Lögberg - 26.03.1936, Blaðsíða 6
6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. MARZ 1936.
Mannorðsdómur
Eftir Johanne Vogt.
En þetta var nú aðeins ytra gerfið. Það
sem hún aðallega hugsaði um var það, hvað
fyrir hana mundi koma við þetta heimboð.
Hún hafði óljósan grun um að eitthvað nýtt,
eitthvað óþekt væri í aðsigi, og að hið dular-
*'fulla, draumkenda afl, sem valdið hefði henni
óróa um undanfarinn tíma, mundi nú koma
í ljós og sú gáta yrði ráðin, en svo fleygði
hún þessum hugsunum inn í myrkrið, þar sem
þær áttu heima, og fór að hugsa um annað
skemtilegra, útiveruna að vetrinum til í sveit-
inni. og ísinn á vötnum og ám, sléttan og
sterkan, og svo rökkrin inni í stofunum við
nægan hita og fjörugar og gamansamar sam-
ræður, hljóðfæraslátt og söng.
Hún lét aftur augun, sveif inn á draum-
lanoið hálfvakandi og hálfsvfandi og að síð-
ustu sofnaði hún fast.
Hún þaut á fætur þegar klefadyrnar voru
opnaðar og inn leit djarflegt andlit.
“Ertu þarna? Eg hefi leitað alstaðar að
þér, hélt þú hefðir ekki komið. Komdu, flýttu
þér, þetta er seinasta mínútan.”
Hún greip farangur sinn og þaut út og í
sama bili var blásið til burtfarar.
“Velkomin, kæra Ella,” sagði Petra, sem
útvegað haf'ði burðarmann. “Varstu sofn-
uð?”
“ Já, steinsofnuð. Eg skammast mín; án
þinnar hjálpar hefði eg farið til Hamars í
stað Eiðsgarða. Eg skil ekki hvers vegna eg
sofriaði, en náttúran er sterkari en viljinn. ”
“Komdu með mér. Stella er við girðing-
una og Toriníus hjá henni. Koffortið kemur
bráðum. Fáðu mér töskuna og sjalið. Svona,
nú er það gott.”
Rússneskur breiðsleði með * órólegum
hesti fyrir beið þeirra hinsvegar við girðing-
una. Petra lagði sjalið í kjöltu sína, alt gekk
með hraða miklum — svipusmellur og Stella
þaut af stað eins og eimreiðin væri á hælum
hennar.
“Er hún ekki falleg?” sagði Petra, þeg-
ar hún hljóp hægara. ‘ ‘ Eg verð að kynna þér
hana. Pabbi hefir alið hana upp og þetta er
fyrsta árið sem verið er að temja hana. Sjáðu
fótatakið, hvað það er lipurt og fallegt. Hún
er uppáhaldsgoð okkar pabba, og þú mátt ekki
gleyma að hrósa henn við hann. Þá kemstu
strax inn undir hjá honum.”
“Já, en eg þekki svo lítið til hesta — er
nærri hrædd við þá.”
“Hrædd við þá? Rugl. ”
“ Já, er það svo undarlegt? Jafn stórar
skepnur, og ef þær fælast þá er lífið í hættu.”
“Það er nú svo oft í hættu. Þú varst ó-
hult í járnbrautarvagninum — svafst rólega
—var það ekki? Hugsaðir ekki um neinar
ófarir ?”
“Nei, það gerði eg raunar ekki, en svo
eru það gáfur mannsandans sem stjórna hon-
um, en fælinn hest getur naumast nokkur
mannshönd þvingað. Eri sleppum þessu.
Hvernig líður þér, Petra? Það er svo skemti-
legt að heimsækja þig. ”
“ Já, og eg er svo glöð. Eg er upp með
mér af því, að kynna heimilisfólkinu nýju
vinstúlkuna mína.”
“Nei, nei. Þú hefir líklega ekki hrósað
mér of mikið, þá verða áhrifin alveg gagn-
stæð.”
“Það þekki eg alls ekki, ” svaraði Petra
önug. “Heima bera þeir fult traust til álits
míns.”
“Eg vona þeir dragi níutíu hundruðustu
frá,” sagði Ella brosandi. “Þú ert ein af
þessum áhrifamiklu persónum sem oft skjátl-
ast.”
“Alls ekki. Að minsta kosti ekki að þessu
sinni.”
