Lögberg - 10.01.1935, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. JANÚAR 1935
Um Þorstein Oddson
Eftir H. Halldorson.
Á gamlársdag 1934.
Þegar maSur stendur á sjónarhól
dregst athygliÖ aÖ stærstu f jöllun-
um, hæstu trjánum, fegurstu vötn-
untim, o. s. frv., aö því sem aÖ
mest lætur til sín taka. Eins er á
gamlársdag, þegar að maður lítur
yfir árið sem er aÖ hverfa í timans
haf; atvik og viðburðir, sem mikið
kveður að rifjast upp og endur-
spegla í huganum þaö sem glæsilegt
er og varanlegt; það sem gott er og
þarflegt geymist; hið fánýta gleym-
ist. Ein af þeim myndum, sem
geymist er minningin um Þorstein
Oddson. Á þessu ári, 1934, er Þor-
steinn Oddson fallinn frá og flutt-
ur í nýja heima. Hann andaðist á
sinu prýðilega heimili 112 S. Hobart
Rlvd. í Los Angeles, Calif., 17.
ágúst. Hann var fæddur á Húsavík
í Þingeyjarsýslu á íslandi 1864. Um
afkomendur og ættmenni Oddsons
hefir verið skrifað bæði í íslenzk og
ensk blöð; endurtekning því óþörf.
Á æskudögum Oddsons var móð-
ins á íslandi “að fara til Ameríku”;
sérstaklega ef eitthvað bar út af.
Það þurfti oft og tíðum ekki rrteira
til en að kaupmaðurinn yrði knapp-
ur á korni eða uppiskroppa á brenni-
víni, til þess að lagt vri af stað til
Ameríku.
Oddson slóst í förina til Vestur-
heims með fjölmennum hóp árið
1888. Þegar að vestur var komið
reyndi á þolrifin, rnenn klifu þrítug-
an hamarinn til þess að ná fótfestu
í Ameriku. Þeir ruddu skóga og
ræktuðu lönd. Landans fyrsta við-
kynning við Ameríku var róttæk, ef
hann var ekki að rækta hana á yfir-
borðinu, var hann að grafa holur
og skurði niðri i henni, fyrir Lee og
Kelly i Winnipegborg. .
Sú hugmynd var ríkjandi, að þeg-
ar maður kæmi í ókunnugt land
með lítinn auð og mállaus, eins
og komist var að orði, (hugsaðu þér
mállausan landa) væri ekki við góðu
að búast. Ef til vill hugsuðu sumir
eins og K. N. svo rösklega kvað:
“Ilt er plenty good enough for me.”
En, það leið ekki á löngu þangað
til að fariö var að kveða við raust:
“Látum sjá að Landinn kann að
labba í takt;”—ekki einungis i takt,
heldur að hækka tóninn og fjörga
spilið.
Hugsunarhátturinn breyttist; að
vera útlendingur i ókunnu landi
hætti að vera afsökun. Hitt var at-
riðið fyrst, aö maður var íslend-
ingur, og þá ætti maður að vera
eins góður fyrir sinn hatt og sá
næsti, veri hann hvað sem hann_vill:
íri, Skoti eða Englendingur. Brot
af islenzku þjóöinni hefir nú um
mörg ár verið einn atkvæðamesti
þjóðflokkurinn í Manitoba, sem
auðvitað hefir orðið fyrir dugnað og
kjark íslendinga yfirleitt, en ef hægt
væri að velja nokkra sérstaka menn,
sem öðrum fremur skyldi þakka,
yrði Þorsteinn Oddson einn sá fyrsti
í vali.
Með hugviti, þreki og kjarki yfir-
burðamannsins ruddi Þorsteinn
Oddsson nýja braut og sýndi í orði
og verki að það var ekki og átti
ekki aö vera hlutskifti íslendinga í
Vesturheimi, að grafa fyrir Lee og
Kelly, heldur að Lee og Kelly skyldu
grafa fyrir þá og eftir þeirra boði.
