Lögberg - 13.06.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTTJDAGINN 13. JÚNl, 1935.
Hösticrg
Q«Í16 ðt hvern fimtudag af
TMB COLUMBIA PREBB LIMITBD
*9B Sargrent Avenue
Wlnnlpeg, Manitoba
Utanftskrift ritstjdrans.
BDITOR LÖOBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
T«rí SS 00 um árið—Borgitt fvrirtram
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Prees, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Fertugt tímarit
Um áramótin síðustu átti Eimreiðin fer-
tugsafmæli. 1 lífi þjóðar eru f jörutíu ár eins
og dropinn í hafinu. En í sögu útgáfufyrir-
tækjanna, ýmsra hverra, heima á Fróni, má
fjörutíu ára aldur teljast til langlífis.—
Eimreiðin hefir verið vakandi vitni að
mörgum þeim stórvægilegustu breytingum, er
nokkru sinni hafa farið fram í íslenzku þjóð-
lífi; risaspor í áttina til framfara þessi síð-
ustu fjörutíu ár, hafa verið mörg og örlaga-
rík, þó því á hinn bóginn verði ekki auðveld-
lega neitað, að viðsjárverðar öfgastefnur hafi
hér og þar skotið rótum.
Frá því í tíð stofnanda síns, Dr. Valtvs
Guðmundssonar, mun Emre'i^n ekki hafa
notið jafn verðskuldaðra vinsælda og einmitt
nú, urnlir forustu Sveins Sigurðssonar.
Fyrsta hefti yfirstandandi árgangs Eim-
reiðarinnar, hefir oss nýverið borist í hend-
ur, og kennir þar að venju margra grasa. 1
forustugreinum sínum “Við þjóðveginn, ’ ’
tekur ritstjórinn til íhugunar þau málin, er
einkum og sérílagi varða stjórnarfarslega og
hagsmunalega afkomu þjóðarinnar; kemur
þar í 1 jós auðsæ umbóta viðleitni einlægs al-
vörumanns, er bendir óhikað á það, sem af-
laga fer, en stillir þó jafnan til hófs.
Kafli sá, er hér fer á eftir úr forustu-
grein síðasta heftis, bregður upp svo skýrum
myndum úr hagsmuna og athafnalífi hinnar
íslenzku þjóðar, að þeir, sem enn eru íslenzkir
í hjartanu hér vestra, og þeir eru margir,
munu telja þær góðan feng og verða nokkru
nær eftir en áður:
“Þó að æfi Eimreiðarinnar sé ekki langur
tími úr sögu þjóðarinnar, þá er þetta fjöru-
tíu ára skeið af ferli hennar viðburðaríkara
en nokkurt annað jafnlangt tímabil síðan
landið bygðist. Stórfeldar breytingar og
byltingar hafa fram farið svo að segja á öll-
um sviðum. Sjálfri íslenzku þjóðinni hefir
fjölgað á þessum fjörutíu árum úr tæpum 75
þúsundum upp í ca. 115 þúsund manns.
Revkjavík, sem 1895 var þorp með um 5,000
í'búa telur nú um 32,000 íbúa. 1 stjórnmálum
hefir orðið stórfeld breyting. Fyrir fjörutíu
árum voru stöðulögin svonefndu látin gilda
hér á landi, en samkvæmt þeim var ísland
“óaðskiljanlegur hluti Danaveldis með sér-
stökum landsréttindum.” Nú er landið
“frjálst og fullvalda ríki,” í konungssam-
bandi við Danmörku. Þá var æðsta vald inn-
anlands á ábyrgð ráðgjafa úti í Kaupmanna-
höfn, en framkvæmt af landshöfðingja í
Reykjavík, sem jafnframt var fulltrúi ráð-
g.jafans á alþingi. Nú er framkvæmdarvaldið
í höndum innlendrar stjórnar.. Þá var æðsti
dómstóll landsins erlendur hæstiréttur. Nú
er hæstiréttur alinnlend stofnun. Þá munu
opinberir embættismenn hafa verið 250 til
300, en eru nú margfalt fleiri, og ber þetta
að vísu ekki til framfara að telja. Þá var
landbúnaður rekinn með líku sniði víðast eins
og viðgengist hafði frá því á söguöld. Nú hef-
ir fjölbreytni í búnaðarháttum og framfarir
á því sviði aukið framleiðslu þessa atvinnu-
vegar að miklum mun. Sama er að segja um
fiskveiðar. Þá hefir og innlendur iðnaður
færst mjög í aukana á þessu tímabili. Verzlun
var þá enn mjög í höndum erlendra kaup-
manna, en er nú a. m. k. á yfirborðinu, í hönd-
um innlendra kaupfélaga og kaupmanna. Þá
hafa og samgöngur innanlands og við útlönd
batnað mjög á þessu tímabili. Þá var hvorki
til talsímakerfi innanlands né úitsímasam-
band við útlönd. Nú er þetta hvorttveggja
komið á fyrir löngu, og auk þess loftskeyta-
samband, svo og útvarpið, sem þá var með
öllu óþekt fyrivbrigði. Og svona madti fleira
telja.
