Lögberg - 08.08.1935, Blaðsíða 1

48. ÁRGrANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 8. ÁGÚST 1935
NÚMER 32
Canada
Þú ert skautið vorra vona
vestræn kosta fold,
Draumland okkar dætra’ og sona
dáðrík fósturmold.
Allra þjóða vinblítt vígi,
vorsins þroska spor,
herðir flug á háu stígi
hugans regin þor.
Sumar þitt með sáðlönd fögur
sýnir auðnu hag,
faðmi þínum fljóð og mögur
fagran helga dag.
Fjarskyld börn úr ýmsum álfum
una við þitt skaut.
Aldrei sókn var háð með hálfum—
hug á þinni braut.
Unga land með auðnu gengi,
andans töfra höll,
þú átt skóga, elfur, engi,
akra, dali, fjöll.
Hvergi vorið vinar höndum
vermir fegri dag.
Engin þjóð í öðrum löndum
unir sælli hag.
Frónið glæsta, fóstran kæra
frelsi dýru trygð.
Hvet oss fram á leið að læra
lífsins ment og dygð.
Veg þinn öllum vanda ryðji
vit og hetju blóð.
Háan valda stól þinn styðji
stór og göfug þjóð.
-—M. Markússon.
Til Fjallkonunnar
Lag: Þú bláfjallageimur
Úr minningardjúpi rís mynd þín í dag,
Við mætum þér öll í helgri lotning:
Frá goðanna heimi þér hljómi gleðilag,
:-: Þú himinborna ljóðs og sögu drotning. : :
Að eilífu þroskast hin íslenzka sál,
Sem ólst þú á hetjusöng og lestri;
Þó brothætt sé stundum vort kæra móðurmál,
:-: Þig muna samt þín dreifðu börn i vestri. :-:
í eyra hvers landa þau máttarorð mæl,
Er manndóm í sál hans veki og hressi;
Og velkomin sértu.—Já, komdu sigur-sæl
:-: Og sjálfur Drottin köllun þína blessl. :-:
—Sig. Júl. Jóhannesson.
Við lagningu grunn-
steins
að minnismerki yfir íslenzka land-
námsmenn að Gimli 5. ágúst 1935.
eftir J. J. Bíldfell, forseta þjóðr.fél.
íslenzku rnenn og konur !
Vér íslendingar höfum komið
saman við ýms tækifæri og undir
ýmsum kringumstæðum, í þessu
landi, en sjaldan við tækifæri, sem
eins hefir brent sig inn í instu
fylgsni hjartna vorra, eins og það
sem safnað hefir oss saman um
grunn þann, sem hér er reistur.
Engin minning hefir læst sig svo
um líf vort og sál, eins og minning-
in um mennina og konurnar, sem
þessi/varði er hér skal reisa er helg-
aður—íslenzku mennina og konurn.
ar, sem lentu hér við ströndina á
Gimli fyrir sextíu árum síðan.
Slikar minningar eru mönnum
dýrmætar, eða ættu að minsta kosti
að vera það. En þó að minningar í
hjörtum og hugum manna séu gull-
vægar, þá eru þær þó forgengileg-
ar, eins og alt annað, sem að timans
tönn nær til. Endurminningarnar
fölna og fyrnast með tíð og tíma og
sífjaböndin mást þar fil þau slitna.
Menn hafa því fundið annað ráð til
að varðveita viðburðina frá því að
falla í gleymsku og dá, og það er
að varða þá svo traust að minnis-
merkin séu talandi vottar þeirra, frá
einni kynslóð til annarar og öld
fram af öld.
Minnisvarðarnir eru eins gamlir
og mannkynssagan, eða eldri. Þeir
hafa verið reistir í öllum löndum og
af öllum þjóðum. Táknmyndir
þeirra eða fyrirkomulag er mjög
með mismunandi hætti, og fer eftir
menningarþroska þjóða, eða hlut-
aðeigandi einstaklinga.