Skömmu eftir aldamótin fór Odd-
son að setja sinn stimpil á Winni-
peg; hann bygði hvert stórhýsið eft-
ir annað og var 1914 orðinn einn af
áhrifamestu og auðugustu ibúum
Winnipegborgar,—einn af þeim fáu
sem voru álitnir að vera miljónerar.
Það ár, 1914, hafði hann í smíðum
annað stærsta íbúðar-stórhýsið, sem
bygt hefir verið i borginni. En
Oddson lét fleira til sín taka en
byggingar. Meðal annars mvndaði
hann og kom á fót nýmóðins “vil-
lage” (undirborg), þar sem að ein
af nýmóðins umbótunum var, að
hvert hús stóð á margfalt stærri
lóð en títt var í Winnipeg í þá daga.
Um það leyti er vegur Oddsons
stóð sem hæst, vildi svo til að sundr-
ung varð í hinu lúterska kirkjufélagi
Islendinga í Vesturheimi; kirkju-
höfðingjar urðu ósammála um ýms
trúaratriði.
Þorsteinn Oddson, upp á eigin
hiönd og fyrir eigin rgikning, bvgði
nýja kirkju og myndaöi nýjan söfn-
uð, þar sem að allir íslenzkir lúters-
trúarmenn voru velkomnir. Hans
hugmynd var að sameina það, sem
hafði sundrast í kirkjumálum. Þeg-
ar að Oddson hafði þessi og önnur
stórvirki með höndum, og sum ný-
byrjuð, kom heimsstríðið til sög-
unnar, sem braut niður, eyðilagði og
gjörði að engu margt það, er dugn-
aðar- og atorkumenn höfðu bygt
upp um víða veröld. Þessi illkynj-
aði draugur náði tökum á Oddson,
eins og svo mörgum öðrum er hátt
stóðu; hans ríki var deilt og gefið
ættingjum draugsins. Hann fékk
að kenna á lögum og siðum, er
gjörðu þeim parti auðvaldsins, setn
aðgjörðaminstur var, fært að hlaða
allri ábyrgð og öllu tapi á hinn part-
inn, sem aðgjörðamestur var, —
á dugnaðar og framfaramgnnina,
þegar að óvænt og ófvrirsjáanlegt
atvik bar að höndurn, sem stríðið, er
splundraði allri röð og reglu í við-
skiftum.
Oddson var ekki auðelskur mað-
ur; hann skoðaði auð einungis sem
afl til framkvæmda, og sem hjálp
til þess að hann gæti látið sem mest
gott af sér leiða, og líknað bág-
stöddum.
Tap auðs, vegna heimsstríðs, sem
bann hafði aldrei tekið með í reikn
inginn, var líkt og að tapa i spili,
vegna þess að einhver svíktir lit eða
hefir rangt við á annan hátt. Mað-
ur stokkar pakkann, gefur og spilar
á ný, og það var það sem Oddson
gjöröi, og hann var vel á vegi að
vinna í nýju spili í Winnipeg, þegar
að framfarir í Los Angeles og veð-
urblíðan í Suður-Californíu seiddu
hann til sín árið 1923. Oddson tók
sér bústað á Hobart Blv., Los An-
geles í einum fegursta parti borgar-
innar, örskamt frá hinu skrautlega
Wilshire Blvd., sem allir þekkja, er
til Los Angeles hafa komið. Hann
hafði skrifstofu á Wíestern Avenue,
þar sem hann rak fasteigna verzlun,
með sínum vanalega dugnaði.
Eitt af því fyrsta, er Oddson
gjörði i Los Angeles, var að byggja
þrjú stórhýsi, en sem dyrir ókunn-
ugleik á afstöðum í nýju umhverfi,
komu ekki að tilætluðum notum
Oddson gat alt af fundið viöskifta-
menn, hvernig sem áraði; hann tal-
aði hug í þá, sem voru að missa
kjarkinn í “kreppunni.” T. d. býtt-
aði hann million dollara hóteli, sgm
eigandinn gat ekki borgað skattinn
á, fyrir gullnámu, sem var að fara
í strand, svo að báðum aðiljum fanst
að þeir hefðu himin höndum tekið
og stórgrætt á verzluninni. Hann
hafði alt af stóreignir og stórfyrir-
tæki á boðstólum, til sölu eða í
skiftum, en stundum voru svo litlir
peningar í veltunni, aö hann varð
að taka loforð um borgun í framtíð-
inni, upp í umboðslaunin.
