Lögberg - 07.05.1936, Síða 7

Lögberg - 07.05.1936, Síða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. MAl, 1936. 7 Skálholt Eftir lektor Áke Ohlmarks. A8 ÞinÖvöllum undanskildum, Is- lands helgasta stað, er enginn staÖur á landinu, sem hefir svo merka sögu, eins og Skálholt í Biskups- tungum. I meira en sjö aldir hefir Skál- holt veriÖ hinn andlegi höfuðstaÖur Islands og í vissu tilliti einnig ver- aldlegur höfuðstaður. Þegar Adam av Bremen segir frá íslenzkum biskupum og lýsir þeim sem kon- ungum, þá eru það kirkjuhöfðingj- arnir í Skálholti, sem hann þar á við. Hverri bendingu er hlýtt eins og það séu guðs boð, segir hann. I Skálholti var elzti og bezti presta- skóli landsins, þar voru mikil bæjar- hús, bókasafn, geymsluhús, eldhús, baðstofur og fleiri byggingar. Þar var frægur skóli, og auk þess dóm- kirkja.'sem oft hafði brunnið, en a!t af verið bygð upp að nýju, og þá oftast fallegri en hún var áður. Og í langan tíma var hún ein af merki- legri byggingum á Norðurlöndum, skreytt helgiskrínum, gullkaleikum, útskornum munum, málverkum og með stóra og fallega glugga. Hvað hefir orðið uiji alt þetta? Ferða- maður, sem nú kemur á hið fræga biskupssetur, sér hér einungis illa hirtan kirkjugarð, þar sem nokkrar þúfur eru bautasteinar hinna fræg- ustu kirkjuhöfðingja á Islandi. Hann sér hér ósjálegan bóndabæ, klæddan bárujárni og Ioks litla, fá- tæklega og ljóta kirkjp, sem einnig er klædd bárujárni. — Helzti sögu- staður íslands hefir ekki einu sinni þar til nú fyrir mánuði síðan, verið í eign ríkisins, en bóndinn sem hefir átt jörðina og búið þar, hefir sýni- lega ekki getað gætt sögystaðarins sem skyldi. Svo illa er statt með þenna fræga sögustað. Það e: á slíkan stað, sem dáendur íslandr koma, sem pílagrímar víðsvegar frá Evrópu. Eftir margra ára umtal ákvað loks Alþingi, að ríkið skyldi kaupa Skálholt. Þar með er þó nokkuð fengið. En það er ekki nóg. Skál. holt í því ástandi, sem það nú er, er ennþá hörmulegra sem ríkiseign, heldur en í einstaks manns eign. Allar þjóðir hljóta að hafa nokkra ábyrgðartilfinningu gagnvart forn- um minjum. Mönnum hefir verið það ljóst, að eitthvað þyrfti að gera þarna og gerast sem fyrst. En hvað ? Til gangurinn með þessum greina- flokki, er að reyna að vekja dhuga og skyldutilfinningu þjóðarinnar gagnvart Skálholti, með þvi að end. ursegja sögu hins fræga staðar, með þvi að lýsa útliti bæjarhúsa og kirkju á ýmsum tímum, með land- fræðilegri lýsingu staðarins, og !oks með þvi að lýsa staðnum eins og hann er nú. Að endingu mun eg koma fram með tillögu um að gera staðinn að kirkjulegu og þjóð’egu menningarsafni, virðulegu safni fyrir merkisgripi þá, sem á einhvern hátt geyma sögu hins andlega lifs á íslandi, jafnframt grafreiti fyrir merkustu menn þjóðarinnar. Sam- timis gæti þá Skálholt orðið eftir- sóttur viðkomustaður fyrir útlenda ferðamenn, sem fara til Gullfoss og Geysis. Sögulegi hluti ritgerðar- innar er að nokkru leyti bygður á hinni ágætu kirkjusögu Jóns biskups