En þó að táknmyndir þeirra séu
margar og oft hver annari ólíkar, þá
eiga þeir þó allir sameiginlegt gildi,
að minsta kosti í tveimur aðal atrið-
utn. Hið sögulega og hið minning-
arlega gildi.
Mönnum he-fir nú raunar verið
þetta ljóst áður, en aldrei eins ber-
lega og nú, þegar varðarnir eru
farnir að fylla upp í eyður sögunn-
ar, og gefa samtíð vorri sKýrari
myndir af menningarásigkomulagi
liðinna tíða, en fólk átti áður kost á.
Þessi minnisvarði, sem vér leggj.
um hornsteininn að í dag, skal
reistur til að vera sögulegt tákn á
þessum stað, þegar atburðurinn,
sem hann varðar er fallinn i
gleymsku og dá, og þó kynslóðir
komi og kynslóðir fari, skal hann
standa, til varanlegs tákns um land
töku íslendinganna fyrstu, sem bygð
hófu í Vestur-Canada.
En ásamt því að vera sögulegt
tákn, á þessi varði að vernda og
vegsama minningu mannanna, sem á
hallandi hausti árið 1875 lentu hér
við ströndina, framandi og félausir.
Mannanna íslenzku, sem komnir
voru “austan um hyldýpis haf”
klæðlitlir og skýlislausir. Mann-
anna, sem ruddu hér fyrstu rjóðrin
og bygðu fyrstu bjálka heimilin.
Mannanna, sem höfðu eigi annað á
milli sín og dauðans en hendur sín-
ar og hugrekki. Mannanna, sem
möttu lög og rétt jafnt sínu dag-
Glcesileg hátíðahöld í Nýja Islandi
í tilefni af sextíu ára landnámi Islendinga í Canada, bceði á
Iðavelli og Gimli.
Grunnsteinn lagður að minnismerki yfir íslenzka frumherja á
Gimli með virðulegri athöfn.
Eftirminnileg verða þau, hátíða-
höldin, sem nýlega eru um garð
gengin í tilefni af demantsafmæli
íslendinga í Vestur-Canada; voru
þau næsta tilkomumikil; einkum og
sérílagi þó hin síðari hátíðin, sú, er
fram fór á Gimli síðastliðinn mánu-
dag.
Hátiðin að Iðavelli við Hnausa
fór fram þann 2. þ. m. Stýrði henni
Dr. Sveinn E. Björnsson, skáld.
Ræður fluttu Dr. Ófeigur Ófeigs-
son, frú Jórunn Lindal og Stefán
ritstjóri Einarsson, en kvæði höfðu
ort þeir séra Eyjólfur J. Melan og
Nikulás Ottenson. Auk hinna á-
kveðnu ræðumanna ávörpuðu hátíð-
argesti þeir Sveinn kaupmaður
Thorvaldson, G. S. Thorvaldson
lögfræðingur og J. T. Thorson,
K.C. Söngflokkur bygðanna, er
Miss Snjólaug Sigurðsson hafði æft,
skemti fólki hið bezta. Iþróttir voru
fjölbreyttar og fóru hið bezta fram.
Má þar tilnefna þjóðdansa og í-
þróttir skáta frá Riverton. Veður
var hið indælasta allan daginn.—
Á mánudaginn þann 5. þ. m., fóru
fram hátíðahöldin að Gimli. Svo
mátti heita að frá dagmálum til há-
degis linti ekki regni. Úr þvi fór
að birta til og hélzt bliðviðri eftir
það daginn á enda. Klukkan um
hálf tvö hófst virðuleg athöfn á
þeim stað, sem grunnsteinn var
lagður að minnismerki yfir íslenzka
frumbyggja; var kirkjuklukkum
hringt í tilefni af atburðinum. Mr.