En þessum breytingum, sem flestar mega
til framfara teljast, hefir fylgt einn óþægi-
legur baggi, sem nú er orðinn þungur. Is-
lenzka ríkið er, eins og menn nú kannast við,
orðið stórskuldugt, og þær skuldir eru nálega
allar við útlönd. Árið 1871 voru fjármál ts-
lendinga og Dana aðskilin, og tóku tslending-
ar sjálfir við f járráðunum 1. janúar 1876. Þá
var til í varsjóði upphæð, sem nam 162,000
kr. Árið 1897 var varasjóður þessi ásamt
eftirstöðvum landsjóðs alls rúml. 1 milj. 676
þúsund kr. tsland skuldaði m. ö. o. ekki neitt,
en átti fyrirliggjandi hátt á aðra miljón króna
í sjóði. Samkvæmt skýrslu f jármálaráðherra
við 1. umræðu fjárlaganna 26. f. m. námu
skuldir íslenzka ríkisins í árslok 1934 kr. 41,-
572,044.00. Við þessa upphæð bætast erlend-
ar skuldir ýmsra félaga, stofnana og einstakl-
inga, sem ríkið er annaðhvort beinlínis eða
óbeinlínis í ábyrgð fyrir. Samkvæmt upplýs-
ingum, sem fjármálaráðherra lét í té í sömu
skýrslu, eru ríkisábyrgðir 74 talsins og-nema
samtals um 27 milj. króna. Þar af eru erlend
lán rúmlega 25 milj. króna, sem ríkið stendur
í ábyrgð fyrir. Þó að þjóðarauður tslands
hafi að sjálfsögðu aukist mikið síðan fyrir
fjörutíu árum, þá nær hann skamt, enda má
segja, að svo langt sé komið, að þjóðin sjái
sjálf hve alvarlegt það ástand er sem fjár-
mál vor eru nú í. En með því einu móti,
að þjóðin vakni sjálf og horfist í augu við
veruleikann, er unt að koma þessum málum í
viðunanlegt liorf aftur. ’ ’
Meðal annara ritsmíða, ágætra, í þessu
Bimreiðarhefti má telja: “ Trúin á hamar
og sigð,” eftir séra Pál Þorleifsson; “Bók-
lestur fyr og nú,” eftir ritstjórann og “Und-
irvitundin,” smásaga eftir Árna frá Ögri,
bráðsniðuglega sögð. Eimreiðin hefst að
þessu sínni með kvæði eftir Guðmund á Sandi,
er nefnist “Nýársdagur 1935.” Kvæðið ber
vott hinnar alkunnu málkyngi skál'dsins, þó
minna sé um “arnsúg í flugnum,” en áður
var.
Opið bréf
Kæri ritstjóri Lögbergs:
‘ ‘ Eg hefi verið að lesa í Lögbergi skrifin
á milli þeirra séra Rúnólfs Marteinssonar og
séra Sigurðar Ohristopherssonar um Jóns
Bjarnasonar skóla.
Mér er ekki kunnugt um nokkurt lúterskt
kirkjufélag á þessu meginlandi, er eigi starf-
ræki og styrki kristilegar mentastofnanir
(academies and colleges) með fjárframlög-
um, orku, einbeittni og bænum.
Mér er það óskiljanlegt hvernig prestur,
er telur sig kristinn, getur ýfst við kristnum
skóla og gert tilraun til þess að koma honum
fyrir kattarnef.
Jóns Bjarnasonar skóli er kristinn skóli;
kennarar hans eru kristnir kennarar og
kristilegur andi ræður þar lofum og lögum;
þeir ungu, er skólann sækja verða þar fyrir
kristilegum áhrifum til blessunar þeim bygð-
arlögum, er þeir seinna meir taka sér varán-
lega bólfestu í.
Öll hin mörgu, lútersku kirkjufélög í
Norður-Ameríku, hlyti að spyrja eitthvað á
þessa leið: “Hvaða tegund lútersks kirkju-
félags, er íslenzka kirkjufélagið, er enga lút-
erska mentastofnun starfrækir?
