Lögberg - 25.06.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 25. JÚNI 1936
ILogterg
G«fi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBJA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritatjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO t3.00 um driS—Borgist lyrirlram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limíted, S95 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Vel og drengilega mœlt
Félagsskapur sá, er Municipal Secretary-
Treasurers’ Association nefnist, hélt fund hér
í borginni þann 17. yfirstandandi mánaðar, til
þess að ræða með sér ýms þau mál, er sveita-
og héraðsstjórnir einkum og sérílagi varða.
Flutti Bracken forsætisráðherra við þetta
tækifæri ágæta ræðu, er varpaði á margan
hátt skíru ljósi á þau megin viðfangsefni, sem
ráða verður fram úr á næstunni. Forseti fé-
lagsskaparins, R. J. Weatherill, kvað Mr.
Bracken hafa vel og viturlega mælt; enda
yrði ekki um það vilst, að sakir sérþekkingar
sinnar og aðstöðu, væri hann manna bezt til
þess fallinn, að túlka hugsanir fólksins vest-
anlands.
Með tilliti til atvinnuleysingjanna lét Mr.
Bracken Jiannig ummælt, að brýn skylda bæri
til að tryggja þeim húsnæði, föt og fæði,
]>annig, að heilsa Jieirra yrði sem bezt trygð.
En í því sambandi, sem og reyndar á öllum
öðrum sviðum, væri ]>að óhjákvæmilegt gjald-
þols þjóðfélagsins vegna, að fylzta sparn-
aðar yrði gætt. Áherzlu mikla lagði Mr.
Bracken á það, hve mikið ylti á því að koma
þannig ár fyrir borð, að sambandsstjórn auð-
sj'ni fylkinu og sveitarhéröðunum innan vé-
banda þess, aukna nærgætni og stuðning í við-
skiftum; ekki bæri þó þetta þannig að skilja,
að fylkið færi fram á aukið skattsvið, heldur
væri við það átt, að sambandsstjórn legði
fram aukinn skerf til óumflvjanlegrar starf-
rækslu á sviði samfélagsmálanna. Mr. Brack-
en fullvissaði fundarmenn um það, að ráð-
gjöfum yrði ekki fjölgað fyr en að loknum
kosningum; með þessu væri við það átt, að
hvorki yrði skipaður landbúnaðarráðgjafi í
sæti Mr. ]\IoKenzie, né heldur ráðgjafi raf-
orkumála. fylkisins, fyr en eftir kosningar.
Viðvíkjandi lækkun vaxta lét forsætis-
ráðherra þá skoðun í ljós, að eigi aðeins væri
hún réttlætanleg vegna þess ágæta láns-
trausts, er fylkið hvarvetna nyti, heldur og
sakir takmarkaðrar kaupgetu bænda og búa-
liðs.
Þau ein atvinnubóta fyrirtæki skyldi ráð-
ist í, er nauðsynleg teldist hverju sveitar- eða
bæjarfélagi um sig, og líkleg yrði til þess að
bera sig í framtíðinni.
Ef þess yrði réttilega vænst, sagði Mr.
Bracken, að einkafyrirtæki færði út kvíarnar
og fjölguðu mönnum í þjónustu sinni, yrði
traust þeirra á framtíðinni að fá óhindrað að
njóta sín. — Að því er viðkæmi efnalegri af-
komu sveitanna og Winnipegborgar, kvað Mr.
Bracken það auðsætt, að eitt skyldi yfir báða
aðilja ganga. Um tvent væri einungis að
ræða; annaðhvort að bjargast á sundi saman
eða drukna saman. \
Mr. Bracken kvað það deginum ljósara,
að því aðeins mætti þess vænta að fram úr
réðist atvinnuleysinu í borgunum, að land-
búnaðurinn kæmist á traustan og'arðvænleg-
an grundvöll.
Viðvíkjandi héruðum, er sárast hafa ver-
ið leikin af völdum sandfoks og ofþurka, lét
Mr. Bracken þannig ummælt, að sameinað
átak framtaks og vísindalegrar iðju fengi
einungis leyst þá þraut.
