Lögberg - 07.05.1936, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. MAÍ, 1936.
Lesgrillur
Sjónleikur eftir H. G.
(Leiksvið: setustofa, legubekkur,
bókaskápur, stólar, píanó.).
(Hjálmar kemur inn meÖ Heims-
kringlu í hendinni, hann er í vinnu-
fötum, þreytulegur á svip og í
hreyfingum, sezt á legubekkinn, set-
ur upp gleraugu, þreifar eftir tó-
baksdósunum, tekur i nefiíS).
(Kona hans kemur inn og segir) :
ÞurftuÖ þiö nú endilega að vinna
svona lengi fram' eftir á sumar-
daginn fyrsta ? Og eg var að búa
mig undir að hafa tillidag, eins og
á að vera á sumardaginn fyrsta.
Hjálmar: Við höfðum lofaö-
að ljúka þessu verki í dag. Svo
held eg við fáum nógar hvíldir, það
er ekki svo oft, sem maður nær i
handafvik á þessum dögum.
Konan: Eg held þið hefðuð
getað lokið við á morgun. Þú ert
ósköp þreytulegur, og svo geturðu
líklega ekkert söfið fyrir hósta eins
og í fyrrinótt.”
Hjálmar: Mér er að batna kvef ið.
Konan: Jæja, góði; eg ætla þá að
hafa kaffi seinna í kvöld. (Fer út).
(Hjálmar fer að lesa blaðið, les
um stund, leggur það frá sér bros-
andi, tekur það upp aftur, les upp-
hátt) : Hitt, að sá geti ekkert lært
af Heimskringlu, um Social Credit
eða annað, sem er á brjóstum Lög-
bergs, trúum vér vel. (Leggur frá
sér blaðið, hlær). Jæja, sjáum
Stebba! hann heldur sér láti betur
gamansemin heldur en rökfærslan.
(Hjálmar legst í bekkinn, tekur
blaðið, les um stund, sofnar, dreym-
ir. Draumurinn verður sýnilegur.
Leiksviðið opnast í baksýn, þar sér
inn á skrifstofu, öðru megin situr
aldraður maður við borð og skrif-
ar, hann er höfðinglegur á yfir-
bragð, með hæruskotið alskegg,
hefir gullspangargleraugu; neftó-
baksdósir úr silfri eru á borðinu:
fyrir stafni er langt skrifborð, með
ritvélum og fleiru, þar situr ung
stúlka og blaðar í skjölum. Hinum
megin í horni skrifstofunnar er
sjálfheldustóll, svo sem hér tíðkast
fyrir börn, og er borð framan á
stólnum' fyrir leikföngin. í stóln-
um situr drenghnokki, hann er
þveginn og strokinn, með stóran
bringudúk — slefuspeldi. Stóllinn
stendur svo utarlega á leiksviðinu að
drengurinn sézt eigi til fulls nema
þegar hann hallar sér áfram í stóln.
um; á bak við stólinn er autt svið,
sem sézt þó ekki frá áhorfenda-
bekkjum. Þaðan heyrist mannamál,
en engin orðaskil. Leikföng eru fest
á streng fyrir framan drenginn í
mátulegri fjarlægð svo hann geti
handleikið þau. Þar á meða! eru
tveir boltar, annar með mynd Ben-
netts en hinn með Aberharts. —
Maður kemur inn með tvær stórar
bækur undir hendi, hann er hvítur
fyrir hærum, brúskhærður, nokkuð
þungur á brún, og að öllu hinn
greppslegasti. Hann gengur snúð-
ugt inn að skrifborðinu og leggur
þar bækur sínar).
Stúlkan (lítur upp og segir) : Ti!
hvers ertu að koma með þessar
skruddur þínar hingað ?
Aðkomumaður: “Skruddur, húh!
(lítur yfir í hornið þar sem stóllinn
stendur). Ef þið læsuð Russell og
Nordal, gætuð þið ef til vill sagt
eitthvað, sem vit er í og þyrftuð
ekki að hafa tilvísunarmerkin í
Tribune fyrir lífakkeri. Ef eg væri
ritstjóri, mundi ekki blaðið verða
fylt með stólræðum. (Þegir um
stund; bætir svo við). Eg segi ykk.
ur bara, alt þetta trúarbragðatal og
skrif er úrelt. (Stutt þögn). Já blátt
áfrarn “obsolete”, “obsolete” segi eg
og það stendur!”