Oddson var alt af fyrst og fremst
íslendingur. Hann bar hag Islands
og íslendinga fyrir brjósti. Hann
hafði mikið fyrir, að reyna að finna
nýja markaði fyrir íslenzkar vörur
i Californíu. Fyrir utan erfiðleika,
sem stöfuðu af illu árferði, átti
hann einnig stundum erfitt með að
fá synishorn af íslenzkum varningi
gegum tollbúðina í San Petro. A
þessum sýnishornum var vanalega
“Sláturfélag Suðurlands” og svo
nafnið á hlutnum, t. d. “rjúpa.”
“Sláturfélag Suðurlands”! það
skildi ekki óupplýstur tollheimtu-
maður, svo hann varð að opna dós-
ina til að finna út hvað i þeim var,
og ef það nú»var eitthvað afbragð,
eins og kryddsíld. kæfa eða rjúpa,
var hann til með að éta mest af því;
þó að þetta væri mjög svo óþægi-
legt, tók Oddson því vanalega með
góðu, og sagöi að honum væri vork-
unn, því hann hefði aldrei fyr
smakkað annan eins mat.
Þegar Oddson mætti Landa á
förnum vegi, dró hann stundum
flösku upp úr vasanum, upp á
gamla, íslenzka vísu, og sagði:
“Viltu nú ekki fá þér bragð?”
Landinn þáði boðið, en þegar hann
var búinn að fá sér bragð, sagði
hann: “Er það þá ekki adskotans
lýsi.” “Jú,” sagði Oddson, "ekta,}
íslenzkt þorskalýsi. Það sem land-
inn sagði meira um lýsið er ekki í
frásögur færandi, en hann reyndi
aö hafá ofan af fyrir sér með því
að raula: “Fyrst að lýsið íslenzkt
er, er þér bragðið sómi.”
Það er enginn efi á því, að ef
Oddson hefði lifað lengur, hefði
hann fengið blómlegan markað í
Californíu, fyrir mikið af islenzk-
um vörum, sérstaklega íyrir þessar
vörur: æðardúú, nýjan þ'orsk, fros-
inn eða kældan, þorskalýsi (meðala-
lýsi), kryddsild, grásleppuhrogn,
grásleppuhvelju (í lím) o. s. frv.
Til Islands ætlaði hann að flytja
allskonar aldini frá Californíu.
Annað, sem Oddson reyndi að
gera fyrir íslendinga var, að fá
stjórnina i Californíu til að gefa
þeim heimilisréttarland á eyðimörk-
inni Mowhara, hér um bil 200 míl-
ur frá Los Angeles. The Los An-
geles Times kom út með fréttir um
það með stórletraðri yfirskrift, eitt-
hvað á ’þessa leið: “Nýr Móses,
Þorsteinn Oddson vill flytja Islend-
inga út á eyðimörkina Mowhara,
svo að þeir geti þiðnað og bráðnað
af þeim fitan.” Blaöið var að segja
meira sattpen það hélt. í sannlcika
var þar nýr Móses, sem hefði leitt
sína þjóð eða part af henni, inn i
auðsælt land, ef hún hefði viljað
hlýta hans forsjá og fvlgja hans
ráðum. Hver skiki á þessari evði-
mörk er nú að seliast háu verði, og
eyðimörkin Mowhara verður Gósen-
landið í Californiu, þegar hið mikla
áveituvatn, The Boulder Dam, 40 til
80 mihir á breidd og 140 milur á
lengd, sem nú er verið aö byggja,
verður fullgjört.