Helgasonar. Skálholt og Skálholtsbiskupar á sjálfstæðistímabilinu. Landnáma segir frá því að þegar Ketilbjörn gamli nam Biskupstung- ur, gerði hann skála sér til nætur- staðar við Skálabrekku, sem stað- urinn nú heitir. Skamt frá bæ hans. Mosfelli, voru Skálholtsstaðir. Vegna þess hve Skálholt var vel í sveit komið, í leiðinni á milli Þing- valla og Fljótshlíðar, og hafði góða vejji í báðar áttir, varð staðurinn brátt þýðingarmikill. Teitur sonur Ketilbjörns bygði fyrstur bæinn Skálaholt, en þannig var það skrií- að i eldri biskupasögunum. Meðal þeirra, sem Þangbrandur skírði, var sonur Teits, Gissur hvíti, og þegar stöðuSu striði við höfðingja leik- kristin trú var lögleidd á Alþingi luanna um umráðaréttinn yfir 1 ’ ' jörðum þeirra. Hann snjalli Magnús Einarsson, var af- komandi Síðu-Halls. Hann keypti ýms lönd og gaf biskupssetrinu, þar á meðal Vestmannaeyjar. — Einnig bygði hann við dómkirkjuna. Eftir. maður hans, Klængur Þorsteinsson, lét ekki hér staðar numið. Har.n lét rífa kirkjuna, fékk tvö skip frá Noregi hlaðin timbri til byggingar- innar og var hún nú reist með mik- illi viðhöfn. Það er sagt, að þegar Klængur vígði kirkjuna, hafi hann haft boð inni fyrir 8oo gesti, og lá við vandræðum, þar eð maturinn dugdi tæ]»ast. Þrátt fyrir þessa eyðslu, var hann talinn manngersemi hið mesta og lærdómsmaður, og það var hann, setn stofnaði klaustrin i Þykkvabæ, Ilitardal og Flatey. Árið áður en Klængur dó, út- nefndi hann Þorlák Þórhallsson ábóta í Þykkvabæ, sem eftirmann sinn. Þorlákur var fæddur á Hlíð- arenda, en uppalinn í Odda. H tnn hafði verið utanlands í 6 ár og !enti i málaþrasi við erkibiskupinn i Nið- arósi. Eftir vigsluna átti hann t kirkjunum á átti jafnframt í harðri baráttu þegar árið iooo, létu þingmennirnir skíra sig i laugunum við Laugarvatn. skamt frá Skálholti, á leið austur.1 hann reyndi aS vinna bug á siðleysl Bærinn varð goðasetur héraðsins, stórbændanna. “Sknftaboð” hans, aðsetur ísleifs, sonar ,sem hann Saf út ánð rl78- ffur góða hugmynd af ástandinu á Is- landi á þeim tímum, en biskupinn , ljómar sem skírasti eðalsteinn í þess. um mannsora hins svartasta niður- íslendingar voru nú orðnir þreytt- lægingartimabils Prestunum gaf .r á þeim útlendu, ágjornu biskup- hann strangar iifsreglur 0g sjálfur um, sem komu h.ngað sem trúboðar, yar hann {yrirmynd um trurækni og vildu fá Islending sem biskup. 1 Hún gaf þér öll gull, sem hún átti og glöð alla leiki þér kendi; í laun fékk hún ljúfustu kossa og ljós i sitt hjarta, sem brendi; þú klappaðir henni um kinnar með hvítri og dúnmjúkri hendi. Hún og og etnntg Gissurar, en ísleifur hafði numið i Þýzkalandi og verið vígður þar til prests. Fyrir valinu varð hinn lærði, gátaði preétur ísleifur, sem þá var um fimtugt. En hann var. þá þegi' reyndur og voldugur höfðingi. Eftir vígsluna í Bremen settist hann að á föðurleifð sinni, Skálholti, sem varð biskupsstóll frá þeim tíyia fram á byrjun 19. aldar. Hann var iíla launaður, því launin voru aðeins