Jón Bjarnason Academy
YEAR BOOK, 1936
Arbækur Jóns Bjarnasonar skóla hafa
jfifnan verið hinar læsilegustu og haft marg-
víslegan fróðleik til brunns að bera. Árbók
sú, sem hér um ræðir, ber á sér svo glæsilegt
fræðimenskusnið, að jafnvel eldri og um-
fangsmeiri mentastofnunum en Jóns Bjarna-
sonar skóla væri verulegur sómi að.
Veigamestu og jafnframt langskemtileg-
ustu ritgerðir ]>essa heftis, verða þó alveg
vafalaust að teljast þær “The Norse Heroic
Ideal in Icelandic Literature,” eftir Islands-
vininn mikilsvirta, C. V. Pilcher, biskup í
Sidney í Astralíu, sem meðal annars er Is-
lendingum kunnur af hinum snildarlegu þýð-
ingum sínum af Passíusálmum Hallgríms
Péturssonar, og ritgerð Dr. Richards Beck,
prófessors við ríkisháskólann í North Dakota,
“Matthías Jochumsson—Icelandic Poet and
Translator. ” Rétt þykir að þess sé hér get-
ið, þó hlaupið sé yfir það í Arbókinni, að rit-
gerð þessi £r prentuð upp úr nóvemberhefti
tímaritsins Scandinavian Studies amd Notes,
málgagni félagsins Society for the Advance-
ment of Scandinavian Study, sem norrænu-
fræðingar víðsvegar um Bandaríkin standa
að. Er ritgerðin bráðskemtilega samin og
stimpluð vísindalegri nákvæmni.
Um ritgerð Pilcher biskups, þó óstuðluð
vitanlega sé, má segja að:
“Það er líkt og ylur í
ómi sumra braga.
Mér hefir hlýnað mest af því .
marga kalda daga.”
t gegnum ritgerð þessa rennur eins og
rauður þráður lotning höfundar fyrir við-
fangsefni sínu, mótuð af djúpri sannleiksást
og sálrænni innsýn. Hún er ekkert smáræði,
skuldin, sem vér Islendingar stöndum í við
Pilcher biskup og þá menn aðra utan vébanda
þjóðstofns vors, er fórnað hafa til þess langri
æfi, að gera garð vorn frægan.
Pilcher biskup lýkur máli sínu á þessa
leið:
Before the writer on a study table lies a
small block of black lava picked up from the
supposed tomb or howe of Gunnar at Hlíthar-
endi. It serves to recall a sacred spot where—
“Mid the gray grassy dales,
Sore scarred by the runningstreams,
Lives the tale of the Northland of old
And the undying glory of dreams.”
For in that region, visible to one sweep of the
traveller’s eye, lived and died men and wo-
men who had shiningly fulfilled the high
demands of the Norse heroic ideal—men and
women who were assuredly, in one aspect of
their cþaracter at least, not far from the king-
dom which those alone can enter who obey
the stern and challenging condition which
makes victory the guardian of suffering, life
the isue of death, the crown the fulfillment of
the cross.
“Manitoba in Transition heitir grein í
Árbókinni eftir Hon. J. S. McDiarmid nátt-
úrufríðindaráðgjafa Bracken-stjómarinnar í
Manitoba; harla fróðlegt vfirlit yfir námu-
vinslu og námuauðlegð fylkisins. Ein H. C-
Knox, kennari í efnafræði við Daniel Mc-
Intyre skólann hér í borginni, skrifar íhyglis-
verða ritgerð, er nefnist “Lake Winnipeg—
The Muddy Water.”
Kveðjuræðu, rökhugsaða og prýðilega
samda, flytur Árbókin loks eftir nemanda í
12. bekk, Jónas Thorsteinsson, bráðgáfaðan
pilt, son þeirra Mr. og Mrs. Sigurður Thor-
steinsson, er heima eiga á Simcoe stræti hér
í borg. — Árbókin er prentuð hjá Columbia
Press, Ltd., og er frágangur allur hinn vand-
aðasti.
Heilsa fólksins er á Rússlandi tal-
in of dýrmæt til þess að hirðulaus-
um eða kærulitlum einstaklingmn sé
leyft eða liðið að vanrækja hana.