Oddson var hjálpsamur með af-
brigðum,—svo hjálpsamur, að þegar
að hann hafði ekki peninga á reið-
um höndum, gaf hann stundum eig-
Ínhandar víxil, þeirn sem leituðu
hans, heldur en að neita þeim um
hjálp. Hann var stórhuga; þegar
að hann var að gera áætlanir eða
skýra framtíðarmöguleika ýmsra
fyrirtækja, notaði hann svo háar
tölur, að þaö gekk alveg frani af
þeim, sem lítilsigldir voru. ITann
sá oft skýra mynd af því, sem flest-
um öðrum var hulið.
Oddson hafði stórt bókasafn og
var vel að sér í fornum og nýjum
fræðum, sem hann áleit mikils virði.
Hann fann sárt til að heimsmenn-
ingin nýja skyldi ekki hafa meiri
mentandi eöa betrandi áhrif en svo,
að jafnvel hinir vitrustu notuðu sína
vizku og þekking til þess að drepa
hver annan í hrönnum, eins og átti
sér stað um stríðið; að sameinuö
orka þjóðar eða þjóða, þegar að
allir leggjast á eitt, sem var svo á-
berandi í stríðinu mikla til eyðilegg-
ingar, skuli aldrei hafa náð tökum
tií uppbyggingar; einnig að þekking
á öflum náttúrunnar, sem hefir auk-
ist svo mjög á seinni tímum, fyrir
dugnað og elju einstakra manna,
skuli vera notuð til eyðileggingar,
fremur en til uppbyggingar; að ný-
móöins vinnuvélar skuli vera brúk-
aðar til að svifta menn lífsbrauði og
skapa “kreppu” i stað þess að gera
öllum lífið auðveldara og skapa al-
menna velmegun. Oddson orti tals-
vert; mest kvæði um ísland og ís-
lendinga; rímur hans um “labbakúta
og spenamenn” eru fjörugar og
fyndnar, ortar í líking við alþýðu-
rímurnar, sem komu út í Reykja-
vík eftir aldamótin. Það væri lík-
lega innan verkahrings Þjóðræknis-
félagsins, að grenslast eftir hvað
hann hefir skilið eftir sig af skáld-
skap og hvers virði það er sem
skáldskapur.
Þorsteinn Oddson lifði á byltinga
tímum; hann sá heimsstríð og
heimskreppu, en það ivoru aldrei
ramBúK
Er Óviðjafnanlegt fyrir
ECZEMA KÝLI,
KULDABÓLGU
og kuldapolla,
skurði, öll brunasár,
i HRINGOKM, GYILINI-
æð, ígerð og eitursár
Hafið öskju við hendina.
KAUPIÐ AVALT
LUMBER
GIGT
hjá
THE EMPIRE SASH & DOOR CO., LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551
neinar stórbyltingar í hans hugar-
fari; hann var alt af hinn sami —
“det eget jeg”—þessi huldi máttur,
sem heldur jafnvægi, hvernig sem
ytri högum er háttað. Hann var alt
af hinn sami: hugprúður, þróttmik-
ill framfaramaður og góður íslend-
ingur.
Þjóstólfur
Framh.
“Nú held eg að þú, Bóthildur,
komir til sögunnar að ráða draum-
inn.” En þá sagði hún að það væri
ný tilkomið, ef hann héldi að draum-
j ar hefðu þýðingu, og það ef hann
héldi að hún mundi ráða rétt svona
mikinn draum, en þó skal eg segja
mitt álit um drauminn. Við erum
orðin gömul Þjóstólfur, og naum-
ast getur nú verið langt að bíða
þess, að okkar dagar séu taldir hér
í heimi, og mér finst dramurinn
benda á það sem Valdimar biskup
kennir i þessu versi:
Ef hér þú lifað hefir
- i heimi langan dag,
sjá frest þann guð þér gefur
að gæta aö þínum hag.
Þú ei skalt órór bíða,
hann innan skamms mun líða,
og senn er sólarlag.
