Lögberg - 21.05.1936, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, EIMTUDAGINN 21. MAÍ, 1936.
Mannorðsdómur
Eftir Johanne Vogt.
A þessu augnabliki voru dyrnar opnaðar
og inn kom þernan til að búa um rúmið og
sópa.
“Afsakið, ungfrú, eg er vön að hreinsa
yðar herbergi fyrst, en fyrir utan dyrnar
mætti eg Frich, sem bað mig að byrja hjá sér,
hann þyrfti að skrifa nokkuð.”
“Það gerir ekkert. Hafið þér komið hér
inn áður! ”
“Nei, eg mætti Frich við dyrnar.”
“ Já, eg skil.”
“Ó, hann er fantur; okkur geðjast ekki
að honum. ”
“Ekki það, Birta!”
“Nei, okkur finst ungfrúin of góð fyrir
hann. En hún er bráðskotin í honum. ”
“Eg hleyp ofan, Birta. Hér er svo kalt.”
“Eftir hálfa stund verðnr hér hreint og
heitt.”
í miðjum stiganum stóð Frich.
“Þér forðist mig; eg verð að tala við
yður. Viljið þér koma — annars skal eg—”
“Aldrei, aldrei skal eg finna vður. Ekk-
ert. vald í heiminum skal geta þvingað mig.
Ekki einu sinni hótun um ábyrgðina á lífi
yðar.”
Ilún þaut fram hjá honum og inn í stof-
una, þar sem Petra og John voru að skila
póstinum. Læknirinn rétti henni tvö bréf, en
sá um leið að hún hafði grátið. Hann opnaði
varirnar til að spyr.ja, en lokaði þeim aftur.
.“Setjist þér hérna hjá ofninum, ungfrú
Eiín og snúið bakinu að glugganum,” sagði
liann.
Hún setti-st og brosti blíðlega við honum.
Hún opnaði bréfin sín og las þau. Ekkert
heyrðist nema skrjáf í blöðum. Læknirinn
lagði myndablað í kjöltu hennar, hún fletti
nokkrum blöðum, en svo sofnaði hún, áhrif
klóróformsins voru ekki horfin.
Hún svaf á að gizka 5 mínútur, og þegar
hún vaknaði og leit upp, varð henni litið í
augu Viktors. Sama hlýja og verndandi
augnatillitið.
“Ahrif klóróformsins,” sagði hún og
roðnaði. “Hvar er hitt fólkið!”
“Farið út,” sagði hann og stóð kyr.
En nú heyrðist háa röddin hennar Petru
frá hliðarherberginu, og inn kom hún og sett-
ist á hægindastól á milli þeirra.
‘ ‘ Ó, Ella, eg hefi átt annríkt. Frich fékk
höfuðverk, og eg varð að matreiða handa hon-
um, því Ödegaard er ekki heima. Honum
líkaði maturinn vel, einkum rauðvínsflaskan
lians pabba, sem hann næstum tæmdi. Hann
fór út og kemur ekki heim'fyr en í rökkrinu.”
“Þessi höfuðverkur hefir komið óvænt,”
sagði Viktor.
“Já, það er afleiðingin af því að vera
aðstoðarmaður, þegar maður er ekki upp-
lagður fyrir það, eins og eg. Það er satt,
Toriniíus kom til a sækja mat handa drengn-
um, en hann getur beðið þangað til Ödegaard
þóknast að koma.”
“Láttu ofurlítið af mat í körfu handa
móður hans,” sagði Viktor blíðlega.
“Já, ögn af méli og flesk máske?”
“Já, og ögn af baunum, kaffi og sykri.
Heyrðu, Petra, láttu þenna seðil í umslag og
legðu það ofan á fleskið. Drengurinn má
ekki brúka handlegginn í 3 vikur. Eg fer
að finna hann eitt augnablik.”
“ Viktor er dálítið fyrirhafnarsamur með
köflum,” sagði Petra, “en við erum eins lík
• og tvö egg í sama hreiðri. Er það ekki, Ella!” •
“ Jú — og enginn ungi — í eggjunum—”
Petra hló hátt. “Þú ert fyndin, Ella.”
Það var komið kvöld og norðaustan rok
liti og talsverð snjókoma. Því eina herbergi
gegn norðri var lokað, af því ekki var hægt
að kynda ofninn, en í suðurstofunni var hlýtt
og bjart. Sýslumaðurinn lék sér að spila-
galdri með tvennum spilum og kennarinn sat
hjá lionum. Petra og Elín sátu á legubekkn-
um, Elín þögul og hugsandi, en Petra sí-
blaðrandi. Frich sat í einu horninu með
pípuna sína, stormurinn hafði rekið hann
heim fyr en hann vildi.
