Lögberg - 08.08.1935, Blaðsíða 2

0
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. AGÚST 1935
Fjöldi fólks í Montreal flyktist niður að ströndinni til atS horfa á kappróður á
björgunarbátunum á Duchess of Bedford. Efri myndin er af sigurvegurunum.
Konan sem gerði við
stólana
Eftir Bay de Maupassant
Það var á heimili de Bertrans
markgreifa, um þaS leyti sem veíSi.
tíminn byrjar. MiSdegisverSi var
lokið, ellefu veiSimenn, átta hefSar-
konur, alt ungt fólk ásamt héraSs-
lækninum, vat viS stórt lýst borS,
þakiS blómum og ávöxtum. ÞaS
fór aS tala um ástamál, en af því
spunnust miklar umræSur, sem
aldrei fyrnist yfir, um þaS, hvort
sönn ást sé möguleg aðeins einu
sinni eSa mörgum sinnum.
Dæmi voru tilgreind um menn,
sem aSeins höfSu elskaS einu sinni,
og önnur um þá, sem elskaS höfSu
oft og heitt.
Karlmennirnir álitu yfirleitt, aS
þessi ástríSa gæti oft náS tökum á
sömu persónu, eins og sjúkdómur,
og aSkaStið gæti orSiS þvi verra, ef
hindranir yrðu fyrir.
Þó aS þessi skoSun á málinu væri
ómótmælanleg, þá fullyrtu konurn-
ar, sem bygSu skoSanir sínar á
skáldskap, frekar en athugun, aS ást,
sönn ást, hin mikla ást, gæti aSeins
einu sinni komiS yfir hvern einstakl.
ing og slíkt væri eins og elding, og
þaS hjarta, sem einu sinni hefði orS-
iS snortiS af slíku, yrSi ávalt eftir
þaS svo snautt, rúiS og visiS, aS
engin sterk tilfinning, ekki einu
sinni draumur, gæti fæSst aftur í
því.
Markgreifinn, sem ekki hafSi
veriS viS eina f jölina feldur, barSist
ákaft gegn þessari skoSun og mælti:
—Eg fullvissa ykkur, aS maSur
getur elskaS oft af öllu hjarta og
allri sál. ÞiS taliS um menn, sem
hafi fyrirfariS sér út af ástamálum,
sem sönnun þess, aS ekki er hægt
aS elska aftur. Þá vil eg segja,
hefSu þeir ekki framiS slíka flónsku,
sem svifti þá öllum möguleika til
jafnvægis, þá hefSu þeir jafnaS sig,
og orSiS ástfangnir aftur og aftur
alt til endadægurs. ÞaS er líkt á
komiS meS þeim, sem elska og
drekka; þeirn sem hafa orSiS
druknir, drekka aftur, þeir sem hafa
elskaS, elska aftur,—þetta er undir
eSli hvers og eins komiS.
FólkiS kaus nú læknirinn sem
dómara. Var hann maSur viS ald-
ur og hafSi stundaS sjálfstæSar
lækningar í París, en síSan dregiS
sig í hlé til sveitakyrSarinnar.
Hann átti aS gefa úrskurS sinn,
en hann mælti aSeins: “Eins og
markgreifinn segir, þá er þetta kom.
iS undir eSli hvers og eins, en hvaS
mig snertir, þá hefi eg þekt mikla
ást, sem hélzt samfleytt í fimmtiu
og fimm ár, án þess aS nokkur dag-
ur breytti henni, ást, sem aSeins
endaSi í dauSanum.”
Markgreifafrúin klappaSi lófum
fyrir þessu. “Hve indælt, já hvi-.
líkur draumur væri þaS aS vera
elskaSur þannig! Hvílík hamingja,
aS lifa í fimmtíu og fimm ár um-
luktur af svo sterkri og heitri ást.
Hve hamingjusöm og glöð hlyti sú
persóna aS hafa veriS i lífi sínu,
sem þannig var dýrkuS.
Læknirinn brosti og mælti: “Já
vissulega, frú, en ySur skjátlast ekki
nema í því eina atriSi, aS sá er fyrir
ástinni varS, var karlmaSur. Þér
þekkiS hann, það var hr. Chouquet,
lyfsali í borginni, og konuna þektuS
þér líka. ÞaS var gamla konan, sem
gerSi við stólana, hún kom venju-
lega til kastalans árlega, en eg skal
nú skýra nánar frá þessu.”