Norska kirkjufélagið (Norwegian Luth-
eran Church)) út af fyrir sig, starfrækir og
styður tólf kristilegar mentastofnanir; mið-
skóla, lærðaskóla og guðfræðaskóla.
Eg hefi sjálfur safnað um $80,000 til
kristilegra skóla innan vébanda hins norska
kirkjufélags í Ameríku og aldrei heyrt eina
einustu rödd frá kristnum heila eða hjarta,
til mótmæla þeim kristilegu stofnunum.
Nokkrar andmæla raddir hafa bo^ist að
eyrum mér annars staðar frá; með öðrum
orðum, frá óupplýstum sálum, einangruðum
frá Guði.
Allar þær þúsundir manna, er eg hefi um-
gengist í þessu augnamiði, voru á eitt sáttar
um það, að kristilegir skólar væri lífsnauð-
syn; að með lokun slíkra stofnana hlyti krist-
in kirkja að hrynja til grunna; þetta ætti
hverjum dómbærum, kristnum manni að vera
ofur auðskilið.
Vel veit eg það, að við Islendingar get-
um sótt aðra lúterska skóla, þó dyrum Jóns
Bjarnasonar skóla verði lokað. En þrátt
fyrir það þörfnumst við íslenzkrar, lúterskrar
mentastofnunar engu að síður. Við viljum
heiðra okkar dýrlegu erfðaminjar með lestri
og enduriðkunum í lífi okkar; skýra þær fyrir
æskunni og láta þær brenna sig inn í vitund
hennar, ásamt lúterskri kristni, eins og hún
birtist okkur í prédikunum Vídalíns og sálm-
um þeirra Hallgríms Péturssonar og Valdi-
mars Briem.
Islendingum í Norður-Ameríku og heima
á Fróni, ber til þess skylda að fylkja liði um
Jóns Bjarnasonar skóla og láta hann verða
máttugt, eggjandi tákn alls þess bezta og göf-
ugasta, sem í þjóðstofni okkar býr.
Jóns Bjamasonar skóli er eini skólinn
sinnar tegundar í veröldinni, og þar af leið-
andi ætti hver einasti og einn íslendingur að
ljá honum lið.
Við vöxum ekkert í áliti þeirra þjóða, er
við búum með, þó við hrópum á strætum og
gatnamótum: “íslendingar viljum vér allir
vera.” Og það gemm við heldur ekki í át-
veizlum og drykkju á “Þorrablótum.” En
hjá því getur ekki farið, að vegur
okkar vaxi í augum samborgaranna,
ef við færum þeim heim sanninn um
það hve einlæglega við unnum hinni
glæsilegu forsögu okkar og hinum
víðfrægu bókmentum, með því að,
halda við mentastofnun, þar sem við
sjálfir kennum þetta hvorutveggja.
Þessi “eini skóli sinnar tegundar,”
ætti að verða miðstöð sigildrar, ís-
lenzkrar fræðslu á þessu megin-
landi, og hann getur orðið það.
Við Vestur-íslendingar og ætt-
bræður okkar á Fróni, ættum að
taka höndum saman um það, að gera
Jóns Bjarnasonar skóla að mátt-
ugri, lífrænni einingu í hinni vest-
rænu þjóðbrota samsteypu, úr þvi
við á annað borð kusum okkur það
hlutskifti að flytja hingað af Is-
landi. Hugsið ykkur annað eins og
það! Að íslendingar í Norður-
Ameríku snúi baki við sér sjálfum!
Eg hefi ekki um neitt lesið skyld-
ara sjálfsmorði, en andspyrnuna
gegn Jóns Bjarnasonar skóla.
Hans B. Thorgrimsen.
Grand Forks, N. Dak.
Sending
Nú fékk eg góða sending með
póstinum frá íslandi í gær.
Það var falleg bók.
Er nokkuð fallegra til en falleg
bók?
Bókin er eftir vin minn, séra
Friðrik Hallgrimsson dómkirkju-
prest í Reykjavík.
Hún er falleg að utan. Hún er
falleg að innan. Málið lipurt og lát-
laust. Efnið heilbrigðt og hug-
næmt.
Bókin heitir: Kristur og menn-
irnir.
Ekki er bókin stór, 87 bls. í smáu
broti.
Auk inngangsorða skiftist efnið
í sjö þætti:
Kristur og æskan.
Kristur og syndugir menn.
Kristur og starfandi menn.
Kristur og mótlætismenn.
Kristur og efasjúkir menn.
Kristur og vinir hans.
Kristur og dauðlegir menn.
