Lögberg - 13.02.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGrBERG. FIMTUDAGINN 13. FEBRÚAR, 1936
/
Hógberg
GefiíS út hvern fimtudag af
THE COLUMHIA PRES8 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDXTOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO t3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited. 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Þingmál
Sambandsþingið var sett og hóf fundi
sína á fimtudaginn J)ann 6. þ. m. Boðskap kon-
ungs flutti hinn nýskipaði landsstjóri, lávarð-
ur TweeiLsmuir. Dýpri alvöruhlær hvíldi vfir
þingsetningunni að þessu sinni en endrarnær;
átti slíkt rót sína að rekja til fráfalls hans
hátignar, Georgs konungs hins fimta.
Sú hin nýja stjórn, undir forustu Mac-
kenzie King, er við völdum tók í október-
mánuði síðastliðrrum, styðst við sterkari þing-
meirihluta en dæmi eru til í Jungsögu hinnar
canadisku þjóðar; á liún 112 þingmanna meiri
liluta á að skipa um fram alla aðra flokka.
Afturhaldsskúta sú, sem Mr. Bennett er for-
maður á, telur þrjátíu og níu háseta; hinn nýi
flokkur æfintýramannanna frá Alberta, er
ganga undir nafninu Social Credit, telur
seytján fylgifiska. Málsvari þess flokks á
þingi, er John Blackmore. Lestina rekur svo
Mr. Woodsworth, foringi C.C.F. flokksins,
með sex húskarla í þjónustu sinni.
í efri málstofunni hagar þannig til, að
afturhajdsliðið ræður þar yfir svo -að segja
tveim Jiriðju atkvæða. Ehda hrúgaði Mr.
Bennett þangað af sinni pólitísku sóttarsæng,
árið sem leið, tveimur eða þremur kúgildum
vildarvina sinna, er verðskuldað höfðu fyrir
löngu trúrra þ.jóna verðlaun, að því er honum
fanst. — —
Ráða má það glögt af þeim boðskap, er
stjórnin lagði fyrir liing, að mál þau, sem
tekin verði til meðferðar, grípi djúpt inn í
þróunarviðleitni þjóðarinnar á hinum ýmsu
svðum; eigi aðeins stjórnarfarslega, heldur
og engu síður efnahagslega líka. Að minsta
kosti verður það ekki dregið í efa, að stjórn-
in sé staðráðin í því, að hrinda stefnuskrár-
atúiðum sínum í framkvæmd undanfærslu-
laust.
Eitt með því fjwsta, sem þingið tekur til
meðferðar, verða hinir nýju viðskiftasamn-
ingar við Bandaríkin; verða þeir að sjálf-
sögðu staðfestir með miklu afli atkvæða, þrátt
fvrir vísa andspyrnu af hálfu Mr. Bennetts,
sem enn sem fyr, mun halda hlífiskildi fyrir
innilokunarstefnu sinni.
Frjálslyndi flokkurinn hét því í síðustu
kosningahríð, að skiljast eigi fvr við, en
Central bankinn nýi yrði þjóðeign; að þessu
atriði er vikið í stjórnarboðskapnum, og þarf
eigi að efa, að gengð verði svo frá máli þessu
á þingi, að fullnægt verði loforðum flokksins
og yfirlýstum vilja þjóðarinnar.
Frumvarp til laga um breytingar á
stjórnskipulögunum, British North America
Act, verður og borið fram, er meðal annars
kvéður á um það, að hið canadiska þjóðþing
skuli hafa vald til ^líkra breytinga. Meðal
þeirra nýmæla, er krefjast stjórnarskrár-
breytingar, eru hin fyrirhuguðu lög um skip-
un nefndar, er hafa skuli eftirlit með lánum
fyrir sambandsstjórnar og fvlkisstjórna hönd.
Þá gerir og stjórnarboðskapurinn ráð
fyrir Jiví, að skipuð skuli allsherjamefnd við-
víkjandi atvinnumálunum, er að því starfi í
samráði við fvlkin, að opna nýjar leiðir til at-
vinnu, samræma atvinnubótalöggjöfina ásamt
reglugerðum og ákvæðum um úthlutan at-
vinnuleysisstyrks.