“En segðu mér nú hverja eg finn á heim-
ili þínu. Þú hefir ekki minst á það í bréfum
þínum, en eg verð að tileinka mér þekkingu,
áður en eg legg út í leiðangurinn. ’ ’
“Já, fvrst er nú heimilisfólkið. Pabbi,
ungfrú Ödegaard, ráðskona og þín trygga
vinstúlka Petra. Svo er nú elzti bróðir minn,
Victor, læknir og nú aðstoðarlæknir við spítal-
ann, hann hefir aldrei séð þitt fallega andlit.”
“En eg hefi séð hann og þekki hann. ”
“Svo er bróðir minn númer tvö, Jón,
kátur drengur, sem er að læra læknisfræði, og
loks vinur elzta bróður míns, kandídat Ras-
mus Frich. Hann segist þekkja þig lítið eitt.”
“FJr kandídat Frich hér?” spurði Elín
gremjulega. ‘ ‘ Eg hefi aldrei heyrt þig minn-
ast á hann. ”
“Ekki? Jú, jú. Hann hefir síðustu ár-
in dvalið hér þegar hann hefir átt frí frá
skóla, og er sérstakur vinur minn.”
“Einmitt það.”
“Hvaðan þekkir þú hann, Ella?”
“Frá danssamkomum. Aðeins lauslega
samt. Nú — eru fleiri enn?”
“ Já, undirkennari Prahl frá Kóngsbergi.
Vinur þinnar fjölskyldu. En eg hefi ekki lát-
ið hann vita að þín væri von. Ella, nú sérðu
þakið bak við stóru poplana. Sýslumanns-
liúsið. er meðal elztu bygginga í landinu. Elli-
legt að utan, en viðfeldið og snoturt að innan.
Ó, mér þykir vænt um það.”
Nú sneri sleðinn inn á annan veg og þaut
gegnum girðingarhliðið heim að veggsvölum
hússins.
Dyrnar voru opnaðar og gamall, grá-
hærður, býsna þrekinn maður, ásamt hárri
og grannri konu, kom út og bauð gestinn vel-
kominn.
“Þetta er pabbi — og þetta er Elín, fé-
lagssystir mín frá Valders heilnæmisskálan-
um í sumar.”
“Velkomin, kæra ungfrú — þér hafið
sannarlega fallegt andlit. — Nú — hvernig
lízt yður á unga hestinn, sem Petra vildi
endilega nota? Eg vona að hann hafi hagað
sér vel?’V #
“Já? það gerði hann,” sagði Elín bros-
andi. “Hann hljóp eins hart og hann gat.
Hann er Ijómandi falleg skepna, en að öðru
leyti er eg hrædd við unga hesta — eg get
ekki chilið það.”
“Alveg eins og eg,” sagði ungfrú Öde-
gaard. “En komið þið nú inn.”
“Við förum beina leið upp í hvíta her-
bergið, jómfrú, og komum svo ofan. Ella vill
eflaust snyrta sig dálítið, eins og þér skiljið.”
“Já, gerið þið það, svo sendi eg súkku-
laðið upp til ykkar. Þið þurfið víst að spjalla
saman. Hér er heldur enginn heima fýrri
hluta dags.”
Báðar ungu stúlkurnar hlupu upp breiða
stigann og inn í viðfeldið og stórt herbergi
með góðum húsmunum, þar sem sólin skein
inn um gluggann.
“En hvað hér er þokkalegt, hlýtt og
gott. ’ ’
“ Já, steikjandi heitt, Ella. Vinnukonurn-
ar kunna aldrei að tempra hitann. Hér átt þú
að vera, Ella; mitt herbergi er niðri en eg er
ekki lengi að hlaupa upp stigann til þín.”
Elín fór að fara úr ferðafötunum og
vefja sjölin saman.
“Eg sé að þér muni ekki hafa orðið kalt
—en þau ósköp af ferðafatnaði. ”
“ Já, mamma er svo hrædd um mig, einka-
barnið sitt. Til þess að gleðja hana, tek eg
alt af meira með mér, en eg þarf — nema þeg-
ar eg fylgi mínum eigin vilja — með ferða-
töskuna á bakinu eins og í sumar—manstu?”
“Hvort eg man það? Mér hefir aldrei
liðið betur en í Valders. Frjáls og óháð, í
stað þess að steikjast hér á sléttunum og vera
gestgjafi alheims ferðalanga.”
“Kallarðu þetta sléttur, hér eru fögur
fjöll í kring. Eg mundi kunna vel við mig í
sveit, það er eg viss unj.”
