Lögberg - 26.09.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTTJDAGINN 26. SEPTEMBER, 1935. .;
, _ ......, „ ! •
3Urgberg
GefiC út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 605 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Land bókanna
Bókasöfn í kjöllurum á íslandi.—
Hugvitssamur myndhöggvari.
Eftir Newman Flower.
Mentuðustu útlendingar, sem eg hefi
mætt, eru Islendingar. Og það sem er undra-
verðara er, að þeir eiga myndhöggvara, sem
alls ekki stendur að haki Rodin.
Leyfið mér að lýsa þessu fyrir ykkur—
Nei, 'eg ætla ekki að gera það. Eg ætla að
fara með ykkur þangað og láta ykkur sjá það
með eigin augum.
Við stígum á skip í Leith. Gufuskipið
er hér um bil tveir þriðju að stærð samanbor-
ið við bátana, sem venjulega eru haýðir til
flutninga yfir sundið á milli Dover og Calais.
Þið verðið á þessu skipi í heila fjóra sólar-
hringa eftir að þið farið frá Leith. Þið stefn-
ið í norður yfir norðurhluta Atlantshafsins;
á þeirri leið er nóg.af stormum og stórsjóum
og lítið um matarlyst.
Bftir fjóra daga stígið þið á land í
Reykjavík, höfuðstað Islands. Bærinn er eins
og myndarlegt þorp tilsýndar. Aðalstrætið
gæti verið höfuðgatan í stóru þorpi á Bret-
landi.
# # #
Það sem fyrst vekur eftirtekt manns er
fegurð málsins. Það hljómar eins og niður í
streymandi silfurfossi, og hefir í sér fólgið
gleðjandi, upplyftandi og hljómfagran blæ.
Islenzkan er hreinasta mál, sem til er í
Evrópu. Ef þú færð fjórtán ára gömlum
dreng í Revkjavík handrit af íslenzkri sögu,
sem skrifuð var fyrir 800 árum, getur hann
lesið í henni hvert einasta orð.
Hvernig haldið þið að brezkum unglingi
yrði við ef honum væri fengið í hendur hand-
rit helmingi yngra og hann væri beðinn að
lesa það f
íslenzk tunga er hrein og ólblönduð vegna
þess að íslendingar urðu ekki fyrir neinum
áhrifum umheimsins í margar aldir.
Aðrar þjóðir hafa látið Island—þennan
einbúa í norðurhluta Atlantshafsins — af-
skiftalaust.
Þar hefir aðeins verið háð eitt einasta
stríð og það svo einkennilegt, að það byrjaði
og endaði sama daginn. Á fyrri hluta nítjándu
aldar komu nokkrir ræningjar frá Alger
þangað norður og ætluðu sér að ræna landið.
Sagan um þetta lætur í eyrum eins og kynja-
sögnin um Gilbert og Sullivan. Ræningjarnir
skutu nokkrum skotum á Reykjavík, en sann-
færðust þegar um það að loftslagið væri of
kalt fyrir sig og fóru burt við svo búið.
# # #
Allar efri- og miðstéttirnar í Reykjavík
tala tvö tungumál auk íslenzku; venjulega
dönsku og þýzku. Margir kunna ensku. Sum-
ir kunna mikið í frönsku. Eti það er ekki í
tungumálakunnáttunni sem eg álít Islendinga
betur mentaða en aðrar Evrópuþjóðir. Þeirra
miklu yfirburðir eru í því fólgnir hversu mik-
ið þeir lesa og hversu merkilegar bækur þeir
velja sér til lesturs.
Þeir eru í myrkri eða hálfdimmu frá því
í október þangað til í apríl. Og þá eru þeir
alt af að lesa. Hversu víðtækur og mentandi
þessi lestur var vissi eg ekki fyr en eg fór að
ferðast um ísland.