Ráðstafanir verða einnig teknar til
veradunar þjóðbrautakerfinu, Canadian Nat-
ional Railwavs, þannig, að þingið hafi ó-
bundnari hendur starfrækslu þeirra og yfir-
umsjón viðvíkjandi, en viðgekst á undanförn-
um árum. Þjóðin horgar brúsann, ef illa lán-
ast reksturinn. Og því ætti þá ekki þingið
að hafa sem frjálsastar hendur, að því er
viðkemur framkvæmdum jafn umsvifamikils
fvrirtækis og þjóðbrautakerfið er?
Með það fyrir augum, að draga úr út-
gjöldum sem frekast má verða, ráðgerir
stjórnin að steypa saman ýmsum deildum,
svo sem náma og innflutningsmála deild, og
umsjón Indíánamálefna, er ganga skal undir
nafninu Department of Natural Resources, er
Mr. Crerar veitir forustu. Hið endurskipaða
samgöngumálaráðuneyti, er nefnt verður De-
partment of Transports, innibindur jafn-
framt umboðsstjórn þriggja eða fjögra
stjórnardeilda. Forustu þess ráðuneytis hefir
með höndum, Mr. Howe, þingmaður Port
Arthur borgar.
Af ofangreindum atriðum, sem í rauninni
eru ekki nema örlítill hluti af þeim hinum
mörgu og mikilvægu nýmælum, sem þingið
fyrir atbehia núverandi stjórnar tekur til
meðferðar, er auðsætt, að fjölbreytt verði um
athafnir í Ottawa á næstunni.
Munar um minna
Eíftir skýrslu að dæma, sem birt var í
blaðinu Winnipeg Free Press þann 8. þ. m.,
er Jtess getið, að á síðastliðnu ári liafi sú upp-
hæð, sem erlendir ferðamenn eyddu í Mani-
toha numið $5,683,000. Það munar um minna
en slíka upphæð sem þessa, og er jafnframt
auðsætt, hve mikilvægt það er, að búið sé
sem allrá bezt í haginn fyrir ferðamanna-
straum þann, er árlega kemur hingað, bæði
hvað viðvíkur samgöngubótum, gistihúsum
og annari fvrirgreiðslu.
Tala þeirra farþegabíla, er hingað lögðu
leið sína sunnan úr Bandaríkjum á árinu, nam
179,000, auk þess sem fyrirspurnir þaðan um
skemtistaði hér og ferðaþægindi, fóru jafn-
framt mjög í vöxt. Það er því sýnt, að því
betur, sem búið er í hag fyrir þessa sívaxandi
tek.julind fylkisins, þess meiri árangurs má
vænta.
Þó mest kvæði að ferðamannastraumnum
frá Bandaríkjunum, kom hingað vitanlega
mikill mannfjöldi úr öðrum áttum; bæði frá
Evrópu og víðar að.
MacKenzie King
MAÐURINN OG AFREKSVERK HANS.
Eftir John Lewis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
III.
»
Háskólinn og stjórnarþjónustan.
A háskólaárum sínum gaf King sig all-
mikið að þeim málum, sem almenning snertu.
Ilann lagði sérstaka stund á stjórnfræði, og
eftir að hann útskrifaðist í náttúruvísindum
og lögfræði frá háskólanum í Toronto, hlaut
hann styrk til þess að halda áfram námi í
þjóðmegunarfræði við háskólann í Chicago.
Það nám byrjaði liann veturinn 1896-97. Á
meðan hann var þar ritaði hann fyrirlestur
um iðnaðarfélög í Bandaríkjunum alment og
annan um alþjóða prentarafélög.