Hrifning kvenfólksins var nú
horfin. Andlit þeirra virtust segja:
“Svei.” Svo greinileg var óbeit
þeirra, alveg eins og óhæfa væri aS
ástin félli öðrum í skaut en þeim
fáguSu og fyrirmannlegu, sem einir
væru verðir eftirtektar af efna-
stéttunum.
Læknirinn hélt nú áfram: “Fyrir
þremur mánuðum var eg sóttur aS
banabeði þessarar gömlu konu. Hún
hafði komið kvöldiS áður, í vagni
sínum, sem jafnframt var hús henn.
ar. Vagn hennar var dreginn af
aumum húðarklár, sem þér hafiS
séS, og fylgdu henni tveir stórir,
svartir hundar, vinir hennar og
varðmenn. Sóknarpresturinn var
þar einnig; hún útnefndi okkur sem
löglega umboSsmenn sína, og til þess
aS kynna okkur mikilvægi hinna síð.
ustu óska sinna, sagSi hún okkur
æfisögu sína. Eg þekki ekkert ein-
kennilegra né viSkvæmara mál.
Foreldrar hennar gerðu einnig viS
stóla, hún hafSi aldrei átt heima í
húsi á föstum grunni. Þegar hún
var smábarn hafSi hún gengiS í
tötrum, rifnum og skitnum. Þau
dvöldu í úthverfum smábæjanna.
ViS limgarðana leystu þau hestinn
frá vagninu, og meSan hesturinn tók
niSur og hundurinn svaf fram á
lappir sínar, þá lék litla stúlkan sér
í grasinu, en foreldrar hennar gerSu
viS alla gamla stóla þorpsins, í
skuggum álmviSarins viS veginn.
Það voru litlar samræður í þessu
umferðarhreysi. Eftir aS ákveðið
var með fáum nauSsynlegum orS-
um, hver skyldi ganga fram hjá
húsunum og hrópa: “ViS gerum við
stóla,” þá var tekiS til aS flétta
hálminn, og ef svo vildi til aS barn-
inu varS reikaS of langt, eða þaS
reyndi aS slást í; leik meS þorps-
börnunum, þá heyrðist hin reiðilega
rödd föðurins segja: “Komdu strax,
ormurinn þinn!”
Þetta voru einu hlýju orSin, sem
hún fékk. Þegar hún varS eldri,
var hún látin safna skemdum stól-
botnum, og lenti hún þá stundum
meSal þorpsdrengjanna, en nú voru
það foreldrar þeirra, sem kölluSu á
þá ruddalega:
“ViljiS þiS hypja ykkur heim,
svínin ykkar. ÞiS látiS mig sjá
ykkur tala viS göturæflana!”
Stundum hentu litlu strákarnir
grjóti í hana. En koparskildingum
þeim, sem einstöku konur gáfu
henni, hélt hún vandlega saman.
Svo var þaS dag einn þegar hún
var ellefu ára, aS hún hitti Chou-
quet, litla drenginn, bak viS kirkju.
garðinn, grátandi af því aS leikbróS-
ir hans hafði stolið tveimur skild-
ingum frá honum.. Tár þessa
drengs gerðu hana sárhrygga af
því hann var kominn af því fólki,
sem hún hélt í einfeldni sinni, að
væri ávalt glatt og ánægt. Hún gekk
til hans, og þegar hún heyrði orsök-
ina að hrygð hans, þá lagSi hún i
lófa hans alla þá aura, sem hún átti;
en þaS voru sjö skildingar. Dreng-
urinn tók við þeim og hætti aS gráta.
Þá gerSist hún svo djörf í gleði
sinni aS kyssa hann. En þar eSa
hann var allur í því aS skoSa pen-
ingana, þá veitti hann ekkert viS-
nám, og hún, sem fann að sér var
hvorki veitt mótstaða né refsing
fyrir þetta, byrjaði aftur, tók hann
í faSm sinn, kysti hann innilega, og
hljóp svo í burtu.