Þið verðið að gera ykkur grein fyrir því,
að Island er meira en einum þriðja parti
stærra en Irland og samt er þar aðeins einn
'þjóðvegur; sem liggur um sextíu mílur suður
frá Reykjavík og endar þar skyndilega. Eftir
það verður að leigja sér hesta og fylgdar-
mann og ferðast yfir vegleysur: yfir víðáttu-
mikil hraun og skínandi klap^ir, sem svo eru
sleipar að líkast er sem steypt gler sé undir
fótum hestanna.
Litlu hestarnir feta sig áfram með nokk-
urs konar dansandi skokki. Þeir verða að
hafa lausan tauminn, annars er þeim hætt við
fótaskorti. Þeir skokka með hangandi höfði
eftir sleipum og bröttum hlíðum og horfa nið-
ur á fætur sér; getj þeir það ekki þá detta
þeir.
Eg fór á bifreið þessar sextíu mílur, sem
vegurinn ní$i, þá komum við að breiðri á,
sem var ljómandleins og blátt gler í sólskin-
ind,—þessi á var hér um bil helmingi breiðarí
en Tems-áin þar &eru J^dúmibjúi i^., liggur
Eg spurði sjálfan mig hvað nú mundi
yfir hana.
taka við; svo ávarpaði eg leiðsögumanninn.
Hann svaraði mér engu öðru en því, að eng-
inn mætti reykja þegar hann stjórnaði bif-
reið á Islandi. Ef nokkur léti sér verða það
á, væri hann dæmdur í fangelsi.
Mér fundust þær fréttir ekki svara því,
sem eg vildi vita. En eftir örfá augnablik
stýrði ökumaðurinn bifreiðinni beint út í ána.
Vatnið náði svo að segja upp í vélina. Við
komumst þó upp hinum megin, en það það
veit hamingjan að eg skil ekki enn þann dag
í dag hvernig það mátti verða. Við hvíldum
okkur á bónda'býli sem þar var skamt frá.
Við vorum nú komnir á enda sextíu mílna
vegarins og urðum eftir það að ferðast á
hestbaki.
Bóndinn kom út til þess að mæta okkur.
Það var aldraður maður, á að gizka sextugur
í gamaldags búningi með hatt á höfði. Hann
hafði langt, hvítt skegg. Hann var vingjarn-
legur í bragði og bauð okkur inn í húsið, sem
var úr torfi. Hann fór með okkur inn í her-
bergi sitt og gekk síðan út til þess að sinna
hestunum, sem við ætluðum að leigja; hann
lagði við þá beizli og kembdi þeim.
Við urðum að fara niður stiga ofan í
djúpan kjallara. Þar var heilmikið pláss, sem
var alveg örugt fyrir íslenzku stormunum,
því það var niðri í jörðinni. Herbergið, sem
við vorum leiddir inn í var vel hlýtt og nota-
legt. Umhverfis upp með veggjunum voru
margar raðir af bókum—þar voru þúsundir
bóka.
Bóndinn var úti í meira en klukkustund
að ná hestunum, leggja við þá og kemba þeim.
Eg hafði því nógan tíma til þess að skoða
bækurnar. Helmingurinn af þeim var á
ensku, og þær voru úrvaí úr enskum bókment-
um; sígildar bókmentir frá fyrri og síðari
tímum: Þar voru bækur Darwins, lífsvaka-
fræði Tyners, ritverk Burns, Stevensons,
Dickens o. fl.
Þegar húsbóndinn kom inn aftur, spurði
eg hann hvort hann hefði lesið þessar bækur.
Hann talaði óskírt enska tungu. Um leið og
liann svaraði spurningunni játandi lýsti svip-
urinn því, að honum fanst sér nálega hafa
verið misboðið með henni. Hann hafði lesið
allar þessar bækur og talaði við mig um þær
þeirra, sem eg þekti.
‘ ‘ Hvar lærirðu ensku ? ’ ’ spurði eg. ‘ ‘ Hef-
irðu verið á Engíandi eða í Ameríku ? ”
“Bg hefi aldrei farið neitt frá þessu
heimili,’’ svaraði hann. Eg var borinn og
bamfæddur hérna og hefi alt af verið hér.—
Bezta sagan á ykkar tungu er ‘ The Pickwick
Papers,” bætti hann við.