Hann hafði orðið gagntekinn af störfum
og stefpum ýmsra þeirra, er að alþýðuheill
unnu og vegna þess var það, að hann valdi
sér bústað í hinu svokallaða “Hull House”
á meðan hann var í Chicago. Var það stofn-
un, sem mikið lét af sér leiða til líknar og lið-
sinnis þeim, er erfitt áttu, og var forstöðu-
kona þeirrar stofnunar Jane Addams, sem
heimsfræg var fyrir mapnúð og hjálpsemi.
Er ekki ólíklegt að þar hafi King orðið fyrir
miklum áhrifum og góðum. En bústaðinn
valdi hann sér þarna með því ákveðna augna-
miði, að kynnast þeim störfum, sem sú stofn-
un hafði með höndum og þeim anda, sem þar
ríkti. Var þetta þó talsverðum erfiðleikum
bundið, þar sem stofnunin var sjö mílur frá
háskólanum.
1 bók, sem King skrifaði síðar og nefndi
“Iðnaður og mannúð” kemst hann að orði
sem hér segir, um reynslu sína meðan hann
dvaldi að “Hull House”:
‘ ‘ Stofnunin sjálf, alt umhverfið og námið
olli því að eg lærði að þekkja stórborgalífið
með öllum sínum 1 jósum og litbrigðum; öllum
sínum skýjum og skuggum. Eg tók t. d. eftir
því hversu gjarnt útlendu fólki er til þess að
hópa sig saman í sérstök hverfi eftir þjóð-
erni. Eg veitti því einnig eftirtekt hvernig
einstaklings heimili voru að hverfa úr sög-
unn í vissum hverfum og í stað þeirra að rísa
upp margbýlahús, þar sem fólkinu var hrúg-
að saman eins og fé í rétt; þarna vandist það
á að mætast og koma saman í drykkjustofum
og veitingasölum. Þar var hlýtt og notalegt,
en heima fyrir oft kalt og óvistlegt; þar var
einnig talsvert um gleði og þar var áhyggjun-
um kastað út í veður og vind. En áhrifin
yfirleitt af þessu gerðu heimilin sjálf eins og
pokkurs konar óvistleg varaskýli, sem skriðið
var inn í, þegar veitingaskálunum var lokað.
Áhrifin voru í hassta máta eyðileggjandi fyrir
heilbrigt heimilislíf.
Þá kyntist eg einnig lífi og líðan þeirra,
sem löngum stundum vinna þrældómsvinnu á
verksmiðjum og er svo úr hnefa skamtað
þegar til launa kemur að “SkyrtusÖngurinn”
hans Thomas Hood hljómar í eyrum manns
ósjálfrátt og óvelkominn.—(Framh.) (
Tvœr barna og ung-
lingabœkur
i.
Karl litli (saga frá Danmörk),
eftir J. Magnús Bjarnason,
með myndum eftir Jóhann
Briem, listmálara. útgefandi:
E. P. Briem, Reykjavík 1935.
Verð: 5 krónur í bandi.
Með æfintýrum sínum, sem
prentuð hafa verið í íslenzkum
límaritum austan hafs og vest-
an, hefir J. Magnús Bjarnason,
skáldsagnahöfundurinn vinsæli,
unnið séi; hefðarsess nleðal ís-
lenzkra æfintýraskálda. Myndi
það enn augljósara, væri nefnd-
um æfintýrum hans safnað í einn
stað, og á hann þó fleiri þeirra
óprentuð í fórum sínuin.
Karl litli, sem hiklaust má
telja einhverja allra merkilegustu
og sérkennilegustu æfintýrasögu
frumsamda á íslenzku, þokar
Magnúsi ennþá innar á bekk
slikra skálda vorra, svo að fáir
einir þeirra koma þar til sam-
anburðar. Einar H. Kvaran rit-
höfundur talar því ekki út i b!á-
inn, fremur en vænta mátti, þeg-
ar hann segir, að saga þessi sé
“samboðin hverju heiinsfrægu
æfintýraskáldi.” (Vestan um haf,
hls. XLVIII). Eigi er því heldur
að leyna, að við lestur Iíarls litla
hefir hugur minn hvað eftir ann-
að hvarflað að slikum hókum sem
Alice i undralandi (Alice in Won-
derland) og Njáls sögu þumalings
á fcrð um Sviþjóð (Nils Holgers-
sons underbara resa genom Sver-
ige) eftir Selinu Lagerlöf, sem
háðar eru, eins og alkunnugt er,
meðal úrvalsrita heimsbókmenta
barna og unglinga.