HvaS gerðist nú í huga litla flæk.
ingsins ? Geymdi hún minningu litla
drengsins af því hún hafSi fórnaS
honum aurasafni sínu eða af því aS
hún hafði kyst hann fyrsta ástar-
kossinum ? ÞaS er sami leyndar-
dómurinn hvort sem er hjá börnum
eða fullorSna fólkinu. MánuSum
saman dreymdi hana um þetta horn
kirkjugarSsins og þennan dreng.
Til þess aS geta séð hann—ef til vill,
þá stalst hún frá foreldrum sínum
stundum, eða hún safnaSi skilding
og skilding af iðn foreldranna eða
af vistum þeim, sem hún keypti. í
slíkum ferSum hafði hún stundum
tvo franka í vasanum, en hún gat
aðeins komiS adga á litla lyfsalann,
sem leit mjög snyrtilega út fyrir
innan gluggann i búS föSur síns,
milli fagurrauðrar skálar og sýnis-
horns af bandormi. TöfruS, æst og
hrifin af ljóma hins litaða vatns og
Ijómandi spegla, elskaði hún hann
því meira. Hún varðveitti hina ó-
afmáanlegu mynd hans í hjarta sínu.
Og þegar hún hitti hann aftur
nokkrum árum seinna, þar sem hann
lék sér aS marmarakúlum meS fé-
lögum sínum bak viS skólann, þá
féll hún um háls honum og kysti
hann svo ákaft, aS hann byrjaði að
væla af hræðslu. Þá gaf hún hon-
um peningana sína til aS friða hann
—þrjá franka og tuttugu centimes
—í raun og veru heilan auð, sem
hann horfSi á meS glentum augum.
Hann tók peningana og lofaði henni
svo aS kyssa sig eins mikið og hún
vildi.
í næstu f jögur ár gaf hún honum
alla þá peninga, sem hún gat dreg-
iS saman, og lét hann þá samvizku-
samlega í vasa sinn, gegn svo og svo
mörgum kossum til hennar í staS-
inn. Einu sinni voru þaS þrjátiu
skildingar, einu sinni tveir frankar,
einu sinni tólf skildingar (þá grét
hún af sorg, vanmegnun og niður-
lægingu, því árið hafði verið óhag-
stætt) og í síðasta skiftiS voru það
fimm frankar, — stór kringlóttur
peningur, sem kom honum til aS
hrópa upp af fögnuði.
Hann var orðinn hennar eina um.
hugsunarefni, og hann beiS komu
hennar meS nokkurskonar óþolin-
mæSi. Hann hljóp á móti henni, þeg.
ar hann sá hana, svo aS hún fékk
hjartslátt af gleSi.
Svo hvarf hann. Þeir höfSu sent
hann í skóla, eftir því sem hún gróf
upp eftir krókaleiSum. Þá reyndi
hún meS ýmsum ráðum aS fá for-
eldra sína til þess að breyta ferSum
sínum og fara þar um á helgum.
Þetta tókst henni fyrst eftir aS heilt
ár var liSið. Tvö ár höfðu liðiS
þannig síSan hún sá hann og hann
var svo breyttur, hár, fallegur og
tignarlegur í skykkjunni sinni meS
gyltum hnöppum, svo hún gat varla
þekt hann. Hann lézt ekki þekkja
hana og gekk snúSugt fram hjá
henni. I tvo daga grét hún, en eftir
þaS tók hún aS líSa andlegar þján-
ingar hvíldarlaust. Á hverju ári
kom hún á þessar stöðvar og gekk
fram hjá honum án þess aS þora aS
heilsa honum, en hann lét ekki svo
lítiS aS renna augum til hennar.
Hún elskaði hann hóflaust.
“Læknir,” sagði hún viS mig. “Mér
gast ekki aS neinum öSrum manni,
og í raun og veru var enginn annar
maður til í mínum augum.”
Foreldrar hennar voru nú dánir,
en hún hélt áfram starfi þeirra. Hún
hafSi tvo hunda í staðinn fyrir einn,
tvo hræðilega hunda, sem enginn
hefði þoraS aS egna upp.