(Öldungurinn lítur upp, brosir,
segir ekki neitt, heldur áfram að
skrifa).
Rödd fullorðins manns úr horn-
inu þar sem drenghnokkinn situr:
Jæja, látum það svo vera en hvernig
líst þér á “sound money” stefnuna ?”
Aðkomumaður: “Úrelt, “obso-

i INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man
Akra, N. Dakota....
Árborg, Man
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota. ..
Bellingham, Wash....
Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis
Cavalier, N. Dak«ta..
Churchbridge, Sask.. .
Cypress River Man.. .
Dafoe, Sask J. G. Stephanson
j Edinburg, N. Dakota.
Elfros, Sask
Foam Lake, Sask ... J. J. Sveinbjörnsson
Garfiar, N. Dakota...
Gerald, Sask
Geysir, Man
1 Gimli, Man
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota ..
Hayland, P.O., Man.
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota. ...
! Hnausa, Man
Ivanhoe, Minn
Kandahar, Sask
Langruth, Man
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta
Minneota, Minn
Mountain, N. Dak. ... S. J. Hallgrimson
Mozart, Sask
Oak Point, Man A. J. Skagfeld
Oakview, Man
j Otto, Man
Pembina, N. Dak ....
Point Roberts, Wash.. S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
Riverton, Man
Seattle, Wash J. J. Middal
Selkirk, Man W. Nordal
Siglunes, P.O., Man. .
Silver Bay, Man
i Svold, N. Dakota
Tantallon, Sask
Upham. N. Dakota. . . .
VTðir, Man 1'
Vogar, Man. 11 \
Westbourne, Man
Winnipegosis, Man.. ..
Wynyard, Sask 1
lete!” Já barasta “obsolete” segi eg
og það stendur. Andskotann ætli
þið vitið, sem ekkert lesið, eða aldrei
voruð lesandi.”
Röddin úr horninu: En hvað hef.
ir þú um “Social Credit” að segja,
og aðrar uppástungur um “money
reform ?”
Aðkomumaður: “Modern,” já
“modern”! segi eg og það stendur!
En þeir geta ekki neitt. Andskot-
ann ætli þið vitið, sem ekki eruð
lesandi.
Röddin úr horninu (Talar hægt
og með þögnum á milli) : Að með
hinni nýju f jármálastefnu sinni.
sem er í þvi innifalin að stjórnin
tekur lán hjá sjálfri sér, muni Al-
bertastjórnin fá miklu til vegar
komið til hagsbóta fyrir íbúa fylk-
isins, teljum vér vafalaust. (Dreng.
urinn í stólnum kippir í boltann
með mynd Bennetts, slitur hann af
strengnum og fleygir honum á gól f_
ið. Teygir sig eftir hinum og
segir): Hóðía Keddi, Hóðía Keddi!
Öldungurinn (litur upp frá
skriftunum, dálítið kiminn á svip) :
Heyrið þið piltar! Munið þið
nokkuð eftir sögunni af kálfinum,
sem var látinn ganga undir tveim-
ur kúm ?
Röddin úr horninu: Er hún eftir
Bennett eða Aberhart ?
Aðkomumaður: Hún er hvorki
eftir Nordal eða Russell?
Öldungurinn: Það skiftir nú
minstu eftir hvern hún er. Hún er
ekki löng. Kálfurinn saug báðai
kýrnar, óx upp og varð eitt það
stærsta naut er sögur fara af.
(Þagnar, tekur í nefið). Mér finst
einhver bía lykt hér inni, ætli það
þurfi ekki að skifta umá króanum.”
Röddin úr horninu: “Að stefna
Bennetts og annara “sound money”
manna sé sú eina rétta leið til að
leysa úr vandamálum þjóðarinnar og
leiða vellíðan yfir landið, er sann-
færing vor.
