Lögberg - 18.06.1936, Blaðsíða 4

4
LiÖGBERG, FIMTUDAGINN 18. JÚNl 1936
ILögbetig
G«fl8 út hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
TerO $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg’* is printed and published by The Columbia
Press, Limíted, 695 Sargent Avenue, Winnípeg, Manitoba.
PHONE 86 327

Við þjóðveginn
I.
Forsætisráðherra Manitobafylkis, Hon.
John Bracken, hefir rofið þing og efnt til
nýrra kosninga. Útnefningar fara fram 17.
júlí, en kosningarnar þann 27. sama mánaðar.
Stjórnarandstæðingar ern ekki í sem
beztu skapi yfir því, hve Mr. Bracken gaf
þeim skamman fyrirvara, þó sex vikur sýnist
nú í rauninni nægur umhugsunartími, nema
ef vera kynni fyrir þá, innan vébanda aftur-
haldsflokksins, sem allra sljófskvgnastir eru.
Bracken-stjórnin tók við völdum árið
1922; hún var endurkosin 1927, og enn á ný
1932. Hún hefir aukið þingstyrk sinn við
hverjar kosningar, og þó það sé hvorki víst,
né heldur æskilegt, að svo verði í þetta sinn,
þá verður það ekki dregið í efa, að hún, að
kosningunum afstöðnum, haldi völdum með
álitlegum þingmeirihluta.
Frá stjórnskipulegu sjónarmiði séð,
þurfti stjómin ekki að ganga til kosninga fyr
en næsta ár, eða í lok fimm ára kjörtímabils
síns; engu að síður hefir hún ráðið það við
sig, að leita álits kjósenda um ráðsmensku
sína ári áður en þörf var til, og mun það vafa-
laust mælast alment vel fyrir. Stjórnin vill
með öðrum orðum ekki vera við völd, nema
því aðeins, að hún styðjist við skýlausan vilja
kjósendaj—
Eins og nú hagar til, eru þrjú þingsæti
auð í fylkisþinginu. Gimli-kjördæmi hefir
verið þingmannslaust frá þeim tíma, er Einar
S. Jónasson lézt, auk þess sem tvö Winnipeg-
sætin losnuðu árið sem leið, við það, er Ralph
i\[aybank var kosinn á Sambandsþing en John
Haig skipaður í Senatorsstöðu. Að því er
upplýstist á seinasta þingi, mundi kostnaður
við aukakosningu í Winnipeg hafa numið um
fimtíu þúsundum dala. Winnipeg á tíu full-
trúa á fylkisþingi; borgin öll er eitt kjördæmi
og kosningar hlutbundnar. Að kjósa þar tvo
þingmenn kostar ekkert minna en að kjósa tíu.
Mr. Bracken hélt því fram á þinginu, að ó-
verjanlegt væri að verja slíkri fjárhæð til
aukakosninga, er tekið væri fult tillit til þess,
hve tiltölulega væri skamt eftir kjörtímabils-
ins; svipuðum augum leit allur þorri þing-
manna á málið. Frá hvaða sjónarmiði sem
skoðað er, hlýtur það að teljast í alla staði
réttmætt, að flýtt væri fyrir almennum kosn-
ingum vegna hinna auðu þingsæta.
Manitoba hefir ekki farið varhluta af
kreppunni fremur en önnur fylki þessa lands;
atvinnuleysið, hér sem annarsstaðar, hefir
sorfið næsta þungt að og kostað fylkið ærna
peninga. En þrátt fyrir þung útgjöld í því
sambandi, hefir Bracken-stjórnin svo giftu-
samlega stýrt stjórnarskútunni gegnum brim
og boða, að enn má telja fjárhag fylkisins
sæmilegan og lánstraust upp á það allra bezta.
Til þess að almenningur geti gengið úr
skugga um að hér sé ekki talað út í hött, nægir
að benda á það, að í vikunni sem leið flutti
fjármálablaðið Financial Post ritgerð um
Bracken-stjórnina, þar sem á hana er bent
sem fyrirmynd meðal fylkisstjórna þessa
lands viðvíkjandi starfrækslu hennar á sviði
fjármálanna.
Öllum stjórnum er að einhverju leyti á-
bótavant; hjá öllum þeirra koma fram mistök,
mismunandi að stærð og áhrifagildi. Þegar
alt kemur til alls, verður þó ekki annað með
sanni sagt, en að Bracken-stjórnin hafi yfir-
höfuð reynst það vel, að endurkosning henn-
ar hljóti að skoðast sjálfsögð. Kjósendur
eiga heldur ekki í annað hús að venda með
tilliti til forustu. Afturhaldsflokkurinn hefir
að vísu dubbað sig upp með splunkur nýjan
leiðtoga. En það er þá líka það eina, sem
nýtt er við flokkinn, því kyrstaða afturhalds-
ins er ávalt ein og hin sama.
