Lögberg - 07.05.1936, Side 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. MAl, 1936.
Hogteng
G«fi8 lit hvern fimtudag af
TUE COLVMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGEN.T AVE.
WINNIPEG, MAN.
Terö <3.00 um árið—Borgist fj/rirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limíced, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Skugga-Sveinn
Leikfélag Sambandssafnaðar hefir sýnt
Skugga-Svein þrisvar sinnum hér í borginni
undanfarið, við prýðisgóða aðsókn öll kveld-
in. fslenzkt fólk skemtir sér ávalt við Skugga-
Svein, og það þó margfalt lakar tækist til um
sýningu leiksins en hér varð raun á, því margt
gott má með fullum rótti um meðferðina
segja af leikenda hálfu.—
1 Skugga-Sveini persónugervir séra
Matthías íslenzka þjóðtrú þeirrar tíðar, og
gerir það með svo hetjulegri forneskju, að
helzt minnir á ramma galdur. En þjóðtrúin
varð fleirum en Matthíasi sá nægtabrunnur,
er lengi mátti ausa af, án þess í botn sæist;
þangað voru líka sóttar fvrirmvndirnar í
Sigríði Eyjafjarðarsól og Nýársnóttina. Og
enn er jafnvel forn þjóðtrú svo áhrifarík
í nútíðarlífinu, að með hana er farið sem
helgan dóm.
Það var vel til fallið af leikfélaginu að
æfa Skugga-Svein og sýna. hánn í tilefni af
aldarafmæli skáldsins. Heima á Islandi var
liann sýndur hvað ofan í annað í Reykjavík
og öðrum hinna stærri bæja. Hin mikla að-
sókn að leiknum hér, er talandi vottur þess
hve enn er brýn þörf á alíslenzkum félagssam-
tökum vor á meðal og skemtunum — á ís-
lenzku.—
1 Skugga-Sveini er margt spaklega mælt
í hinu óbundna máli, auk ljóðanna, sumra
hverra, er svo eru hrifnæm, að ekki getur hjá
farið að þau veki lotningu og klökkvi. Yér
eigum ekki á hverju strái fegurri Islands-
minni, en “Látum af hárri heiðarbrún,” né
djúpúðugri hljóm en þann, sem bergmálar
frá söngnum af vörum Ástu, “Og blindni og
hatur héldu ráð,” þar sem fram fer í raun-
inni hvorki meira né minna en heilt réttar-
hald.—
íslendingar unna hugástum; þeir unna
Skugga-Sveini og “skáldinu af Guðs náð”
hugástum.—
Guðmundur A. Stefánsson, bróðir þeirra
Sigvalda tónskáids Kaldalóns og Eggerts
söngvara, lék Skugga-Svein; fór hann með
hlutverk sitt af glöggum skilningi; kom hin
djúpa og karlmannlega rödd hans þar að góðu
haldi og jók mjög á persónuáhrif útilegu-
manna höfðingjans. Ragnar Stefánsson lék
bæði Galdra-Héðinn og Grasa-Guddu og gerði
það blátt áfram eins og sá, sem vald hefir.
minnumst vér ekki að hafa áður séð Guddu
gerð slík skil, sem raun varð á í þetta sinn,
þar sem hún raular og ruggar með reifa-
strangann í fanginu. Slíkt augnaráð! Slíkar
viprur! Nei, þetta leikur enginn eftir Ragn-
ari!