*Hjálmar rumskar og hlær upp
úr svefninum. Draumsýnin hverf-
ur. Leiksviðið verður sem fyr;
hann vaknar, strýkur augun og
segir) :Ja, skárra er það nú drauma
ruglið. (Tjaldið fellur sem snöggv.
ast).
II.
—Þegar tjaldið lyftist aftur sit-
ur Hjálmar enn í bekknum, tekur
í nefið, litur á úrið, gengur svo að
bóka skápnum, tekur út bók, lítur á
nafnið, segir hálf hátt: Dulrúnir!
Legst út af með bókina; fer að lesa.
En bókin ’fellur fljótlega ofan í
andlit honum; hann dreymir.
Leiksviðið opnast á ný. Þar sér
grænan heiðarhvamm, en fagra
fjallasýn að baki. Gamall maður,
stór vexti, hvítur fyrir hærum, sit-
ur á steini i hvamminum. Hann lít.
ur vandræðalega kringum sig. Gríp-
ur um hægri fót sinn og hristir hann
og segir:
Vaknaðu! Hvaða bölvaður leti-
svefn er þetta. (Fóturinn dinglar
afllaus niður með steininum; mað;
urinn kreppir hnefann, slær fótinn).
Vaknaðu, segi eg, bölvað úrþvættið.
Hér hefi eg nú setið og beðið í tvær
stundir eftir þér, en þú nennir ekki
að hreyfa þig. (Andlit gamla
mannsins þrútnar af reiði, en fót-
urinn hreyfist ekki. Maðurinn seil-
ist eftir svipu sinni. reiðir hana til
höggs og segir) :
Ef þú vaknar ekki, helvitis svika.
laupurinn, skal eg mola í þér hvert
bein.
(Annar gamall maður gengur inn.
hann hefir mikið hár og er berhöfð-
aður. Hann ávarpar þann sem fyrii
er) :
“Stiltu skap þitt, góði maður!
Illyrði eru svölun heimskunnar, en
svipan er vopn hins veika er heldur
sig styrkan, þræslsins, sem heldur
sig frjálsan. Er hvortveggja ósam-
boðið jafn vitrum manni og þú ert.
Eða hyggur þú að betur muni $ækj-
ast för þin á brotnum fæti en heil-
um, þó sofandi sé. Ekki munu held.
ur þjáningarnar er beinbrotum
fylgja verða einangraðar í fæti þín-
um, þær munu fara um allan líkam.
ann. Hvort mun það verið hafa
ætlun hins mikla verundar, er hann
gaf þér mikið vald yfir einni hinni
fegurstu tungu, að hún skyldi
hljóma frá þér í illyrðum er tendra
hatrið og heiftina. Eða mundi hann
vilja að þú greiðir veg fegurðar og
speki?
Maðurinn á steininum (Fleygir
svipunni): Hafa skal ráð þó . . .
(Lítur á aðkomumann) Vel hefir
þú mælt, hver sem þú ert. (Leysir
skóinn og fer úr sokknum, strýkur
fótinn vingjarnlega) Heyr þú nú
góði fótur, hugleiddu það hvernig
fara mundi ef hinir aðrir limir lík-
amans breyttu sem þú. Þeir hafa nú
þolinmóðlega beðið meðan þú hefir
sofið og munu nú brátt þarfnast
svefns. (Stóratáin réttir sig upp,
eins og hún vildi hlusta). Hafa þeir
þó sama rétt til að krefjast svefns.
En hvar mundi þá koma förinni, ef
þið viljið eigi starfa saman ? Munuð
þið eigi allir farast hér uppi á f jöll-
um, og aldrei ná til bygða. Nú
hafði eg þó ætlað að við mundum
njóta hins mikla víðsýnis af heiðar-
brúninni meðan sólin skín í heiði.
Og hinum megin bíða ástvinir komu
okkar með óþreyju. (Stígur í fót-
inn, sem nú er vaknaður, fer í sokk
og skó, gengur til aðkomumanns,
réttir honum hendina). Þinna orða
skal eg lengi minnast.
Aðkomumaður: Þá er mér vel
launað.
(Þeir ganga sinn hvoru megin út;
sýnin hverfur).