Eftir þvi er einnig stranglega litið
að ekki sé heilsa manna eyðilögð eða
lömuð í höndum þekkingarlausra
skottulækna, eins og víða á sér stað.
Kynjalyf og skrumlækningar skipa
þar ekki hátt sæti.
Þegar lýst er núverandi ásig-
komulagi á Rússlandi ber að gæta
þess að fyrir tuttugu árum voru
lækninga- og heilbrigðismál afar
langt á eftir því sem tíðkaðist í
vesturlöndum N o r ð u r álfunnar.
Mentunin i læknaskóliím var ágæt;
merkilegar rannsóknir áttu sér stað,
frægir læknar — bæði meðala. og
sáralæknar voru í hinum stærri bæj-
um. En læknishjálp sú, sem þjóðin
alment átti kost á, var afar takmörk
uð.
Árið 1913 voru tæplega 20,000
læknar i því landflæmi, sem nú
myndar Rússland, eða einn læknir
um átta til níu þúsund manns. (Á
Englandi eru sjö eða átta læknar á
móti einum þar í þá daga). Þar við
bættist að flestir læknanna voru bú-
settir í borgum.
1 viðbót við læknafæðina bættist
það hversu fá voru sjúkrahús og
aðrar heilbrigðisstoínanir. Heil
héröð viðsvegar um landið höfðu
alls énga læknishjálp. Heilbrigðis-
mál landsins báru öll greinileg ein-
kenni hinnar megnustu vanrækslu
miðaldanna. Aðeins rúmlega hundr-
að bæir og þorp nutu opinberra
vatnsstöðva; einungis þrettán þeirra
höfðu skólpræsi. Meðan stríðið
stóð yfir var þjóðin yfir höfuð án
þessara takmörkuðu þæginda, þau
nægðu þá einungis hermönnunum og
tæplega það.
Þegar stjórnarbyltingin varð
gengu margir hinna eldri lækna í lið
með þeim er uppreist gerðu gegn
nýju stjórninni; aðrir leystu verk
sín sviksamlega af hendi að svo
mátti heita að um enga verulega
læknishjálp væri að ræða meðan
borgara^triðið stóð yfir. Fólkið
hrundi niður í tugum þúsunda af
drepsóttum og hungri. Alls konar
plágur geysuðu yfir landið.
Jóns Bjarnasonar skóli hefir alveg vafa-
laust unnið þjóðflokki vorum vestan hafs
mikið gagn. Þó er það síður en svo, að hann
hafi ávalt orðið hliðstæðrar eða hlutfallslegr
ar samúðar aðnjótandi; frá fjárhagslegu
sjónarmiði séð, hefir hann jafnaðarlegast átt
næsta erfitt uppdráttar, og það á hann enn.
Skólaráðið hefir undanfarandi verið að
skýra málstað skólans að nokkru í íslenzku
blöðunum og leitað ásjár almennings til skatt-
greiðslu af eign skólans. Talsvert hefir þeg-
ar safnast, þótt enn sé eigi fullnægjandi. Enn
er tími til stefnu að senda féhirði, hr. S. W.
Melsted það, sem upp á vantar.
Lœkningar á ríkiskoátnað
Eftir G. B. Reed.
Höfundur þessarar greinar, sem birtist
í haustheftinu af “Queens Quarterly” 1935,
er prófessor í sóttkveikjufræði við Queens
háskólann. Hann hafði ]>á ferðast um Rúss-
land og kynt sér þar lækninga- og heilbrigðis-
mál.—Þýðandimn, Sig. Júl. Jóhannesson.
* # #
Um mörg undanfarin ár hefir sú stefna
rutt sér til rúms að lækningar skyldu stundað-
ar á ríkiskostnað.
1 þjóðstjórnarlöndunum flestum fjölgar
þeim heilbrigðisráðstöfunum og lækninga-
greinum ár frá ári, sem ríkið kostar alger-
lega. Samt sem áður eru lækningar þar að
miklu leyti stundaðar án þess, 0g er þá borg-
að fyrir þær af sjúklingum sjálfum eða kostn-
aðurinn er lagður fram að öðrum. Mun ó-
hætt að fullyrða að læknamir sjálfir beri þar
þyngsta partinn af byrðinni.