Á fimtudaginn í vikunni sem leið, átti Mr.
Bracken fjórtán ára stjórnarforustu afmæli.
Fjórum árum á hann alveg vafalaust eftir að
bæta við sig enn í þeirri stöðu, hvernig svo
sem viðrar í hinum pólitíska heimi.
II.
Stóriðjuhöldarnir í Austur-Canada og þá
ekki hvað sízt eigendur vefnaðarvöru verk-
smiðjanna, urðu óðir og uppvægir yfir því,
er King-stjórnin afréð að lækka tollvernd á
ýmsum vefnaðarvöru tegundum; kváðust þeir
verða til þess neyddir að loka verksmiðjum
sínum með ]iví að rekstrarhallinn hlyti að
verða það gífurlegur, að þeir fengi ekki rönd
við reist. ,Sumir héldu hótunum sínum til
streitu og lokuðu verksmiðjunum til bráða-
birgða. King-stjórnin var ekki.lengi að velta
því fyrir sér hvað tekið skyldi til bragðs; hún
skipaði þegar nefnd til þess að rannsaka hag
og starfrækslu vefnaðarvöru iðnaðarins í
landinu, og sú rannsókn hefir meðal annars
leitt það í ljós, að tólf menn, sem lögðu fram
í sameiningu $500,000 hluti í Dominion
Textile félagið 1905, höfðu við lok síðasta árs
fengið útborgaða gróðahlutdeild, er nam hátt
á fimtándu miljón dala. Minna má nú stund-
um gagn gera. Hið einarðlega svar Mr. Kings
við mótmælum stóriðjuhöldanna eystra gegn
sanngjarnri lækkun tollverndar, verðskuldar
alþjóðarþökk.
Okursamtök sem þessi leiða bölvun yfir
hvaða þjóðfélag sem er, og blása kommúnisma
og öðrum öfgastefnum byr undir báða vængi.
MacKenzie King
MAÐURINN OG AFREKSVERK HANS.
Eftir John Lewis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
Þegar að því kom að King átti að velja
menn í stjórn sína, var margs að gæta. Það
var ekki nóg að þeir hefðu verið fylgjandi
frjálslyndu stefnunni; þeir urðu auk þess að
vera færir menn og þeim hæfileikum gæddir,
sem staða þeirra krafðiist. Og samkvæmt
skoðun og stefnu Kings urðu þeir að vera
fulltrúar alls landsins en ekki aðeins vissra
stétta eða vissra fylkja, eins og verið hafði í
Borden-Meighen stjórninni.
Nú var ekki um auðugan garð að gresja
að því er Vestur-Canada snerti; progressive
flokkurinn svokallaði hafði svo að segja sóp-
að öll Vesturfylkin, þar var því ekki hægt að
fá ráðherraefni í Kingstjórnina, nema með
því móti að taka einhverja úr progressive
flokknum. Þetta bauðst King til að gera, en
]iví var neitað. Til þess að hafa fulltrúa úr
öllum fylkjunum í stjórninni, valdi hann því
suma úr Vesturfylkjunum, sem ekki höfðu
verið kosnir. Hann tók í Stjórnina Dr. King
frá British Columbia, Stewart fyrverandi
forsætisráðherra í Alberta, Motherwell frá
Saskatchewan og A[cMurray frá Manitoba.
Þessir menn voru allir hver öðrum færari til
stjórnarstarfa og þegar stjórnin var full-
mynduð áttu þar s<æti fullt.rúar hvers einasta
fylkis, en það hafði aldrei áður skeð í sögu
landsins. Þetta atriði, eins og margt fleira,
sannar það, hversu sanngjarn og sáttfús mað-
ur Mackenzie King er. Hann trúði því að með
slíkri samvinnu þar sem valdir menn úr öllum
pörtum landsins færu með mál þjóðarinnar í
heild sinni, yrði samvinna og vinátta trygð
milli hinna ýmsu fylkja.
Annað var það, sem King hafði fundið
afturhaldsstjórninni til foráttu; það var sú
óhæfa að velja ýmsa ráðherrana úr öldunga-
deildinni. Með því vali var gersamlega geng-
ið fram hjá atkvæðum fólksins. Maður í öld-
unðaráðinu var þar aðeins fyrir langa flokks-
þjónustu án tillits til hæfileika; að láta hann
gegna ráðherrasæti í löggjafarþinginu var
því hið mesta gjörræði. Borden-Meighen
st jórnin var margsek um þetta, en King sneri
þar gersamlega við blaðinu og var það mikil
stjórnarbót.