The Pickwick Papers bezta sagan á
ensku, samkvæmt dómi íslendings, sem aldrei
hafði farið neitt frá heimili sínu! Eg fyrir-
varð mig. Mér fanst eg verða ósegjanlega
lítill.
# # #
Við riðum litlu fótvissu hestunum í sex
daga langt inn í land. Á leið okkar voru svo
að segja engin lífsmerki nema viltir fuglar.
En sólarlagið var dýrðlegt; það byrjaði með
logandi Ijósglóð uppi yfir blómroða, sem
kastaði gullslit á hæðir og hnúka, en smá
breyttist þangað til ljósið á hæðunum varð
dúfugrátt; eftir það breyttist það aftur og
varð gulbleikt og svo —eftir þrjár klukku-
stundir—purpuralitt.
Þegar við höfðum ferðast sex daga á
hestbaki, komum við að þorpi þar sem voru
níu hús, kirkja og prestsetur.
Við vorum orðnir dauðuppgefnir; og
hestarnir voru líka þreyttir. Við hefðum
ekki getað komist lengra þó við fegnir vildum.
Presturinn bauð okkur inn. Hann talaði dá-
lítið í ensku. Þar fengum við kveldverð og
var þar á meðal svo gott sauðakjöt að eg hefi
aldrei bragðað annað eins. Eg mintist á það
við hann hversu kjötið væri gott.
“Eg hefi alið þessar kindur upp sjálf-
ur,” sagði hann. “Eg slátraði þeim í apríl-
mánuði.” (Þetta var í ágúst). “Það er frem-
ur gott kjöt-----Komdu og sjáðu bækurnar
mínar.”
Hann fór með okkur inn í annað herbergi.
Þar var f jöldi bóka og þær allar í undurfögru
bandi. Eg sá röð af verkum Stevensons
bundnar í svo vandað band, að það hefði ekki
kostað minna en tvö pund sterling í Lundúna-
borg, fyrir hvert hefti. Presturinn talaði við
mig um alla hina helztu ensku höfunda, og
sýndi þar svo mikla þekkingu, að hann hefði
getað verið bókmentamaður frá höfuðéorg
enska ríkisins.
“Ein þetta band!” sagði eg.
“^Tá,” svaraði hann; “smalinn minn
bindur bækurnar.”
# # #
Þegar egkom aftur úr ferðalaginu dvaldi
eg kvöldstund hjá Signrði Nordal, sem er
mikill bókmentamaður og söguskáld á Islandi.
Hann talaði vel enska tungu. Hann ræddi við
mig ekki aðeins um enskar bókmpntir, heldur
sígiídar 'bókmentir vorrá tíma Vfir höfuð.
J4^nn talaði með skörpum skilningi um Sl^v,
W«lls o. fl. Hann hafði mest álit
á Sheila Kaye-Smith. Hann gæti
gengið inn á fund bókmentamanna í
Lundúnaborg og talað með svo
miklum skilningi og dómgreind um
heimsbókmentirnar að hinir ættu fult
í fangi- að fylgjast með.
Aðeins einn annan útlending
þekki eg, sem það gæti. Það er
Stefan Zweig.
Sögubækurnar okkar segja að
Kristofer Columbus hafi fundið
Ameríku. Þar höfum við verið
blekt; leidd út á villugötur. íslenzk-
ir farmenn fundu Ameríku tvö
hundruð árum áður en Columbus
kom þangað. Gömlu skipin þeirra
eru nú geymd og varðveitt skamt
frá Philadelphia. Og þaðan var
Einar Jónsson—hinn íslenzki Rodin
—kallaður til þess að búa til minn-
ismerki þeim Islendingum, sem
fundu Ameriku. Þetta minnismerki
er nú reist í borginni Philadelphia.
Eg dvaldi kvöldstund hjá Einari
Jónssyni. Hann á heima í stórum
kastala í Reykjavik, sem íslenzka
stjórnin hefir bygt handa honum.