Síðan nýja fyrirkomulagið hófst á Rúss-
landi er öðm máli að gegna; þar eru allar
lækningar stundaðar á ríkiskostnað. Algert
jafnaðar fyrirkomulag er ólíkt hinu gamla
]>jóðstjórnar fyrirkomulagi að því leyti að
þar er læknishjálp hvorki háð einstaklings á-
góða né öreigastyrk eða annari hjálp. Bezta
0g fullkomnasta lækning og heilsuvernd sem
í landinu er til, er öllum heimil og sjálfsögð,
hvort sem þeir eru æðri eða lægri. Engum
lifandi manni er varnað skoðunar, lækninga
eða sjúkrahússvistar eftir þörfum, hvað sem
}>að kostar. Ríkið fer þar nákvæmlega eins
með alla; þar er hvorki horft í tíma né til-
kostnað, hver sem í hlut á.
Núverandi lækna- og heilbrigÖis-
mál á Rússlandi, hafa öll komið til
sögunnar frá árunum 1918 eða 1919,
án þess að þá væri nokkuð til þess
að byggja ofan á.—(Framh.).
Opið bréf
til ritstjóra Heimskringlu
1 blaði yðar frá 17 júní er grein
sem skýrir frá vegavinnu i norð-
austur hluta Manitoba, en þar eð
þér hafið ekki leitað yður réttra
upplýsinga, en viljið heldur fara
með rangt mál, þá finn eg það skylt
að leiðrétta grein yðar, og segja frá
þeirri vegagjörð eins og hún er, af
því þér hafið fundið sérstaka ástæðu
til að nefna mig í sambandi við
þetta slúður.
Sambandsþingið veitti 600,000
dali til nýrra umbóta í Manitoba,
undir því fyrirkomulagi að Mani-
toba legði vissan part á móti, sem
er ekki það sama í öllum tilfellum,
eftir því hvaða vegum er unnið á.
Sumt af peningunum er lagt fram
til framræslu á blautu landi.
Sérstakt tilag var tiltekið í Ottawa
þinginu fyrir Selkirk-kjördæmi, sem
er 112,500 dalir til vegagjörða; á
móti því leggur fylkisstjórnin til
112,500 dali. Upphæðin verður því
225,000 dalir. Þessir peningar fara
í fjóra aðalvegi.
Fyrst, frá WHnnipeg til Gypsum-
ville, frá Innwood til Hodgson, frá
Stonewall til Arborg og frá Gimli
til Riverton.
Ef til vill verður eitthvað veitt til
vegabóta frá St. Laurent til Rea-
burn. Ennfremur leggja báðar
stjórnirnar fram 50,000 dali til
framræslu í ýmsum héruðum á milli
vatnanna, $25,000 frá Manitoba og
$25,000 frá Sambandsstjórninni.
5,000 dalir af þessu framræslufé
verða brúkaðir í Coldwell-sveitinni,
5,000 í Eriksdale-sveitinni og 4,000
í Woodlea-sveitinni.
Ennfremur má geta þess að nokk-
uð af því fé fer inn í Bifrastar-
sveitina og Sigluness-sveitina, og í
fleiri sveitir.
í sambandi við þetta mé geta þess
að St. George kjördæmið fær 84,000
dali af þessu fé.
Vilji Heimskringla heldur þakka
einhverjum öðrum en íslenzku þing.
mönnunum fyrir að hafa gengist
ötullega fyrir -þessu tillagi, þá er
henni velkomið, frá mínu sjónar-
miði, að gefa hverjum öðrum viður-
kenningu fyrir því. Eg mundi glað.
ur hafa gefið yður allar uplýsingar
í þessu máli, svo að þér þyrftuð ekki
að fara með neitt rangt mál viðvíkj-
andi íslenzku bygðunum, því þær fá
meira heldur en aðrar bygðir, til-
tölulega.
Ennfremur má geta þess, í þessu
sambandi, að sveitirnar leggja ekk-
ert fram á móti þessu fé að neinu
leyti.