Þess hefir verið minst hversu friðsemi
og sanngirni réði og ræður gerðum Kings í
innanlandsmálum. En í utanlandsmálunum
hefir hið sama einkent hann. Þrátt fyrir stað-
festu og ákveðna stefnu, hefir hann áunnið
sér vináttu og virðingu stjórnmálamanna um
allan heim.
Eitt atriði verður að minnast á í utan-
ríkismálunum. I septembermánuði 1922 réð-
ust Tyrkir inn í Litlu-Asíu og leit út fyrir að
þeir ætluðu að verða hættulegir vissum stefn-
um í Evrópumálunum. Lloyd George var þá
forsætisráðherra og stjórnin á Englandi (eða
meiri hluti hennar) ákvað að senda her á móti
Tyrkjum, án þess að hún hefði ráðgast um
það við þing eða þjóð.
King fékk skeyti með fyrirspurn um það
hvort Canada væri við því búin að taka þátt
í því stríði og svaraði því tafarlaust þannig,
að stjórnin bindi ekki þjóðina við neitt þess
konar loforð án þess að leita álits og úrskurð-
ar þingsins. Fyrir þetta var honum harðlega
legið á hálsi af afturhaldsleiðtogunum; en
þegar stjómin á Englandi lét áform sitt opin-
skátt var þjóðin þar svo eindregið á móti
stefnu hennar, að ekkert varð úr stríðinu.
Lýstu leiðandi menn því yfir á Englandi, að
King hefði sýnt framsýni, sanngirni og sjálf-
stæði með svari sínu. Var það síðar viðurkent
alment að ef hann hefði svarað játandi mundi
svar hans hafa verið notað til þess að herja
sams konar svar út úr hinum brezku
ríkisdeildunum, og þá hefði efalaust
orðið stríð. King varð því í þetta
skifti til þess að afstýra stríði.
í október 1923 mætti King ásamt
tveimur ráðherrum sínum á sam-
bandsþingi allra brezku ríkishlut-
anna. Þar var tilraun gerð til þess
að binda Canada og önnur brezk ríki
til þess að taka þátt í utanríkisstríð-
um, ef England þyrfti á að halda;
en King neitaði að samþykkja það;
kvað hann þátttöku i erlendum stríð-
um ekki vera sanngjarna nema því
aðeins að þjóð og þing samþykti.
Hinir ríkishlutarnir studdu hann í
þessu máli, og var því stefna hans
smaþykt á þessu fulltrúaþingi. Hann
fékk það einnig samþykt á þinginu,
að þar sem um eitthvert utanrikis-
mál væri að ræða, þá skyldu allir
samningar, er af því leiddu vera
undirritaðir af því ríki (þeim rikja-
hluta) sérstaklega, sem það mál
snerti. Áður voru allir þess konar
samningar undirritaðir af stjórninni
á Englandi. Var þetta stórt spor
í átt sjálfstjórnar og sanngirni.
Endir.
Hlutskifti gáfumanna
Parísarblað, sem gefið var út ár-
ið 1610, segir frá einkennilegum at-
burði:
Einn góðan veðurdag hljóp maður
fram og aftur um stræti borgarinn-
ar, og á eftir honum kom stór hópur
öskrandi og hlæjandi fólks, og hróp-
aði það að honum smánarorðum og
kersknisorðum, þeim sárustu, er
frönsk tunga á í fórum sinum, og er
þá mikið sagt. Þessi maður var
hæddur og fyrirlitinn af öllum.
Hvers vegna?
Vegna þess að hann hélt staf á
lofti. Á efri enda þess stafs voru
útspentir járnþræðir og yfir þá þak-
ið með dúki. Voru þræðirnir þann-
ig, að leggja mátti þá og dúkinn nið-
ur með stafnum, en þegar þeir voru
útspentir, átti dúkurinn að hlífa
manni við regni. Þetta var fyrsta
regnhlífin, sem sögur fara af. Og
þess vegna varð upphlaup, öskur og
háðsglósur á götum Parísarborgar!
Sagan endurtekur sig alt af á
hverri öld þegar upp kemur eitthvað
nýtt, sem menn eiga ekki að venjast.
Áður en þessi atburður skeði höfðu
menn notað “regndúka,” nokkurs-
konar sjöl, sem þeir breiddu yfir
höfuð sér. Enginn minsti efi er á
þvi, að það var mikil framför að fá
regnhlífár i þeirra stað. En þetta
litla dæmi nægir til að sanna hvað
alt nýtt á erfitt uppdráttar, og hvað
gáf umenn, hugvitsmennirnir, eru
oftast lítils virtir.
