Lögberg - 20.02.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 20. FEBRGAR 1936
ILogberg
Gefiö út hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS L/IMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO t3.00 um árið—Borgist lyrirlram
The “Lögberg” Is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Hagalagðar
Féíag það hér í borg, er Wednesday
Morning Musicale nefnist, hélt hina vikulegu
hljómleika og fræðslusamkomu sína á Fort
Garry hótelinu, milli klukkan ellefu og tólf
fvrir hádegi á miðvikudaginn þann 12. yfir-
standandi mánaðar; var þar allmargt manna
samankomið. Ritstjóri þessa blaðs átti því
láni að fagna, að vera gestur fyrgreinds fé-
lags þessa eftirminnilegu stund.
Samkoma þessi hófst með skipulegu og
íturhugsuðu erindi, er Islendingavinurinn
góðkunni, prófessor Watson Kirkconnell
flutti, um andlegt menningarframlag þeirra
hinna ýmsu og mismunandi þjóðflokka af
óbrezkum uppruna, er land þetta byggja.
Taldi hann Islendinga bera höfuð og herðar
yfir þá alla í ljóðagerð og annari ritmensku;
las hann upp máli sínu til stuðnings sýnis-
horn af þýðingum sínum úr Canadian Over-
tones, eftir Stephan G. Stephansson, Sig.
Júl. Jóhannesson, Gísla Jónsson, Guttorm
J. Guttormsson og ritstjóra þessa blaðs. Auk
þess las prófessorinn upp þýðingar á ljóðum
eftir Ungverja og Úkraníumenn, búetta í
þessu landi. Var hinn bezti rómur ger að
erindi fvrirlesarans.
Síðari hluti skemtiskrár var helgaður
hljómlistinni. Voru þar leiknar tíu tónsmíðar
eftir Manitoba tónskáld. Tvær þeirra voru
eftir Islendinga; þau Frank Thorolfson og
Agnesi Sigurðson. Bæði þessi lög, “Past-
orale” eftir Frank og “Cradle Song” eftir
Agnesi, báru glæsilegan vott um frumskap-
andi gáfu til tónsmíða; lag Franks léttflevgt
og hálýriskt, en vögguvísa Agnesar hljómnæm
og auðug að tilfinningu. Hvorutveggja lögin
samin fyrir fiðlu með slaghörpu meðspili.
Hér er um íhyglisverðan nýgróður að ræða í
lífi vestur-íslenzkrar æsku, er oss ber skylda
til að hlynna; og sem betur fer, er hans á-
bærilega vart á mörgum fleiri sviðum.
líklegust eru til örlagaríkra atburða og var-
anlegra framtíðaráhrifa; fagna af alhuga
yfir sérhverju því, er að þeirra skilningi eyk-
ur á velfarnan þjóðarinnar og sæmd, en
hryggjast í hjarta yfir öllu, sem í gagnstæða
átt miðar. Blóðið rennur til skyldunnar enn
sem fvr.
Þó þessi ritgerð Einars Olgeirssonar
sýnist æði einhliða, og sé vonandi nokkuð
öfgakend, þá er megin inntak hennar þó slíkt,
og svo alvarlegt, að það hlýtur að vekja allan
almenning til umhugsunar um það, hvað í
raun og veru sé á seiði frelsi og fullveldi hinn-
ar íslenzku þjóðar viðvíkjandi.
Það, sem ensk blöð birta um Island, get-
ur hvorki verið íslenzkum blöðum né Islend-
ingum í heild, óviðkomandi.
MacKenzie King
MAÐURINN OG AFREKSVERK HANS.
Eftir John Lewis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
Þegar King kom aftur frá Chicago árið
1897, skrifaði hann allangar ritgerðir í blað-
ið “Toronto Mail and Empire.” Voru þær
aðallega til þess að sýna fram á að svo gæti
farið, ef ekki væru varnarráð í tíma tekin,
að sams konar örbirgðar- og óþrifahverfi
mynduðust í hinum stærri borgum Canada,
sem þá áttu sér stað í Chicago og víðar.
Lýsti hann all-greinilega ásigkomulagi
hinna svokölluðu útlendinga í Toronto; léleg-
um húsakynnum verkafólksins og því hvernig
verksmiðjueigendur níddust á vinnulýðnum
með löngum og hörðum vinnutíma og lágu
kaupi.