“Þú — borgarbarnið ? Nei, einveran
mundi gera út af við þig. Það er með skömm
að eg get unað hér, sem er þó vön sveitalíf-
inu, þekki bændurna og er stundum læknir
þeirra. Mér þykir gaman að skottulækning-
um, en er jafnframt óróleg á sífeldu flugi aft-
ur og fram — samt sem áður—”
“Viltu heldur kjósa steingötuna og as-
faltið. Nei, þar hefir þú ekkert að gera.”
“Það held eg líka — aðvitað. Ella, eg
hleyp ofan og fer úr ferðafötunum, kem svo
aftur upp með súkkulaðið.”
Ella var að taka upp búningsskartið sitt,
en hætti alt í einu við það og starfið á gólfið.
Hún hrökk við, ofnhitinn var að verða óþol-
andi. Það var eina ráðið að opna dyrnar og
það gerði hún.
Um leið heyrði hún fótatak og háværar
mannaraddir. Hún stóð kyr bak við hurð-
ina, af því hún heyrði nafn sitt nefnt með
rðdd sem hún þekti.
Það voru þrír karlmenn, sem námu stað-
ar við stigann til að heyra endir sögunnar.
“----------ein af þessum æfðu daðurs-
drósurn frá höfuðborginni. Eg þekki einn —
vin minn — sem hún hefir eyðilagt með sínu
viðbjóðslega daðri, en nafn hans nefni eg ekki
hér: Ó, hún er fögur — silkifingur með katt-
arkló-----”
“Svei, svei. ”
* “Já, þú getur bölvað þér upp á það,
læknir, en nú ert það þú, sem á að veiða. Það
er eg viss um. Þú mátt gæta þín. ”
“Bg? Eri það rugl. Þú mátt vera ó-
hræddur um mig. Eg er gamall hermaður og
hefi verið í kúlnaregni áður. Eri það er ávalt
gott að fá aðvörun.”
“Hún er líklega farin að eldast — er má-
ske ófríð?” sagði þriðja röddin. “Þær ungu
þurfa líklega ekki að gera sig til.”
“Nei, falleg er hún, Jón minn góður, en
fölsk og undirförul eins og jarðálfur. Ó,
Tbsen þekkir þessar drósir — hann------”
“Við skulum halda áfram,” var sagt
hörkulega. “Þetta líkist rógi og vondri bak-
mælgi, Frich, en það er fyrirboðið á heimili
föður míns. Við skulum hreyfa okkur fyrir
dagverðinn, og vera við því búnir að mæta
þessari hættulegu persónu. Petra er annars
ekki vön að láta slíkar stúlkur töfra sig.”
‘ ‘ Ó, ungfrú Petra er svo óreglubundin í
skoðunum sínum. Hún er viðkvæm og ókunn
heiminum, hún—”
- Raddirnar heyrðust nú ekki lengrir —
útidyrnar voru opnaðar og svo skelt aftur,
Nokkur skref og Elín stóð við gluggann
bak við blæjuna. Hún sá þrjá menn, Frich,
læknirinn og einn enn, sem hún þekti ekki.
Þeir gengu hratt eftir stlgnum og hurfu inn í
skógargöngin.
Hún þaut aftur að dvrunum og lokaði
þeim. Andlitið var blóðrjótt og tár í augum.
“Heimurinn er vondur,” tautaði hún.
“En nú hefi eg náð í hornin á nautinu, og
takinu sleppi eg ekki. Nei, nei! Ó, en eg verð
að hugsa mig um. ”
Hún sat með hendur fyrir augum, en
tárin læddust út á milli fingranna og duttu
niður í kjöltu hennar.
Svo þaut hún á fætur, greip bréfahylkið
sitt og skrifaði á póstspjald með blýant þessi
orð:
“Kæra mamma!
Nýkomin hingað. Ferðin gekk vel. Var
alt af ein í klefanum alla leiðina. Petra sótti
mig á stöðina og faðir hennar bauð mig vel-
komna heima hjá sér. Fleiri hefi eg ekki séð.
Eg verð hér ekki marga daga; þrái að koma
heim.
Vertu sæl,
þín Ella.
P.S.—Það er satt — taktu úr skrifborð-
inu mínu—lykillinn er í saumaborðsskúffunni
—úr skúffunni til vinstri handar, u^nslag
merkt O—O. I því er geymt ögn af fagur-
1‘ræði, sem eg þarf að nota. Sendu mér það
með þessum pósti ásamt löngu bréfi frá þér —
það hlýtur margt að hafa borið við síðan eg
fór. ” '
Hún lét bréfið í umslag, skrifaði utan á
og fleygði því s^o á borðið.
Á sama augnabliki kom Petra inn með
súkkulaðið.