Ef Heimskringla vill bera þetta
saman við framlag Bennett-stjórnar-
innar til Selkirk-kjördæmis s.l. ár,
þá verður þessi útkoma mikið happa.
drýgri fyrir bændur, heldur en brú-
in yfir Rauðarána í Selkirk (toll-
brúin).
Vinsamlegast vil eg enn benda á
það, að eg er viljugur að gefa
Heimskringlu upplýsingar um vel-
ferðarmál míns kjördæmis, svo ekki
þurfi að verða neinn misskilningur.
Með vinsemd,
Skúli Sigfússon.
VITAR A SAHARA
Frakkar eru um þessar mundir að
byggja vita yfir þvera Sahaya. Vitar
þessir eru ætlaðir til leiðbeiningar
flugferðum, einnig til hjálpar kara-
vönum, sem enn ferðast um eyði-
mörkina á sama hátt og tíðkast hefir
um þúsundir ára.
—Dvöl.
VOLDUGAR BRÝR
Yfir fjörð þann, sem borgin San
Francisco stendur við, er nú verið
að byggja tvær stórbrýr, sem hvor
í sínu lagi verða ein af mestu furðu-
verkum nútíma verkfræði. Önnur
þeirra, sú sem bygð er yfir mynni
fjarðarins, verður liður af lengsta
bílvegi jarðarinnar, og sem fullgerð-
ur á að ná frá nyrzta odda Alaska
til syðsta odda Chile. Brú þessi er
hengibrú, og eru aðalstrengirnir
tveir snúnir saman úr 27,572 stál-
'vírum hvor, en lengd þeirra allra
samlagt er yfir 70 þús. enskar mílur
eða sem næst þreföld vegalengd
kringum jörðina um miðjarðarlínu.
Tveir aðalbrúarstólparnir eru um
250 metrar á hæð hvor, eða 100
metrum hærri en útvarpsstengurnar
á Vatnsendahæð. Hin brúin er yfir
fjörðinn milli stórborganna San
Francisco og Oakland, en f jörðurinn
er þar nálægt 12 km. á breidd, en
mun grynnri en við mynnið og því
auðveldari að brúa. Þessi brú, sem
raunverulega er samsett af mörgum
stórbrúm, sem ýmist eru hengibrýr
eða mótvægisbrýr (cantileve
bridges), verður mesta brúarmann-
virki, sem enn hefir verið reist. Á-
ætlunarkostnaður beggja brúnna er
rúmlega 500 miljónir króna.
HAPNARBORGIR
New York er mesta hafnarborg
jarðarinnar (28 miljónir tonna), þar
næst London (26 milj. tonn). Næst-
ar eftir tonnamagni koma: Ant-
werpen, Hamborg, Shanghai og San
Francisco.
1S TILBÚINN í GRÆNLANDI
Grænlendingar eru farnir að búa
til ís, þó ætla mætti að nóg væri
fyrir. Þessi is er að visu rjómaís,
og er sagt að Eskimóarnir séu mjög
sólgnir í hann.
“Svart og
hvítt”
ÞAÐ er veruleg öryggiskend í skrif-
uðu orði — hvort sem það grípur
yfir samning, kjörkaup eða lýsingu
vörunnar, sem á boðstólum er. Þegar
þér hafið það “svart á hvítu” kemst
enginn misskilningur að.
Öryggið er í yðar höndum þegar þér
verzlið með pósti gegn um EATON’S
póstpantana verðskrá. Á blaðsíðum
hennar “ á svörtu og hvítu,” eða á fögr-
um og litnákvæmum plötum, er að finna
sögu vörunnar, sem EATON’S býður
yður, og það eru forréttindi yðar að
grandskoða vöruna, sem þér takið á móti
og krefjast þess að hún sé eins og vér
skýrðum yður frá.
Sérhverjum hlut í EATON’S verð-
skrá er nákvæmlega lýst. Engar stað-
hæfingar gerðar, sem varan sjálf ekki
ber með sér. Myndirnar eru í nákvæmu
samræmi við vöruna.
Verzlið. með pósti eftir hentugleikum
yðar í þægindum yðar eigin heimilis og
treystið hinni viðurkendu staðhæfingu
að “Ef EATON’S segir það sé svona—
þá er það svona!”
>---------------------------
^T. EATON
WINNIPEG CANADA