John sat við lítið borð og var að' búa til
smávindla. “Komdu hingað, Viktor, og
hjálpaðu mér að búa til vindla með þessari
nýju aðferð.”
Sýslumaðurinn talaði lítið, en Idustaði
því betur á það, sem aðrir sögðu.
“Mannörðsdómur?” sagði hann. “Frá
hverju ertu að segja Viktor, John. Hver á að
mæta fyrir mannorðsdómi?”
“Ó, það er ungur herforingi í höfuðborg-
inni, sem.sagt er að sækist eftir ríkri giftingu.
Það er sagt að hann heitbindi sig alstaðar,
þar sem hann er með hermenn sína, og þar
eð þetta hefr átt sér stað að minsta kosti tíu
sinnum, ætla félagar hans að draga hann fyr-
ir mannorðsdóm og hegna honum sjálfir. Mér
finst þetta ágæt aðferð.”
“Sannarlega ágæt,” sagði kennarinn.
“Það er sagt að þetta eigi sér stað á þýzku
herstöðvunum, og að það komi í veg fyrir
opinber hneyksli.”
“Mér finst að við stúlkurnar ættum líka
að liafa heimild til að leggja okkar málefni
fyrir mannorðsdóm, þegar við þurfum þess.”
Það var Elín sem talaði þessi djörfu orð.
Hún talaði dálítið hærra en hún var vön, og
allir litu til hennar undrandi, en hún mætti
augnatilliti þeirra róleg.
“Mér er þetta full alvara,” sagði hún.
“Eg hefi verið að hugsa um þenna persónu-
lega rétt. Orðið mannorðsdómur finst mér
vel viðeigandi og bendir á úrlausn.”
“Þarft þú að koma fyrir mannorðs-
dóm?” spurði kennarinn spaugandi, en horfði
fast á föla og þreytulega andlitið hennar.
“Eg vil flytja mál fyrir kvenmann. Það
er na'gileg't.”
“Ef þér viljið fá dóm í málinu, þá erum
við nógu margir til að mynda kviðdóm,”
sagði sýslumaðurinn.
“Já, málefnið er tilbúið og bíður úr-
skurðar réttarins.”
“Kennarinn, Viktor og eg. Hvað segið
þér um okkur?”
“Eg neita lækninum,” sagði hún bros:
andi.
“Kennarinn, Frich og eg þá. Erum við
ekki nógu góðir?”
“Eg neita Fricli.”
“Nú, þá tökum við John. Hann er tals-
vert löglærður, þegar hann vill nota það,”
sagði sýslumaður. “Eruð þér ánægðar með
okkur?”
“ Já, vel ánægð.”
“Þá skulum við yfirheyra yður -— eða
hvernig viljið þér að við högum okkur?”
“Eg ætla að segja stutta sögu, og sanna
hana með skrifuðum skjölum.”
“Þér eruð sannur lögmaður, góða barnið
mitt,” sagði sýslumaður, sem nú var orðinn
kátur, kom sér vel fyrir í sætinu og' leit alvar-
iegum en mildum augum á Ellu.
“En þetta er sánnarlega ekkert spaug.”
“Því betra barnið mitt, því betra. Nei,
við erum líka of gamlir til að leika kviðdóm.
Byrjið þér. “Það var einu sinni ---------”
“Það var einu sinni ung stúlka,” byrjaði
Ella eftir litla þögn, en róleg, “sem hafði
mist beztu vinstúlku sína árið eftir ferming-
una. Þær höfðu þekt hvor aðra á meðan þær
ólust upp, setið á sama skólabekk, orðið sam-
ferða til prestsins, og voru það sem kallað
er, óaðskiljanlegar. Hún dó úr barnaveiki.
Ung'a stúlkan, sem við skulum kalla Mix, hélt
áfram að koma í hús foreldra hinnar fram-
liðnu, prófessor Birchs hús, og vináttan milli
þeirra og hennar virtist verða sterkari eftir
dauða einkabarns þeirra.
1 þessu húsi mætti hún fyrir hér um bil ári
síðan ungum manni, sem við skulum kalla —
kalla--------”
“Kallið þér hann Sport,” sagði Frich
og leit upp.