Dag nokkurn er hún var á leiS
til þorpsins, þar sem eftirlæti henn-
ar var, þá sá hún unga konu koma
út úr búS Chouquets, var sú leidd
af ástmegi hennar. Þetta var konan
hans; þau voru gift. ,
ÞaS sama kvöld kastaSi hún sér i
tjörnina á ráShússtorginu. Drykkju.
maSurinn er varS ráfaS þar um,
dró hana upp og bar hana til lyfja-
búSarinnar. Sonur Chouquets kom
ofan af loftinu í morgunkufli til aS
veita henni hjálp, og án þess aS
þekkja hana að því er virtist, losaði
hann um föt hennar, neri hana og
sagði svo hranalega: “Þér eruS
vitlausar. Þér megið ekki haga yS-
ur svona eins og fífl.” Þetta nægSi
til aS lækna hana. Hann hafði tal-
aS til hennar. ÞaS gerði hana áT
nægða i langan tíma. Hann vildi
engin laun þiggja fyrir aS hjálpa
henni, þótt hún byði þau meS mestu
ákefS.
Þannig leið líf hennar. Hún gerði
viS stólana, og hana dreymdi um
Chouquet.
Árlega sá hún hann gegnum
glugga lyfjabúðarinnar. Hún fór
nú aS kaupa meSöl af honum í smá-
um stíl, meS því móti gat hún komiS
nálægt honum, talaS viS hann og
gefiS honum meiri peninga.
Eins og eg sagði i byrjun sögu
minnar, þá dó hún núna í vor.
Þegar hún hafði lokiS hinni sorg-
legu æfinsögu sinni, baS hún mig
að afhenda honum, sem hún hafSi
alt af elskað, alt þaS sparifé, sem
hún lét eftir sig, því aS hún hafði
alt af unnið fyrir hann, sagði hún,
jafnvel hafSi hún dregiS af mat viS
sig til þess aS geta lagt fyrir, svo
hún væri viss um aS hann hlyti aS
hugsa um hana, aS minsta kosti
einu sinni, þegar hún væri dáin.
Þannig afhenti hún mér tvö þús-
und, þrjúhundruS og tuttugu og sjö
franka.
Þegar hún var skilin viS, afhenti
eg prestinum tuttugu og sjö franka,
vegna jarðarfarinnar, en fór meS
hitt samkvæmt boSi hennar.
Daginn eftir fór eg til Chouquets
lyfsala. HöfSu þau hjón nýlokið
hádegisverSi, er eg kom, og sátu
andspænis hvort öSru spikfeit, rauS,
og sjálfum sér lík ánægS og ilmandi
af vörum lyfjabúðarinnar.
Þau buðu mér sæti og “Cherry-
brandy,” sem eg þáði. Þvínæst
byrjaSi eg frásögn mína meS hrærS-
ri rödd og bjóst eg fullkomlega við
því aS þau myndu ekki geta tára
bundist.
Jafnskjótt og hann heyrSi, aS
hann hefði veriS elskaSur af þess-
um flæking, af þessari stólakerlingu,
af þessari dóttur götunnar, þá þrútn-
aði Chouquet af reiði, alveg eins og
hún hefði stoliS frá honum mann-
orði hans, virðingu og heiSri, eSa
einhverju því, sem betra var og
dýrmætara en lífiS sjálft. Kona
hans, bálreið eins og hann endur-
tók aSeins í sífellu: “Þessi betlari,
þessi betlarakerling.” Chouquet
spratt upp, æddi fram og aftur um
stofuna, meS kollhúfuna skáhalla á
höfSi sér. Hann stundi loks upp:
“GetiS þér skiliS þetta, læknir. Þetta
er eitt af þvi hræðilega, sem kemur
fyrir menn.” HvaS getur maSur
gert? Ef eg hefði bara vitaS þetta
meSan hún lifSi, þá hefði eg látiS
lögregluna hirSa hana og setja hana
í fangelsi, þannig aS henni hefSi
ekki verið slept út framar, slíkt
hefði eg ábyrgst.
Eg varð meira en lítiS hissa, að
svona skyldu áhrifin verSa af þess.
ari viðkvæmu sögu. Eg vissi ekk-
ert, hvaS eg átti aS gera eða segja,
en erindi mínu varS eg þó að ljúka,
svo eg sagði: Hún baS mig aS af-
henda ySur alt þaS fé, sem hún lét
eftir sig, en þaS voru tvö þúsund og
þrjú hundruð frankar. En þar eS
þessi frásögn mín hefir veriS ykkur
mjög ógeðsleg, þá væri ef til vill bezt
aS gefa fátækum þessa peninga.