gjafir, sem gefnar voru af frjál.sum vilja og átti hann þkí erfitt með að efla kirkjuna og halda stjórn á hin- og kristna siði. Hann dó, þreyttur eftir harða baráttu, á eftirlitsferð t Borgarfirði. Litlu eftir dauða hans fóru ýms teikn að koma í ljós í Skál- holti, og menn fóru að sjá biskup- inn í draumum. Orðrómtir um að hann væri dýrðlingur breiddist skjótt út. Eftirmaður hans, Páll Jónsson, lét búa til dýrmætt helgi- skrín úr gulli og gimsteinum, “hinn j mesti dýrgripur, sem gerður hefir verið hér á landi” (Guðm. Magn. Skírnir 1905). Á þeirn tímum, sem gleymdi öllum glaumi sorgum af gleði yfir hamingju sinni með fögnuð og fegurstu vonir um framhald á tilveru þinni og samleið til sigurs og frægðar, —þá var sólskin í húsinu inni. Og tíminn leið áfram og árin og afmælin þín urðu fleiri, og skilningur þinn var svo skarpur i skóla, þú öðrum varst meiri. Og senn varstu seytján vetra, þá kom sorgin, með brugðnum geiri. Nú dimt var í húsinu hennar og hjarta, svo alt varð að móðu, að sjá augun þín aflvana lokast, sem áður af lífsfjöri glóðu. Og yfir þér deyjandi, — dánum — i dapurleik foreldrar stóðu. En Guð, sem er himninum hærra og heyrir hvert andvarp, sér tárin; hann sendir þeim huggun og sólskin í sál þeirra’ um framtíðar-árin með fullvissu að finna þig aftur hjá föðurnum — það græðir sárin Hún móðir þín sífelt þig syrgir, en samt er hún glöð þvi að trúa að þú lifir og elskir sig ætíð hún í eilífð með þér fái að búa; unz sjáist þið aftur hún segist hvert sumar að gröf þinni hlúa. Þórður Kr. Kristjánsson. P.S.—Foreldrar pilts þessa voru Sigjurlína Jónasdóttfr Stratton og Mr. Robert Stratton, Winnipeg. fylgja mér um drauma-dvala-svið, draums að skoða fagran mynda- kranz, fortíð mína finn í nýrri mynd, fegurð, sem að skreytir liðna stund. fegurð, sem að fyllir huga minn, fegurð, þegar eg i draumi bý, fegurð, sem að bæði í vöku og blund birtist þeim, sem ávalt getur dreymt. Þá mig svæfa töfrar tima og rúms, telur þú mér hverja liðna stund, heldur reikning yfir alt mitt líf, endurvekur, þegar sólin skín, þegar dagur vekur mig til verks, vonir þegar lyfta minni sál, þegar vorið varpar til min yl, veitir mér að nýju líf og þrótt, sýnir mér, að enn er ást og líf eilif saga, tíma og rúmi háð. S. B. Benedictsson. um uppvoðslusomu goðum. I Skal- biskupasögurnar votu skráðar, stóð holti stofnað. hann ágætan sko’a, þaö á háaHarinu 0g gerÖust af völd_ sem útskrifaði marga fræga menn. I um þess mörg undur og stormerki. Fftir dauða ísleifs neyddi Alþing. þdtt Por|ákur vœri aldrei viður- son hans, Gissur, til þess að taka við kendur sem dýrgiingur af erki„ biskupsembættinu. Gissur, sem var j biskupnum ; Nisarósi; varS bann þó einn af glæÚIegustu kirkjuhofðingj. hinn raunverujegi aí5aldýrðlingur um á Llandt, stjórnað. jafnt haum fsiendinga. Frá þeim degi aS kista sem lágum, eins og hann væri ein- ^ bans var grafin upp og færg í söng. valdskonungur. Það var hann, sem ^ húsið Qg fjöidinn kraup á kné kring. með aðstoð Sæmundar fróða