í Það er dásamlegt hús, þar sem
geymd eru hin undraverðustu lista-
verk. Þessar myndir, þessi lista-
verk, sjást aldrei i Evrópu. Ástæð-
an er sú að íslenzka stjórnin greið-
ir Einari ákveðna upphæð fjár á
ári hverju. Hann getur búið til
eins margar eða eins fáar myndir
og honum sýnist. Það er að segja,
stjórnin sér um það að draumar
hans geti ræst, að listgáfa hans geti
notið sín. Hann getur gert hváð
sem honum sýnist; en alt sem hann
gerir heyrir til íslandi. Er mögulegt
að hugsa sér nokkra betri aðferð til
þess að hvetja listamann til afreks-
verka og til þess að halda verkum
hans í landinu sjálfu ?
Þegar eg hafði skoðað þessi lista-
verk duldist mér það ekki að væri
sýning haldin á þeim í Lundúna-
borg, yrðu þau til þess-að vekja
mestu aðdáun, sem þar hefði átt sér
stað síðan Rodin kom fram á sjón-
arsviðið.
Eg gerði nýlega tilraun til þess
að koma á slíkri sýningu í Lundúna.
borg; en stjórnin á íslandi vildi ekki
veita leyfi til þess að nokkurt lista-
verk Einars væri flutt af landi burt.
Og eg lái íslendingum það ekki.
Þeir hafa þetta merkilega listasafn;
þeir eru stoltir af því og það er eins
og þjóðin sjálf í einni heild haldi því
upp að hjarta sér sem ástfólgnu
barni sínu.
Þegar þess er gætt að ísland er
einangrað og afskekt úti i hinu kalda
heimshafi, er þess tæplega að vænta
að menn hugsi sér það sem land
lista og bókmenta. En það heldur
fast utan um óskabarnið sitt, Einar
Jónsson, og getur ekki séð af hon-
um sjálfum né verkum hans til neins
annars.
1 höfuðstað íslands er hið mesta
safn í heimi af fornum handritum.
Tel eg víst að brezka safnið vildi
kaupa það, ef það væri falt, hvað
sem það kostaði.
Er það sofandi — þetta ísland?
Þar er elzta þjóðþing í Evrópu.
Það er kx>5 ára gamalt.
Farið til slands og komið þar á
eitthvert bændaheimili—hvert sem
er og hvar sem er af handahófi—
bændaheimili, þar sem húsin eru
bygð úr torfi; farið niður í kjallara,
komið þar inn í herbergin, eins og
eg hefi gert. Þið finnið þar bæk-
ur. Alstaðar eru bækur. Alstaðar
sést að fólkið les.
Og til hverrar ferðar, sem ís-
lenzkir fiskibátar fara, veitir stjórn-
in vissa fjárupphæð til bókakaupa,
sem skiftist jafnt milli allra háset-
anna þeim til fræðslu.
Til fræðslu og mentunar fyrir
mennina, sem ætla að eyða allri æfi
sinni við fiskiveiðar!
Er það kannske sofandi—þetta
ísland?
(Þýtt úr John O’Londons Weekly)
Sig. úl. Jóhannesson.
Athugasemd — í þessari vinsam-
legu og ágætu grein eru fáeinar vill.
ur. Ein þeirra, þar sem sagt er að
ekki sé nema einn þjóðvegur á ís-
landi, hefir verið leiðrétt í neðan-
málsgrein af Wm. A. Bryce, Gerard
Street, Birmjngham. r.
Þess má geta að LgreWúni eru
myndir; ein' af Sigurði NordgL og
i
öhriUr 'áf Aðalstræfi í Reykjavík, ög
af tröllinu hans Einars, með skýr-
ingum.
Höfundur greinarinnar, Newman
Flower, er aðaleigandi hins velþekta
Cassells útgáfufélags í Lundúna-
borg og höfundur margra æfisagna.
Þýð.