“Afsakaðu, E'lla — eg var lengur en eg
ætlaði, það var kona niðri, sem vildi fá að
tala við mig. En komdu nú og fáðu þér hlýj-
an sopa. Þeir eru farnir út bræðumir, svo
það er enginn niðri nema undirkennarinn. ”
“Er hann einsamall, vesalingurinn.
Hann er góður vinrir mömmu og minn, og
heimsækir okkur ávalt þegar hann kemur í
bæinn. Hann er guðfaðir minn, og það gleð-
ur mig að finna hann hér. ”
“ Já, hann verður hissa á að sjá þig hér.
En hvað þú ert rjóð, Ella. Þú hefir grátið?”
“Ó, eg er flón. Eg skrifaði mömmu fá-
ein orð og tárfeldi, en nú er það búið. Þú
sérð að eg á bágt með að vera að heiman.”
“Þú munt venjast því. Bræður mínir
eru svo viðfeldnir, og okkur líður svo vel um
jólin. Ef þú aðeins þolir tóbaksreyk — því
allir þessir karlmenn reykja svo voðalega.”
Ella var staðin upp. Hún opnaði glas,
helti úr því rósavatni á undirskál og baðaði
andlit sitt, hallaði höfðinu aftur á bak og
gerði alt, sem hún gat til þess að láta roðann
hverfa af andlitinu.
“Við skulum ljúka upp dyrunum út í
ganginn. Þernurnar ætla að steikja okkur
lifandi. ”
“Nei, nei, Ijúktu ekki upp,” sagði Ella
og hljóp tvö skref til dyra.
“En livað þú ert viðkvæm. Jæja, við
skulum þá sitja og spjalla saman, þá batnar
þetta.”
Stundu seinna sátu þær í stóra hornlegu-
bekknum í daglegu stofunni.
Beint á móti þeim sat sýslumaðurinn í
"ömlum, þægilegum hægindastól.. Hann var
myndarlegur maður, með grátt og hrokkið
hár, inneygður með loðnar brýr. Pípan hékk
í öðru munnvikinu og hlýlegt en ofurlítið
kýmið bros lék um varir hans, meðan hann
hlustaði á samtal stúlknanna og kennarans.
Kennarinn sat öfugt á stólnum og lagði
hendurnar á stólbakið; svarta, mikla hárið
hans lá niður á axlir. 1 æsku var hann álitinn
að vera fríður maður, og hann var það að
vmsu leyti enn. Augun voru döklc, góðleg og
gáfuleg, og alt hans viðmót alúðlegt, svo hann
var virtur og elskaður af öllum, sem þektu
hann.
Á skólanum gat, hann fyrirgefið alt, nema
ó«5ennindi, letin var fyrirgefanleg og smá-
hrekkir aðeins til skemtunar, sagði hann.
“Nei, að eg skyldi hitti þig hérna, Ella,
það er þó sannarlega ánægjulegt,. Eg hafði
enga hugmynd um að þið Petra væruð vin-
stúlkur. Þú hefir haldið því leyndu fyrir
mér. ’ ’
“Alls ekki. Eg hefi ekki talað við þig
síðan í vor, en við kyntumst fyrst í sumar,
við Petra. ”
“Ó, einmitt það. Já, þú ert á góðum stað
núna. Vilji nokkur gera þér eitthvað ilt, þá
skal eg vernda þig, telpa mín, því máttu
treysta.”
“Þökk fyrir guðfaðir. Eg er nú ein af
þessum stóru gæssaungum, sem passa sig
sjálfir.”
“Einmitt það. En eg þekki engan mun
á stórri og lítilli gæs. Finst þér betra að vera
stór gæs?”
“Nei, nú ertu slæmur, guðfaðir. Samt
sem áður þigg eg vernd þína; það getur skeð
að eg þurfi hennar.”
‘ ‘ Þá skalt þú finna heiðarlegan hermann
þar sem eg er. Því lofa eg. En nú eru frið-
samir tímar.”
“Finst þér þessir tímar svo óvanalega
friðsamir?” spurði sýslumaður.
“Bg átti nú aðallega við í tilliti til ungu
stúlkananna. Þær ganga óáreittar gegnum
heiminn í okkar kringumstæðum. En þarna
koma ungu mennirnir. Má eg kynna þér þá,
Ella?”
Ungu mennirnir hneigðu sig, liver fyrir
aftan annan, en þutu svo sinn út í hvert horn-
ið á stofunni. \
“Nei — en hvað þið eruð feimnir,” sagði
kennarinn undrandi. “Læknir, þetta er guð-
dóttir mín. Hefi eg ekki ástæðu til að vera
hreykinn af henni? Lítið þér á hana.”