Hjónin litu nú bæði á mig, gagntek.
in af undrun. Eg tók peningana
upp, þeir voru óálitlegt samsafn
allra mynta og þjóSa, bæði gull og
eir. Þú spurSi eg: “Hvað viljiS
þið gera?” Frú Chouquet svaraði
fyrst: “Jæja, úr því þetta er síSasta
bón þessarar konu, þá álít eg aS viS
getum varla neitaS þvi.” — MaSur
hennar mælti skömmustulegur:
“ViS getum alt af keypt eitthvað
fyrir þaS handa börnunum.” —
“ÞiS um þaS,” svaraði eg þurlega.
Þá mælti Chouquet aftur: “Jæja,
viS skulum hirSa peningana, og þar
eS hún baS yður fyrir aS afhenda
okkur þá, þá höfum við alt af ráS
meS að' verja þeim í góSum til-
gangi.”
Eg afhenti peningana, kvaddi og
fór. í bíti morguninn eftir kom
Chouquet til min og mælti frunta-
lega: “Þessi kona lét líka eftir sig
vagn. HvaS ætlar þú aS gera viS
hann.”
“Ekkert,” mælti eg. “TakiS hann
ef yður þóknast.”
“ÞaS er fyrirtak. ÞaS er einmitt
hann sem mig vantaði. Eg ætla aS
búa úr honum skjólgirSingu utan
um húsgarS minn.” Hann var aS
leggja af staS þegar eg kallaði til
hans: “Hún lét lika eftir sig hest
og tvo hunda, er yður ekki nauðsyn
aS fá þá einnig?”
Hann hugsaði sig um undrandi og
mælti loks: “O, nei, — nei, auð-
vitaS ekki. HvaS ætti eg aS gera
meS þá ? Þér skuluð ráðstafa þeim,”
og hann skríkti og kvaddi mig meS
handabandi.
Eg tók í hönd hans, því aS þegar
alt kemur til alls þá er þaS ekki gott
fyrir lækni og lyfsala sama héraðs
aS vera óvinir.
Eg ráðstafaði svo hundunum og
hestinum en Chouquet notaSi vagn.
inn í skjólgirðingu, en fyrir pen-
ingana keypti hann fimm skulda-
bréf hjá járnbrautarfélagi einu.
Þetta er eina dæmið, sem eg hefi
þekt í lífi mínu um mikla ást.”—
Læknirinn hafði nú lokið máli
sínu. Þá mælti markgreifafrúin
meS tárin í augunum: “Eflaust eru
það aðeins konurnar, sem vita
hvernig á aS elska.”
—Dvöl.
Frá Edmonton
27. júlí 1935.
Herra ritstjóri:—
TíðarfariS hér var óvanalega kalt
og votviSrasamt fyrripartinn af
sumrinu, en þreyttist í byrjun júli.
Þá komu miklir hitar, svo aS einn
daginn var hitinn 94 gróSur í
skugga. Er þaS álitinn svæsinn hiti
hér. Líka hafa komiS stórfeldar
regnskúrir hér víða, meS hagli, sem
hafa gert skaða á ökrum hér og þar.
Að öSru leyti líta akrar vel út, og
búist er við að sláttur á ökrum byrji
um miðjan ágúst.
Miss Margrét Jónasson skóla-
kennari hér í borginni, er að heim-
sækja systur sína, Mrs. Hjálmar
Björnsson í Minneapolis, í sumar-
fríinu.
Mr. Magnús Elíasson frá Arras,
B.C., var hér á ferðinni nýlega. Var
hann á leiS til Vancouver, til aS
sitja þar á allsherjarfundi Sam-
bandsflokksins (C.C.F.), sem hald-
inn er þar 26.—27. júlí. SagSi hann
aS þeim löndum, sem búa viS Arras
liði öllum heldur vel.
Mr. Jónas Jónasson kennari frá
Camrose, Alta., hefir veriS í heim-
sókn hjá móður sinni, Mrs. C.
Jónasson, sem hér býr. Líka setti
Mr. Jónasson sumarskólann, sem
haldinn er hér árlega fyrir kennara,
viS University of Alberta.