Þorleifur Hansson hafði með höndum
hlutverk Sigurðar lögréttumanns í Dal; kom
hann vel fyrir á leiksviði og bar mál sitt á-
heyrilega fram. Fanney Magnússon sýndi
hlutverk Margrétar vinnukonu og fór það
prýðilega úr hendi; á hinn bóginn lék Þóra
Magnússon Grasa-Gvend fullmikið. Stúdent-
ana léku þeir Otto Hallson og Tryggvi Fred-
erickson all sæmilega; sungu dável með köfl-
um. Ekki varð þeim um kent þó söng þeirra
truflaði nokkuð ramfalskt harmóníum gargan
er notað var við undirspilið. Hafsteinn
Jónasson lék Harald snyrtilega; hefir hann
hljómfagra rödd og kom yfir höfuð glæsilega
fram. Benedikt ólafsson fór vel með Ög-
mund útilegumann, og er þó hlutverkið á ýmsa
lund þreytandi, langt eintal og þar fram eftir
götunum. Jón Ásgeirssyni tókst vel til um
meðferð Ketils, og Þorvaldur Pétursson var
ágætur í skrifaranum. Páll S. Pálsson lék
Lárenzíus sýslumann og gerði hlutverkinu
ágæt skil; er hann vanur leikari og var auð-
sjáanlega heima hjá sér á leiksviðinu.
Eitt allra vandasamasta hlutverkið í
leiknum, Ástu, dóttur Sigurðar lögréttu-
manns, hafði Margrét Pétursson með hönd-
um; mun hún vera því sem næst alveg óvön
leiklist; sáust þess og víða nokkur merki að
því er við kom handaburði og hreyfingum.
Engu að síður lék hún þó víða beinlínis vel.
Á stöku stað kom henni samt til baga skortur
á raddbeitingu, svo sem í söngnum “Og
blindni og hatur héldu ráð,”'sem og vöntun
æskilégs þíðleika.
Nætfta erfitt veittist Parmes Magnússyni
með túlkunina á Jóni sterka, og náði í raun-
inni aldrei fótfestu í hlutverkinu. Taka
verður þó tillit til þess, að hann mun lítt hafa
gefið sig við því að leika.—
Vér höfðum óblandna ánægju af því að
horfa á Skugga-Svein, og tjáum leikfélag-
inu alúðarþakkir fyrir skemtunina.
Leiktjöldin öll hafði Friðrik Sveinsson mál-
að og voru þau hvert öðru fegurra.
Þarft rit og tímabœrt
Eftir prófessor Richard Beck.
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson:
Vestmenn. Útvarpserindi um
landnám Islendinga í Vestur-
heimi. Reykjavík, 1935, 263
bls.
Það hefir verið langtum hljóðara um bók
þessa vestur hér heldur en verðugt er; og
valda annir einar, að eg hefi ekki fyrri vakið
athygli á henni. Oss Vestmönnum sjálfum
stendur þó öðrum nær, að meta hana og
þakka, því að hún er fyrsta heildaryfirlit yfir
landnámssögu íslendinga í Vesturheimi.
Hollráð er það þegar dæma á hvaða bók
sem er, að gera sér sem ljósasta grein fyrir
tilgangi höfundarins með henni; og ákveða
síðan í ljósi þeirrar þekkingar, hversu vel
liann hefir unnið það verk, sem hann tók sér
fyrir hendur. Einkum er sú aðferðin væn-
legust til rétts mats á bók eins og þeirri, sem
hér er um að ræða; en tildrögum hennar og
tilgangi lýsir höfundurinn þannig í formáls-
orðum sínum:
“Þetta stutta ágrip af landnámglslend-
inga í Vesturheimi, og fyrstu árum þeirra
þar, er að miklu leyti tekið saman haustið
og veturinn 1934 og 1935, og flutt í tæpum
hálftíma erindum í Ríkisútvarpinu í Reykja-
vík. Birtist það hér nálega óbreytt í sinni
fyrstu mynd, nema hvað flokka skipun verð-
ur nú önnur og nákvæmari, en hægt var að
koma við í tímabundnum erindum, sem hvert
varð að vera eins konar heild út af fyrir
sig. Því er ekki ætlað annað né stærra hlut-
verk, en að gefa örlítið heildar-útsýni yfir
fyrstu vesturfarir, fyrstu árin, fvrstu ný-
lendurnar og fyrstu umbrotin til að verða
menn með mönnum til munns og handa, þótt
á stöku stað sé huganum rent fram til síðustu
ára.