En Þjóstólfur svaraði því einu,
að hann hefði nú aldrei heyrt hana
ráða svo draum, að það væri ekki
: fyrir veikindum, feigð eða manns-
i láti. Hann sagðist nú samt ætla að
biðja hana að koma með fötin sín,
það væri nú líklega orfliö mál að
rölta hérna í kring, taka til hand-
argagns og sjá alla þá svívirðingu,
, sem fram hefði farið síðan hann
! varð að leggjast upp í rúmið. Hann
hélt að leyfarnar af hveitinu sínu
væri nú minni heldur en ef hann
hefði sáð akurinn sjálfur, hann hélt
líka að hafrarnir sínir og heystakk-
arnir kynnu að bera þess merki, að
hann hefði ekkii veriö á flakki. Þá
myndu og girðingarnar ekki fást
um það, þó gripirnir skryppu inn á
fleiru. Bóthildur treysti sér ekki
akurinn, ásamt mörgu meiru og
til að svara þessum ásökunum, en
sagði að sér fyndist að hann ætti
ekki að hreyfa sig neitt úr rúminu
fyr en hitinn væri úr honum, svo
rjóður væri hann í andliti, að blóð-
hitinn leyndi sér ekki. Hún sagð-
ist hinsvegar búast við að honum
hefði orðið það ofmikil áreynsla
að segja sér drauminn. Þjóstólfur
sagði að það væri sízt að furða þó
sér væri heitt í svona veðri, liggj-
andi niðri í rúmi og með þær þján-
j ingar, sem hann liði á sál og lík-
ama, þegar alt stæði á afturfótun-
um, sér færi þá fyrst að batna þeg-
ar hann byrjaði að róla í kring.
Þá settist hann framan á rúm-
stokkinn, og Bóthildur klæddi hann
i sokka, þá reyndi hann aö standa
upp, en fæturnir voru afllausir, og
j hann hpé aftur ofan í rúmið.
j munnurinn á honum fyltist af blóði
hvað ofan í annað, og hann lagðist
aftur á koddann og sagðist vera lú-
inn. Eftir litla stund bað hann Bót-
hildi að lesa fyrir sig eitthvað fall-
egt og satt. Hún tók sálmabókina
sína og las eftir Valdimar Briem:
Að skuldadögum dregur
og Drottinn kemur senn,
er nokkur varnarvegur
þá veika fyrir menn.
Um skuld eg hlýt að heyra
og hlýt að játa þá,
trú, ást og ótal fleira,
þú átt mér Drottinn hjá.
“Eg vil ekki heyra þetta rugl,”
sagði Þjóstólfur, “eg skulda engum.
Hún byrjaði á öðrum sálmi, þannig:
Kærleiksverk sál mín kepstu við,
kristnum sómir ástunda friö,
þar síðar eigum börn Guðs blíð
búa saman um alla tíð,
til eindrægni skaptir erum vér,
eindrægni því oss rækja ber.
“Kærleiksverk,” sagði Þjóstólfur
og leit hvössum augum á Bóthildi.
“Eg ætla að biðja þig að stryka yf-
ir skuldina hans Sölva.” Kærleiks-
keisli, nú sé eg hvernig metin hall-
ast á hina síðuna, og lögmaðurinn
brosir góðmannlega. Segðu honum
pabba þínum, Stína, að hann þurfi
aldrei að borga það, sem hann skuld-
ar mér. Lestu Bóthildur, eitthvað
fallegt og satt, ekki skáldskap.