Á Campo de Fiori, blómatorginu
í Róm, stendur minnismerki Gior-
dano Bruno, gáfumannsins mikla,
sem skóp nýja heimsskoðun. Hann
skar fyrstur manna upp úr með það,
að heimurinn væri takmarkalaus,
hann fullyrti það fyrstur manna að
stjörnurnar, sem menn höfðu hald-
ið að væri aðeins ljósdeplar til prýði
á festingunni, væri risavaxnir hnett-
ir, og að í himinhvelinu mundu ó-
teljandi slíkir hnettir bygðir lifandi
og skynsemi gæddum verum. Hver
voru laun hans fyrir það að koma
fram með þessa skoðun? Hann var
brendur á báli fyrir það í febrúar
árið 1600, einmitt á þeim sama stað,
þar sem nú stehdur minnismerki
hans, umfaðmað dýrisgu blóm-
skrúði. Hann var gáfusnillingur,
mörgum öldum á undan samtíð
sinni.
Á undan samtiðinni. Það er
dauðasynd hugvitsmannanna! Það
er auðvelt að ámæla þeim, sem ekki
hafa kunnað að meta snillingana,
hafa ofsótt þá og líflátið. En það
sorglegasta við þetta er ekki það, að
snilhngarnir hafa verið ofsóttir,
heldur hitt, að almenningur hefir
gert það eftir beztu sannfæringu.
Sá, sem heldur, að það sé aðeins
heimskingjar, sem ofsækja gáfu-
menn og hugvitssnillinga, honum
skjöplast. Þegar Kopernicús kom
fram með heimsskoðan sína,
hneyksluðust á henni hvorki verri
né minni menn en þeir Marteinn
Lúter og Eilip Melanchton. Lúter
sagði: “Þessi asni ætlar að um-
hverfa himninum, en kenningar
biblíunnar éru gagnstæðar því, sem
hann heldur fram.” En um mikil-
mennið Lúter segir annar eins vit-
maður og Nitzsche, að hann sé
“heimskur sveitamaður.”
Napóleon niikli átti í istríði við
Englendinga, og gat ekki náð sér
niðri á þeim, vegna þess að Bretar
höfðu yfirráðin á hafinu. Þrátt
fyrir það gat honum ekki skilist
hverja þýðingu gufuskip, mundu
hafa, og hundsaði snillinginn Fulton,
sem fyrstur fann þau upp.og reyndi
að sýna keisaranum fram á hverja
yfirburði þau hefði yfir seglskip.
Og stórskáldið Shakespeare varð
að þola það að vera kallaður “versti
leirbullari” — ekki af ómentuðum
mönnum, heldur af fremstu mönn-
um bresku þjóðarinnar á þeim tirna.
Schopenhauer sagði: “Það fer
um snillingana eins og fíkjurnar;
þeir eru þá fyrst einhvers metnir
þegar þeir hafa verið þurkaðir.”
Stundum fá snillingarnir viður-
kenningu þegar þeir eru dauðir,
stundum ekki fyr en mörgum öld-
um seinna. Það er alt undir því
komið hvenær aldarandinn kann að
meta þá. En þá kemur aftur hið
sorglega: Hver heimskingi segir, að
það, sem þeir hafa haldið fram,
“liggi í augum uppi.”
Þegar talað er um það hverjum
það sé að kenna að afburðamenn-
irnir eru ekki þegar viðurkendir,
skjöplast mönnum yfirleitt hrapal-
lega í dómum sínum. Versti óvin-
ur þeirra hefir ekki verið ómentaður
og sauðsvartur almúginn, heldur
stétt hinna “lærðu” manna, og þeir
þar fremstir í flokki, er mest álit
hafa á sér haft. Slíkir menn eru
alla jafna verstu óvinir snillinganna.
Og þetta verður skiljanlegt, ef mað-
ur hugsar sig dálítið um. Það hefir
enga þýðingu hvað Pétur eða Páll
segir; þeir geta aldrei felt neinn úr_
skurð um gáfur manna, enda viður-
kenna þeir oftast að “þeir hafi ekk-
ert vit á þessu.” En “vitru menn-
irnir,” standa á milli þeirra og
snillinganna, þeir eru hinn óyfirstíg-
ánlegi þröskuldur fyrir almennings-
álitið. Þeir mega ekki láta skyggja
á sig, og þetta er svo f jarska mann-
legt!