Bezt hefði ef til vill verið, að umskrifa
öll erindin í fyllri söguheild. En eg treysti
mér ekki til þess, án þess að ágripið yrði
miklu lengra — og stærra en hyggilegt er á
þessum síðustu tímum kreppu-menningarinn-
ar. Þess vegna var sá kostur tekinn, að láta
útvarpserindin halda sér í öllum sínum ein-
faldleika, ófullkomna söguþræði og marg-
stytting efnisins. Þeim var aldrei ætlað,
livort sem var, að segja hinum vísu það, sem
þoir vissu ekki, né skapa nýja Landnámu, eða
kanna nýja stigu í frásögn og formi. Erindi
erindanna til Islendinga var það eitt, og er
það enn, að rifja upp með alþýðu manna
hálf-gleymda atburði frá dögum vesturfar-
anna, og rekja í sem fæstum dráttum örlaga-
þræði þjóðarhlutans, er flutti vestur á Furðu-
strandir f jarlægðarinnar, ef það gæti orðið ti!
þess, að glöggva skilning og þekking heima-
jijóðarinnar á starfi þeirra og þjóðernis-
baráttu —* 1 og sínum eigin skyldu-málum. ’ ’
Formálinn ber því ennfremur vitni, að
höfundurinn hefir dregið föngin allvíða að,
og vandað til þeirra, þó eg sakni þar ýmsra
heimilda, sem sérstaklega hefðu verið gagn-
legar heima-þjóð vorri til fróðlekis og leið-
beiningar, t. d. Minningarrit um 50 ára land-
nám Islendinga í Norður Dakota, en eg mun
víkja frekar að því atriði annarsstaðar, og
orðlengi þessvegna, ekki um það hér.
1 stuttu ágripi sem þessu, um jafn marg-
þætt og víðtækt viðfangsefni, er vitanlega
farið fljótt yfir sögu, stiklað á höfuð-atriðum
og helztu viðburðum, og þar af leiðandi
mörgu slept, sem ýmsir myndu kjósa að finna
innan spjalda ritsins; á hinn bóginn er það
jafnan álitamál, hvað taka beri með og
hverju sleppa þegar svo horfir við.
Höfundinum hefir þó óneitanlega tekist,
að færa í einn stað, í ekki lengra máli, mikinn
og gagnmerkan fróðleik um landnám íslend-
inga vestan hafs, líf þeirra og starf. Hann
rekur að nokkru orsakir vesturferða og sögu
þeirra, segir frá landaleit og nýlendu-stofn
un, og verður að vonum fjölorðastur um
elztu og mannflestu nýlendurnar, þó flestra
hinna yngri og smærri sé að einhverju getið.
Ilann lýsir örðugleikum landnámsáranna,
trúmála- og félagslífi íslendinga í Vestur-
heimi; í fáum orðum sagt: sjálfstæðri menn-
ingar-viðleitni þeirra og þjóðræknis-baráttu,
sérstaklega framan af árum. Að því er snert-
ir andlega lífið, er lang ítarlegust frásögnin
um útgáfu íslenzkra blaða og tímarita vestan
liafs, enda er hún hin merkilegasta frá menn-
ingarlegu og sögulegu sjón^rmiði : hinsvegar
getur orðið skoðanamunur um það, hvepsu
höfundur hafi skift skini og skugga milli ein-
stakra blaða og tímarita; og gegnir sama máli
um lýsingar hans á hinum ýmsu fé-
lögum Islendinga hér í álfu. Þó
hefir hann auðsjáanlega, eins og
hann tekur fram í formálanum, gert
sér alt far um, að vera sem óhlut-
drægastur; en seint verður með öllu
fyrir þau sker siglt, að hugðarefni
hvers söguritara sem er liti ekki að
einhverju leyti frá sér í frásögn-
inni, óbeinlínis og óvart.
Vestur-íslenzkum lesendum er
það fullkunnugt, að Þorsteinn Þ.
