Lögberg - 20.02.1936, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. FEBRÚAR 1936
Alvarlegar staðhæf-
ingar
Grein sú er hér fer á eftir er tekin
upp úr janúar-hefti tímaritsins
Labour Monthly, sem gefið er út á
Englandi. I henni eru svo alvar
legar ákærur á stjórnarfar og fjár-
sýsl á ættjörSu vorri aÖ mér finst
viÖeigandi aÖ hún komi fyrir sjónir
íslenzks almennings bæði hér í landi
og heima, ef unt væri. Geta beir,
sem hlut eiga að máli þá andmælt
þvi sem ofsagt er, ef þaÖ er þá
nokkuS, og v&riS sinn málstaS eftir
föngum, öllum flokkum fólks og
aSiljum til upplýsingar. VerSi þaS
ekki gert, og þaÖ rækilega, er viS-
búiS aS frásögnin sé í öllum aSal-
dráttum sönn.
Eg veit og mönnum yfirleitt er aS
verÖa ljóst, aS enginn getur logiS
löstum upp á auSvaldsstefnuna og
forkólfa hennar sem heild, því hún
er völd aS öllum þeim órétti, sem til
er. En hitt getur korniS fyrir ,aS
ruglaS sé um staS eSa stund. Og á
því einu byggist sá vonarneisti, aS
ástandiS á íslandi sé aS einhverju
leyti ekki enn eins svart og höfundi
segist frá. BlóSiS rennur til skyld-
unnar, og einhvern veginn er okkur
ant um aS gamla ísland sleppi á ein-
hvern yfirnáttúrlegan hátt sem
lengst viS þær afleiSingar, sem auS-
valdsstefnunni eru eSlilegar og í
lengdinni óumflýjanlegar, þar eins
og annars staSar.
ÞaS, aS almenningur missi óSul
sín í hendur innlendra okrara, er al-
kunna og ólán út af fyrir sig; en aS
heil þjóS meS öllu föstu og lausu sé
látin seld í varandi ánauS til útlendra
lánardrotna, á tæpu átján ára tima-
bili, aSeins til þóknunar fáeinum
fjárplógsmönnum og steingerving-
um, má heita næstum einsdæmi, ef
satt er.
En hér er greinin, í lauslegri þýS-
ingu, og segir sína eigin sögu.
—P. B.
ÍSLAND OG HIN BREZKA
A UÐ VA LDSSTEFNA
Eftir Einar Olgeirsson.
Nú i nokkur ár hafa málgögn
auSvaldsins brezka veriS aS gefa
meiri og meiri gætur aS þvi, hvaSa
pólitiskar breytingar séu væntanleg-
ar á Islandi þegar sambandiS viS
Dani uppleysist, um eSa eftir áriS
1940. Þess eru aS verSa mörg
merki ,aÖ hiS brezka auSvald hefir
vaxandi áhuga fyrir því aS ná
stjórarfarslegum yfirráSum yfir
landi voru, og blöSin enzku taka
gaumgæfilega eftir öllum þeim rödd-
um meÖal íslendinga, sem mótmæla
hinni brezku yfirgangs stefnu —
þaS er því aS verSa alvarlega nauÖ-
synlegt fyrir verkamanna hreyfing-
una þar í landi aS fá aS vita hvers
konar samræSi sé á döfinni milli
hinna brezku auÖvaldshölda og ís-
lands.
Fjármála ástandið.
ísland telur aÖeins no.ocx) íbúa,
en verzlun þess viS útlönd áriS 1929
nam þó £7,500,000. AuÖvalds-
stefnan náSi hér engum verulegum
tökum fyr en um og eftir síÖr.stu
aldamót. Fyrstu áhrifin stöfuSu frá
hinum dönsku auSfélögum, en von
bráÖar komust yfirráSin í hendur
þrezkra peningamanna. Á stríSs.
