Lögberg - 06.08.1936, Blaðsíða 4

LÖGBEE-G, FIMTUDAGINN 6. AGGST, 1936

ILögííers
G«fl8 Ot hvern flmtudag af
THE COLUMJilA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnlpeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO <3.00 um áriS—Borgist fyrirfram
The "Lðgberg” is printed and published by The Columbia
Prees, Llmited. 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Hátíðahöldin norður við vatnið
Glæsileg voru þau og sviphrein, hátíðar-
höldin, sem háð voru að ISavelli við Hnausa
síðastliðinn laugardag og á Gimli á mánudag-
inn; var á hvorum staSnum um sig fjölmenni
mikið saman komiS, þó fleira væri að vísu á
Gimli, eins og von stóð til, þar sem Winnipeg
fslendingar með herskara sína áttu hlut aS
máli. Einmuna blíða ríkti báða dagana, og
innan í hressandi svalann af Winnipegvatni
vafðist angan frá skógarlundum og nvslegnu
heyi, því enn standa heyannir víða yfir í Nýja
fslandi.
Þrjár voru ra'Sur að Hnausum; allar
góðar; ef til vill alveg óvenjulega jafn góðar.
BæSumenn voru þeir Hr. Thorbergur Thor-
valdson prófessor við háskóla Saskatchewan
fvlkis, Dr. Rögnvaldur Pétursson og séra
Sigurður Ólafsson; var ræða Dr. Thorbergs
]»ó einkum íhyglisverS fyrir margháttaðan og
samanþjappaðan fróðleik, er hún hafði til
hrunns að bera. Auk þessara þriggja ræðu-
manna, ávarpaði Mr. J. T. Thorson, þingmað-
ur Selkirk kjördæmis, mannfjöldann með
þeim skörungsskap, sem honum er laginn.
Söngflokkur, er Pétur Magnús veitti for-
ustu, veitti hátíðargestum eftirminnilega á-
nægju með íslenzkum þjóðsöngvum og nokkr-
um öðrum lögum. Frú Fríða Jóhannesson
aSstoðaði með yndislegum einsöng. Þessi hér-
aðshátíð norðurbygða Nýja Islands, var mik-
ilúðug og minningarík . Kvæði, sem birt er á
öðrum stað hér í blaðinu, flutti skáldjöfur
þeirra Ný-lslendinganna, Guttormur J.
Guttormsson, en forsæti skipaSi Dr. Sveinn
E. Björnsson, skáld, er jafnframt flutti fag-
urorðað inngangserindi.
Hátíðin á Gimli, er Winnipeg Islending-
ar og Gimlibúar í sameiningu stóðu aS, var
afarfjölsótt; var þar eigi aðeins samankomið
fólk úr íslenzku bygðarlögununji í Manitoba
og Saskatchewan, heldur og víðsvegar að úr
Bandaríkjunum, frá Californíu og mörgum
fleiri stöðum sunnan landamæranna. Ósegj-
anleg ánægja var því að sjálfsögðu samfara,
að taka höndum saman við frændur og vini,
er dvalið höfðu fjarvistum langtímum sam-
an, rif ja upp minningar liðinna ára og endur-
nýja vinskapinn. ÞaS eru þessi verðmæti,
jafnvel flestu öðru fremur, er veita íslenzk-
um mannfundum sem þessum því nær óút-
reiknanlegt ánægjugildi.
Frú Björg V. Isfeld kom fram fyrir hönd
Fjallkonunnar í íslenzkum faldbúningi með
gullhlað um enni; var hún svo drotningarleg
og tíguleg í fasi, að seint mun þeim úr minni
líða, er sjónarvottar voru að. Frú Björg á-
varpaði hinn mikla mannsöfnuS með nokkrum
vísum eftir ritstjóra þessa blaðs. Aður en
aðalskemtiskrá hófst í Gimli Park kom saman
fjöldi fólks við landnemaminnismerkið; lagði
frú Björg á það blómsveig, en Kantötuflokk-
urinn undir stjórn Mr. Bardals söng “Ó, GuS
vors lands.”
