Lögberg - 03.10.1935, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTTJDAGINN ’ 3. OKTÓBER, 1935. -
. i -1 i
Högtierg **
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 605 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
YerS $3.00 um. driS—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
“ Og borgirnar hrundar og
löndin auð ”
i.
Þó ofangTeind ljóðlína úr gömlu, alkunnii
kvæði, verði ef til vill ekki í alstrangasta bók-
staílegum skilningi heimfærð upp á ástandið
hér í landi eins og því nú er farið, þá minnir
hún engu að síður óþægilega á viðhórfið í
borgum og bygðum vestanlands, eins og ó-
stjórn og öfugstreymi hafa skapað það síð-
ustu fimm árin.
Loforð Mr. Bennetts 1030 um gull og
græna skóga, standa þjóðinni enn í fersku
minni; hann lofaði því ásamt mörgu fleiru
að binda enda á atvinnuleysið; það átti held-
ur ekki að taka neinn óratíma, því um jóla-
leytið það sama ár átt^hver einasta vinnufær
mannvera í landinu að vera komin að fastri
atvinnu. Fólkið beit á agnið og gleypti öng-
ulinn með. Að sagan í þessu tilliti endurtaki
sig þann 14. október, virðist því nær óhugs-
andi; þó er vissara að vaka á verði, því enn
er sama blygðunarleysinu beitt af hálfu Mr.
Bennetts og fylkifiska hans. Nábleik aftur-
ganga atvinnuleysis og örbirgðar starir þús-
undum manna og kvenna í augu í þessu frjó-
sama landi, og það einmitt um sama leytið
sem aðrar þjóðir, svo sem Bretar, hafa hrist
af sér hlekki kreppunnar.
Þegar Mr. Bennett kom til valda 1930
nam tala atvinnuleysingja innan vébanda
þjóðarinnar hundrað og seytján þúsundum;
nú nemur hún hálfri miljón, auk alls þess
fjölda, er að einhverju leyti nýtur atvinnu-
leysisstyrks þó eigi sé að fullu.
Heimilisböl er þyngra en tárum taki. At-
vinnuleysið í þessu fagra og frjósama landi
er þyngsta og átakanlegasta heimilisböl
hinnar canadisku þjóðar. tjr því verður að-
eins bætt með auknum viðskiftum utanlands
og innan, eins og frjálslyndi flokkurinn held-
ur fram. Sem bjargráðamaður hinnar cana-
disku þjóðar hefir Mr. Bennett, þrátt fyrir
mælsku sína og óneitanlega mikilhæfni á ýms-
um sviðum, verið veginn og léttvægur fund-
inn.
II.
Raunin er ólýgnust, segir gamalt og gilt
íslenzkt máltæki.
Samanburður sá, er hér fer á eftir á hags-
munalegum búskaparháttum þeirra Kings og
Bennetts, þarfnast ekki skýringar við og
verður heldur ekki véfengdur:
1 stjórnartíð Mackenzie Kvng
Tekjur tJtgjöld Þjóðskuld
1926 $382,893,009 $355,186,423 $2,389,731,099
1927 400,452,480 358,555,751 2,347,834,370
1928 429,642,577 378,658,440 2,296,850,233
1929 460,151,481 388,805,953 2,225,504,705
1930 445,916,992 398,176,246 2,177,763,959
7 stjórnartíð Bennetts
Tekjur Útgjold Þjóðskuld
1931 ... 356.160,876 440,008,854 2,261,611,937
1932 ... 336,721,305 450,965,540 2,375,846,172
1933 311,126,329 531,760,983 2,596,480,826
1934 324,471,271 457,968,585 2,729,978,140
Skýrslur yfir þjóðarbúskapinn á ári því,
sem nú er að líða, eru enn eigi við hendi. En
eftir mánaðarlegum 'bráðabirgða skýrslum
að dæma, er birst hafa í blöðunum annað
veifið, hefir ástandið síður en svo farið batn-
andi.