Miss Laufey Einarsson, kennari í
hjúkrunarfræði viS Royal Alex-
andra spítalann, er á skemtitúr aS
sjá ættingja og vini i Saskatchewan
og Sylvan Lake, Alta., í sumarfrí-
inu.
Mr. Jakob Hinriksson og fjöl-
skylda hans er nýkominn heim úr
skemtiför til Gimli, Man. Mr. Hin-
riksson á móSur, sem býr á Gimli,
og var ferðin gerS mest til aS sjá
hana.
Miss Olive Goodman fór til
Markerville, Alta. aS heimsækja
vini og vandafólk þar í sumarfrí-
inu. Hún er þar uppalin og á þvi
marga kunningja þar frá þeim ár-
um. Miss Goodman hefir gegnt
skrifarastörfum um langt skeiS á
skrifstofu eins heildsölufélagsins
hér í borginni.
Miss Norma Johnson, dóttir
þeirra Mr. og Mrs. Carl Johnson
hér í bænum, sem um langt skeið
hefir sótt “The Jordan School of
Dancing” hér í borginni, er nú á
förum til Chicago, með kennara
sinum, til aS kynna sér og æfa alt
þaS nýjasta á dagskrá þar, í þeirri
list. Hún stundar æfingar sínar þar
viS “The Bruce School of Acro-
batics.” Ilún leggur sig sérstaklega
eftir “Adagio” og “acrobatic danc-
ing.” Miss Johnson er sérstaklega
vel þjálfuð í líkamsæfingum. og
hefir vakiS mikla eftirtekt á sér í
þeirri list, þó hún sé aðeins 10 ára
gömul. ÞaS er mikiS sókst eftir
henni til aS sýna list sína á opinber.
um samkomum. ÞaS eru allar likur
til þess aS Miss Johnson eigi eftir
að vinna sér til frægðar og frama.
í byrjun júlímánaSar voru hér á
ferðinni frá Markerville, Alta., Mr.
og Mrs. Jakob Benediktsson og
börn þeirra; í för meS þeim var
tengdamóðir hans, Mrs. Helga
Stephansson, ekkja Stephans heitins
G. Stephanssonar skálds. StóS þetta
fólk hér við í nokkra daga, aS heim-
sækja kunningja sína og venzlafólk.
Mrs. A. Helgason og bróSurdótt-
ir hennar, Miss Irene Jóhannsson
frá Chicago, voru hér aS heimsækja
Mr. og Mrs. J. A. McArthur. Mrs.
A. Helgason er systir Mrs. Mc-
Arthur. Voru þær á heimleið; höfðu
ferðast víða vestur viS haf. Mrs.
Helgason heimsótti bróður sinn þar,
foreldra Irene; mig minnir þau eigi
heima í Seattle. LagSi svo Mrs.
Helgason þennan krók á leiS sína,
til að sjá systur sína hér um leiS.
Svo koma þær viS á heimleiSinni í
íslenzku bygðunum í NorSur Dak-
ota, aS sjá vini og venzlafólk sitt.
Mrs. Helgason er uppalin þar, í
grend viS Akra pósthús, og á þar
því marga kunningja.
Miss Violet Benediktsson og
systir hennar, Mrs. Lára Meldrum,
eru á skemtiför vestur í Banff og
fleiri stöðum vestur i fjöllunum í
sumarfríinu.
Mrs. L. Benediktsson og John
Benediktsson eru nýkomin heim
eftir nokkra dvöl í Gibbons Alta.,
hjá Mr. og Mrs. Meldrum; er Mrs.
Meldrum dóttir Mrs. Benediktsson.
Á iSnaðarsýningunni, sem haldin
var hér i júlí, fékk Mrs. A. V. H.
Baldwin verSlaun fyrir tvo hluti,
sem hún hafði á sýningunni. Hún
fékk fyrstu verðlaun fyrir prjónaSa
fingravetlinga og önnur verSIaun
fyrir prjónaða sokka. Mrs. Bald-
win er víst eini íslendingurinn i
þessum bæ, sem um fleiri ár hefir
haft muni til sýnis á iSnaðarsýning-
unni, og æfinlega einhver verSlaun
hlotiS.