Skynsemisgyðjan
stígur niður til mannheima.
Enginn mun vera svo fróður að
geta sagt hve langt er síðan að Skyn.
semi og Heimska byrjuðu að ýtast á
og elda grátt sman, og bera sakir
hvor á aðra. Sá leikur mun halda
áfram svo lengi sem nógu mörgum
er á að skipa úr beggja liði. Mér
skilst heimskan einna líkust húðar-
bykkju, sem er ram-vixluð á öllum
fótum, en ótrúlega seig, ef til vill
ódrepandi.
Sögurnar segja að guðirnir hafi
ekki ætið látið ]>ennan leik, sem
nefndur var með öllu afskiftalaus-
an. Eg tek efni i þessa grein að
nokkru leyti úr gamalli smásögu,
meir til gamans heldur en til fróð-
leiks. Eins og kunnugt er dýrkuðu
forn-Rómverjar marga guði, þar á
meðal guðinn Júppíter, og bygðu
honum mjög veglegt hof á svo-
nefndri Kapítól-hæð. Urn þetta hof
segir Sigurður Breiðfjörð í Núma-
rímum meðal annars þetta:
Hér á stendur hofið mesta
helgað föður Júppiter,
hygging kend með fegurð flesta,
flóða röðuls geisla ber,
Júppíter vildi víst sýna mönnun-
um mátt sinn og ráðsnild, með þvi
að senda nokkrar gyðjur ofan á
jarðríkið. Ekki man eg hvað marg
ar þær voru; en í fararbroddi var
skynsemisgyðjan, því hennar starf
hlaut að vera hæði háleitt og veg-

Verzlunarmentun
Oumflýanleg nú á tímum!
Vaknandi viðskiftalíf krefst vaxandi vinnukrafts. Við-
skiftavenjur nútímans krefjast sérþekkingar á öllum
sviðum. Þessvegna er verzlunarmentun blátt áfram
óumflýjanleg. Enda er nú svo komið^. að verzlunar-
skólanám er talið óhjákvæmilegt skilyrði fyrir atvinnu
við skrifstofu- og verzlunarstörf.
UNGIR PILTAR og UNGAR STÚLKUR, sem ætla
sér að ganga á verzlunarskóla (Business College) í
Winnipeg, ættu að spyrjast fyrir á skrifstofu Lög-
bergs; það verður þeim til drjúgra hagsmuna.
Komið inn á skrifstofuna, eða skrifið
The Columbia Press Limited
TORONTO og SARGENT, WINNIPEG
Og King lét sér ekki nægja getgátur ein- j legt og þjóðunum ómissandi, ef vel
II.
Á miðvikudagskvöldið þann 12. þ. m., var
haldinn skemtifundur á Royal Alexandra hó-
telinu í þeim félagsskap, er kalla má á ís-
lenzku “Skálda og ljóðvinafélag Manitoba-
fylkis. ” Prófessor Watson Kirkconnell hafði
stuðlað svo til, að lesin yrði upp á fundinum
sýniShorn nokkur úr Canadian Overtones,
þar á meðal kvæðið Sumarlok (At Close of
Summer) eftir ritstjóra þessa blaðs, er var
gestur félagsins þetta kvöld. Lesið var upp á
fundi þessum heilmikið af ljóðum, og urðu
þau öll að hafa verið ort í Manitoba; Made-
in-Manitoba-Products, eins og “business”-
mennirnir okkar kalla það þegar þeir auglýsa
framleiðslu sína.—
Vera má að ýmsir ætli að hér sé ekki um
auðugan garð að gresja viðvíkjandi ljóða-
gerð; þess enda tæpast að vænta, þar sem um
jafnt ungt mannfélag er að ræða sem það, er
Vesturfylkin byggir; þó voru sum kvæðin,
sem lesin voru upp á þessum vingjarnlega
fundin, hreint og beint lýriskar perlur, sam-
boðnar hvaða þjóðfélagi sem er: má þar vitna
í tvö slík eftir Mrs. Irene Chapman-Benson,
gáfaða og yfirlætislausa Winnipeg-konu, er
hún sjálf las. Flest þessara kvæða voru eftir
höfunda af hinum brezka stofni.