Bergþór E. Johnson stjórnaði at-
höfn þeirri. Mr. J. J. Bíldfell flutti
því næst ræðu þá, sem nú birtist hér
blaðinu; karlakór íslendinga í
Winnipeg söng, en Fjallkonan, frú
Lára B. Sigurðsson, mælti fram
nokkur orð í sambandi við lagningu
grunnsteinsins. Sökt var niður með
grunnsteininum eirkassa, er hafði
að geyma nöfn frumbyggja, ásamt
eintökum af blöðum og tímaritum
íslendinga vestan hafs. Las Dr. Á.
Blöndal skrá yfir innihald kassans.
Á ræðupalli voru, auk þeirra, sem
þegar hafa verið nefndir, bæjarráðs-
menn Gimli-bæjar og meðlimir
minnisvarðanefndarinnar. Athöfn
þessi var svipmikil og talaði jafn-
framt til hjartans.
Bæjarstjórnin á Gimli lagði góð-
fúslega fram til afnota reit þann,
er minnisvarðinn skal standa á. Er
ráðgert að minnismerkið verði full-
gert og afhjúpað þann 21. október;
en þann dag lentu frumbyggjarnir
þar sem nú er Gimli, árið 1875.
í skemtigarði Gimli bæjar fór því
næ»t fram hin reglubundna skemti-
skrá. Las þar Fjallkona hátíðar-
innar frú Lára B. Sigurðson, skipu-
legt ávarp og skörulega flutt; hirð-
meyjar hennar voru þær Molly
Jónasson og Ruby Thorsteinsson.
Forsæti skipaði G. S. Thorvald-
son og fórst hið bezta úr hendi.
Mr. C. P. Paulson, bæjarstjóri,
bauð gesti velkomna.
Auk reglubundinnar skemtiskrár,
ávörpuðu hátiðargesti þeir Hon.
John Bracken, Hon. W. J. Major,
Hon. Mr. Murphy, innanrikisráð-
gjafi sambandsstjórnarinnar, borg-
arstjóri John Queen og J. T. Thor-
son, K.C.
Ræðumenn voru Dr. Richard
Beck, Dr. Jón Stefánsson og Hjálm-
ar A. Bergman, K.C., en kvæði
fluttu Þórður Kr. Kristjánson,
Magnús Markússon og Einar P.
Jónsson, auk þess sem lesið var
kvæði eftir S. J. Ólafsson að Akra,
N. Dak. Karlakór Islendinga í
Winnipeg, undir stjórn Mr. Paul
Bardal. söng ávalt annað veifið, öll-
um viðstöddum til ósegjanlegrar á-
nægju.
Úr landnema hópi skipuðu sér-
staka heiðursstúku, Halldóra
Sveinsson, Mr. og Mrs. S. T. Ólaf-
son, V. Stefánsson, C. Ólafsson,
Halldóra Goodman, Jón B. Snæfeld,
Jón Jónsson, Th. Sveinsson, María
Árnason, Jacob Freeman, Steinunn
Freeman, Kristin Stefánsson, S.
Freeman, Thorst. Jónsson, Magnús
Daviðsson, Anna Swanl., Sigurður
Davíðsson, Oliver S. Oliver og
Tryggvi Arason.
Nökkuð á sextánda hundrað
manns mun hafa verið viðstatt
megin hátíðarhöldin, en um kveldið
er gizkað á að um tvö þúsund
manns hafi statt verið í skemtigarð.
inum við “Community” sönginn
undir leiðsögn Mr. Paul Bardals og
við dansinn.
Mr. A. S. Bardal las upp skrá
yfir nöfn þeirra landnema, er við-
staddir voru sem heiðursgestir þessa
veglega hátíðarhalds.
lega brauði og fyrstir allra settu á
stofn lög- og reglubundið mannfélag
í þessari bygð. Mannanna, sem
fyrstir ruddu brautirnar í gegnum
eyðiskóga þessa héraðs og brúuðu
fenin og flóana. Mannanna, sem
eyddu hér kröftum sínum og lífi i
að græða engi og breyta auðn í akra.