Hún er alls ólík öðrum “guðs-
orðabókum” þessi.litla bók. Þar er
ekkert guðfræða-kerfi, en þar er
tilraun til þess gerð, að láta Krist í
lifandi mynd, eins og honum er lýst
í guðspjöllunum, ganga um í mann.
lífinu á þeim sviðum, sem nefnd
hafa verið.
Um þessa bók verður naumast
þráttað. Myndin af Kristi er ekki
með öðrum litum máluð en athöfn-
um sjálfs hans og orðum. Viðkomu-
staðirnir eru ekki uppi á fjallatind-
um eða inn í afdölum, heldur á
jafnsléttu hversdagslífsins. Þangað
kemur Kristur til okkar, talar við
okkur og breytir við okkur eins og
hann talaði og breytti við bræður
okkar á Gyðingalandi áður.
Andverkun lesarans verður þetta
eitt: Væri þá ekki vel farið, ef
Kristur væri mér það leiðarljós og
sá hjálpari, sem hér sýnir sig?
Helgir jafnt sem syndaselir verða
að játa því.
Það er dr. E. Stanley Jones,
India-postulinn ágæti, sem bezt hef-
ir í núlegri tíð innleitt þessa aðferð
við boðun fagnaðarerindisins.
—Því lengur sem maður les, því
þakklátari verður maður fyrir það,
hve vel honum hefir heppnast til-
raunin.
Bóksalar á íslandi segja að nú
þýði ekki lengur að senda bók til út-
sölu vestur um haf. Séra Friðrik
Hallgrímsson á marga vini vestur
hér, sem hans vegna myndu vilja
eiga bókina. En það ætti ekki að
þurfa vináttunnar við. Verðleiki
bókarinnar sjálfrar eru fullkomin
meðmæli.
—B. B. J.
FIMTIU ARA MINNINGARRIT
KIR KJUFÉLA GSINS
Einn merkur þáttur í afmælis-
haldi kirkjufélagsins lúterska á
þessu sumri, er útgáfa minningar-
rita bæði á íslenzku og ensku. Minn-
ingarritið hvort fyrir sig, er stutt
saga kirkjufélagsins. slenzka ritið
kemur i stað þriggja hefta Samein-
ingarinnar og sendist ókeypis öll-
um áskrifendum hennar. Verður
einnig á boðstólum í sérsölu fyrir
75C. Höfundurinn er dr. Richard
Beck, og eru það nægileg meðmæli
hvað snertir innihald og frágang.
Ritið er prýtt myndum.
Enska ritið er samið af forseta
kirkjufélagsins, séra K. K. Ólafs-
syni, og ætluð þeim, er síður njóta
frásagnar á íslenzku. Einnig prýdd
myndum. Verð 40C.—Prentun og
pappír í bezta lagi í báðum ritun-
um.
Ef bæði ritin eru keypt seljast
þau fyrir $1.00, fram að 1. júlí n. k.
Sendið pantanir sem fyrst til hr.
S.. O. Bjerring, 550 Banning St.,
Winnipeg og Mrs. B. S. Benson,
695 Sargent Ave., Winnipeg.
Börn fermd á hvítasunnu í
Fyrstu lútershu kirkju
Stúlkur:
Aileen Marjorie Olson, Alma
Louise Baldwin, Audrey Fridfinn-
son, Caroline Lily Sölvason, Dagny
Vieno Harju, Doris Marjorie Blon-
dal, Eileen Lorraine Vickers, Elin
Johrtson, Emily Lillian Stratton
Evelyn May Quiggin, Evelyn May
Laroche, Guðrún Elsa Dorothea
Johnson, Gudrun Betty Johnston,
Irene Swannie Swanson, June
Rosalie Riggall, Margaret Helga
Erickson, Matthilda Petrina Bjarna-
son, Maxine Lillian Kline, Rann-
veig Danielson, Theodosea Guðrún
Ólafson, Thelma Constance Fow-
ler, Thora Olina Gislason, Thor-
björg Baldwinson, Thruda Lillian
Backman.
Drengir:
Arni Ragnar Swanson, Byron
Ronald Paulson, Daniel Lawrence
Peter Snidal, Donald Morris John-
son, Edward William Preece, Eggert
Thomas Feldsted, Fredrick Oscar
Sveinsson, Emil August Gillies,
Friðfinnur Kjernested Thorgeirs-
son, George Johnson, Gordon Clif-
ford Stone, Halldór Melvin Sigurd-
son, Harold Johnson, Ivan Orvill
Norman, Jón Hinrik Jóhannsson,
John Julius Stratton, Njáll Skordal
Jónasson, Oliver Fredrick Björn-
son, Richard Sveinbjörn Anderson,
Roy Clifford McFarlane, Rurik
Norman, William Johnson.