Kfirl litli segir frá járnbrautar-
ferð lítils drengs yfir á Drauma-
mörk og æfintýrum þeim, sem
hann ratar í á því viðburðarika
ferðalagi. Auðvitað er hann, eins
og aðrar söguhetjur Magnúsar,
íslendingur að uppruna, en á
heima í “einni íslenzku nýlend-
unni í Manitoba.” Ferðasaga
hans er hráðskemtileg, auðug að
fjörugum og furðulegum frásögn-
um, sem svala æfintýraþorsta
ungmenna og gefa útþrá þeirra
byr undir vængi. Er það á færi
þeirra einna, sem gæddir eru af-
burða hugmyndaflugi, að semja
slíka bók; en Magnús hefir marg-
sinnis áður sýnt, að hann á þá
gáfu í óvenjulega ríkum mæli.
Og í veröld draumanna, þar sem
þessi saga gerist, getur hann gef-
ið ímyndun sinni lausan taum-
inn; hún vængbrotnar þar ekki á
veggjum rúms og tíma, né brýtur
lög veruleikans, eins og menn
venjulega skilja það orð.
Inn í frásögnina fléttar höf-
undurinn, smekklega og sníðug-
lega, vísur, kvæði, gátur, og jafn-
vel heil æfintýri, eins og sögurnar
af Ein-Birni og bræðrum hans og
Mjallhvít. Kennir hér því margra
grasa, og þeirra góðra. Þá mun
ungum lesendum ekki þykja ó-
skemtilegt, að ganga á skóla með
Karli litla í Draumamörk, fara
með honum í leikhúsið á gamlárs
kvöld, eða taka með honum þátt
i taflinu milli Ljósálfa og Dökk-
álfa. Þó grunar mig, að þeim
þyki hvað mestur matur í því,
að ferðast með Karli og “Santa
Claus” í svifhröðu loftskipi hins
síðarnefnda allar götur til Norð-
ur-heimskautsins, og síðan land
úr landi. Ber margt 'fvrir augu
í þeirri för, svo að hún verður
ágæt kenslustund í landafræði,
eins Iangt og lýsingin nær. Og
það er svo sein sjálfsagt, að þeir
ferðalangarnir komi við á ís-
landi.
f bréfi til mín ber höfundur
bókarinnar nokkurn kvíðboga
fyrir því, að sjónleikurinn, sem
Karl litli sækir á Draumamörk,
og lýsingin á taflinu milli Ljós-
álfa og Dökkálfa, muni J>ykja
langorðar og óskemtilegar. Litil
hrögð held eg verði að því; hitt
kann satt vera, að gamla laga-
frnálið íslenzka, sem notað er í
málssókninni i sjónleiknum,
verði unguin lesenda torskilið; en
vitanlega er það sett þar til fróð-
leiks, og fullorðnum ætlað að
skýra það, eins og annað það i
sögunni, sem skýringaþurfi kann
að vera.
Sem annarsstaðar í ritum
Magnúsar, eru íslandsást hans og
metnaður hans fyrir hönd landa
hans fagurlega skráð á spjöldum
þessarar bókar. “Blessuð ís-
~>o<----->o<----->o:----->n<-
Verzlunarmentun
Oumflýanleg nú á tímum!
Yaknandi viðskiftalíf krefst vaxandi vinnukrafts. Við-
skiftavenjur nútímans krefjast sérþekkingar á öllum
sviðum. Þessvegna er verzlunarmentun blátt áfram
óumflýjanleg. Enda er nú svo komið, að verzlunar-
skólanám er talið óhjákvæmilegt skilyrði fyrir atvinnu
við skrifstofu- og verzlunarstörf.