“Kalla Sport,” sagði Elín og leit
snöggvast á Frich. “Prófessorinn og frúin
höfðu hitt hann í Kokstuen um sumarið, og
þau voru orðin góðir vinir. Kvöld nokkurt,
}>egar hann og Mix voru einu gestirnir, var
hann kyntur henni. Samtalið snérist aðal-
lega um fjallaferðir. Mix sat við vinnu sína
og talaði við og við við frúna, en tók lítinn
þátt í samtalinu. Þegar þeman kom að sækja
hana, stóð Sport upp og fylgdi henni heim,
enda þótt prófessorinn beiddi hann að sitja
kvrran og reykja.
“Daginn eftir, þegar hún kom frá heim-
sókn í Skarpsno, mætti liún honum á Dramm-
ensvejen. Hann snéri við og fylgdi henni
lieim; henni geðjaðist illa að honum frá byrj-
un, og fanst hann vera orðinn býsna nær-
göngull.
“Svo hitti hún hann á danssamkomu hjá
prófessornum, og daginn eftir fékk hún
fvrsta biðilsbréfið. Skjalið 1. Hér er það.”
“Leggið það hérna,” sagði Viktor, “eg
skal vera skjalavörður. ”
“Hún svaraði honum nei, eins góðmót-
lega og hún gat; sagðist vera viss um sjálfa
sig og þetta gæti aldrei átt sér stað. Um tíma
og eilífð, eins og hún skrifaði.
‘ ‘ Þetta var vorið 92. Hann hvarf nokkra
mánuði. — Mix fékk af tilviljun að vita að
hann var í Danmörku, og satt að segja
gleymdi hún honum alveg.
“Þangað tíl í september, að hann var
aftur staddur í samsæti hjá prófessornum.
‘ ‘ Þar vék hann ekki frá hlið hennar. Það
var eitthvað ögrandi og frekjulegt, í fram-
komu hans — hann lét eins og ekkert hefði átt
sér stað á milli þeirra.
“Mix var alt kvöldið fámælt og gröm
yfir ])essari ásókn hans, og þegar svo annað
bréfið með hótunum, kom litlu seinna, fanst
henni þetta fremur alvarlegt.
“Iíér er skjalið nr. 2.”
Viktor greip bréfið.
“Svar hennar var aðeins fáar línur.
“Stuttu á eftir þessu bréfi kom hið |
þriðja og síðasta. Þar biður hann um já, og
ef hann ekki fái það, segist hann skuli eyði-
leggja mannorð hennar, til þess á þann hátt
að íá það, sem hún vilji ekki óneydd gefa
honum. Bréfið er skrifað af vondri eða brjál-
aðri manneskju, og var auðvitað engu svar-
að.”
“Fáið mér bréfið,” sagði Viktor, og
lagði járnhnefa ofan á bréfin.
“Þetta átti sér stað í september. Hann
hélt áf ram með að mæta henni, og oft smaug
hann fram hjá lienni í rökkrinu eins og leður-
blaðka — eða hann stóð hjá ljósstaurnum og
g'lápti á hana þegar hún kom heim á kvöldin.
Um leið og grindahliðinu var lokað, gekk
liann fram hjá og gerði henni bylt við. Jafn-
vel í kirkjunni reyndi hann á einn og annan
hátt að flækjast á leið hennar — og þá leit
hann aldrei af henni — augu hans fylgdu
henni alstaðar eins og eitthvað ilt — leyndar-
dómsfult.
“Nokkru seinná varð hún þess vör að
viðmótið í prófessorshúsinu var farið að
kólna. Það kólnaði meir og meir, þangað til
eitt kvöld að hún yfirgaf frúna, var hún full-
viss um að henni hafði verið sagt eitthvað
sem hún vildi ekki glevma.
“Skömmu seinnasagði vinur hennar henni,
að í hóp ungu mannanna hefði Sport reynt að
spilla fyrir henni, sagt þeim að Mix hefði
hagað sér skammarlega gagnvart einum vina
sinna, hún hefði dekrað við hann afarmikið
og að síðustu eyðilagt hjarta hans.
“Alt saman argasta lýgi.
“Það leið á haustið. Hún var hætt að
koma til prófessorsins og henni var ekki boð-
ið þangað. Hvað átti hún að gera? Hún
þekti ekki krókaleiðir heimsins, og var að
eðlisfari fámælt. Hún vonaði að geta evði-
lagt þenna róg með sínu rólega lífi, og til
allrar lukku heyrði móðir hennar hann aldrei.