ko.n a um hana tjl >egs aS ÖSlast frig Qg tíundinni, stofnað. Hólab.skups- heilsU) Qg alt til loka miSaldanna. dæmi og lét byggja dómk.rkju í yar þag and; Þor]ákSi sem ríkti ,• Skálholti. Þangað til hafði þar að. eins verið lítil kapella. Mikinn stór- hug og rausn sýndi hann með því að gefa ættaróðal sitt með öllum þess Skálholti. Á Alþingi 1237 var a- kveðið að Þorláksmessan skyldi haldin 20. júlí. Hún var jafnan | mála nálægs tíma (aðalræðumaður. AF PABISARFÖR MINNI (Framh. frá bls. 3) » biskup í Hamborg og Abbia, fyrv. biskup í París). 2)Lútersk kristni og heimatrúboð (aðalræðumennirn- ir voru þýzkur rektor Laurer frá Neuendettelsau, Ralph Long frá New York og Daninn A. Th. Jörgensen frá Kaupmannahöfn). 3) Lútersk kristni og trúboðið meðal heiðinna þjóða (aðalræðumennirni’- voru : Astrup Larsen, rforseti horsk- ameríkönsku syndounnar í Iowa, og Norðmaður, dr. S. Normann prest- ur í Oslo). 4) Lútersk kristni og þjóðlífskreppa vorra tíma (aðal- ræðumenn voru: Svíinn Samúel Stadener biskup í Wexjö og Ung- verjinn *Karl Pröhle prófessor). 5) Lútersk kristni og hin komandi kyn- slóð (þar töluðu ekki færri en sjö æskulýðs-leiðtogar frá ýmsum lönd- um). 6) Hagur lúterskrar kristni yfirleitt og afstaða hennar til vanda- ^ stórfengleg þjóðhátíð. I glæsilegri eignum til kirkjunnar og ákveða að j skruSgöngu meS biskup og kjerka biskupssetrið skyldi í framtíðinn vera í Skálholti. Á meðan Þorlákur Runólfsson, sem lét annars litið á sér bera, var biskup, var kristniréttur hinn garhli innfærður eftir boði Össurar erki- biskups í Lundi, og prestaskólinn, sem lagður hafði verið niður, var endurreistur. Næsti biskup, sem kom á eftir, hinn gjafmildi og mál- >ocrz>qj Verzlunarmentun Oumflýanleg nú á tímum! Vaknandi viðskiftalíf krefst vaxandi vinnukrafts. Við- skiftavenjur nútímans krefjast sérþekkingar á öllum sviðum. Þessvegna er verzlunarmentun blátt áfram óumflýjanleg. Enda er nú svo komið, að verzlunar- skólanám er talið óhjákvæmilegt skilyrði fyrir at^innu við skrifstofu- og verzlunarstörf. UNGIR PILTAR og UNGAR STÚLKUR, sem ætla sér að ganga á verzlunarskóla (Business College) í Winnipeg, ættu að spyrjast fyrir á skrifstofu Lög- bergs; það verður þeim til drjúgra hagsmuna. Komið inn á skrifstofuna, eða skrifið The Columbia Press Limited TORONTO og SARGENT, WINNIPEG hans í broddi fylkingar, var skrínið borið kringum kirkjuna. Á eftir fylgdi mikill fjöldi fólks með lof- söngvum og klingjandi klukkum. Sérstaklega var eftirsótt að fá að vera einn þeirra, sem báru skrínið. Nefndist það “að styðja Þorláks hönd,” og var allra meina bót. Há- tíðinni lauk með gestaboði, þar sen. stórar gjafir voru 'gefnar. Hinn málsnjalli biskup Páll var fæddur í Odda. En honum þótti mjög vænt um Skálholt og nefndi inn var: Stange prófessor frá Gött- ingen). (Frarnh.) Úrið mitt Þú hefir fylgt mér þrjátíu ár og sjö, þú hefir “gengið” með mér hvert eitt spor, þú, sem bæði þá- og nútíð átt, }ni átt kanske langt framtíð enn, tnáske lengri leið að fara en eg, lengra áfram, þá eg staðar nem, þegar mitt er þrotið æfiskeið, þegar tíminn hefir markið sett. það hina andlegu ástmey sína. Frá Aldrei trúrri átti nokkurn vin,— Noregi flutti hann með sér tvo gler. glugga í dómkirkjuna. Hann út- vegaði einnig samhljóma kirkju- klukkur og reisti Þorlákskapellu Hann gérði Skálholt að dýrlingssetri og guðsþjónusturnar miklu veglegri en áður tiðkaðist. (Framh.) ~>n<----->n.