—Tjaldið fellur snöggvast.
III.
(Þegar tjaldið lyftist aftur situr
Hjálmar á legubekknum og tekur i
nefið; gengur svo að bókaskápnum
og segir) : Ætli eg geti ekki fundið
eitthvað, sem heldur mér vakandi
þangað til kaffið kemur. Fjandi er
slæmt að eg var ekki búinn að ná í
seinnipartinn af “Sjálfstætt fólk.”
En látum sjá. “Óg björgin klofn-
uðu.’ ’ Þetta ætti að duga, ef nafnið
lýgur ekki. (Legst í bekkinn, les,
sofnar aftur, dreymir. — Leiksvið-
ið opnast, í baksýn sér yfir fjörð
girtan háum fjöllum, öðru megin
fjarðarins gengur nes fram í sjó-
inn, þar eru verstöðvar, sjóbúðir,
fiskibátar. Tveir menn koma inn
frá vinstri; þeir stansa á miðju leik-
sviði, horfast i augu; báðir sýnast
^ra í æstu skapi.
Annar segir: Ja, mig langar bara
til að láta þig vita það, Gvendui
Ketill, ef þú ert að reyna að gera
skop að þér betri mönnum, þá mætti
ekki minna vera en að þú færir rétt
með það sem þú ert að myndast við
að hafa eftir þeim. Svo sannarlega
sem eg heiti Jón Klauflax og minn
lærifaðir Stórlax, þá hefir þú aldrei
heyrt mig segja “kvu” heldur “ku”
því það er rétt en hitt rangt.
Gvendur: Jæja! Hvað sem vera
kann um alla þessa laxa, býst eg nú
við að þeir sé eitthvað í ætt við
þorskinn, eða er ekki svo, En það
kemur nú raunar ekki málinu við.
Jón (reiðir hnefann) : Þú getur,
skal eg segja þér, fengið einn á
hann, ef þú vilt nokkuð vera að
skæla kjaftinn.
Gvendur (rólegur og íbygginn) :
Láttu ekki svona, laxi! Þessi ketill
hefir soðið stærri klauflaxa heldur
en þinn. En það sem eg ætlaði að
segja þér, ef þú ert ekki of æstur
til að hlusta, er þetta: Eg sagði
“kvu” af því eg veit það er rétta
orðið; eg hefi lesið það í bók, og sú
bók er skrifuð af manni sem er
hámentaður — meira að segja
sigldur.
Jón: Hámentaður! Sigldur! —
Ekki ne'ma það þó. Heldur þú að
þeir þurfi að sigla til að læra móður-
málið? Er það ékki alþýðan sem
hefir verndað málið ? Og hvert fara
þeir svo þessir lærðu þegar á að
skera úr því hvað rétt er? Ætli
þeir fari ekki til alþýðunnar?
Gvendur: Það kann nú rétt að
vera, en ekki kemst það nú alt í
bækur, sem þeir segja, alþýðumenn-
irnir. Því margt er skringilegt orð-
takið. Eg þekti t. d. sérvitran karl,
sem gaf hlutunum ýmisleg nöfn,
eftir sínum eigin geðþótta, hann
kallaði skóna sína þrammara og
vetlingana puta, sagði “fei” fyrir
svei, og “fí” fyrir því. Ymsir höfðu
þetta eftir honum. En þegar karl-
inn dó, dóu þessi orðtæki með hon-
um. Líklega hefir það verið vegna
þess að þar var enginn stórlax eða
stórþorskur til að gera þetta sprok
ódauðlegt.
Jón: Andskotann vilt þú vera að
skæla þig og uppnefna almennilega
menn, eða kalla þá þorska. En það
get eg sagt þér að “ku” er rétt, en
“kvu” rangt.
Gvendur: Eg veit ekki kvusslags
típur af löxum þið eruð ef þið eruð
ekki í ætt við þorskinn. Hvort-
tveggja er'þó fiskur.