UNGIR PILTAR og UNGAR STÚLKUR, sem ætla
sér að ganga á verziunarskóla (Business Oollege) í
Winnipeg, ættu að spyrjast fyrir á skrifstofu Lög-
bergs; það verður þeim til dr júgra hagsmuna.
Komið inn á skrifstofuna, eða skrifið
The Columbia Press Limited
TORONTO og SARGENT, WINNIPEG
Cbc
lenzka lóan” er í flokki fuglanna
í aldingarðinum fagra á Drauma-
mörk. Brúða Mjallhvítar er
“ljóshærð og bláeyg.” Og sjálfur
er Karl litli stoltur af þvi að
vera íslendingur, og strengir þess
heit ávalt að vera það, þó hann
ætli að eiga heiina æfilangt vest-
ur í Canada.
En þrátt fyrir það, að saga
þessi ber ósvikið íslenzkt ættar-
mót, kemur það víða fram í lýs-
ingum og samlikingum, að hún
er rituð í erlendu umhverfi, og
eykur það á gildi hennar í ís-
lenzkum bókinentum. Eru hér
nokkur dæmi þess: “Og eldflug-
uriiar komu á kreik stuttu eftir
sólsetur, kveiktu á töfralömpun-
um og leituðu um allan skóginn
að huldum fjársjóðum.”—“Skóg-
arrunnarnir og hólarnir og tjarn-
irnar og húsin þutu fyrir glugg-
ann — þutu og þeystu og hentust,
etns og ólmir og tryltir bronkó-
folar, og hlupu i felur.” — “ ‘Ding
dong!’ sagði koparklukkan stóra,
sem húkti á gufukatlinum eins
og froskur á vatnsósa trédruinb.”
Æfintýrasaga þessi er því fjöl-
hreytt mjög að efni, og í heild
sinni prýðisvel sögð. Eins og
slíkri sögu hæfir, er hún fræð-
andi og göfgandi að sama skapi.
Þar er hvarvetna heitur undir-
straumur góðleiks og mannástar.
Heilræðin, sem kennarinn í
Draumamörk gefur nemendum
sinum, eru meðal annars á þessa
leið: “Opnið aldrei hjötu ykkar
fvrir þeim, sem býður ykkur nýja
lampa fyrir gamla, milligjafar-
laust.” — “Verið æfinlega góð.”
Og Karl litli vinnur sigur á Dökk-
álfum, af því að hann er hrein-
hjartaður.”
Enda má með sanni segja um
höfund umræddrar bókar líkt og
Thomas Mann, þýzki rithöfund-
urinn heimsfrægi, sagði nýlega
um Selmu Lagerlöf, að hjarta-
hreinleikur hennar og göfgi gerðu
ritsnild hennar stórum aðdáun-
arverðari.
Getið skal þess, að þó Karl litli
sé nýkominn á bókamarkaðinn,
er ferðasaga hans samin fyrir
eitthvað 17 árum, þegar höfund-
urinn átti heima norður í Mani-
toha. En bót er i máli, að þegar
bók þessi loksins kemur í hlað,
er hún sparibúin, því að vandað
hefir verið til útgáfunnar, og hún
er prýdd fögrum myndum eftir
Jóhann Briem, listmálara.
Þorsteinn Skáld Erlingsson
komst svo að orði, að því liefði
aldrei verið spáð um Álftanes “að
ættjörðin frelsaðist þar.” Þeir,
sem dómlátastir hafa verið um
íslenzka bókmentaiðju í Vestur-
heimi (og hamingjan veit, að þar
er mislitur sauður í mörgu fé),
hafa eflaust ekki búist við því,
að einangraðir og önnum hlaðn-
ir íslenzkir rithöfundar norður
við Manitobavatn ættu eftir, að
auðga íslenzkar bókmentir að
gagnmerkum ritum í óbundnu
máli: J. Magnús Bjarnason með
þessari óvenjulegu æfintýrasögu
sinni og Guttormur .1. Guttorms-
son með leikritum sínum, að ó-
gleymdum öðrum merkisritum
þessara höfunda. En leikrit
Guttorms kallar ungur leikrita-
fræðingur og rithöfundur heima
á fslandi, Lárus Sigurbjörnsson,
“merkilegt fyrirbrigði í íslenzk-
um bókmentum,” í nýprentaðri
ritgerð um þau í “Lögréttu.” Og
hann leiðir þar rök að því, að
þau hafi orðið til “úti á Nýja ís-
landi samtímis eða jafnvel á und-
an stórmerkilegri stefnu í leik-
ment Norðurálfu og Ameríku.”