árunum 1914-18 uxu áhrif þeirra
geysilega. ÁriÖ 1918 hafSi vöru-
útflutningur héSan til Danmerkur
falliS ofan í 2.2% af heildinni
(samanboriÖ viS 39.7% 1913), en
verzlunin viS England aftur á móti
hækkaS upp í 48.8% (frá 13.8%
1913). AS sama skapi ágerSust
einnig hin pólitísku áhrif Breta hér
á landi á þvi tímabili. Á striSsár-
unum mátti heita aS brezki s jndi-
herrann, Mr. Cable, væri hér eiv>-
valdur. Brezka peningavaldiS setti
VerSiS á íslenzkri vöru, fregnsam-
bandiS var takmarkaS, einkabrt f
voru opnuS og endurskoSuS og
brezkar vörur látnar falar einungis
viS okur verSi.
Eftir striSiS fó’-u hin fiárhags-
legu ítök Breta hér hraSvaxandi,
einkanlega eftir þeim farvegum. sem
hér segir:
(1) Stjórn íslands tók hvert sE r.
lániS eftir annaS hjá Hambro og
Barkay bönkunum. Nam upphæÖ
sú, áriS 1934, alls £2,000,000.
(2) Landsbankinn hefir tekiÖ 1ár>
í London upp á rúm £1,000,000.
(3) íslenzkir auSvaldsmenn
skulda enskum peningamönnum sem
einstaklingar, fyrir trollara, ýms
framleiSslutæki og fleira, um eSa
yfir £1,000,000.
Beinar skuldir Islands viS hiS
brezka auÖvald eru því alls um
£4,000,000. En þar aS auki skulda
ýmsir umboSsmenn brezkum auS-
mannahringum og félögum ærnar
upphæÖir.
A f þ e i m auSmannahringum
(trusts) eru olíufélögin “Shell” og
Anglo-Persian (British Petroleum
Co.) lang öflugust. Hafa þau látiS
reisa stærSar olíugeyma viS hafn-
stöSvar, bersýnilega meS þvi augna.
miSi aS notast í viSlögum í þágu
brezkra herskipa, fari svo aS stríS
skelli á. Vinna þau saman aS því aS
drotna yfir íslenzkri verzlun og ná
þannig sjávarútveginum á sitt vald.
Samkvæmt samningum viS land-
stjórnina verSa 77% af öllum stein-
kolum, sem flutt eru inn í landiS,
aS sækjast til brezkra kolafélaga
Hinn brezki auÖmannahringur,
Bowring & Co., í London, ræSur
yfir framleiÖslu og útsölu fiskbeina.
mjöls (fishmeal) meS því aS hafa
í höndum sér öll þar aS lútandi
verkstæSi i landinu. Er einokun
þeirri stóS hætta frá samkepni
norskra auSfélaga, áriS sem leiS,
er buSu hærra verS fyrir íiskbein
en hin brezk-íslenzku fyrirtæki
höfSu goldiÖ, setti Alþingi útflutn-
ingstoll á þann varning nægilega há.
an til aS útiloka allri samkepni úr
þeirri átt.
Á þenna hátt hafa flestar grein-
ar framleiSslunnar í landi voru
komist undir brezk yfirráS.
Enn fremur hafa hinir brezku
peningamenn náS hér pólitísku valdi
meS ýmsum sýnilegum aSferSum,
auk þess aS nota skuldir lands-
manna sem keyri. Og einkanlega
hafa olíufélögin náS leiSandi mönn-
um stjórnmálaflokkanna á sitt band.
Einn fyrverandi ráSherra íhalds.
flokksins er í stjórnarnefnd Shell
félagsins hér, og formaSur JafnaS-
armanna (Social Democratic flokks-
ins) á samsvarandi sæti hjá British
Petroleum. ASrir leiÖandi flokks-
menn í þinginu eru riSnir viS hin
ýmsu smærri félög og fyrirtæki, sem
Böwring & Co. hafa meS leynd
stofnaS til; og átti því beinatollur-
inn viS litla mótstöSu aS etja.
En höfuS afl hins brezka auSvalds
liggur í þvi aS vera lánardrottinn
Landsbankans og stjórnarinnar. ÞaS
kom bezt í ljós síSastliÖinn vetur,
þá er Englandsbanki heimtaSi af
stjórn Islands, sem skilyrÖi fyrir
nýju láni, loforö er innibundu eftir.
farandi ákvæÖi:
(1) ÞaS skal vera óleyfilegt fyr.
ir stjórnina aS taka frekari lán án
samþykkis Englandsbanka. '
(2) Stjórnin má ekki taka upp á
sig neinar ábyrgÖir án samskonar
leyfis.