Móðir Bóthildar hafði kent henni
barninu bæn þá er hún kallaði and-
látsbæn; fyrir löngu, síðan hafði
Bóthildur skrifað bænina niður og
fest hana niður í sálmabókina sína,
svo hún ekki týndist. Hún gat ekki
betur séð en að aldrei væri beinni
né brýnni ástæða til að viðhafa
þessa bæn, og hún las hana í hlut-
takandi róm, af miklum skilningi og
einlægri eftirlöngun til að hug-
styrkja og friða og sætta sál manns-
ins síns við síðustu þjáningarnar og
andlátið, því nú var auöséð að hann
bjóst ekki við öðru sjálfur. Bænin
hljóðaði svo: “Himneski faðir, þeg-
ar sá tími er kominn að mér her að
flytja héðan á annað tilverustig í
þínu himneska ríki, æ vertu mér þá
allra mest miskunsamur, og láttu
mig þá vera mér þess meðvitandi,
finna til þess og hugstyrkjast við
það, að eg er alveg i þinni umsjón,
og láttu mig svo sofna í faðminum
1 Syracuse í New York hefir verið
fundið upp meðal, sem hundruð manna
segja að “beri ákjðsanlegan árangur.”
Um mörg tilfelli er getið, þar sem meðal
þetta hefir veitt skjótan bata.
pað stuðlar að því að vísa á dyr ýms-
um ðhreinum efnum, er hindra eðlilegar
hægðir og valda hömlum í blóðrás, eins
og hán á að vera, ef alt er með feldu,
auk þess sem það nemur á brott sýru-
sölt ýms, er of mikið hefir safnast fyrir
af. Er þetta jafnframt mikilvirkt nýrna-
meðal.
Meðal þetta fann Mr. Delano upp, og
reyndist það svo vel, að sonur hans setti
upp skrifstofu í Canada, #11 þess að út-
breiða það, og vill hann að canadiskt
fðlk, sem Þjáist af gigt, fái sðr 75c kassa
til þess að ganga úr skugga um kosti
meðalsins. Mr. Delano segTh: “Til þess
að lina gigt, hvað þrálát, sem hún hefir
verið, ráðlegg eg sjúklingum, ef þeir
hafa ekki áður gert það, að fá sér 75c
kassa af meðalinu, sem eg sendi til
reynslu, sð þessi auglýsing klipt úr
blaðinu og pðstuð með nafni yðar og
heimilisfangi. pér getið sent lOc í frí-
merkjum til þess að standa straum af
útsendingarkostnaíi.
Skrifið F. H. Delano 1814-M Mutual
Life Bldg. 455 Craig St., W. Montreal.
Canada. Eg sendi aðeins einn pakka
til hvers einstaklings.
DELANO’S
RHEUMATIC
CONQUEROR
þínum, faÖir minn, eins og barniö
sofnar í faðmi foreldranna. Vektu
mig svo aftur samkvæmt þínum
vilja, og við þá hjúkrun, sem þú
leggur börnunum þínum til. Ó fatS-
ir, leyfðu mér að eg þá megi finna
framliÖnu vinina mína og vera með
þeim. Þó ekki minn, heldur verði
þinn vilji, þar sem eg ekki veit hvers
biðja ber. En Drottinn minn og
Guð minn, styrktu mig til þess aS

INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Arras, B. C
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota
Árborg, Man
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota
Bellingham, Wash
Belmont, Man
Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis
Cavalier, N. Dak«ta....
Churchbridge, Sask.. ..
Cypress River, Man
Dafoe, Sask ...„ J. G. Stephanson
Darwin, P.O., Man. ..
Edinburg, N. Dakota...
Elfros, Sask
Garöar, N. Dakota
Gerald, Sask
Geysir, Man
Gimli, Man
Glenboro, Man
! Hallson, N. Dakota .
Hayland, P.O., Man. ..
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota
Hnausa, Man
Ivanhóe, Minn
Kandahar, Sask J. G. Stephanson 1
Langruth, Man
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta
Minneota, Minn
Mountain, N. Dak S. J. Hallgrimson
Oak Point, Man
! Oakview, Man
Otto, Man
Point Roberts, Wash...
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
! Riverton, Man
Seattle, Wash
Selkirk, Man
Siglunes, P.O., Man. .
Silver Bay, Man
Svold, N. Dakota
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota....
Víðir, Man
Vogar, Man
Westbourne, Man
Winnipegosis, Man....
Wynyard, Sask