-----inr ROBFjRT james STRATTON Fœddur 18. nóvemher 1917 DAinn 15. júní 1934. (Minning, í nafni móðurinnar) Þú fæddist sem fífill á vori með frjómagni andlegra gæða; varst frumburður foreldra þinna, þeirra fegurstu vonir að glæða. Þau unnu þér hugástum, ungum og öll vildu lífsmein þin græða. Þú brostir við brjóst þinnar móður sem blómið i vordaggar-úða, með sakleysis sólskin í augum i svanhvítum barnsvöggu skrúða. Hún áleit þig dásamd frá Drotni, I ekkert tvíhugs rót, ná skilnaðs tal,— horfir aldrei aftur, ávalt fram, einum huga ganga lífs eú háð. Mér við brjóst. þitt heyri eg hjarta. slag, hjarta þitt er orðið partur af mér, eins og mær, sent elskhugans við barm ástarþrungin bergmál vakið fær. Þá eg græt, þín grætur trygga sál, gegnum tárin bros þitt sendir mér bros, sem vekur dug og þrek og dáð, dáð að brosa, kalt þó andi mót, köld þó blási kólga lífsins hörð, kjör þó séu þung í manna bygð, éins þú brosir, þá mér hugur hlær, hlátur þegar fram á varir brýzt, hlátur, þá eg heyri sauða suð, suð um lífsins spursmál, djúp og há, þegar gleðin glæðir sálarfjör, geislar þegar skína á mína sál, þegar vinir anda yl að mér, eygló lífs, er gefur nýja von. j Þó eg yrki, heyri eg hjartslátt þinn, með draumbros um andlitið prúða. harmónera við mitt ljóðarim, GEFINS Blóma og matjurta frœ ÚTVEGIÐ EINN NÝJAN KAUPANDA AÐ BLAÐ- INU, EÐA BORGIÐ YÐAR EIGIÐ ASKRIFTAR- GJALD FYRIRFRAM. Fræið er nákvæmlega rannsakað og ábyrgst að öllu leyti TAKIÐ ÞESSU KOSTABOÐI! Hver gamall kaupandi, sera borgar blaSið fyrirfram, ?3.00 áskrift- argjald ul 1. janúar 1937, fær að velja 2 söfnin af þremur númerum, 1., 2. og 3 (I hverju safni eru ótal tegundir af fræi eins og auglýsingin ber með sér). Hver, sem sendir tvö endurnýjuð áskriftargjöld, $6.00 borgaða fyrirfram, getur valið tvö söfnin af þremur, nr. 1., 2, og 3, og fær nr. 4 þar að auki. Hver, sem útvegar einn nýjan kaupanda og sendir áskriftargjald hans, $3.00, fær að velja tvö söfnin úr nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4 þar að auki. Hinn nýi kaupandi fær einnig að velja tvö söfnin nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4. þar að auki. Allir pakkar sendir móttakanda að kostnaðarlausu. No. 1 COLLECTION—Vegetables, 15 Packets BEETS, Detroit Dark Red. The best all round Beet. Sufficient seed for 20 feet of row. ' CABBAGE, Enkhuizon. Good all round variety. Packet will grow 1,000 lbs. of cabbage. CARROTS, Half Dong Chantenay. The best ail round Carrot. Enough seed for 40 to 50 feet of row. COCTJMBER, Early Portune. Pickles, sweet or sour, add zest