(3) Öll verzlun viS útlönd skal
rekin þannig, aS næg trygging sé
fyrir því aS stjórninni verSi auÖiÖ
aS endurgjalda Englandi bæSi höf-
uSstól og vexti af skuldunum í er-
lendri mynt.
MeS þessum ofangreindu skil-
yrSum var lániS þegiS af stjórninni
og hinum þremur stjórnmálaflokk-
um, er þingiÖ skipa: íhaldsflokkn-
um, bændaflokknum og atvinnu.
mannaflokknum. /Etti sú afstaSa
aS vera næg sönnun þess, hversu
sterku haldi hiS brezka auÖvald hef.
ir náS á íslandi, hvernig þaS sýgut
merginn úr þegnum þess og hvernig
því hefir auSnast aS ná verzlunar-
stéttinni og hinum auSugri einstakl-
ingum í þjónustu sína.
Verðmœti Islands fyrir
framtíðar stríð.
Brezk stjórnkænska er gömul og
reynslurík. í samanburÖi viS
Bandaríkin er hiS brezka auÖvald
hlutskarpara, sakir lengri undirbún.
ings, í því aS klófesta lönd þau og
staSi, er sérstætt afstööulegt gildi
hafa. Og ísland er í tölu þeirra
staSa.
Eins og Lenin sagSi viS John
Reed á einu alsherjarþingi komm-
únista, hefir Island þá afstöSu er
miklu varSar, komi til stríÖs í fram-
tíSinni, sérstaklega ef England og
Bandaríkin yrSu hvort á móti öSru.
ÞaS hefir sérstakt gildi fyrir Bret-
land sem matarbúr (auSugasta fiski.
ver í heimi), einnig sem varastaS-
ur fyrir bryndreka, en einkum og
sérílagi þó sem miSstöS fyrir loft-
flota.
Þetta vita brezkir auSmenn og
millilandastofan mæta ve! og hafa
því hinar nauSsynlegustu ráSstaf-
anir í því sambandi veriS gerSar.
Meirihíuti stofnfjár British Petro-
leum félagsins er í höndum stjórn-
arinnar'og aSal lánin, sem hinir
helztu olíuhringar aSrir hafa veitt,
voru gerS í samráSi viS yfirmenn
ensku ílotadeildarinnar.
En önnur stórveldi eru einnig
farin aS gefa landi voru gaum, eink.
um í sambandi viS flugleiSir. Trans.
American Airlines félagiS í Banda-
ríkjunum hefir fengiS leyfi frá Al-
þingi aS byggja flugstöö á Islandi.
Þessi “sigur” amerískrar framsýni
var þó aÖ nokkru heftur meS því,
aS brezka stjórnin fyrirbauÖ Dön-
um aS gefa hinu áminsta félagi sam-
svarandi leyfi á Grænlandi, sem var
þó nauSsynlegt til þess aS stöS á Is-
landi gæti komiS aS notum. Samn.
ingstilraunir af hálfu Bandarikj-
anna eru enn á ferSinni, og enn
maldar England í móinn. SíSasta
afrek þess í því stappi var þaS, aS
Stauning forsætisráSherra Dana,
hætti viS hina fyrirhuguÖu ferS
sina til New York.
En svo á meÖan á þessu þrátti
iiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiii
nnimiiiiininiiiimnmiminimiinmimmnmmmi—
I THOSE WHOM WE SERYE |
IN THE FIELD OF COMMERCIAL PRINTING H
AND PUBLISHING BECOME LASTING FRIENDS H
BECA USE— |
OVER THIRTY YEARS EXPERIENCE IN ENGRAV- =
ING, PRINTING AND PUBLISHING IS PART OF H
THE SERVICE WE SELL WITH EVERY ORDER S
WE DELIVER. =
| COLUMBIA PRESS LIMITED I
695 SARGENT AVENUE - WINNIPEG - PHONE 86 327
stendur fara flugmenn ríkjanna
sínar “friSsamlegu” ferÖir. Lind-
bergh fór til íslands, flaug í kring-
um land alt og gerSi athuganir.