Ekki sýndi hún henni heldur bréfin.
“Svo komu jólin. Hún var boðin út í
sveit til fjölskyldu, sem átti dóttur er hún
liafði kynst um sumarið.”
Kennarinn leit upp og gretti sig. Petra
'hallaði sér aftur á bak og huldi andlitið með
höndum sínum.
“Mix fanst þetta vera sönn hepni. Hún
var orðin óróleg og hrædd. Að fara út á götu
þorði hún ekki, af því hana grunaði að hann
væri einhversstaðar í felum.
“A leiðinni heim til sýslumannsseturs-
ins heyrði hún að hr. Sport væri gestur f jöl-
skyldunnar.
“Hún J>aut á fætur. Ef hún gæti nú
snúið við — en það var ómögulegt. Hún sat
við hlið vinu sinnar, vafin í bjarnarskinns-
feld og fyrir sleðanum hljóp ungur og fjörug-
ur hestur, sem færði hana nær og nær þeim
stað, sem hún vildi vera frá í hundrað mílna
fjarlægð.
“Meðan hún var ein í herbergi sínu, lauk
hún upp dyrunum út í ganginn sökum hitans.
“A sömu stundu opnuðust aðrar dyr
lengra frá stiganum; nokkrir karlmenn komu
samtalandi út, og hún heyrði málróm Sports.
“Hann nefnir nafn hennar og talar illa
um hana, meðal annars segir hann að hún
hafi “kattarklær og silkifingur, ” en þá segir
óþekt rödd: “Svei, þetta er ljótt.”
“Svo halda þeir áfram ofan stigann og
út.
“Mix fór að gráta, henni sárnaði þetta.
Þegar hún var farin að jafna sig, skrifaði
hún mömmu sinni og bað hana að.senda sér
pakkann með stöfunum 0-0 utan á. Það var
eins og eitthvað ósýnilegt vald knúði hana
til þessa. Hún varð að bjarga sér. Fá enda
á þessu hér.
“Mix varð þess brátt vör, að Sport var
mikils metinn maður á heimilinu. Það und-
arlegasta var að dóttir sýslumannsins hafði
aldrei nefnt nafn hans, þessar tvær vikur sem
lnin var á fjallinu.”
Elín leit til Petru—hún hafði ekki lireyft
sig og leit ekki upp.
“Asóknin hélt áfram hér eins og í borg-
inni, en á annan hátt. Hún byrjaði síðari
hluta dags meðan þau stóðu við píanóið,
byrjaði eins og vilt afbrýði, með hótunum og
ástarorðum á víxl, hvíslað í eyra hennar. Það
var naumast þolandi.
“Seinna kom hún skrítilega fyrir, þegar
hann fældi unga hestinn í trjáganginum, og
það var ekki honum að þakka að þeir sem í
sleðanum sátu beinbrotnuðu ekki eða dóu.
Hann gerði það sem hann gat til þess.
“Daginn eftir fór alt unga fólkið út til
að renna sér á skíðum. ’ ’
Hún þagnaði snögvast.
“Nei, það var ómögulegt að halda áfram.
Hvernig gat hún lýst því sem þá skeði — og
var hún líka viss um að það hefði verið eins
og Viktor sagði?”
Hún blóðroðnaði og þoku lagði fyrir
augun.
Alt í einu ómaði rödd Viktors, snjöll og
róleg.
“Mix var komin spottakorn á undan hin-
um, þegar einn úr hópnum sá hana efst á
Óðinshæðinni, eini hættulegi bletturinn á leið-
inni. Hann hraðar sér af stað til að vara
hana við, en sér Sport'um leið koma fram úr
runnunum og stjaka sér áfram með löngum
skrefum. Sannfærður um að hann kæmi í
sama tilgangi, hægir hann ferð sína, en sér
til undrunar sér hann Sport grípa í handlegg
hennar og draga hana fram yfir brúnina á
hinni bröttu hæð. Hann þýtur af stað í dauð-
ans ofboði, og á síðasta augnablikinu getur
liann gripið í hana og felt hana, áður en þau
runnu út á ána, þar sem ekki var nema nætur-
gamall ís:
“Hver og einn getur nú hugsað þetta
eftir eigin geðþótta. Þessi annar fellir enga
ásökun gegn Sport, en geymir sér að benda
á sjúkdómseinkenni. ”
Litlu síðar byrjaði Ðlín aftur.
“Það sem nú kemur, eru aðeins smá-
munir, en nægir til þess að svifta Mix öllum
frið og ró.