Einn dren^ur, Irvin Oddleifson,
var lasinn og verður væntanlega
fermdur Áið hádegismessu næsta
sunnudag.i—Hálft þriðja hundrað
manns gekk til altaris sunnudags-
morguninn.
VID ÚTFÖR
JÓNS SIGURÐSSONAR
að Víðir, Manitoba.
Góður er hér drengur
Til grafar borinn;
Fullhugi framgjarn,
Formensku vanur.
Stór var hann í starfi,
Stór á velli,
Stórgáfum gæddur;
Gott var þess að njóta.
Ef að öll vér hlynnum
Ungum að niðjum
Hans, sem er að hverfa
Heim til moldar;
Sýnt er þá með sóma;
Sönnun fengin;
Mikils að vér metum
Manninn þann hinn látna.
Viðstaddur.
Fuglinn í runnanum
Búna braut,
Bíður þraut;
Undra lykil lifsins gefur,
Lífsins orku í skauti hefur.
Dimt er úti, sofnuð sunna, ,
Söngrödd hljóðnuð fugla munna,
Nema út úr einum runna
Óður ljóða heyrist skær,
Ómur hljóma yndis-kær.
Myrkur er í laufgum lundi,
Lítill fugl þó glaður undi,
Skúrum i ei stúrinn stundi,—
Stjörnur himins glóa æ,
Að innan leggur bliðan blæ.
Sofnar fugl og söngur þrýtur,
] Sængurværðar hægrar nýtur,
Vng und höfði litlu lýtur,
Léttum kviknæm ruggar grein,
Enginn kvíði, ugð ei nein.
Inn í runn þó kastist köglar,
kvartar aldrei, aldrei möglar—
Inni lifa ástir þöglar—
Óðar syngur fugl sin ljóð,
Syngur hátt sinn yndis-óð.
Þegar fuglinn þrautir mæða,
Þær þá verða honum fæða,
Láta söng og sönglist græða:
Sönginn hækka, mýkjast klið,
Söngrödd stækka, styrkjast við.
N. S. Th.
Eg las um fugl á Englandi, er
söng í runna að næturþeli. Ef hann
þagnaði, þurfti aðeins að kasta kögli
inn i runnann, þá vaknaði hann og
fór óðar að syngja. Af þessu urðu
til erindin. — Höf.
Frá Islandi
HJÓNABÖND, FÆÐINGAR OG
MANNDAUÐI A ÍSLANDI
ARIÐ 1933.
í seinustu Hagtíðindum er út-
dráttur úr niðurstöðum manntals-
ins 1933. Er þar að finna margvís-
legan fróðleik og fara hér eftir
nokkur atriði.
Hjónabönd.
Árið 1933 var tala hjónavígsla á
öllu landinu 696. Meðalmannf jöldi
ársins samkvæmt prestamannatölum
hefir verið 112,454. Hafa þá komið
6.2 hjónavígslur á hvert þúsund
landsmanna og eru*það svipuð hlut-
föll og næstu undanfarin ár.
Af hjónavígslunum 1933 voru 95
borgaralegar hjónavígslur eða 13.6
prósent af öllum hjónavígslum. Fer
borgaralegum hjónaböndum sítöð-
ugt fjölgandi.
Fœðingar.
Árið 1933 var tala lifandi fæddra
barna 2478 eða 22.0 á hvert þúsund
landsmanna. Eru það miklu lægri
hlutföll en undanfarin ár og hefir
barnsfæðingum hér farið fækkandi
síðan 1916—20. Þá var hlutfallið
26.7 á þúsundið. Andvana fæddust
52 börn.
Af öllum fæddum börnum 1933
voru 470 eða 18.6% óskilgetin.
Hefir hlutfallstala óskilgetinna
barna hækkað jafnt og þétt undan-
farin ár.
Nýja dagbl. 19. maí.
.IaJ
Hin vinsœla
leið
TIL
0
Islands
Islendingar, sem mikið hafa ferð
ast hafa orðið þess varir að þæg-
indi, þjónusta og viðurgerningur
á öllum skipum Canadian Pacific
félagsins eru langt fram yfir það
sem þeir höfðu frekast búist við.
BEINAR FERÐIR TIL ÍBLANDS
Skipaferðir tíðar og reglubundnar frá Montreal. Eftir full-
komnum upplýsingum og bæklingum leitið til næsta um-
boðsmanns eða W. C. CASEY, Steamship General Passenger
Agent, C.P.R. Bldg., Winnipeg.—Símar 92 456-7
CANADIAN PACIFIC
STEAMSHIPS