Jón (hlær) : Eg vissi nú fyrir
löngu að þú varst bulla, já, Gvendur
Ketill, þú ért helvítis bulla og baun-
verskur beinasni ofan í kaupið/
Kvuslags er baunverska og við
inörlandarnir gefum ékki mikið
fyrir svoleiðis snakk. Ef þú værir
sæmilega að þér í þinu móðurmáli
mundir þú segja kukk'yns eða
kukkonar, en ekki kvuslags. En
hafðu nú þetta (telur lúkufylli af
leir úr götunni og hendir framan í
hann. Gvendur hendir á móti.).
(Gömul kona kemur inn frá
vinstri, stendur þegjandi og horfir
á).
(Ungur maður kemur inn frá
hægri. Hann er i siðri regnkápu
með hatt á höfði, hár vexti, með
stórt nef frambogið. Hann geng-
ur á milli þeirra).
Aðkomumaður! Hættið þessum
leik, drengir! Hvað hefir ykkur
orðið að ósætti ?
Jón Klauflax: Þessi bulla hérna
heldur að hann kunni betur mör
lenzkuna heldur en eg eða minn
lærimeistari.
Aðkomumaður: Já, einmitt það,
mörlenzkuna, hvaða mál er það?
Jón: Ja, við köllum það nú svo
| okkar á milli, þetta hressilega, lif-
\ andi bókmentamál, sem skrifað er af
, hinum nýju rithöfundum' okkar,
stéttvísra alþýðumanna. Því, eins
i og ^ér vitið, er ekki mögulegt að
I koma nokkurri ærlegri hugsun út á
meðal fólksins á því blóðlausa og
mergfúna borgara eða burgeisa
máli.”
Aðkomumaður: Eg hélt nú
reyndar að burgeisarnir ættu ekkert
mál.
Jón: Já, eg á1 náttúrlega við þá
borgarlegu, óstéttvísu.
Aðkomumaður: Já! Nú skil eg.
En hvað bar ykkur á milli ?
Jón: Bullan þarna sagði að réttara
væri að segja “kvu” heldur en “ku.”
Gvendur Ketill: Já eg sagði það.
Eg hefi lesið það í bók eftir hálærð.
an mann — sigldan.
Jón : Og svo sagði hann kvuss-
lags, sem allir geta séð er argasta
baunverska, en eg sagði honum al-
veg eins og er, að hann ætti að
segja kukkyns eða kukkonar.
Aðkomumaður: Þetta þarf eg að
skrifa upp, ku, kvu. kvusslags, ku-
kyns, ku-konar. (Hann hefir upp
orðin hægt og skýrt og nefið beygist
fram eins og hann vildi þefa af þeim
um leið, tekur upp vasabók, skrif
ar). Jæja, piltar; eg held við ættum
að gera með okkur félag, hér eru
gimsteinar og gull í jþrðu; þið
grafið, en eg kann á því tökin að
slípa gimsteinana og móta gullið.
Gawila konan (gengur upp að
þeim) : Eg hefði nú kannske hald-
ið að hún eg mundi mega leggja
orð í belg áður en slíkir delar færi
nokkuð -'að róta hér i jörðu. Þó
henni mér sýnist þið næsta ólíklegir
til að grafa gull úr jörðu hér eða
annarstaðar, ef þið kunnið ekki ann-
að sæmilegra athæfi en ^ð kasta aur
og óþverra ykkar á millum, Þess-
vegna vill hún eg rétt láta ykkur vita
það að þessi jörð var henni eftir-
látin af hennar sæla egtamaka, eftir
margra ára strit og margvíslegt
bardúss lífsins. Og það var hún eg,
sem síðan seldi kotið þeim fróma
heiðursmanni Snóskdalin, en hann
greiddi vel og riktuglega umsamið
verð. En svo sem hann sá frómi
herra Snóskdal skildi kotið eftir
í minni umsjá mundi hann þess
vænta, að hún eg léti ekki neina að.
komu fósa neitt vera að ráska eða
regera inni á hans eigindómi. Hafi
himnaföðurnum þóknast að láta hér
gull eða önnur gæði í jörðu þá til-
heyrir það með sanni þeim dánu-
manni mínum herra Snóskdalin.
Því er það að hún eg hefi fullan
rétt til að uppástanda, að þið skuluð
verða héðan á burt sem skjótast.