Með öðrum orðum, að Guttormur
hafi með þessum leikritum gerst
brautryðjandi i leikritagerð.
Og vel sæmir okkur þá, vest-
mönnum, að hlynna að þeim í
okkar hóp, sem svo eftirminni-
lega hafa haldið á lofti merki
okkar á ritvellinum; Jiví að fátt
er sann-listrænni lund óvænlegra
til þrosléa heldur en tómlætið.
II.
Til Færeyja. Ferðasaga ís-
lenzkra skóladrengja vorið
1933, eftir drengina sjálfa.
Reykjavík 1934. Verð: 2 kr.
i kápu.
Eins og segir í inngangskafl-
anum að þessari hók, þá er hún
einstæð í íslenzkum bókmentum
—“fyrsta bók, sem íslenzkir
barnaskólanemendur gefa út.” Og
ekki verður annað réttilega sagt,
en að myndarlega sé hér farið úr
hlaði, bæði í efnisvali og frásagn-
arhætti.
Vorið 1933 fóru 26 drengir úr
Austurbæjarskólanum í Reykja-
vik í kynnisför til Færeyja, og er
þetta ferðasaga þeirra. Farar-
stjórar voru kennararnir Aðal-
steinn Sigmundsson og Stefán
Jónsson, er rita sína greinina
hvor, en að öðru leyti hafa dreng-
irnir sjálfir skrifað sögu ferðar-
innar, með þeim hætti, að 18
þeirra hafa hver um sig samið
einn þátt hennar. Um það farast
'Aðalsteini Sigmundssyni svo orð
í inngangsgreininni: “Vegna
þeirra, sem halda, að slíkir nem-
endur geti fátt unnið sjálfstætt,
skal það tekið fram, að drengirn-
ir hafa samið greinar sinar alveg
hjálparlaust, og eru þær prent-
aðar hér eins og þeir ganga frá
þeim, nema ritvillur leiðréttar.”
Ennfremur skal bent á það, að
allir voru drengirnir á fermingar-
aldri.
En þeir hafa bersýnilega haft
augun hjá sér þessir ungu is-
lenzku utanfarar, og segja
skemtilega og lipurlega frá þvi,
sem fyrir sjónir bar og á daga
þeirra dreif á ferðalaginu. f
gagnorðum frásögnum er hér lýst
ferðinni sjálfri, heiman og heim,
Færeyjum og Færevingum,
mentastofnunum og merkisstöð-
um i landi l>ar, atvinnubrögðum
og þjóðlifi. Mikinn fróðleik er
því að finna í ferðasöguþáttum
þessum. um færeyska frændur
okkar, land þeirra, lif og sögu.
En óhætt mun mega segja, að ís-
lendingar hafi ekki fyrri en á síð-
ustu árum gefið þessari náskvldu
nágrannaþjóð sinni verulegan
g a u in, merkilegri menningu
hennar og sjálfstæðisbaráttu.
Tíðrætt verður drengjunum að
vonum um gestrisni Færeyinga,
því að alstaðar áttu þeir þar hin-
um glæsilegustu og ástúðlegustu
viðtökum að fagna, var tekið sem
beztu bræðrum. Annaðist “For-
oya Kennarafélag” að miklu leyti
móttökurnar, en af einstöku
mönnum áttu þar stærstan hlut
að máli þeir kennararnir Rikard