Charles Jennings
(By OLD TOP)
T> Y the way, did you notice Charles
Jennings, radio announcer num-
ber one, was in town all last week.
I’m sure you did—enjoyed the relief
of getting away from listening to the
“calico jims” we have to tolerate,
and pay two dollars per, to take their
lingo, even if we can’t get to like it.
* * *
WþHENEVER I have heard of some-
” body being brought here from
Toronto, as Mr. Jennings was
brought, it has given me a headache.
Toronto is the last place to which
I would go to get anybody for any-
thing. The writer of “Ben Hur,” in
speaking of some bigots, said they
were so narrow six of them could
sit comfortably in a buggy seat.
That’s what I always think of Tor-
onto, leaving out, of course, the boys
from St. Thomas, Winnipeg and else-
where, who have been moved to Tor-
onto. They couldn’t help it, Efnd are
just as good as ever.
* • •
TENNINGS was here, broadcasting
" for the “Back-to-the-Land” show
—and what a jolj he made of it—
superb. I happen to be right up
against where they’re trying to send
them back to the land, and, believe
me, there has never been such a
rush to get away to the tall timbers,
or wide-opðn spaces as since Charles
Jennings has been telling the world
about the bright sunshine, free air,
the bleating of the lambs, the crow-
ing of the roosters, and the wonder-
ful opportunities for a happy home
and contentment, away from the
pams and headaches of sttch callous
hard-boiled places as Toronto,
though he didn’t mention any names.
On the last night, Jennings had
got to really believing what he was
telling the world, and was asking
for particulars as to how he could
get back to the land himself.
* • •
SOME few years ago I picked
Charles Jennings as the best
radio announcer on this North
American continent. No other neck
of land interests me whatever. If
we, on this stretch of good soil, from
Churchill to N’Orleans, can’t live
within ourselves, and let the world
go by—well, of course, let’s go ahead
and try to tell Italy, or Ethiopia or
somewhere else what to do—and
get mixed into a row.
But, away back there, when bat-
tery radio plants were struggling for
a place, I picked Jennings, against.
Graham, Quinn, Jimmy, and all the
rest of them, as the best of all.
Then, he bobs up down East, in
our country, and I find that all the
time he was one of ourselves, with
a clean-cut Canadian voice. Charles
Jennings was a godsend to the Can-
adian Radio Commission, and—
If they ever lose him—æ>r, Beatrice
Hicks, soprano, it will be just too-
bad for the C.R.C. Babe Ruth built
the Yankee Stadium a couple of
times. Jennings and Hicks are valu-
able folks for the Canadian Radio
Commission to have.
* * *
'T’HIS is Canada! There’s something
“Canadian” about Jennings and
Hicks—Charles and Beatrice. They
have lovely voices—lilting, charming,
sweet and pleasant.
If we could be assured of listening
to such folks as these, we could turn
on the radio, át two per, let it run
wild all evening—and have a very
pleasant time.
* * *
W7TIAT a charming, pleasant, cheer-
” ful, loving lilt there was in
Beatrice Hicks’—
“Some day I’ll wander back again,
To hearts kind and true”—
just as it should be—the value of an
announcer or a singer is his or her
value, as an entertainer of the public.
Jennings and Hicks are headliners.
Hugleiðið vandlega!
pann 14. október getur hver Manitoba kjósandi greitt eitt atkvæði.
Hvert atkvæði getur ráðið úrslitum um það, hver verði örlög Canada
næstu fimm árin.
HVERNIG ÆTLIÐ ÞÉR AÐ BREGÐAST VIÐ? AKVÖRÐUN
YÐAR ER MIKILVÆG FYRIR MANITOBA.
Atkvæðis yðar er leitað af hálfu
(1) Utanflokka þingmannsefna
(2) pintrinannsefna kynlegra og líttþektra flokka
(3) Xingmannsefnum tveggja gamalreyndra flokka.