Það er athyglisvert, að ekki hafði Mr.
Bennett fyr tekið við völdum, en tekjur þurru,
útgjöld jukust og þjóðskuldin hækkaði jafnt
og þétt. Og með þetta fyrir augum, ásamt
ýmsu fleira, sem ekki verður réttlætt, er því
haldið að almenningi, að Mr. Bennett eigi
heimtingu á traustsyfirlýsingn af hálfu kjós-
enda. Fyr má nú rota en dauðrota.
III.
í útvarpsræðum sínum hinum síðustu,
hefir Mr. Bennett lagt á það allmikið kapp, að
gylla fyrir komræktarbændum vestanlands
hveitisölulöggjöfina frá síðasta þingi. Lög-
gjöf þessi var afgreidd í þinglok með sam-
þykki allra flokka jafnt. 1 ræðum sínum láð-
ist Mr. Bennett að gera grein fyrir því, að í
frumvarpinu, eins og hann lagði það fyrir
þingið, stóð ekkert ákvæði um lágmarksverð.
Það var ekki fyr en málið var komið í nefnd,
að ákvæðinu um lágmarksverð var skotið inn,
fyrir atbeina eins af þingmönnum frjálslynda
flokksins, Mr. Johns Vallance frá Soutli
Battleford. Alt það, sem nýtilegast er í þess-
arí nýju Jujeitisöluíögg’jöf óg líklegast til þjóð-
þrifa, er frjálslynda flokknum séýlaust að
þakka eða fulltrúum hans á þingi.—
Kornræktarbændur vestanlands vei$a að
snúa sér til einhvers annars en Mr. Bennetts,
til þess að ráða bót á þeim margvíslegu erfið-
leikum, er þeir um þessar mundir þurfa að
etja afli við; þeir þarfnast víðtækari og hag-
feldari markaða fyrir afurðir sínar, en slíkt
er einmitt eitt meðal frumdráttanna í stefnu-
skrá frjálslynda flokksins.
Kosningin í Selkirk
Við hinar formlegu útnefningar á mánu-
daginn var, kom það í ljós, að sex frambjóð-
endur verða þar í kjöri; verður því ekki ann-
að sagt, en úr nógu sé þar að velja.
Þingmannaefnin skiftast eftir flokkum
sem hér segir:
Liberal-Progressive: J. T. Thorson, K.C.
Conservative: G. S. Thorvaldson
C.C.F.: W. Langton
Reconstruction: W. E. Gordon
Social Credit: E. R. Mills
Communist: J. Nawizowsky.
J. A. McLean, er til stóð að í kjöri yrði
sem óháður liberal dró sig í hlé um elleftu
stundu.
Mr. Thorson er reyndur maður á stjórn-
málasviðinu, og reyndur að góðu. Vakti
hann þegar á hinu fyrsta ári þingsetu sinnar
í Ottawa á sér slíka athygli, að honum var
skipað í fremstu þingmannaröð; stóð hann
jafnan þar, sem harðastur var bardaginn og
hlífði sér lítt. Mr. Thorson er fyrir gáfna
sakir, lærdóms og mannkosta, sá maðurinn,
er einna mest kveður að um þessar mundir í
lífi íslendinga vestan hafs. Hvaða kjördæmi
sem er vg>ri sæmd í því að eiga Mr. Thorson
að fulltrúa á sambandsþingi. Hann verður
alveg vafalaust næsti þingmaður Selkirk-
kjördæmis, og hann er einmitt sá maðurinn,
sem kjördæmið þarfnast mest, eins og sakir
standa. Mr. Thorson er sannfrjálslyndur
maður og víðsýnn í mannfélagsmálum, og
má víst telja að hann verði fyrsti, íslenzki
ráðherrann í Ottawa.—
Af hálfu íhaldsflokksins býður sig fram
í Selkirk ungur, íslenzkur lögfræðingur, Mr.
G. S. Thorvaldson, vinsæll maður og líkleg-
ur til frama. Stefna þess flokks, #sem hann
fylgir að málum, er slík, að ekki er viðlit að
ljá henni lið. Og víst er um það, að seinustu
fimm árin hefir hún reynst canadisku þjóð-
inni ömurleg óheillastefna.—
Málstaður hinnar canadisku þjóðar krefst
þess, að kjósendur Selkirk-kjördæmis fylki
liði um Thorson á mánudaginn þann 14.
október.
Central bankinn
Um Central bankann nýja hefir Mr.
MaoKenzie King þetta að segja:
“Frjálslyndi flokkurinn er eindregið
þeirrar skoðunar, að peningastofnun sem
þessi eigi að vera þjóðeign; um þenna Ben-
nett banka, er nokkuð öðru til að dreifa;
hann er aðeins venjulegur hlutafélagsbanki,
þó liann yrði þeirra hlunninda aðnjótandi, að
fá seðlaútgáfuréttinn í sínar hendur; hann er
einkastofnun engu að síður, eins og glegst má
ráða af því, að stjórnin á engan fulltrúa í
bankaráðinu að undanteknum vararáðgjafa,
sem ekki nýtur þar atkvæðisréttar. Með
stofnun þessa banka hefir Mr. Bennett einu
sinni enn fari að dæmi Fascista og hrifsað
úr höndum kjörinna fulltrúa fólksins skýlaus-
an rétt þess til íhlutunarvalds. Þessu ger-
ræði svarar fólkið einungis á einn veg þann
14. október. “
1 öllum kosningaræðum sínum hefir Mr.
Thorson lagt mikla áherzlu á það að Central
bankinn verði þjóðnýttur, og fyrir því að
svo verði, berst hann áreiðanlega til þrautar,
þegar á þing kemur.
Talar upp úr svefni
Mr. Harry Stevens, afturhalds flokks-
foringja No. 2, hefir víst dreymt fremur illa
upp á síðkastið og talað upp úr svefni; er
helzt svo að sjá, sem ekki sé alt með feldu um
hugsanaferil hans. Annan daginn staðhæfir
hann að hinn nýi umbótaflokkur sinn sé hár-
viss með að taka við völdum eftir þann 14.
október, en hinn daginn gerir hann þá hlægi-
legu staðhæfingu, að afturhaldsmenn og
liberalar muni mynda grútar-ráðuneyti að
afstöðnum kosningum og nefna það þjóð-
stjórn. Einhverja á auðsjáanlega að blekkja
með staðleysu sem þessari. Annars væri það
ekki ófróðlegt að fá fulla vitneskju um, hvað
það einkum og sérílagi er, sem kann að vaka
fyrir Mr. Stevens, sé hann ekki alt af að tala
upp úr Hvefninum.
Um kirkjumál vestan
hafs
i.
Frá því að verulegt félagslíf hófst
meðal íslendinga í Vesturheimi,
hafa kirkjumálin veriÖ ofarlega á
baugi. Mannkynið er trúhneigt að
eðlisfari, Islendingar jafnt sem aðr.
ir. Engan harf þess vegna að furða
á því, þó að fólkið, sem flutti vestur
yfir hafið, fyndi þörf til kirkjulegr-
ar starfsemi. Vér, sem nú á dögum
reynum að skygnast inn í líf og starf
landnemanna, hljótum að komast að
raun um, að það var miklu meira en
meðal-manns átak, sem til þess
þurfti, að sigra örðugleika þá, er við
var að stríða. Til þess þurfti líkam-
legt og andlegt atgerfi í betra lagi.
En það þurfti meira: Bjartsýna
lífsskoðun, trú á tilveruna og sterka
von, hvað sem bjátaði á. — Þessa
lífsskoðun, von og trú hafði fólkinu
innræst fyrir áhrif hinnar gömlu, íá-
lenzku heimilismenningar, sem sótti
næringu sína jöfnum höndum til
gullaldarbókmenta þjóðarinnar og
til hinnar íslenzku kirkju. Það,
sem fram fór í loggakofunum, var
beint áframhald þess, sem gerðist í
bóndabýlunum heima. Þau andlegu
verðmæti, sem fólkið hafði þegið í
litlu, íslenzku sveitakirkjunum,
komu því að notinn í lífsbaráttu,
sem var harðari en vér getum gert
oss fulla grein fyrir í dag. Eldri
kynslóðinni gat þvi ekki annað til
hugar komið en að fara líkt að og
Grikkir forðum, er þeir fluttu sig
til annara landa. Þeir fóru með
eldinn að heiman og bygðu honum
nýjan arin í sínum nýju heimkynn-
um.
En nú fer gamla. fólkið smám
saman að hverfa yfir á ódauðleik-
ans land og nýjar kynslóðir komá í
staðinn. Hafa þær nokkra þörf
fyrir íslenzka kirkju, úr því að þær
geta haft not af þvi, sem sprottið er
upp úr hérlendum jarðvegi ? Þannig
spyrja menn stundum og svara því
oft á þann veg, að hér sé engin þörf
lengur fyrir það íslenzka. En eg
vildi biðja þá, sem þannig eru inn-
rættir, að athuga tvent.
1 fyrsta lagi það, að margur mað.
ur, sem er að hefja sína lífsbaráttu,
hefir þörf á öllu, sem getur auðgað
anda hans og gert hann víðmentaðri
mann. Og á því er enginn vafi, að
það víkkar sjóndeildarhring hvers
manns, að kynnast þvi bezta, sem
skapast hefir i islenzkri kristni; en
hlutverk íslenzkrar kirkju í þessu
landi á ekki eingöngu að vera það
að boða fagnaðarerindi Krists, held-
ur að kynna þá ávexti, sem hafa
sprottið í íslenzkum jarðvegi fyrir
áhrif þess. Þannig rennur saman i
eitt trúboð og þjóðræknisstarfsemi.
Þetta á jafnt við þar, sem enska er
notuð ásamt islenzku við guðsþjón.
ustur.
1 öðru lagi verður mönnum að
vera það ljóst, hvað átt er við með
“hérlendum” áhrifum. Flestir meina
þá fyrst og fremst ensk áhrif. En
slíkt er í raun ög veru algerlega
rangt og villandi. Ef nokkurt vit
á að vera i þvi að tala um “kanadiska
eða ameríska þjóð” og um Kanada
eða Bandaríkin sem sérstakt land,
þá liggur það í hlutarins eðli, að
hérlend menning þýðir ekki það
sama og ensk menning. Hin fyrsta
hérlenda mening er menning Indí-
ána, en um hana er ekki að ræða í
þessu sambandi, því lítil hætta mun
vera á þvi, að unga fólkið íslenzka
fari að gerast Indíána/-. Þá er ekki
nema einn möguleiki eftir, og hann
er sá, að með orðtækinu “hérlendri
menningu” sé átt við það menning-
artillag, sem allar hinar innfluttu
þjóðir, hver fyrir sig og sem ein
heild, leggja fram til kanadiskrar og
amerískrar (ekki enskrar) menning.
ar. íslenzk menning i þessu landi á
því líka að skoðast sem þáttur í hér-
lendri menningu. Þeim, sem finst
engin þörf lengur fyrir íslenzkar
kirkjur, finst þess vegna engin þörf
fyrir einn merkilegan þátt í hér-
lendri menningu. Þeir, sem hins-
vegar leggja fram fé og krafta til
hins íslenzka starfs, þeir eru aÖ
leggja sinn litla skerf til þess, að í
þessu landi verði til hérlend merin-
ing, en ekki einvörðungu ensk. Eg
hygg,"áð'TCáúadá yrðí engú betur'hýrfi ifin í annáð stærra, íslénzlct
börgið í andlegu tilliti, þótt t. d.
Frakkar og Pólverjar gleyptu eins
og golþorskar við öllu ensku, en
skeyttu ekkert um það, sem þeir
flytja úr sínum eigin löndum. Hví
skyldi það þá vera þarfleysa að meta
einhvers það, sem íslenzkt er? Á
meðan íslendingar hérna megin
bafsins eru nógu sterkir til þess að
halda starfsemi sinni uppi, er því
full þörf fyrir hana, ekki sízt. þá,
sem kirkjurnar inna af hendi.
II.
Engum blöðum er um það að
fletta, að margir örðugleikar eru á
kirkjulegri starfsemi Islendinga
vestan hafs. Telja má dreifbýli
sumstaðar, örðugan fjárhag o. s.
frv., en það er opinbert leyndarmál,
að flokkaskiftingin er einhver örð-
ugasti hjallinn.—
“Já, biddu fyrir þér,” segja menn
stundum við mig, “þessi—svo sem
þeir ákveða—flokkaskifting. Hún
hefði aldrei þurft að eiga sér stað,
ef þessi eða hinn hefði hagað sér
öðruvísi, og aðrir ekki tekið svo eða
svo á móti. Og nú eiga bara allir
að sameinast.”
Þetta er nú ekki nema gott og
blessað, en samt hefir það litla þýð-
ingu að bölsótast yfir flokkaskift-
ingunni, ef menn ekki skilja þau fé_
lagslegu rök, sem að henni liggja.
Flokkaskiftingin var á sínum tíma
eðlilegt fyrirbrigði og það er alveg
ástæðulaust að gera lítið úr henni,
eins og hverjum öðrum dutlungum.
Ef menn eru á ferð í glóbjörtu
veðri og ekki er nema um eina leið
a8 ræða, skifta þeir sér ekki í flokka,
svona eins og að gamni sínu, og fara
að “velta sér hver yfir annan upp úr
þurru? En séu io menn á ferð á
vilugjarnri heiði í dimmri þoku og
koma að gatnamótum, er ekki nema
eðlilegt, að þá geti greint á um Ieið_
irnar, og þá er ekki gott að vita,
nema þeir finni köllun hjá sér til að
skiftast á fáeinum vel völdum orð-
um. Þannig var því farið um flokka-
skiftinguna upphaflega. Menn
greindi á um leiðir og var bláföst
alvara að láta ekki þoka sér út í
mýrarflóa eða flana fyrir björg. Nú
orðið finst oss sem sumir þeirra hafi
þózt heldur vissir í sinni sök, en dóm
sinn eiga þeir heimtingu á að fá,
hvort sem þeir nú eru lifandi eða
látnir, út frá þeim aðstæðum, sem
þá voru en ekki nú. Þess vegna höf-
um vér engan rétt til þess að líta á
þá eins og hverja aðra afglapa, sem
hafi verið sérstök ánægja í því að
fremja heimskupör. Hitt er annað
mál, að vér, sem nú erum að fjalla
um þessi mál, lítum öðrum augum á
þau atriði, sem skiftingin snerist um
og teljum þvi skiftinguna úrelta—
eitt af því, sem fortíðinni einni ætti
að heyra til. “Og nú eiga bara allir
að sameinast,” segir fólkið.
En sameining tveggja kirkjufé-
laga, sem áður hafa verið andstæð,
gerist ekki í einum hvelli. Til þess
ligguf ein mjög augljós ástæða.
Hvort kirkjufélagið fyrir sig hefir
enn sem komið er nokkura sérstöðu
í ýmsum efnum; hvort fyrir sig
hefir myndað sér starfshætti, komið
á fót stofnunum o. s. frv., og auk
þess munu vera til þeir menn, sem
kynni dð falla illa að sjá sitt gamla
félag lagt niður, þó að það um leið
kirkjufelag. Alt þetta verÖur ,^ð
talca með i reikninginn. Það má
ekki gera lítið úr þeim greinarmun,
sem kann að koma fram í starfi eða
vilja safnaðanna. Sú eining, sem
ekki tekur fult tillit til þess munar,
sem er á einstaklingunum, er ekki
haldbær. Það eina, sem enn er hægt
að gera, er því að leitast við að
finna form fyrir viðkynningu og
samvinnu í þeim efnum, sem báðum
kirkjufélögunum eru sameiginleg, en
gefi þeim svigrúm til að starfa hvort
í sínu lagi, þar sem það þykir heppi-
legra.
Ekki er því að leyna, að nú þegar
hafa verið stigin mikilvæg spor i
þessu máli. Á hátíðar-þingi lút-
erska kirkjufélagsins í sumar var
hinu Sameinaða kirkjufélagi boðið
að senda fulltrúa, og mun flestum
þykja það töluverður viðburður, er
dr. Rögnvaldur Pétursson flutti
kveðjuna suður á Mountain. — Á
þingum beggja kirkjufélaganna voru
samþyktar tillögur, sem hvöttu til
nánara samstarfs, og á þingi sam-
einaða kirkjufélagsins var ennfrem.
ur kosin nefnd til þess að vera aðili
í öllum samvinnumálum f. h. kirkju-
félagsms.
Þetta er alt saman ágæt byrjun,
en það er heldur^ ekki nema byrjun,
á meðan ekki eru fundin ákveðin
form fyrir því samstarfi, sem hér
ræðir um. Vafalaust hafa margir
velt því fyrir sér, hvernig því yrði
bezt hagað, og vera má, að ýmsir
hafi þar góðar tillögur á takteinum,
þótt ekki hafi þær kotnið opinber-
lega fram. En þetta er orðið svo
brennandi nauðsynjamál, að engin
ástæða er til að draga lengur að
ræða ]tað á opinberum vettvangi. I
því trausti, að fleiri líti svo á, leyfi
eg mér að setja fram tvær tillögur.
Önnur tillagan er stofnun Presta-
félags íslendinga í Ameríku. —
Það félag hafi allir íslenzkir prestar
rétt til að ganga í, hvort sem þeir
þjóna íslenzkum söfnuðum eða
enskumælandi og í hvaða kirkjudeild
sem þeir eru. Markmiðið er það,
að prestarnir kynnist hver öðrum,
fái gleggri þekkingu hver á annars
vandamálum og verði um leið hver
öðrum til styrktar. Það er alkunna,
að mörg prestafélög eru til, sem ná
til manna í ólíkum kirkjudeildum og
ætti það þvi ekki að verða þessari
hugmynd að fótakefli. Aðal erfið-
leikarnir stafa af þvi, hve prestarnir
eru dreifðir yfir stór svæði. Fund-
irnir yrðu því færri en æskilegt væri,
jafnvel þó að sætt yrði færi að halda
þá um sama leyti og t. d. þjóðræknis.
þing og kirkjuþing. En margvísleg
not ættu samt að geta orðið af sam_
tökunum.—
Hin tillagan er á þá leið, að ung-
mennafélög og kvenfélög beggja
kirkjufélaganna hafi með sér fundi
einu sinni á ári til að kynnast og til
að ræða þau mál, sem snerta sam-
eiginlegt starf. Og því ekki að stiga
feti framar og halda sameiginlegan
kirkjufund fyrir bæði kirkjufélögin.
Setj.um svo, að næsta sumar yrði
/bæði kirkjuþingin haldin á sama
tíma og á sama stað. Fundartíman-
um yrði skift, og nokkur hluti hans
ætlaður sérmálum, en afgangurinn
sameiginlegum og almennum mál-
um.—Það er auðvitað ólíku saman
Islendingar í
Portage kjördæmi!
FYLKIÐ YÐUR UM
HARRY LEADER
Þingmannsefni frjálslynda flokksins í Portage
í kosningunum þann 14. október, 1935
Mr. Leader hefir áður setið á þingi og reynst vel.
Inserted by the Liberal-Progressive Campaign Committe in
Portage.
■XiZl