Og hann á líka að varða minning
landnámskvennanna, sem með
mönnum sinum gengu hér í gegn-
umhið bitrasta landnámsstríð, sem
íslendingar hafa nokkru sinni háð.
Kvennanna, sem kallaðar voru til
að hafast við í litlum, köldum og
óhollum húsakynnum og halda við
ylnum á arni þeirra. Kvennanna,
sem urðu að deila litlum brauðhleif-
um á milli margra. Kvennanna, sem
sem eftir erfið dagsverk urðu að
vaka yfir veikum börnum sínum,
þegar ylurinn frá eldstæðum húsa
þeirra vermdi sjúkrabeðinn annars
vegar en vetrarfrostin nístu þau hins
vegar og urðu svo að fylgja hverju
þeirra eftir a!nnað til grafar, en
mæltu þó eigi æðruorð. Kvenn-
anna, sem jókst orka við hvern
erfiðleika og stækkuðu í hverri
hættu. Landnámskvennanna vest-
ur-íslenzku, sem voru prýði stöðu
sinnar, bygðar sinnar og ættþjóðar.
Að siðustu er þessi varði próf-
steinn á íslendinga sjálfa. Hvers
virði er minningin um þessa land-
námsmenn og landnámskonur yðar
Islendingar? Er barátta þeirra,
sigrar þeirra og trúmenska nokkurs
virði fyrir oss?
Metum vér það nokkurs, að þetta
landnámsfólk af vorri þjóð, stríddi
og sleit sér til þess að vér, sem á
eftir komum mættum njóta ávaxt-
anna af verkum þeirra og lífsþæg-
inda sem það bjó oss í ríkari og
fyllri mæli, bæði efnalega og and-
lega talað, en vér annars hefðum
getað gert? Eg veit þið metið það,
og eg veit að á meðal landa minna,
hvar svo sem þeir eru rtiðurkomnir
í þessari víðáttumiklu heimsálfu, er
ekki að finna svo járnkalda haustsál
að hún ekki beygi sig í lotningar-
fúllri þögn fýrir minningu land-
námsmannanna og landnámskvenn-
anna, sem fyrst reistu bú og bygð á
strönd Winnipegvatns og strengdu
þess heit að geyma þá minning i
Landnema-ljóð
Gimli, 5. ágúst, 1935.
I.
Til hans, sem að stjórnar himni og jörð
skal hafin í dag vor þakkargjörð;
til hans, sem var lífæð landnemans
og leiðarstjarnan á vegi hans;
til hans, sem að blessar öld af öld
hvern upprisymorgunn og dánarkvöld.
II.
Þeir sigla geiglaust hin sollnu höf,
er sögunnar guðspjöll skrifa
og lifinu fá í festargjöf
hvert framtak til gagns og þrifa.
Og hátt mælir oft in hljóða gröf
til hinna sem eftir lifa.
Sjálft lifið er eilíft landnáms strit
í leit eftir æðstu gæðum; v
það styrkir vængi við stormsins þyt
og straumfall í hetju kvæðum;
þess áform mótast og eignast lit
við eldinn af þroskans hæðum.
Þeir deyja hrönnum í eilífð inn,
er áttu hér fyrstir bygðir
og gáfu okkur allan arfinn sinn:
hinn islenzka þrótt og dygðir.
Nú laugar í grátþökk legstaðinn
það land,.er þeir sóru trygðir.
Við frumbyggjans torfristu tök
fær tilveran skilgreint sín rök.
I uppgræðslu óræktar móa
býr eilífð hins skapandi og frjóa.
Hvert átak á eilífðarrót,
sem orsakar þjóðfélags bót.
Við nýrækt i óðulum andans
skal ávaxtast manngildi landans.
IV.
Öldur rísa, öldur falla
inn í gljúfur tima og rúms.
Vörðubrot hjá vegum standa:
vitni láns og sorgar húms.