Mönnum er það yfirleitt í blóð
borið, að unna ekki öðrum þess að
vera sér fremri; þeim mun fremur
sem þeir finna til þess að þeir eru
betri gáfum gæddir, en aðrir. Þá
gera þeir sig að dómurum og segja
afburðamönnunum til syndanna.
Einn slíkur maður sagði um tón-
smíðar Richards Wagners: “Hundar
spangóla þegar þeir heyra lögin
hans.”
Þvi frumstæðari sem nýjar hug-
sjónir eða uppgötvanir eru, þvi
meiri mótspyrnu sæta þær af sam-
tíð sinni, því rækilegar vara gáfaðir
og lærðir menn almúgann við þeim.
Alt er 'þetta gert af bestu sannfær-
ingu. Og þar með er sögð sorgar-
saga gáfumanna og snillinga.
—Lesbók Mbl.
MOLAR
Úrið gekk.
Einu sinni hengdi bóndi í Iowa i
Bandaríkjunum vesti sitt á girðingu.
Kálfur kom þar að, át vasann undan
vestinu og gleypti gullúr, sem í hon-
um var. Sjö árum seinna var kálf-
urinn orðins væn kýr, og var henni
slátrað. Fanst þá gullúrið og hafði
það legið allan timann þannig milli
lungnanna að það drógst upp sjálf-
krafa við andardráttinn. Gekk það
enn og hafði ekki seinkað sér nema
um fjórar mínútur á þessum sjö ár-
um. — Erásögn þessi birtist i blað-
inu “The Torch” og segir ritstjór-
inn að hún sé dagsönn.
Hjartasorg.
Stúlka í London/ Miss Matilde
John, misti unnusta sinn árið 1795
Hún syrgði hann mjög og sprakk af
harmi 89 árum seinna.
Útlegðarsök.
Rússneski austurlandafræðingur,
inn, prófessor Netomeff, ritaði bók
um Nebúkadnesar Babyloniukon-
Ung. Ilann var dæmdur til æfilangr.
ar útlegðar í Síberíu, vegna þess að
titill bókarinnar var Nebuchadnezar,
en það var svo líkt því að sagt væri
á rússnesku: “Ne boch ad ne zar,”
en það þýðir: enginn guð og enginn
keisari.
Sá hlær bezt.
Grískum manni hafði verið spáð
því, að hann ætti að deyja ákveðinn '
dag. Þegar nú sá dagur kom og
hann kendir sér einkis meins, greip
hann svo tryllingslegur hlátur, að
hann beið bana af.
Dœmdur fyrir morð.
Árið 1839 var maður að nafni
Paul Hubert dæmdur í Bordeaux
fyrir morð. Eftir að hann hafði set-
ið í fangelsi í 21 ár fekst mál hans
tekið upp að nýju, og kom þá i ljós,
að maðurinn, sem hann átti að hafa
myrt, var hann sjálfur.—Lesb.
STOLT
“STOLT OG LJÚFMENSKA BÚA ALDREI
UNDIR SAMA ÞAKl”
—er gamall málsháttur, sem forfeður vorir notuðu, til
þess að nema af dygð auðmýktarinnar—(með miður góð-
um árangri, ef sögunri má trúa!)
En þessi gamli máisháttur er eigi r.ema hálfsannur. 1
rauninni er ekkert íéttmætara en ráðvant og heilbrigt stolt
yfir vel unnu nytsemdar verki. Bóndinn sem ræktar
verðlaunakorn, námamaðurinn, sem lýkur upp auðsafni
náttúrunnar, brautryðjandinn sem leggur undir sig eyði-
mörkina—þessir, ásamt fleirum, geta vel verið stoltir af
gerðum sínum.
Sarna er að segja innan verkahrings vérzlunarinnar, oss
finst að það sé, ef til vill, efni til að vera stoltur af, í sögu
rúmra þrjátíu ára heiðarlegra verzlunar viðskifta við al-
menning í Vesturlandinu—að frá þeirri reglu hefir aidrei
verið vikið, að veita jafnan, hverjum einunr, hin fylstu
verðmætM kaupum, meðal hundraða þúsundanna er við
oss skifta.
Vissulega erum vér stoltir af sögu vorri! En þess stoltari
sem vér gerumst þess meiri alúð leggjum vér við að eiga
fyrir því—eiga skilið það traust, sem hundruðir þúsunda
bera til vor á þessum timum út um alt Vesturland — vera
maklegir þeirrar tiltrúar, sem hinir óteljandi vinir vorir
sýna oss, er geta sagt yður að hve miklu leyti “Það borgar
sig að kaupa hjá EATON’S.”
AT. EATON
WINNIPEG CANADA
isilli th ii /1