Gvendur Ketill og Jón Klauflax
fara. Þá slær vindi i kápulþf að-
komumanns en þau breiðast út svo
sem vængir á flugvél, og hann svíf-
ur i loft upp; mátti sjá að letur var
neðan á vængjunum, var nafnið
NUGA-TONE ENDURNÝJAR
HEILSUNA
NUGA-TONE styrkir hin einstöku
líffæri, eykur matarlyst, skerpir melt-
inguna og annað þar að lútandi. Veitir
vöðvunum nýtt starfsþrek og stuðlar að
almennri vellíðan. Hefir oft hjálpað.
er annað brást. Nokkurra daga notkun
veitir bata. NUGA-TONE fæst hjá lyf-
sölum. Gætið þess að kaupa aðeins ekta
NUGA-TONE.
Við hægðaleysi notið UGA-SOL —
bezta lyfið, 50c.
“París” á öðrum en “Grindavík” á
hinum).
Aðkomumaður (hrópar úr loft-
inu) : Sá mun rata um skýin, sem
hefir fugl af Grindavík en hval af
Frankaríki.
(Gamla konan fer sýnin hverfur.
Hjálmar rís-upp við olnboga, kona
hans kemur inn og segir) : Eg er
búin að hella upp á könnuna.”
Tjaldið fellur.
‘‘Icelandic Lyrics,,
No volume that has yet come to
my notice communicates to arn Eng-
lish reader so adequate an idea of
the Icelandic tradition in modern
poetry as does “Icelandic Lyrics,”
a neat leatherbound volume of
nearly 300 pages, edited in 1930 by
Professor Richard Beck of the Uni-
versity of Nörth Dakota. Here,
printed on opposite pages in the
original Icelandic and in English
verse translation, are 70 lyric poems
from 30 modern Icelandic poets (of
whom 24 are from Iceland itself and
6 from the Icelandic communities of
the United States and Canada). The
earliest poet in the volume is that
pioneer of Icelandic Romanticism,
B;jjarni Thorarenstn (1786-1841),
and the most recent is that striking
contemporary figure, Davíð Stef-
ánsson frá Fagraskógi (born in
1895) ; and most of the significant
poets between these two have been
included. The result is a brief but
comprehensive glimpse over the
past hundred years of Icelandic
poetry. Professor Beck has himself
provided short biographical skétchés
of the individual poets, a succinct
introductory survey of the century
of poetry in question, and notes on
the translators and on certain refer-
ences in the poems. A line portrait
of each poet has been supplied by the
artist Tryggvi Magnússon, of
Reykjavik.
The most conspicuous virtue of
this admirable anthology is the
juxtaposition of the Icélandic
originals and the English renderings.
No poetry lays greater stress than
Icelandic on complexity and rigidity
of metrical pattern, involving allit-
eration according to strict rules and
sometímes even schemes of internal
rhyme. To a modern reader, one
of the fascinating characteristics of
Icelandic verse is its incorporation
of the old native tradition of pros-
ody into the full range of modern
Eluropean verse-forms. Even the
sonnet, for instance, is called on to
obey the Old Icelandic laws of
alliteration. This most typical fea-
ture of modern Icelandic verse is
precisely the feature that cannot be
adequately rendered in translation.
Formal alliteration is a native and
natural beauty in Icelandic, but
speedily becomes cumbersome and
vexatious in English. To employ it
consistently in translation is to court
disaster; yet from a non- alliterative
English version, and English reader
would not suspect the torie-pattern
of the original. The solution to th’s
dilemma, as provided in Professor
Beck’s “Icelandic Lyrics,” is to set
the two versions side by side.
To Icelandic readers who know
English, the volume will be inter-
esting also as a study in the art of
translation. Most Icelanders appear
to be versed in prosodic technique
from the cradle upwards, and they
may here compare the efforts of a
dozen different translators grappl-
ing with their difficult art. One
may say that while the renderings
differ greatly in value, the genera!
level is quite high.
Two translators, Professor Skuli
Johnson (with 28 versions) and
Mrs. Jakobina Johnson (with 23),
have supplied nearly two-thirds of