jafnt og þétt, og er ekkert til
sparað, að koma mentastofnunum
fylkisins í sem allra bezt horf.
Á landbúnaðarskólunum nema
bændaefnin vísindalegar og verk-
legar aðferðir í búnaði, en stúlk-
um er kend hússtjórn og heimilis-
vísindi.
Réttur minnihlutans er trygð-
ur með sérskólum, sem standa
undir eftirliti fylkisstjórnarinn-
ar, enda verður auk hinna sér-
stöku greina, að kenna þar allar
hinar sömu námsgreinir, sem eru
kendar í skólum þeim, sem eru
fylkiseign.
1 borgum og bæjum eru gagn-
fræða og kennaraskólar og í, sum-
um þorpum einnig. — Mentamála-
deild fylkisstjórnarinnar hefir að-
al umsjón með skólakerfinu, ann-
ast um að fyrirmælum skólalag-
anna sé stranglega framfylgt. —
Þrír kennaraskólar eru í fylkinu:
í Edmonton, í Calgary og í Cam-
rose. Verða öll kennaraefni, lög-
um samkvæmt, að ganga á náms-
skeið, þar sem kend eru undir-
stöðuatriði í akuryrkju.
Háskóli í Alberta er í Suður-
Edmonton. Eru þar kendar allar
algengar vísindagreinar, er kraf-
ist er að þeir nemi, er embætti
vilja fá í þjónustu hins opin-
bera.
f fylkinu eru sex skólar, er það
sérstaka verkefni hafa með hönd-
um, að veita sveitapiltum og
stúlkum tilsögn í grundvallarat-
riðum lan'dbúnaðarins, svo sem
akuryrkju, húsdýrarækt, mjólkur-
meðferð og ostagerð, enn fremur
bókfærslu, er við kemur heimilis-
1 meir en þriðjung aldar hafa
Dodd’s Kidney Pills verið viður-
kendar rétta meðalið við bakverk,
gigt, þvagteppu og mörgum fleiri
sjúkdómum. Fást hjá öllum lyf-
sölum, fyrir 50c. askjan, eða sex
öskjur fyrir $2.50, eða beint frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.,
Toronto, ef borgun fylgir.
haldi. Skólar þessir eru í Ver-
million, Olds, Claresholm, Ray-
mond, Gliechen og Youngstown.
Námsskeið fyrir bændur eru
haldin á ári hverju við landbún-
aðarskólana, og fer aðsókn að þeim
mjög vaxandi.
Þeir gusa mest
sem grynst vaða
. Þegar ritstjóri Heimskringlu
skrifaði hinn afburða hrottalega
ritdóm, sem birtist í blaði hans I.
janúar síðastl., um samsöng þann
er söngsveit hr. Halldórs Þórólfs-
sonar efndi til io. desember s. I.
Óskuðu margir eftir því að eg
léti álit mitt i ljósi um réttmæti
ritdómsins. Undan því færðist eg
af ýmsum ástæðum.
I fyrsta lagi fanst mér sjálfsagt
að doka við, þar til ritstjóri rit-
dæmdi eitthvað annað á sviði
hljómlistarinnar, svo mér gæfist
kostur á að kynnast því, hvort þessi
ofboðslegi berserksgangur stafaði
af hinni hátt stefndu lista-kröfu,
sem ólgaði og brynni á sálu rit-
stjórans, eða aðeins tilraun til þess
að lítilsvirSa söngstjórann og söng-
flokkinn í heild sinni.
Nú hefir annar ritdómur fram
gengið af munni ritstjóra, nefni-
lega um karlakór Björgvins Guð-
mundssonar.
Eg skal taka það hér fram, að
eg var staddur á báðum þessum
samkomum, sem til urnræðu liggja,
og fer því ekkert eftir annara sögu-
sögnum. Einn ber eg því fulla á-
byrgð á því, sem í línum þessum
verður sagt.
Tæplega er sanngjarnt gagnvart
Heimskringlu, sem nú er að verða
svo “afburða listræn,” að geta ekki
um hinn stórmerka ritdóm, sem
birtist siðastliðið haust um vin
minn: Tryggva Björnsson píanó-
leikara. Blaðinu ber jafnt að
þakka þó ritdómurinn væri föður-
laus, og enginn vildi kannast við
faðernið. Margt hefir ólíklegra
skeð, en að ritdómur sá verði feðr-
aður á næstunni, og þar með aukið
listgildi hans. Bkki myndi það
rýra “listgildið,” þó að um fleiri en
einn föður væri að ræða. Heimskr.
er, eins og kunnugt er, frjáls-
sinnuð, og þar af leiðandi ekki knúð
að vera við eina fjöl feld. Eg sný
mér þá að ritdómunum um hina
áðurnefndu tvo söngflokka. En
geta verð eg þess, að mér dettur
ekki í hug, að eltast við öll smá-
atriði í sambandi við samsöngvana,
heldur aðeins heildar-áhrifin.
Það er naumast ofmælt, þó mað-
ur segi að fólk hafi staðið steini
lostið þegar þessi reiði-þruma rit-
stjórans dundi yfir Þórólfsson og
sönglið hans. Engu líkara, en að
hér hafi skeð eitt hið ógurlegasta
stórhneyksli, sem aldrei gæti orðið
afmáð., Sönglistin svivirt, og hin-
ar hárfinu og viðkvæmu taugar
ritstjórans og “hring” hans kubb-
ast í sundur af angist og hugar-
kvöl yfir hinni hræðilegu meðferð
á sönglistinni, sem hann og fylgi-
fiskar hans hefðu helgað Starf sitt
og lif. Svo er æðið og ósköpin
mik.il, að maður getuír næstum
heyrt þetta sármædda úrvals-lista-
lið raula fyrir munni sér: “Tára-
lækir lauga, Limi mína neðri.”
Helzt virðist sem ritstjórinn sé að
teygja og toga móðurmálið eftir
sem flestum niðrandi og litilsvirð-
andi orðum um söngstjórann og
flokk hans. Þar er talað um níst-
andi glerskurðar-raddir, sem
smjúgi í gegnum merg og bein,
angurmæðujarm, kvala-lkreisting,
blæbrigðalausa bunu, o s. frv. Einn-
)g er þess getið, að lögin hafi
drattast út úr söngfólkinu, eins og
verið væri að toga þau út úr dauð-
þreyttu vinnufólki, sem alveg væri
að sofna yfir rokkum og reiptögl-
um seint á kvöldvöku.
Bnnfremur getur ritstjórinn þess
að sVo nauðalítið gott sé hægt að
segja úm söngfélagið, að nærri
liggi að segja ekkert. Samt leggur