Elín roðnaði og glampa brá fyrir í aug-
unum, sem spáði óveðri.
“Þökk fyrir, guðfaðir, en lofaðu mér nú
að vera í friði. Kunningsskapurinn mun koma
af sjálfu sér.”
“Er það ekki lengur viðeigandi að heils-
ast með handabandi?” sagði kennarinn.
“Jú, einn með allra fínustu siðunum,”
sagði Frich kandídat hlæjandi. “Hvernig
líður yður, ungfrú Kirkner?” Hann rétti
henni hendina, og hún honum sína.
“Þökk, mjög vel, ” sagði Elín kuidalega.
“Það er regluleg klakahönd, sem þér bjóðið.”
“Já, við höfum átt örðuga ferð til járn-
brautarstöðvarinnar í yðar þágu; við héldum
að þér kæmuð með miðdegislestinni. ”
“Nei, góði. Elín kom með hádegislest-
inni. Þú vissir það ])ó, Viktor,” sagði Petra.
“Eg hafði gleymt því,” sagði Viktor
kæruleysislega.
“Eru það aðeins smámunir, nú á tímum,
þegar ung og falleg stúlka kemur að heim-
sækja heimilið?” sagði kennarinn. “Hvernig
lítur þú á það, minn kæri Viktor?”
“Mér stendur alveg á sama hvaða skoðun
hann hefir, guðfaðir,” sagði Elín hlæjandi.
“Fáum við ekki að borða bráðum,
Petra?” spurði sýslumaður.
“Gerið þér svo vel, sýslumaður,” sagði
matreiðslukonan í dyrunum.
“Þá tek eg ungfrú Kirkner að borðinu,”
sagði sýslumaður um leið og hann rétti Ellu
arm sinn,“ og með því gabba eg kennarann.
Það er eins og hann hafi eignast yður ævar-
andi er það ekki?”
“ Jú, því sem næst. Hann er einn af beztu
vinum mömmu minnar og mér hefir verið
kent að láta mér þykja vænt um hann.”
“Fallega sagt, telpa mín. Eg ætla nú að
setjast beint á móti þér, svo eg geti séð bless-
aða andlitið þitt. ”
“Ó, þessi gamli asni,” hvíslaði Frich að
Petru. “Eg get ekki liðið hann.”
Læknirinn settist hjá Ellu og brátt varð
samtalið all-fjörugt.
Ella sat þögul og borðaði súpuna.
Hún kunni ekki við þessa gamaldags
kurteisi kennarans, og vissi þess utan að
reynt hafði verið að fá skoðun ungu mann-
anna til að snúast móti sér.
“Vitið þér það, ungfrú, að við erum öll
boðin á danssamkomu hjá Börresen?” sagði
Frich.
“Nei.”
“Jú, þér er sérstaklega boðið þangað,
Ella,” sagði Petra.
“Mér? Já, eg þekki söninn — lautinant
Börresen — hefi kynst honum í bænum.”
“Eg er hrædd um þú skemtir þér ekki,”
sagði Petra. “Félagslífið í sveitunum hneig-
ist mjög mikið að flokkafélagsskap, og þá er
fremur óþægilegt að taka þátt í því.”
“Nei, stúlkurnar úr höfuðborginni eru
ekki í miklu áliti hér — ef þér skylduð nú
verða fyrir þeirri kvöl að sitja hjá, ungfrú?
Þér eruð ekki vanar því í borginni,” sagði
Frich, og gulum glampa brá fyrir í dökku
augunum hans.
“Nei, vinir mínir verja mig fyrir hinni
svonefndu kvöl,” svaraði Ella brosandi.
“Þykir yður gaman að dansa?” spurði
læknirinn og sneri hreinskilna andlitinu sínu
að henni.
“Já, mjög gaman. En eg er nú bráðum
í afturför með mín 22 ár. ”
“Væri eg stúlka, mundi eg aðeins dansa
næstu 2 eða 3 vetur,” sagði Frich. “Allir
kjósa heldur vorblómin í stað hinna fullþrosk-
uðu jurta.”
“Þér geðjast þá ekki að rósinni?” sagði
læknirinn grunsamlega.
“Ágætt,” hrópaði kennarinn, “þetta
voru lofsorð fyrir þig, Ella.”
“Ekki heid eg það, guðfaðir. Mér finst
loftið hérna ekki hagkvæmt fyrir lofsorð eða
gullhamra.”