Þorsteinsson er prýðilega . ritfær
maður, í óbundnu máli eigi síður
en stuðluðu. Þessi bók hans er
e?nnig .skemtilega rituð, og gerir
það auðvitað fróðleik þann, sem hún
flytur, lesandanum aðgengilegri og
hugstæðari. Það sem hún nær, er
hún i heild sinni glögt og greinar-
gott yfirlit yfir landnámssögu Is-
lendinga í landi hér. Hefir höf-
undurinn því unnið hið þakkar-
verðasta -verk með heni. Eins og
ágætlega sæmdi, er hún tileinkuð
“6o ára minningu landnemanna ís-
lenzku, sem reistu föst bygðarlög í
Ameríku 1875,” ástvinum þeirra, er
héima sátu, og niðjum landnemanna.
Hefst hún á fögru og vel orktu
landnema-minni eftir höfundinn,
sem endar á þessu erindi:
“Kórónan er hæru-hárin,
helgur geislabaugur: árin,
demantarnir: drengskapslundin,
djásnið: minning landnemans.
Æfintýrið æskuhaga,
uppi á brúnum nýrra daga
sýnir elli í syni og dóttur
sjóla og drotning fósturlands.”
Þessi bók Þorsteins er að vísu
rituð með þjóðsystkin vor heima á
íslandi sérstaklega í huga, þeim til
fræðslu um oss, frændliðið, hér
vestan hafs, og til gleggri skilnings
á sögu vorri, högum og framtíðar-
horfum. Er það hin lofsverðasta
viðleitni, eins og alt annað, sem mið-
ar að aukinni samvinnu milli ís-
lendinga beggja megin hafsins. En
rit þetta verðskuldar einnig, að les
ast af oss hér á vesturvegum; það
er, eins og fyr greinir, eina heildar.
yfirlitið yfir sögu vora enn sem
komið er, og drepur auk þess á ýms
þau vandamál vor, sem hreinskilnis.
lega og viturlega verður að horfast
í augu við, eigi vel að fara, svo sem
sambandið milli eldri og yngri kyn-
slóða vorra.
Að ytra frágangi er ritið einnig
hið eigulegasta. Megi höfundur og
aðrir þeir, sem studdu hann að
starfi, njóta þarfs verks heilir
handa.
Héraðssaga Borgar-
fjarðar
Á kostnað útgáfunefndar,
Reykjavík, Félagsprentsmiðj-
an, 1935.
Þessi stóra og fallega bók hefir
mér rétt nýlega borist í hendur, og
get eg óhikað sagt, að eg hefi lesið
hana með ánægju, og fyrir mig er
það góð bók, sem eg hefi ánægjti af
að lesa. Hún flytur lesendum sír.-
um mikið af ósviknum þjóðlegum
fróðleik úr einu fegursta og bú-
sældarlegasta héraði íslands.
Þegar maður les þessa bók og
gerir sér grein fyrir efni hennar,
verður maður að gæta þess að hér
er aðeins um 1. bindi að ræða.
Flestir, sem kunnugir eru í Borgar.
firði, munu sakna margs, sem beim
finst að þarna ætti að vera. en ve1
getilr verið, að einmitt það, sem
maður saknar helzt, komi í næsta
bindi, eða bindum.
Þó hér sé aðeins um fyrsta bindi
að ræða af H'éraðssögu Borgar-
f jarðar, þá er þetta þó stór bók, 480
blaðsíður, í allstóru broti. Hvort
framhaldið verður í einu bindi, eða
fleirum, mun ekki fullráðið og verð-
ur þar farið eftir þvi sem hentast
þykir.
Skal hér nú farið nokkrum orð-
um um innihald bókarinnar.
Fyrst er formáli efti séra Eirík
Albertsson, sem er formaður níu
manna framkvæmdarnefndar, sem
fyrir útgáfunni stendur. Er þar
gerð grein fyrir þessu úfgáfufyrir-
tæki 1 heíld, en sérstalíléga þéss
bindis, sem nú er út komið.