Gronaw, hinn þýzki, hefir fariÖ
margar flugferÖir til íslands, og ár.
iS 1933 kom stór ítalskur flugfloti
hingaS undir leiSsögu hins fræga
Balbo. Nú eru “Aberdeen Airways”
aS undirbúa flugferSir hingaÖ, sem
eiga aS framkvæmast á næstunni.
ÞaS er því augsýnilegt, aS auk
þess aS vera áþjáS og rúiS af brezku
auÖvaldi á friSartimum, er íslandi
búin sú hætta aS verSa i framtíÖ-
inni þrætuepli og stríSsvölIur heims-
veldanna. Eins og sakir standa hef.
ir hiS brezka vald óneitanlega for-
ustuna og hefir búiS vel í þottinn,
en orustan er sífelt aS harSna á bak
viS tjöldin.
Tilraun Islendinga að ná fé-
lagslegu og þjóðernislegu
frelsi.
Allur auSur Islands er metinn á
£ 10,000,000, eSa, meS öSrum orS-
um, ámóta viS þaS sem brezki bryn-
drekinn, Rodney, kostaSi. ASeins
5,000 einstaklingar eiga helming
auSsins. Skuldir viS erlenda auS-
menn nema £5,000,000. Níutíu af
hverju hundraSi fólksins eru fá-
tæklingar, þótt þeir framleiSi stór-
kostlegan auS til útflutnings.
Sem þjóS var ísland udirgefiS
öSrum löndum i fimm aldir, en eftir
aS hafa náS rétti sínum og frelsi
samkvæmt lögum 1918, fór þaS aS
bindast hinu brezka auSvaldi fjár-
hagslega, eins og aS framan getur.
C)g nú eru alvarleg merki þess, aS
þaÖ eigi aftur aS tapa sínu stjórnar.
farslega frelsi áSur langt líSur. Hin
félagslega byrSi ánauSarinnar er aS
verSa fyrirvinnunum um megn. Hin
árlegu útgjöld nema alt aS £5 á
hvert nef. Inntektir hvers erfiSis-
manns eru aS jafnaÖi £60—80 á
ári, eSa um £250 á hverja fjöl-
skyldu.
Barátta verkamannanna fyrir
samfélagslegu og þjóSlegu frelsi
hefir ágerst meS hverju ári, eink-
um þó eftir aS kommúnista flokkur-
inn var stofnaÖur áriS 1930. SkæS-
ar orustur hafa verið háðar undir
leiösögn hans; en sú alræmdasta var
skæran viS lögregluliS Reykjavík-
ur 9. nóv., 1932, þegar hinir atvinnu.
lausu unnu sigur. Ótti hinnar efri
stéttar hefir stöSugt ágerst, og jafn-
framt því aS vinna aS undirbúningi
til auÖræÖis (fascisma) virSist hún
hallast meira og meira á i»áSir hins
brezka auðvalds í sjálfsvarnarskyni.
Stjórnarbankinn og forráðamenn
sjávarútvegsins eru æ fastara og
fastara aS bindast þeim samráSum
viS brezka auÖvaldiS, á þann hátt,
sem frá þjóÖlegu sjónarmiSi mætti
vel nefnast landráS.
í tilefni af hinni þegnlegu og
stjórnarfarslegu ánauS, sem nú rík-
ir, og hinni yfirvofandi stríSshættu
framundan æskir verkamannastétt
íslands samhygSar og samvinnu
allra stéttarbræSra sinna (a united
front) gegn íslenzkum fascisma og
brezkum yfirráSum.
Hinir íslenzku auSvaldsmenn og
undirtyllur þeirra, halda því fram
aS til einskis væri fyrir ísland aS
gera tilraun til sjálfstæðis á stjcrn-
arfarslega og hagfræSilega vísu, því
þannig bylting mjmdi verSa til þess
að hinn brezki sjófloti tæki landiÖ
óSara herskildi.