Það geta ekki allir þeir, sem yrkja orðið
stórskáld. En margir geta alveg vafalaust
ort betur en þeir gera, kasti þeir ekki til þess
höndunum. Hreint ekki svo fá þeirra kvæða,
sem lesin voru á kvöldskemtun þessari báru
vott um virðingarverða sjálfsrækt og spá
góðu um framtíð höfunda þeirra, er hlut áttu
að máli.
III.
Birt er á öðrum stað hér í blaðinu næsta
íhvglisverð ritgerð, er nefnist “ísland og hin
brezka auðvaldsstefna,” eftir Einar Olgeirs-
son. Ritgerð þessi birtist í tímaritinu
“Labour Monthly” sem gefið er út á Eng-
landi, en þýðingin er eftir Pál Bjarnason,
skáld, sem heima á í Vancouverborg, er læt-
ur fylgja henni úr hlaði nokkur formálsorð.—
Fjölda mörgum íslendingum hér í álfu,
er það blátt áfram heilög ástríða, að fylgjast
raeð og láta sér ant um andlega og efnalega
afkomu stofnþjóðarinnar á Fróni; þeir láta
sér það engan veginn í léttu rúmi liggja hvert
stefnir í þeim meginmálum þjóðarinnar, er
ar né umsagnir annara í þessu atriði. Hann
vissi það að sjón er sögu ríkari og tók sig því
til og gekk-hús úr húsi til þess að skoða heim-
ili þessara olnbogabarna með eigin augum og
kvnnast kringumstæðum þess.
Sannfærðist hann þá og þar um það, sem
hann hafði hugmynd um áður, að meðferð
þessa fólks var óforsvaranleg í siðuðu landi.
Hann fann það t. d. að einkennisbúningar
póstþjóna voru biinir til samkvæmt samningi
við póststjórnina í Canada, og þeir sem að því
unnu voru bókstaflega sveltir. Svo lítið var
einni konu borgað, sem við þetta vann, að
honum ofbauð. Hann talaði sjálfur við kon-
una, svo ]>að fór engra annara á milli. Tók
hann mál hennar til athugunar sérstaklega
(sem dæmi) skýrði það fyrir póstmálaráð-
herra, Sir William Mulock, og lagði það til
að allir vinnusamningar við stjórnarstörf
skyldu þeim reglum háðir að ákveðið lág-
mark launa væri tiltekið, og lægra mætti eng-
inn borga. Sömuleiðis að öll verkstæði þar
sem þessi verk væru unnin skyldu opin til
skoðunar og eftirlits, og í ]>riðja lagi, að eng-
inn, sem samning hefði við stjórnina, mætti
gera aukasamning við neinn annan, sem liefði
það í för með sér að fólkið sem að verkinu
ynni fengi lægra kaup.
Tveimur dögum eftir ]>etta samtal við
póstmálaráðherrann fékk King tilkynningu
frá Ottawa um það, að rannsóknarnefnd væri
skipuð til þess að komast eftir kjörum þeirra
sem ynnu að tilbúningi á einkennisbúningi
póstþjóna, hermanna og lögreglumanna.
Rannsóknin leiddi það í ljós að King
hafði skýrt rétt og satt frá í kærum sínum.
Konur og stúlkur urðu að vinna óheyrilega
lengi og í verkstæðum svo óheilnæmum, að
lífi og heilsu var hætta búin, en þær fengu
sumar ekki nema þrjú eða fjögur cent fyrir
klukkutíma vinnu: eða þrjátíu til fjörutíu
cent fyrir tíu tíma vinnu.
Sumir þeirra, sem samning höfðu við
stjórnina og svona fóru með vinnufólk sitt
höfðu 100% ágóða af verkinu.
Eftir nokkurn tíma bar Sir William
Mulock upp frumvarp í þinginu, þar sem það
var ákveðið að öll vinna fvrir st jórnina skyldi
borguð sanngjörnu verði.
Þetta starf Kings leiddi til þess að stofn-
uð var verkamáladeild af hálfu stjórnarinn-
ar í Canada og var hann sá er mest vann að
undirbúningi hennar og framkvæmdum.