Mörg er víða ógrædd undin,
enn þá bíða dagsverk hörð.
Aldrei við sitt landnám lokið
lífið fær á vorri jörð.
Straumhvörf ýms þó stefnum valdi
stofninn mikli heima býr.
Aldrei ferst í fjarlægð neinni
ferðamannsins æfintýr.
Austanvert við hafið hækkar «
heiðskír rönd hins nýja dags, v
meðan þreyttir Birkibeinar
bíða vestræns sólarlags.
—Einar P. Jónsson.
hreinu hjarta eins lengi og lifið
endist og að gera hana eins arðber-
andi innstæðu í sínu eigin lífi og unt
» *
er.
Þjóðræknisfélag íslendinga í
vesturheimi, sem gengist hefir fyr-
ir framkvæmdum á að byggja þessa
undirstöðu og þessari hornsteins-
lagningu, hefir ákveðið að halda
minnisvarðabyggingunni áfram taf-
arlaust unz að henni er lokið, þó
enn skorti fé til að ljúka því verki.
Það vonast eftir 'samhygð, sam-
vinnu og samtökum yðar allra, —
vonast eftir að allir geti orðið eitt í
því að áform það geti tekist, svo
hægt verði að afhjúpa mfnnisvarð-
ann 21. október næstkomandi, sem
er sextugasti lendingar afmælisdag.
ur landnámsfólksins hér á strönd-
inni, minning þess til verðugrar við-
urkenningar og oss íslendin'gum
sjálfum til sóma.
MÆLIR MEÐ ALÞJÓÐAR-
NEFND
Rt. Hon. W. L. Mackenzie King,
foringi frjálslynda flokksins gerði
þá uppástungu í hinni síðustu út-
varpsræðu sinni á mánudagskvöld-
ið, að skipuð skuli alþjóðarnefnd til
eftirlits möð úthlutan atvinnuleysis-
styrks, sem og til þess að finna leið-
ir til aukinnar atvinnu í landinu. Þá
lagði hann og áherzlu á það, að úr
atvinnuleysinu skuli bætt með nyt-
sömum fyrirtækjum þjóðarheild-
inni til hagsmuna, svo sem með end-
urgræðslu skóga, fegrun núverandi
skemtigarða og útmælingu nýrra,
smærri skemtigarða, sem víðast um
land, vegabótum, viðgerðum opiri-
berra bygginga og gerð nýrra eftir
þörfum; ennfremur að unnið skuli
að verndun fagurra og söguríkra
staða, og að því verði þeir látnir
vinna, er nú gangi aðum höndum,
eða styrks njóti af því opinbera. Mr.
King lagði sérstaka áherzlu á það,
að það væri hverjum einum manni
ofurefli að ráða bót á atvinnuleysi;
til þess að svo mætti verða yrði all-
ir að leggjast á eitt.
Mr. S. D. B. Stephenson, kaup-
maður á Eriksdale, var í hópi þeirra
langt að komnu gesta, er vitjuðu
Gimli á mánudaginn í tilefni af
landnámshátíðinni.
Vinnukona óskast nú þegar á
heimili, þar sem aðeins eru hjón
með eitt barn. Sími 31 190.
Mr. Jón Tryggvi Bergman, fé-
sýslumaður frá Medicine Hat, Alta.,
kom til borgarinnar um helgina, á-
samt dóttur sinni, og sótti land-
námshátiðina á Gimli síðastliðinn
mánudag. ------------
Sú prentvilla hefir slæðst inn í
fregn um silfurbrúðkaup .þeirra Mr.
og Mrs. Jóns Eiríkssonar, i Odda
við íslendingafljót, að einn ræðu-
manna þar er nefndur Jón Sigurðs-
son, en átti að vera Jón Sigvaldason,
sem er vel þektur greindar bóndi
þar við Fljótið.—Þetta leiðréttist
hér með, samkvæmt tilmælum þess
er fregnina sendi.