“Á heimleiðinni beiddi Sport liana um
fyrirgefningu, en lýsti jafnframt ást sinni
fyrir henni, hún aðvaraði hann og sagði að
þolinmæði sín væri á enda, og að hún ætlaði
að biðja um hjálp. Hann hló eggjandi og hélt
hún mundi ekki þora það.
“Hann hefir grunað livað í bréfinu var,
því hann vildi ekki fá henni það, fyrri hluta
dagsins, og svo kom hann veðmáli af stað,
sem leyfði lionum að fara inn í lierbergi Mix,
þar sem hún hafði sofnað. Þegar liún vakn-
aði, hélt liann á bréfinu, en skjölin var hún
búin að fela.
“Það þarf meiri hæfileika til að sofna,
heldur en Mix hefir, til þess að geta lýst öll-
um þeim særandi og fölsku dylgjum, sem
Sport hafði ávalt á takteinum handa henni,
öllum þeim brögðum, sem hann beitti til að
spilla fyrir henni á þessu heimili, jafnframt
því sem honum tókst að blinda þau augu, sem
sennilegast var að væru opnust fyrir hinni
fölsku framkomu hans og frekjunni í lundar-
farinu.”
“Hún talar eins og Portia,” tautaði
kennarinn. ‘ ‘ Shylock er dæmdur. ’ ’
“Nú komum við að því síðasta — dans-
inum.
“Til stórrar ánægju fyrir Mix, liafði
Sport ekki skrifað sig fyrir neinum dansi á
spjaldinu hennar. En undir því yfirskini að
fylgja henni til vinstúlku liennar, fór hann
með hana í gegnum dimman gang, og' gerði
hana svo hrædda með hrottalegum orðum á
þeirri leið, að allir sáu hve föl hún var og ó-
róleg þegar hún kom inn til þeirra.
“Að hann slepti henni seinna, þegar þau
dönsuðu, er hún ekki viss um, en henni fanst
sér vera fleygt á ofninn. Hann þvingaði
hana til að dansa þegar hún vildi hætta, og
þegar hún reyndi að losa sig með valdi, er
það máske eins mikið henni að kenná og hon-
um, að hún datt og meiddi sig.
“Morguninn eftir lá seðill á spegilhill-
unni hennar, sem sýndi að hann hafði í annað
sinn ruðst inn í herbergi hennar.. Hér er
hann.
“Enn þá fáein orð.
“Mix á engan föður eða bróður, scm get-
ur komið í veg fyrir slíka óhæfu, sem á einu
ári hefir svift hana öllum friði og gert hana
örvilnaða. Sjálf á hún ekkert sem getur
hindrað slíka óskammfeilni, þar eð hann tek-
ur ekki tillit til neins. Hún er heldur ekki
fær um að missa gamla vini — en hræddust
er hún við að þessi frekjulega áleitni kunni
að raska ró móður sinnar, og því hefir hún
eins og af innblástri, gagnvart hinum heiðar-
lega kviðdóm, valið þessa djörfu aðferð.
“Hún ímvndar sér, að þessi aðferð, sem
hún nú hefir beitt, muni frelsa hana úr því á-
standi, sem hlýtur að vera jafn kveljandi fyr-
ir hann og hana, og þá verður líf hans til
gæfu fyrir — fyrir — eina eður aðra — sem
vill skilja hann og þykja vænt um hann.”
“Sport er hræsnari,” hrópaði kennar-
inn. “Ilann á engan sannleika til.”
“Iíann er veikur,” sagði Viktor og stóð
upp. “Það er hugarþjáning sem að honum
gengur, en með skynsamlegri aðferð má
lækna hana. Eg ætla að reyna.”
“Þá er óþarft að dæma hann, ” sagði
sýslumaður, “en eg vil að einhver verji hann,
viljið þér ekki reyna það, Frich.”
“Jú,” svaraði Frich alvarlegur um leið
og hann stóð upp. Gekk að stól sýslumanns-
ins gagnvart Ellu, fölur sem nár, en í augun-
um brann eldur.
“Kæran er sönn og veikin heitir ástríða.
Sannleikurinn hafði mýkjandi áhrif á veika
hugann hans Sports. Hér eftir skal Mix
engri ásókn sæta og engan frið missa hans
vegna. Við ]>að legg eg drengskap minn.
Hann dregur sig nú í hlé. ”
“Orð verjanda Sports eru fullnægjandi
fyrir Mix,” sagði Elín.