King hélt enn þá áfram námi sínu og fór
á ný til Chicago; hlaut hann nú námsverðlaun
er gerðu honum það fært að fara til Harvard
háskólans. Þar fékk hann önnur verðlaun,
sem voru ferðastyrkur til Evrópu. Fór hann
þá til E,nglands, Þýzkalands, í’’rakklands og
ítalíu. Þetta var árið 1899, og dvaldi hann
nokkurn tíma í hverju þessara landa, sérstak-
lega til þess að kynna sér þjóðfélagslíf og
kjör vinnulýðsins.
Á meðan hann dvaldi í Englandi, fór
hann eins að og hann hafði gert í Chicago,
var lengst af í Lundúnaborg og kyntist per-
sónulega kjörum verkafólksins. Heitir sú
stofnun “Passmore Edwards”, sem hann
dvaldi á; mjög svipuð hinni, sem hann valdi
sér í Chicago.—(Framh.)
átti að fara. Gyðjan hafÖi i fórum
sínum kassa ekki fyrirferÖar mik-
inn; hann var fullur af skynsemi,
°g fylgdi honum sú náttúra fyrir
tilkomu kraftarins að hann gat al lrei
tæmst, hvað mikið sem úr honurii
var ausið.
Þegar svo gyðjan kom niður í
inanuíh ;ma og sá þav menn og kcn-
ur í margvíslegu ásigkomulagi, hóf
hún mál sitt á þessa leið: “Góðu
menn og konur, eg er hingað kom-
in til þess að auðga mennina að
skynsemi. Veitið henni móttöku í
fbc
ar og þér er bezt að kaupa í tima.”
Þá rann konunni í skap. “Kemurðu
til þess að bjóða mér skynsemi?
Vilt þú, kerlingar álkan þín, segja að
eg sé heimsk.” “Eg er að bjóða þér
skynsemi til þess að þú þurfir ekki
að segja að þú sért heimsk, og í
þessu húsi er hlutunum vel fyrir
komið og fátt mun vanta hér nema
skynsemi.” Þá reiddist konan fyrir
alvöru og skipaði henni út; greip af
sér klossann og reiddi til höggs.
Gyðjan hröklaðist út, en konan
skaut klossanum á eftir henni, en
misti marks, og sagði að hún mætti
fara norður og niður.
Fólkinu gekk illa að skilja
hvað þessi boðskapur átti að þýða.
Skynsemi, það er vara, sem hér er
ekki algeng; ætli flest gangi ekki
sinn vanaveg án hennar. Og hver
sá til annars og gaut augum í ráða-
leysi, en keyptu enga skynsemi.
Hvernig var nú skynsemisgyðjan
á sig komin ? Hún var vel vaxin,
björt álitum, hárið bæði mikið og
fagurt, framkoman hrein og prúð.
augun fögur og djúp, auk þess sem
talið er, var þrent, sem rann saman
i eitt í svip gyðjunnar. Það var
miskunnsemi, gáfur og tign, sem
aldrei mundi taka breytingu um
endalausar aldaraðir. Margir menn
og konur litu hana með aðdáun og
Iotningu, ekki sízt það fólk, sem
kallað er að standi ekki hátt í mann-
félagsstiganum.
Gyðjan hélt áfram gegnum fólks.
strauminn og bauð að selja skynsemi
hverjum sem hafa vildi. Víðast var
því tekið með sköllum og hlátrum og
fyrirlitningu. Hvað höfum við að
gera með þetta sem hún kallar skyn.
semi, og segir að öllum sé nauðsyn-
leg ? Ekki mikið !
Eeið gyðjunnar lá gegnum skraut.
Iega borg, þar sem alt iðaði af fjöri
og lifi og bauð þeim, sem á vegi
hennar urðu skynsemi. “Þið munuð
aldrei iðrast þess þótt þið kaupið
af mér skynsemi, hún er þó æfinlega
þess virði að þið fleygið á burt
heimskunni en takið skynsemina í
staðinn.” “Við viljum ekki hlusta
á þetta tal þitt, þeð er rugl.”
Svo fór gyðjan frá húsi til húss.
Fregnin hafði flogið um borgina,
hvað um væri að vera. Víða komu
höfuð út um dyr og glugga, rr.eð
háðbros á vörum, þegar þeim var
boðin skynsemi. “Farðu með þína
skynsemi, hún á ekkert erindi hing-
að.”