Samt er. auðsætt aS eins og stjórn-
málin nú horfa viS í heiminum, yrði
erfitt og hættulegt fyrir brezk yfir-
völd aS ráSast á ísland i tilefni af
breyttri stjórnarsstefnu. Þó öflugt
sé, verður hið brezka auðvald aS
taka til greina friSarstefnu U.S.S.R.,
mótmæli annara stórvelcja og afstöSu
verkamannastéttarinnar í öllum
löndum.
Á hinn bóginn er það deginum
ljósara aS íslenzka þjóSin gaeti ekki
með vopnum variS hendur sínar
fyrir árásum hins brezka flota. I
baráttunni fyrir rétti sínum verSa
hinar undirokuSu stéttir Islands,
ennþá fremur en annara landa, aS
stóla á alsherjar samtök stéttar-
bræSra sinna um heim allan, en sér.
staklega á Stórbreíalandi.
Fullkominn sigur í baráttunni viS
hina íslenzku harSstjóra fæst eín-
ungis meS aSstoS og samhendní
hinnar brezku verkamannastétter.
Oldest European Discovery Against
Stomach Troubles and Rheumatism
Acclaimed Best by Latest Tests
Since 1799 thousands of people have regained their normal
health after years of suffering from stomach troubles of all
types, such as constipation, indigestion, gas, and sour stomach
which are the basic factors of such maladies as high blood
pressure, rheumatism, periodic headaches, pimples on face and
body, pains in the back, liver, kidney and bladder disorder,
cxhaustion, loss of sleep and appetite. Those sufferers have
not used any man-made injurious chemicals or drugs of any
kind; they have only used a remedy made by Nature. This
marvelous product grows on the highest mountain peaks,
where it absorbs all the healing elements and vitamins from
the sun to aid HUMANITY in distress.
It is composed of 19 kinds of natural leaves, seeds, berries and
flowers scientifically and proportionately mixed and is known
as LION CROSS HERB TEA.
LION CROSS HERB TEA tastes delicious, acts wonderfully
upon your system, and is safe even for children. Prepare it
fresh like any ordinary tea and drink a glassful once a day,
hot or cold.
A one dollar treatment accomplishes WONDERS; makes you
look and feel like new born. If you are not as yet familiar
with the beneficial effects of this natural remedy LION
CROSS HERB TEA try it at once and convince yourself. If
not satisfactory money refunded to you. Also in tablet form.
Try it and convince yourself with our money-back guarantee.
One week treamnent $1.00 Six weeks treatment $5.00
In order to avoid mistakes in getting the genuine LION
CROSS HERB TEA, please fill out the attached coupon.
Lio-Pharmacy, Dept. 9875.
1180 Second Ave.,
N. Y. City, N. Y.
Gentlemen:
Enciosed find $...... for which please send me
treatments of the famous LION CROSS HERB TEA.
NAME .........................................
ADDRESS ......................................
CITY .................... STATE ..............
Erum vér að vinna
eða tapa ?
Eftir S. S. C.
Eg tek þaS fram nú þegar, aS eg
ætla mér ekki aS gefa ákvæSis svar
upp á þessa spurningu, en þaS virÖ-
ist ekki úr vegi aS athuga gaumgæfi-
lega alt ástand vort, sem komnir er-
um frá íslandi, og höfum látiS gróS_
ursetjast í andlegum og efnislegum
jarövegi hér.
Höfum vér grætt eSa höfum vér
tapaÖ við flutninginn?
Töku,m andlegu hliSina.
ÞaS er vitanlegt, aS flestir þeir,
sem fluttust hingaS á fyrri árum
voru óskólagengnir menn, eins og
þaS prS er nú skiliÖ; lesandi og
skrifandi flestir og ekki meir. ÞaÖ
voru engir alþýðuskólar þá til á Is-
landi, eins og nú gerist; urSu menn
því aS fara algerlega á mis viS þau
hlunnindi.
Voru nokkrir þeirra andlegir kost-
ir fyrir hendi, sem gátu bætt upp
tap hinnar almennu skólamentunar ?
Víst viröist þaS svo, þvi þegar
komiS er til þessa lands, reynast ís-
lenzkir menn borgarar ekki síSri
þeim, sem voru hér fyrir, og þeim
sem höfSu alist upp viS almenna
uppfræSslu.