Póálið peninga tryggilega
Er þér sendið peninga með pósti,
skuluð þér nota Royal Bank ávís-
anir. Það verður bæði sendanda og
viðtakanda til hagsmuna og þæg-
inda. Kaupa má bankaávísanir í
hverju útibúi bankans i dollurum og
sterlingspundum.
O Y A L B A N
O F C A N A D A
Þá er kvæði: Borgarfjörður, eft-
ir Halldór Helgason. Það sýnist
ekki illa til fallið, að láta bókina
byrja með kvæði, góðu kvæði um
Borgarfjörð, sem gæti orðið hér-
aðssöngur. Það væri skemtilegt að
eiga héraðssöngva eins og þjóð-
söngva. Ekki get eg neitað því, að
mér finst nefndin hafa verið heldur
óheppin í kvæðisvalinu og er þó ekki
þar með sagt að kvæðið sé ekki
sæmilega gott; það er bara ekki nógu
gott. Það lærist illa og það eru
litlar likur til að það festist í minni
margra og verði alment sungið, eins
og t. d. Skagafjörður eftir Matthías.
Eg kom tvisvar í Skagafjörð sum-
arið 1934, og í hvorttveggja sinnið
söng samfylgdarfólkið með fjqri
og gleði: “Skín við sólu Skaga-
fjörður” o. s. frv. —og þó var sól-
skinið ofboð dauft í bæði sinnin.
Eg hygg að þess verði langt að bíða,
að þeir sem ferðast um Borgarf jörð
gerði þessu kvæði sömu skil. Hér
hefði útgáfunefndin hæglega getað
gert betur, því ekki er skortur á góð-
um skáldum á íslandi og bar engin
nauðsyn til að kvæðið væri ort í
Borgarfirði eða af Borgfirðingi.
Það vill líka svo til að til er eitt
snildarkvæði um Borgarfjörð, eftir
Einar Benediktsson, þó vel geti ver-
ið að það þyki ekki beinlínis hentugt
til að vera héraðssöngur. .
Fyrsta ritgerðin í bókinni er:
“Borgarfjarðarhérað, landfræðilegt
yfirlit,” og er eftir Pálma Hannes-
son rektor. Skemtileg grein og
fróðleg og svo glögg lýsing á hérað .
inu, að manni finst að maður sé
leið til
ÍSLANDS
Iðulegar siglingar frá Montreal
til Reykjavíkur um Skotland.
Lág fram og til baka fargjöld.
Fáið nánari npplýsingar hjá um,
boðsmatlnl vorum á staðnum eða
frá W. C. CASEY, General Pas-
senger Agent, C.P.R. Bldg., Win-
nipeg. Símar 92 4 56-7.
CANADIAN
PACIFIC
5TEAM5HIPJ
WORLD5 GREATE5T TRAVEL SYSTEM
þarna býsna kunnugur eftir lestur-
inn. Á þessi grein prýðisvel heima
í bókinni, þó hún snerti ekki bein-
línis sögu héraðsins, eins og það er
vanalega skilið. Fylgir hér með
kort af Borgarfjarðarhéraði, Borg-
arfjarðar- og Mýrasýslu, heldur ó-
skýrt og svo margar smámyndir.
Þær eru einkennilegar sumar, eins
og t. d. af Hraunkarlinum og Nátt-
tröllinu. Þegar maður athugar
þessar myndir, finst manni það ekk,
ert undarlegt þó fólkið ímyndaði sér
Summer Cottages
and Bungalows
COMPLETELY ERECTED ON YOUR LOT
Enjoy the summer months with nature as your back-
ground. Eaton’s will build you a cosy bungalow along the
shady wooded banks of the Red and Assiniboine Rivers.
or at the lakeside, that will not only be in keeping with
its natural surroundings, but a haven of rest for the
summer.
If you have any special ideas of your own that you
would like to include when building, we shall be glad
to give an estimate on the cost. For further informa-
tion, enquire at Lumber Section, Main Floor,
Hargravé.
ST. EATON
WINNIPEG CANADA
l'Ah.BI’. sr.n í'f)’ jfif. • •