Loksins kom gyðjan að stóru og
allvel bygðu húsi; hún stanzaði á
tröppunum og heyrði innan úr hús-
inu að konan var að jagast við bónda
sinn. Gyðjan gekk til hennar ó-
feimin og mælti: “Heyrðu kona góð,
viltu ekki kaupa af mér skynsemi,
eg sé og heyri að þú þarfnast henn-
Þegar Gyðjan kom út á götuna,
tók ekki betra við; þá var kallað á
eftir henni og sagt: “Stanzaðu ! Þú 'lsl'
ert þarna með kassa, það verður að
leggja toll á hann: hvað hefir hann
að geyma?” “Hann er fullur af
skynsemi,” sagði gyðjan. Maður-
inn varð hugsi litla stund, en segir
fékst við
dag, á morgun getur það orðið um|svo: “Eg fékst viS kauPmensku
seinan. Fólkinu sekk illa að skiba nokkur ár’ en er nú búinn aÖ vera
tollheimtumaður um 30 ár, og eg
verð að segja það með raupi og öllu
saman, að þennan varning, sem þú
nefnir skynsemi hefi eg ekki heyrt
nefndan; hún á hér ekki heima í
þessari borg. Kassan tek eg af þér
og afhendi yfirvöldunum; seinna
verður skorið úr því með dómi
hvernig með kassann skal farið.”
Og þar skildi með þeim.
frá hærri stöðum, skal settur undir
innsigli ríkisins og geymdur í stál-
slegnum öryggisskáp svo sterkum,
að fjölkyngi og galdrar jafnaðar-
manna og atvinnuleysingja fái þar
engu um þokað, því þaðan er ills
von. Það skal tekið fram að mestu
auðmenn og valdhafar hafa til um-
ráða svo mikla skynsemi að rikinu
og málum þess er fyllilega borgið.
Það er hvorki ráðlegt, viturlegt né
óhult að smærri borgarar, bændur
og búalýður komist af stað að afla
sér nýrrar skynsemi, heldur skulu
þeir, ef snurða hleypur á þráðinn,
vera fljótir að snúa sér til æðri
stéttanna. Þar skal greitt úr öllum
vandamálum, með skynsemi og rétt-
Nú var þessi merkilegi kassi fyr-
irhafnarlaust kominn til yfirvald-
anna. Þá var stefnt saman dómur-
um, peninga-kóngum, stóreigna-
mönnum og yfirmönnum ábyrgðar-
og okurfélaga, er sátu lengi á rök-
stólum til þess að ráða fram úr
þessu vandamáli. Eftir langt þref
og bollaleggingar var loks dómur
kveðinn upp í málinu, með hinum
alkunnu formálsorðum:
Því dæmist rétt að vera: Þessi ó-
tæmandi skynsemiskassi, sem kom-
inn er hingað niður i okkar hendur
Það er sagt þegar skynsemisgyðj.
an frétti þennan dóm, hafi henni
orðið þessi orð á munni: “Einhvern-
tíma rennur upp sá dagur, að skáp-
urinn verður brotinn og innihald
kassans notað í þarfir öreiganna og
þeirra, sem illa eru staddir á marg- .
víslegan hátt.”
12. febrúar, 1936.
Sveinn gamli.
Bókfregn
The Earliest Norwegian Laws.
Translated by Lawrence M.
Larson. University Press. New
York, 1935.
“Lög hvers kynflokks gefa kann-
ske gleggri skilning á hans andlega
þroskastigi, heldur en flest eða öll
önnur skilríki, sem geymst hafa frá
löngn liðnum öldum. Þó þau fyrst
og fremst sýni siðferðilegan þroska
þeirra, sem að þeim standa, þá snerta
þau þó hin margvíslegu sambönd
fólksins i þeim löndum, eða lands-
hlutum, sem lögin ná til og gefa þ'. í
býsna ljósa hugmynd um þjóðfé-
lagslífið í heild.”
Þannig farast þýðandanum orð í
Protect Your Eyes
From “SnowGlare
91
ORD1NARY
WHJTE
CRUX1TE
NATURAL
Prepare for strong sunlight, striking up from the snow till it
makes you blink unseeingly. It’s hard on your eyes — at the
time, and afterwards. Try “Cruxite Lenses” in your glasses.
Yes, they are colored to help eliminate glare, but natural-colored
so that they blend with skin tones — even less noticeable than
ordinary lenses.
—Optical Parlors, Fourth Floor, South.
<*'T. EATON C9.
LIMITED