ÞaS er alls engin ráSgáta af hvaSa
rót var runninn andlegur styrkur,
sem kom fram hjá mönnum, þegar
komið var hingað til lands.1 Þetta
er augljóst öllum, sem voru aldir upp
viS þá næringu, og þeim sem þekkja
til hennar.
Það er ekki þar með sagt, aS sögu-
hetjurnar séu ætíð þaS sem sagt er,
en myndir þeirra eru virkilegar og
lífrænar og atburðirnir teknir bein-
línis út úr ævarandi, sí-endurtekn-
um viÖburÖa straumi lífsins. Les-
arinn dregst óafvitandi inn í hring-
iðu sorgar og gleSi; styrjaldar Iífs
og dauða, sigurs og undanhalds, falls
eða frelsis.
Svo sterk voru áhrifin, aS þau
læstu sig inn í instu fylgsni hjart-
ans og hugrenninga. Þau sköpuðu
hugrekki og þrautseigju í daglegum
athöfnum og drauma um nætur.
Menn léku söguhetjurnar í hugan-
um og fóru aS dæmi þeirra í stói-
ræSum, eða þegar við ofurefli var
aÖ etja.
ÞaS er hægt aS setja fram í fáum
orSiim kjarnann, sem s%ur yr, ir
og ljóS hafa aS geyma; miðdepil
þeirrar kenningar, sem er brýnt íyr..
ir mönnum sýknt og heilagt:
“ÞaS er göfugra aS falla meS
hreysti, en lifa meÖ skömm.” Líf
og kraftar er góS gjöf, en þó svo
bezt, aS manndómur sé með, “Hal-
ur lifaS hefir nóg hver, sá föður-
landi dó,” segir Bjarni Thoraren-
sen. ÞaS sem tekiS er fram hér af
skáldinu, getur átt viÖ undir ótal
kringumstæSum.
Hvert sérstakt líf verSur ekki
mælt eftir því hve margir eru æfi-
dagarnir, heldur fer réttmæti þess
eftir því hvernig á er haldiÖ. Fól
og ættlerar eru þeir, sem liggja í
öskustónni, þaS er aS segja þeir,
sem ávalt liggja á liði sínu og sýna
ekki atorku í neinu, og hafa engan
metnaÖ á aÖ sýna manndóm sinn.
“Heldur vil eg kenna til og lifa.
Og þótt nokkurt andstreymi bíSi,
en liggja eins og leggur upp í vörSu.”
—J. Hallgrímsson.
Rímurnar og íslenzk ljóðagerS
yfirleitt sýnir hve sterkum tökum
sagnleg áhrif náðu á hugum manna.
Mætti nefna, ásamt öSru, FriSþjófs-
sögu í ljóðum; þótt kveÖin utan-
lands, er þó sagan í fullu samræmi
viS forn-íslenzkan hugsunarhátt.
Búningur ljóða þessara er svo list-
samlegur, að eg get naumast ímynd-
aS mér aS nokkur þjóð muni nokk-
urn tíma eignast fegurri hetjuljóð.
Eins og skáldlegur frágangur er
á kvæðunum, svo eru lögin þýð og
samstilt kvæSunum, aS þaS hvort-
tveggte skapar sameiginlega snild.
Enda voru ljóð þessi sungin alrnent
og ef til vill er það gert enn. Kunni
margur “Friðþjóf” utanbókar1 og
lögin lærðu menn hver af öSrum.
f hinum fornu sögum og ljóSum
fundu menn fölskvalausa fyrirmynd
hugprýði og mannkosta, sem hug-
urinn feldi sig viS; fyrirmynd þessa
færðu menn sér trúlega í nyt í dag-
legum athöfnum, verða aldrei mæld
né tölum talin þau heillavænlegu á-
hrif, sem hinar fornu bókmentir
höfðu á hugi manna, •
Þá eru og áhrif islenzkrar náttúru
og veSurbrigða.
FegurS er mikil, en íslenzk nátt-
úra líður alls enga meðalmensku;
menn verða annað hvort aS gefast
upp fyrir stríðleika hennar eða buga
þá; reynast duglausir menn eSa dug-
andi. ,
Eg þekki engan skóla, sem frem-
m stælír þrek manna eða eflir útsjón