Þau fáu atkvæði, sem greidd verða utanflokka
frambjóðendum, Commúnistum, C.C.F. og Re-
construction fylgjendum hafa lítið að segja á
næsta þingi. Annaðhvort Conservative eða
Liberal og Progressive stjórn fer með völd í
Canada næstut fimm árin. Kjósendur verða því
að velja milli þingmannsefna R. B. Bennetts
eða Mackenzie Kings.
Áðúr en þér takið ákvörðun þá berið saman stefnur
þessara tveggja flokka I tveimur veigamiklum atriðum
á stjórnmálasviðinu.
MARKAÐIR
Liberalar og Progressives eru þeirrar skoðunar, að nauðsyn beri
til, að hrundið verði í framkvæmd nýfri sambandslöggjöf með það
fyrir augum, að greiða götu bænda á þessum erfiðleikatlmum. Reir
eru þeirrar skoðunar, að slík lögaliöf, er snertir framleíðslu bænda,
eigi að vera undir umsjón og yfirráðum þingsins, þannig, að fulltrúar
bænda á þingi geti borið hönd fyrir höfuð bænda yfirleitt.
Liberalar og Progressives eru stranglega andvígir hverri þeirri
löggjöf, sem er ódemókratisk, Qg fær fáum mönnum, sem aðeins eru
ábyrgðarfullir gagnvart stjórninni, I hendur framtíð landbúnaðarins
I Canada.
Aðstaða afturhaldsflokksins er slík, að meðlimir
hans gera sig ánægða með að innleiða markaðs-
löggjöf í myrkri og á dulrænan hátt, og fá
framkvæmdina í hendur ofurvalda nefnd, er á
engan hátt mælir fyrir munn meirihlutans af
framleiðendum.
ATVINNULEYSI
Liberalar og Frogressives hafa gert úrlausn atvinnuleysisins að
fyrsta lið I stefnuskrá sinni. peir halda því fram að ALPJÓÐAR-
NEFND skuli hafa mál þetta með höndum, er tali fyrir munn þ&ðar-
innar allrar og allra landshluta Canada.
Liberalar og Progressives eru þeirrar skoðunar, að auk þess sem
gerðar skuli óumflýjanlegar bráðabirgða ráðstafanir til þess að bæta
úr atvinnuleysinu, þá sé lífsnauðsyniegt að gerðar verði frambúðar
ráðstafanir, er komi I veg fyrir atvinnuleysi og þann vanda, sem þvi
er ávalt samfara, að koma fólki til vinnu á ný. Með það fyrir augum,
að hrinda þessu I framkvæmd, slculdbindur frjálslyndi flokkurinn sig
til þess, að innleiða þær stefnur, er endurveki iðnaðinn og verzlun
þeirra tegunda, er canadiskir verkamenn framleiða. Svo sem til
dæmis: Útvlkkaður markaður fyrir canadiskt hveiti, hlýtur að hafa
I för með sér aukna kaupgetu canadiskra bænda, OG pEGAR KAUP-
GETA CANADISKRA BÆNDA ER GÓÐ, NJÓTA CANADISKIR
VERKAMENN AVALT VINNU.
I mótsetningu við þetta, gera afturhaldsmenn
sig seka um að hækka canadiska verndartolla,
er að engn gera heimsmarkaðinn fyrir cana-
diskt hveiti, setja þránd í götu þeirra brezkra
manna, er vörur vilja flytja inn, fækka vinnu-
dögum canadiskra járnbrautarþjóna, draga úr
kaupgetu canadiskra hænda og hindra eftir-
spurn eftir vörum, er canadiskir verkamenn
framleiða.
Hugleiðið vandlega!
GREIÐIÐ ATKVÆÐI MEÐ
HINUM VIÐURKENDU MacKENZIE KING
ÞINGMANNAEFNUM
Issued by authority of the publicity su.b-committee of th
Lnbefal ánd Prógreásivé 'felecftfon ‘Cbmáiítteé,'1 Grðat West
Bpiidipg/Win»jpeg.r;rf ,y3;. o,
JÓfl ?)«: ?.■
the Manitoba
Pernianent
i ' JÍfí t 'j t
ntn: