Lögberg - 28.11.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBBEG. FIMTUDAGINN 28. NÓVEMBER, 1935
Hógtjetg
GeflO út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verö <3.00 um áriS—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargqnt Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Eimreiðin
Þriðja heftið af XLI. árgangi Eimreiðar-
innar hefir oss nýverið borist í hendur til um-
sagnar; er það næsta fjölbreytt að efni, og að
vorri hyggju drjúgum veigameira en næsta
hefti á undan.
Frá því að hr. Sveinn Sigurðsson tókst.
ritst jórn Eimreiðarinnar á hendur, hefir ritið
í raun og vem farið batnandi á ári hverju, og
sker mjög úr við margt það annað, sem um
þessar mundir er gefið út á Fróni. Yfir efnis-
vali Eimreiðarinnar hvílir að jafnaði svipur
hreinleiks og hyggjugöfgi; einlægni ritstjór-
ans og sannleiksást, skín út frá hverri linu.
Efnisskrá heftis þess sem hér um ræðir
er á þessa leið:
Sveinn Sigurð.sson: Góður gestur (með
fjórum myndum). Þessi góði gestur er frú
Jakobína Johnson, er heimsótti Island í sum-
ar sem leið.
Jakobína Johnson: Ljóð: I landsýn —
Vökudraumur við vatnið—Þú réttir mér ilm-
vönd — Til dalbúans í Aðaldal — Kveðjur.
Öll eru ljóð þessi strengþíð og fögur í formi.
Við þjóðveginn, nefnist ritgerðasafn
eftir ritstjórann sjálfan; er þar víða og ítar-
lega komið við.
Kristmann Guðmundsson: 1 þokunni
(smásaga með mynd). Saga þessi er ein-
kennilega látlaus, og listræn að sama skapi.
Ragnar E. Kvaran: EPn um Ameríku-
menn.
Grétar Ó. Fell: Konan (með mynd). Er
hér um óvenju hugðnæma ritsmíð að ræða, er
á augnabliki dregur að sér samúð lesandans.
Jónas Jónsson: Böð og baðstofur (með
mynd).
Sveinn Sigurðsson: Bílferð til Austf jarða.
Alexander Cannon: Máttarvöldin, Trú-
lækningar og Svarti galdur.
Ljóð: eftir Guðmund Böðvarsson, G.
Geirdal og Vigdísi frá Fitjum; lagleg kvæði,
en hreint ekki meira.
Síðustu kaflar heftisins ganga undir
þessum nöfnum: Kýmni. Frá landamærun-
um. Raddir og Ritstjá; kennir þar víða
margra gra'sa.
Svo fagurlega er frú Jakobínu Johnson
minst í grein Sveins Sigurðssonar, að almenn-
an fögnuð og þakklæti hlýtur að vekja af
hálfu vor, er vestan dveljum hafsins. Meðan
oss er rétt jafn vinhlý hönd vestur um ver,
er ástæðulaust að óttast um framtíð lífræns
skilningssambands milli íslendinga austan
hafs og vestan. Og vér höfum einnig til
punds að svara í þessu efni, engu síður en
bræður vorir heima.
Þeirra vegna, er ekki fá Eimreiðina
til lesturs, teljum vér rétt að birta eftirfar-
andi niðurlagsorð úr hinni fögru ritgerð
Sveins Sigurðssonar um frú Jakobínu:
“Frú Jakobína Johnson hefir með þvð-
ingum sínum og ljóðum farið eldi um ný land-
nám í heimi íslenzkra bókmenta. Hún hefir
kveikt á kyndlum, sem mega varpa birtu og
lýsa fjölmennri og voldugri þjóð inn á áður
ókunn lönd vors afskekta og einangraða
skáldheims. Þvú vita megum vér það, að í
skáldment getum vér enn lagt vorn drjúgan
skerf til heimsmenningarinnar, ef einhver er
til, sem á fullnægjandi hátt getur túlkað vor
íslenzku skáld á tungum stórþjóðanna. —
Skáldkonan hefir einnig í frumortum ljóðum
sínum numið ný lönd hinnar fjarlægu og
fögru heimsálfu, með því að sækja þangað
yrkisefni og auka þannig fjölbreytni og víð-
feðmi íslenzkrar óðlistar. Hún hefir verið
svo lieppin að eiga lengsta dvöl á unaðsfag-
urri strönd Kyrrahafsins þar sem skiftast á
skógar og fjöll, akrar og sund, þar sem borg-
ir og önnur mannvirki rísa í fögrum ramma
tilkomumikillar náttúru. Alt þetta hefir
frjóvgað anda skáldkonunnar og aukið henni
andlega útsýn. Hún yrkir um “endurfæðing
skógarins,” aldintrén og um það “hve ljúft
er að líta mánann geegjast um limið þétt—er
annirnar kveðja sumardag.’' Og hún vrlrír
um “vind-sog í skógi—og skruggur og skúr,”
alt þetta oss íslendingum fjarlæga, en þeim
mun æfintýralegra. Iiún flytur þetta nær oss,
heim, gerir það að íslenzkri eign, með orðsins
töfrum. Skáldkonan á sér að vísu annað ríki
vestur við Kvrrahaf þar sem er heimili henn-
ar og ástvinir. Það þarf ekki annað en lesa
Móðurljóð hennar og Vögguljóð eða kvæðið
“Hugsað á heimleið’’ til þess að finna hve
sterk þau bönd eru, sem tengja hana við heim-
ilið. Þó að hraðlestin þjóti með hana óðfluga
heim á leið, þá finst henni leiðin aldrei ætla
að taka enda:
“Samt finst mér seinlega vinnast,
og sárlangt að bíða,
þar til eg sé út á sundið,
og sólin í f jarska
kveður í skrautlitum skýjum
hinn skínandi bláma,
vefur svo vestlægust fjöllin
í vinlegum bjarma.”
En ísland fer aldrei úr hug hennar, og í
kvæðum hennar má alt a;f kenna hinn íslenzka
svip og ættarmót: svip Fjallkonunnar. I
sumar hefir skáldkonan átt endurfund með
Fjallkonunni.
Vér þökkum skáldkonunni fyrir komuna
hingað og óskum henni farsældar á hinni f jar-
lægu strönd, sem hefir kallað liana béðan
aftur.”
Að loknum leik
i.
Kosningar til bæjarstjórnar í Winnipeg
eru um garð gengnar; fóru þær mjög á þann
veg, er Lögberg taldi líklegastan, og jafnvel
æskilegastan, eins og nú hagar til. Mr.
Queen var endurkosinn til borgarstjóra með
því nær ellefu þúsund atkvæða meirihluta um-
fram gagnsækjanda sian, Mr. Gunn. Tvent
var það einkum, er auðsæilega réði úrslitum í
þessu tilfelli; hið fyrra það, að kjósendur
telja það eigi aðeins sanngjarnt, heldur og
nokkurn veginn sjálfsagt, að borgarstjóra, er
revmst hefir sæmilega hið fyrsta ár, verði
falin með endurkosningu, forusta bæjarmál-
efna að minsta kosti annað árið til; í öðru
lagi var svo hitt, að Mr. Queen hafði yfir höf-
uð að tala komið sanngjarnlega fram og hlut-
drægnislaust í ráðsmensku sinni, og það svo
augljóslega, að örðugt mun hafa verið að
greina sérstöðu hans til ákveðins flokks, þó
vitanlegt sé, að hinn óháði flokkur verka-
manna fylkti sér fastast um hann í kosning-
unum í fyrra. í nýafstöðnum kosningum
kom það ótvírætt í 1 jós, hve fylgi Mr. Queen
nær langt úr fyrir hans eigin flokk.—
Afstaða flokkanna í hinni nýju bæjar-
stjórn verður hin sama og nú er hún; níu
fylgjendur hins óháða flokks verkamanna og
níu, er til einkis ákveðins flokks teljast.
Borgarstjóri verður þarafleiðandi oddamað-
ur, er sker úr málum verði um jafntefli að
ræða atkvæðagreiðslu viðvíkjandi.
Mr. Paul Bardal var endurkosinn í 2.
kjördeil^ með meira afli atkvæða, en nokkur
annar frambjóðandi í deildinni, og ber það
skýlausan vott um það aukna traust, er hann
með aukinni reynslu hvarvetna nýtur; hafa
Islendingar auðsýnilega veitt honum lítt skift-
an stuðning; erum vér með því einu sinni enn
skýrt mintir á þá staðreynd, að sameinaðir
stöndum vér, en sundraðir föllum vér.
II.
Almennar kosningar til fylkisþingsins í
Quebec, fóru fram á mánudaginn var. Úr-
slitin urðu þau, að hin frjálslvnda stjórn,
undir forustu Mr. Tasohereau, var endurkos-
in með litlum meirihluta, eða sex þingsætum
umfram sameinaða andstöðuflokka, eða ef til
vill réttara sagt, nýjan bræðslu- eða gnítar-
flokk.
Mr. Taschereau hefir haft stjórnarfor-
ustuna með höndum síðan 1920; þykir hann
alment hinn mikilhæfasti maður, þó fremur
sé talinn íhaldssamur á ýmsum sviðum.
Alls eru í Quebec níutíu þingsæti; er þeim
nú skift niður á milli flokkanna sem hér segir:
Taschereau liberalar 48; conservatívar 16, og
26 framsóknar liberalar undir forustu Paul
Gouin, sonar Sir Lomer Gouins, fyrrum
stjórnarformanns í Quebec en síðar dóms-
málaráðherra í ráðuneyti Maskenzie King.
Gekk liann í bandalag við Maurice Duplessis,
foringja conservatíva, með það fyrir augum,
að steypa stjórninni af stóli; tilraun hans fór
út um þúfur að þessu sinni, hvað sem síðar
kann að koma upp á toninginn. Meirihluti
sá, sem Mr. Taschereau styðst við á næsta
þingi, er vitanlega ekki stór, en svo samfeldur
mun hann vera, að ætla má að stjórnin standi
föstum fótum næstu fjögur til fimm árin, eða
heilt kjörtímabil.
Frjálslyndi flokkurinn hefir setið að
völdum í Quebec síðastliðin þrjátíu og átta
ár.
Konan
(Það er óþarft að kynna höfund
þessarar ritgerðar lesendum Eim-
reiðarinnar, því að hann er áSur
kunnur bæði sem ljóskáld, rithöf-
undur og fyrirlesari. Ýmislegt hefir
og birst eftir hann hér í ritinu. Við-
fangsefni greinar hans, að skýra
sálarlíf konunnar og séreðli, hlut-
verk hennar og gildi, er einmitt
mjög á dagsskrá um þessar mundir,
svo sem í ýmsum erlendum tímarit-
um, þótt fátt eitt hafi verið ritað
um þessi mál á islenzku. Er nú all-
mjög um það deilt, hvort hin svo-
nefnda kvenfrelsishreyfing hafi ekki
sttindum gengið út í öfgar og spilt
konunni í stað þess að bæta. Aftur-
kast, sem óséð er enn hverja þýð-
ingu kann að hafa, hefir orðið i
kvenfrelsismálum ýmsra landa í
Jtalíu og á Þýzkalandi, en sumstað-
Evrópu á síðustu árum, svo sem á
ar er kvartað undan því, að “hreyf-
ingin’’ sé að gera konurnar karl-
mannlegar (masculine) og karl_
mennina kvenlega (feminine).
“Feminism” er einn af mest um-
töluðu “ismum” vorra daga. Eftir-
farandi grein Grétars Fells um kon-
una, er samvizkusamleg tilraun til
að kryf ja viðfangsefnið til mergjar,
en það er vitanlega konunnar, fyrst
og fremst, að dæma um hvernig hon-
um hefir tekist það. í jafnpersónu-
legu máli og hér er á ferðum telur
Eimr. sjálfsagt að taka við stuttum
athugasemdum kvenna og birta, ef
þær geta varpað einhverju nýju
ljósi á viðfangsefni þetta, sem
mörgum, og þá fyrst og fremst
karlmönnunum, verður eðlilega bæði
tíðrætt um og kært.—Ritstj.)
Arabiska skáldið og spekingurinn
Kahlil Gibra segir í einu af ritum
sínum: “Sá, sem getur ekki fyrir-
gefið konunni hina smávægilegu
galla hennar, mun aldrei kunna að
meta hennar miklu kosti.” En til
þess að kunna að meta konuna, er
nauðsynlegt að þekkja hið sérstaka
eðli hennar og hlutverk og skilja
hina sálarlegu afstöðu hennar til lifs.
ins. Mun eg hér fara nokkrum
orðum um séreðli hennar og gera
grein fyrir því, að hverju leyti hún
er frábrugðin karlmanninum, að
eðlisfari. Því næst mun eg fara
nokkrum orðum um hlutverk henn-
ar og gildi þess hlutverks fyrir hana
sjálfa og mannkynið í heild sinni.
Mun eg í því sambandi víkja nokkr-
um orðum að kvenréttindahreyfing-
unni.
Alt verður þetta vitanlega stutt
og ekki unt að fara nákvæmlega út
i einstök atriði eða rekja orsakir að
þeim staðreyndum, sem um er að
ræða.
Séreðli konunnar kemur aðallega
fram í því, að tilfinningalíf hennar
er yfirleitt fíngerðara, viðkvæmara,
fjörugra og heitara en tilfinningalíf
karlmanna. Hjarta konunnar er
þroskaðra en heili hennar. Hið
gagnstæða á sér aftur á móti stað
um karlmenn yfirleitt. Þeir eru
hugrænní og láta yfirleitt meira
stjórnast af kaldri skynsemi og ró-
legri yfirvegun. Þó telja sumir, að
í ástamálum sé konan venjulega
skynsamari en karlmaðurinn og hagi
sér þar oftar i samræmi við rétta
hugsun og heilbrigða skynsemi held-
ur en karlmaðurinn. Eg hygg þó,
að glappaskot og hverflyndi karl-
manna á þessu sviði stafi einmitt af
því, að tilfinningar þeirra eru þar ó-
þroskaðri en kvenna. Hjartað kaf-
ar stundum dýpra en höfuðið. Rök
skynseminnar liggja oftast á yfír-
borðinu, sem er breytilegt og hverf.
ult. Því að það, að þær ákvarðanir,
sem teknar eru að tilhlutan kær-
leikans, reynast stundum viturlegri
og hollari heldur én þær, sem skyn-
semin skipar fyrir um. En hvað
sem þessu líður, er það alVnent við-
urkent, að konan túlki aðallega eðli
tilfinninga í viðhorfi sinu gagnvart
lífinu, og að hún sé að þessu leyti
mest frábrugðin karlmanninum. Hið
“eilífa kvenlega,” sem Goethe talar
um, er ekkert annað en hið mjúka,
hljóðláta, dularfulla vald, setn fólgið
er i nærandi, fórnandi kærleika,
hvar sem hann birtist. Þess vegna
er og konan tákn alls þess í tilver-
unni, sem nærir og viðheldur, sam-
éinar og sættir. Hún er tákn mið-
sóknar og aðdráttarafls, samruna
og samloðunar. — Konan hefir frá
alda öðli verið, er enn og verður, að
eg hygg, alt af, einskonar fulltrúi
tilfinninganna, og þá sérstaklega
kærleikans, sem er æðstur allra til-
finninga. Henni er sérstaklega ætl-
að að vera eins konar safngler, er
tekur aðallega á móti þeim’geislum
frá hinni huldu sól lífsins, er birtast
sem kærleikur í öllum hans mynd-
um. Konan er fyrst og fremst til
þess sköpuð að vera unnusta, eigin-
kona og móðir. Að sumu leyti finn-
ur konan sína mestu fyllingu, dýpt
og hæð í því að vera móðir. Þó er
þess að gæta, að ekki þarf hún sjálf
að eiga börn til þess að ná hinu háa
stigi móðurástarinnar. Hún getur
verið móðir í óeiginlegri merkingu.
Þá er það, að húir fórnar sér fyrir
einhverja lifandi veru, á algerlega
óeigingjarnan hátt. Það er þessi ó-
eigingirni, þetta fórnfúsa sjálf-
gleymi móðurástarinnar, sem er
hæsta stigið, sem konunni, scm konu,
er ætlað að ná. Aðeins i fórnandi
kærleika finnur hún sjálfa sig til
hlítar.
Gildi þessa hlutverks konunnar,
að vera unnusta, eiginkona og móð_
ir, er alt of augljóst og i raun og
veru alt of alment viðurkent til þess,
að um það þurfi að fara mörgum
orðum. Eg vil aðeins í þetta sinn
vekja athygli á þeirri staðreynd, að
það er aðallega móðirin, sem hefir
uppeldi ungu kynslóðarinnar með
höndum. Óhætt er að minsta kosti
að segja, að hún leggi grundvöllinn
að uppeldinu, og ráði því að miklu
leyti, hverja stefnu lif barna hennar
tekur. Með hugsunum sínum og
háttum öllum hefir hún áhrif —
meiri áhrif en margur hyggur—á
hið ófædda barn sitt, er hún ber
undir brjósti sér. Forn-Grikkir
vissu þetta og tóku tillit til þess.
Þeir lögðu ríka áherzlu á það, að
þungaðar konur lifðu heilbrigðu lífí
og yrðu fyrir sem mesturn fegrandi
og göfgandi áhrifum. Árangurinn
vafð sá, að Grikkir urðu einhver
fegursta og að sumu leyti göfugasta
þjóð, sem uppi hefir verið. En ekki
er síður mikils vert um þau uppeld-
isáhrif, sem móðirin hefir á barn
sitt fyrstu árin eftir fæðingu þess.
Barnssálin er gljúp,—að sumu leyti
eins og viðkvæm ljósmyndaplata,
sem framleiðir myndir af umhverf.
inu, hvernig sem það nú er. Móðirin
verður fyrsta fyrirmynd barnsins í
öllum efnum. Margar mæður gæta
þess t. d. ekki, að þótt nauðsynlegt
sé að láta börnin hlýða og banna
þeim það, sem þau mega ekki gera,
þá er ekki sama hvernig að því er
farið. Sú kona, sem er uppstökk og
bráðlynd við barn sitt, á það á hætu,
að barnið læri þá lesti af henni og
endurframleiði í sjálfu sér þessa
sömtt eðlisgalla. Því miður hafa
margir menn orðið að eyða miklum
tíma og kröftum í það, þegar fram
á æfina kom, að losa sig úr þeim
viðjtim, sem óvitur móðir flækti þá
i með ógöfugum uppeldisaðferðum.
Sá, sem ætlar sér að aga aðra, verð-
ur fyrst og fremst að leggja stund
á sjálfsaga. Af öllu þessu er það
ljóst, að móðurköllun konunnar er
ærið afleiðingarík og örlagaþrungin,
og er einsætt. að það er engin til
viljun, að flest mikilmenni hafa átt
góðar og mikilhæfar mæður. Ef
mannkynið á að halda áfram að vera
til og ef ekki á að skeika að sköp-
uðu um örlög þess öll, er það líka
ljóst, að þessi köllun konunnar glat.
ar aldrei gildi sínu. Vér verðum þvi
að varðveita konuna í konunni, ef
svo mætti að orði komast; það er að
segja: Vér verðum að rækta og við-
halda séreðli hennar og standa á
verði gegn því, að því sé hnekt, eða
að það sé stíflað í sínuni eðlilegu
farvegum, sem eru hinar ýmsu teg-
undir kærleikans. Og er nú komið
að kvenréttindahreyfingunni, sem
svo mjög hefir látið á sér bera á
siðustu árum, bæði hér á landi, og
þó einkanlega erlendis. Eg vil þegar
taka það skýrt fram, að eg álít þá
stefnu í aðalatriðum heilbrigða og
heillavænlega, þegar ekki er farið
með hana út í öfgar. Það nær t. d.
engri átt, að annar helmingur mann-
kynsins, sem er þr að auki oft
nefndur “betri helmingur” þess og
það með réttu, skuli ekki hafa sama
rétt og hinn helmingurinn til þátt-
töku í opinberu starfslífi og til þess
að leiða í ljós og rækta alla þá
möguleika, sem í honum búa. Mann-
legar verur eiga ekki að búa við
neinn aðstöðumismun í þessu efni.
Þar á alt að vera frjálst. En kven-
réttindastefnan tiiá ekki miða að
þvi, beint eða óbeint, að útrýma sér-
eðli konunnar og framleiða verur,
sem eru hvorki karlar né konur,
heldur einhver litlaus og leiðinlegur
blendirtgur beggja kynjanna, að eg
nú ekki tali um þá firru að ætla sér
að gera konuna að karlmanni, en sú
firra leynist í öllum tilraunum, sem
miða að því að láta konuna leika
þau hlutverk, sem krefjast sérstak-
lega hins krlmannslega séreðlis. Líf-
eðlisfræðingar nútímans segja oss,
að hver einasta fruma í konulikama
sé ólík að eðli frumum í karlmanns-
líkama, og er þvi auðsætt, að mikil
og sterk átök muni þurfa til þess
að sveigja eðli konunnar til hlýðni
við þau lögmál, sem lif karlmannsins
lýtur sérstaklega. Til þess verður að
vinna á móti náttúrunni sjálfri, en
það verður aldrei holt til lengdar.
Sálarfræðingum og uppeldisfræð-
ingum nútímans ber að mestu leyti
saman um það, að eg hygg, greið-
asta þroskaleið hvers einstaklings,
hvort sem um karl eða konu er að
ræða, sé sú leið, sem eðli hans, eða
réttara sagt, stærsti og sterkasti eðl-
isþáttur hans vill fara. Sterkasti
eðlisþátturinn á að hafa forgönguna
og leiða hina eðlisþættina að hinu
setta þroskamarki. Rökrétt afleið-
ing af þessari skoðun er það, að
greiðasta leið konunnar til mannlegs
þroska verður leið hennar eigin sér-
eðlis. Séreðli hennar á að hafa for_
gönguna, vera “sáttmálsörk” henn-
ar á daginn og “eldstólpi”hennar um
nætur á leiðinni til “hins fyrirheitna
lands.” Konan er til þess sköpuð
að vera förunautur mannsins og
sálufélagi, en hún á að vera föru-
nautur hans af fúsum og frjálsum
vilja, þvi er nauðsynlegt að henni
séu allar leiðir opnar og að hún h,afi
frelsi til þess að velja sjálf starfs-
svið sitt í lífinu.
—Framh.
^ Borgið LÖGBERG!
í‘Tough’,
peir heiSursmfenn sem hafa meS
hendi yfirumsjðn meS rannsókn-
arstofu EATON, eru harSir í
horn aS taka viSvíkjandi þeim
vörum, sem í gegnum hendur
þeirra fara til rannsóknar.
Hér eru vélar, sem tvöíalda
klukkustund eftir klukkustund af
glóandi sólskinl—hér eru aSrar
vélar, sem eftirlíkja kappsömum
þvotti meS sterkustu sápu — hér
er áhald, sem rífur og sviftir,
hamast og molar — meS öSrum
orSum vélar, sem leggja þyngri
refsingu á herSar vörunni, en.
strangasta veruleg notkun gdeti
gert.
Vegna þess aS EATON rann-
sóknarstofan verður að VITA
hvernig EATON vörumar eru úr
garSi gerSar. * Hver einasta stað-
hæfing í EATON verðskrá 1 sam-
bandi viS framboðsvörur, er yfir-
farin I Rannsóknarstofunni til
þess að ganga úr skugga um að
engin ónákvæmni, ýkjur eða mis-
hermi eigi sér stað. Og þar sem
um minsta vafa er að ræða, er sú
staShæfing SÖNNUÐ með RANN-
SÓKN áður en lengra er farið.
petta telcur tíma, fyrirhöfn og
fé. petta er vel þess virði fyrir
EATON’S að vita að VERÐSKRÁ
þeirra sé nákvæm frá kápu til
kápu, og að frá Vötnunum miklu
til Kyrrahafsstrandar, sé þaS
ljóst í vitund íbúa Vesturlandsins,
“að það sé trygt að kaupa hjá
Eaton’s.”
ÉATON’S