to any meal. This packet will sow 10 to 12 hills. PPTTCCP. Grand Rapids. Loose Leaf variety. Cool, crisp, green lettuce. This packet will sow 20 to 2 5 feet of row. LETTUCP, Hanson, Ilead. Ready after the Leaf Lettuce. ONION, Yellow Globe Danvers. A splendid winter keeper. ONION, White Portugal. A popular white onion for cooking or pickles. Packet will sow 15 to 20 feet of drill. PARSNIP, Haif Ijong Guernsey. Sufficient to sow 40 to 50 feet of drill. PUMPKIN, Sugar. Packet will sow 10 to 15 hills. RADISH, French Breakfast. Cool, crisp, quick-growing variety. This packet will sow 25 to 30 feet of drill. TOMATO, Earliana. The standard early variety. This packet will produce 75 to 100 plants. TURNIP, White Suinmer Tahle. Early, quick-growing. Packet will sow 2 5 to 30 feet of drill. PLOWER GARDEN, Surprise Flower Afivture. Easily grown annual flowers blended for a succession of bloom. SPAGHPTTI, Malabar Melon or Angel’s Hair. Boil an<J cut off the top and the edible contents resemble spaghetti. No. 2 COLLECTION SPENCER SWEET PEA COLLECTION 8—NEW BEAUTIFUL SIIADES—8 Regular full size packets. Best and newest shades in respective color class. A worth-while saving buying two. See regular Sweet Pea List also. SEXTTTT QUEEN. Pure White. Five and six blooms on a stem. WHAT JOY. A Delightful Cream. BEAUTY. Blush Pink. SMILES. Salmon Shrimp Pink. GEO. SHAWYER. Orange Pink. WELOOME. DazDzling Scarlet. MRS. A. SEARLES. Rich Pink shading Orient Red. RED BOY. Rich Crimson. No. 3 COLLECTION—Fiowers, 15 Packets EDGING BORDER MIXTURE. ASTERS, Queen of the Market, the earliest bloomers. BACHELOR’S BUTTON. Many new shades. CALENDULA. New Art Shades. CALIFORNIA POPPY. New Prize Hybrids. CLARKIA. Novelty Mixture. CLIMBERS. Flowering climb- ing vines mixed. COSMOS. New Early Crowned and Crested. EVERLASTINGS. Newest shades mixed. Evening scented MATHIOLA. stocks. MIGNONETTE. Well balanced mixtured of the old favorite. N ASTURTIUM. Dwarf Tom Thumb. You can never have too many Nasturtiums. PETUNIA. Choice Mixed Hy- brids. POPPY. Shirley. Delicate New Art Shades. ZINNTA. Giant Dahlia Flowered. Newest Shades. No. 4—ROOT crop collection Note The Ten Big Oversize Packets BEETS, Ilalf Long Bloodi (Large Packet) CABBAGE, Enkhuizen (Large Packet) CARROT, Chantenay nalf Iiong (Large Packet) ONION. Yellow Globe Danvers, (LArge Packet) LETTUCE. Grand Rapids. This packet will sow 20 to 25 feet of row. I’ARSNIPS, Early Short Round (Large Packet) RADISH, ....French ... Breakfast ILarge Packet) TURNIP, Purjile Top Strap Tjeaf. (Large Packet). The early white summer table turnip. TURNIP. Swede Canadian Gem (Large Paoketl OXTTON. Wliitc Piekllng (Large Packet) Sendið áskriftargjald yðar í dag (Notið þennan seðil) To THE COLUMBIA PRESS, LIMITED, Winn’peg, Man. Sendi hér með $......... sem ( ) ára áskriftar- gjald fyrir “Lögberg.” Sendið póst frítt söfnin Nos.: Nafn Heimilisfang Fylki

x

Lögberg

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.