Hjálmar Björnsson blaSamaður frá St.
Paul, Minn., mælti fyrir minni Islands af
slíkum hetjumóði og með slíkri kyngimælsku,
aS með fágætum verður talið. Er hann ung-
ur og vestrænn maður, sonur þeirra Gunnars
B. Björnssonar fyrrum ritstjóra og frú Ingi-
bjargar Björnsson. Séra Filipp Pétursson,
einnig hérfæddur, mintist.Canada, en prýði-
leg kvæði fluttu þeir Páll GuSmundsson og
Guttormur J. Guttormsson. Kantötukór Bar-
dals söng mikinn part af háfíSarkantötu Jóns
FriSfinnssonar, gestum öllum til ógleyman-
legrar ánægju.
G. S. Tborvaldson lögfræðingur skipaði
forsæti á hátíð þessari og fórst hið bezta úr
hendi. Mikið var um íþróttir þenna eftir-
minnilega dag, almennur söngur (community
singing) um kvöldið og að lokum dans stig-
inn í danshöll bæjarins fram á nótt.
BáSar þessar hátíSir fóru hiS prýSileg-
asta fram, og voru öllum, er aS stóSu, tii
sæmdar.
-T—
■V>: i-J'- íe
tÍv'BÍt-3'T
7T
rrSi
Athyglisvert sögurit
Héraðssaga Borgarfjarðar I. Á
kostnað útgáfunefndar. Reykja-
vík, Félagsprentsmiðjan, 1935.
Þetta er mikið rit, 480 bls. í stóru broti,
og að sama skapi athyglisvert. ÞaS á sæti á
bekk meS merkisbókinni Vestur-Skaftafells-
sýsla og íbuar hennar, .sem séra Björn 0.
Björnsson gaf út 1930; en slíkar frásagnir
um einstök héröð verða hinar mikilvægustu
heimildir, þegar samin verður menningar-
.saga þjóðarinnar í heild sinni; og ]>að því
fremur, sem gjörbreytingar eru nú að verða
(og þegar orSnar) á högum hennar og siðum,
og margt hið eldra hröðum skrefum að hverfa
í gleymsku.
1 gagnorðum formála greinir séra Eirík-
ur Albertsson á Hesti frá tildrögum útgáfu
rits þessa. A fundi í Borgarnesi seint í októ-
ber 1934 var ákveðið að hefja útgáfu þess, og
var kosin 9 manna framkvæmdarnefnd, er síð-
er kaus eftirfarandi fjóra menn í ritnefnd:
Kristinn Stefánsson skólastjóra í Reykholti,
Magnús Agústsson héraðslækni, Björn Jak-
obsson og séra Eirík. GerSi ritnefndin litlu
síðar svofelda ákvörðun um efni bókarinnar:
“HéraSssagan verSi sem áreiðanlegust og
ítarlegust heimild um sögu héraðsins frá því
um miðja 19. öld og til vorra daga og séu
söguþættir Kristleifs Þorsteinssonar, fræði-
manns á Stóra-Kroppi, megin-uppistaða rits-
ins.” Ennfremur samþyktu sefndarmenn, að
fá þá Pálma Hannesson rektor Mentaskólans
óg Guðbrand Jónsson rithöfund til að semja
inngangs-ritgerðir að þáttum Kristleifs.
Ritið hefst á kvæði um BorgarfjörS eftir
Halldór Helgason, sem er maður prýðilega
skáldmæltur, enda er það snoturt og vel orkt,
þó tilþrifameiri ljóð hafi kveðin verið um
þetta fagra og söguríka hérað, svo sem
“Haugaeldur” Einars Benediktssonar og
“Minni BorgarfjarSar” eftir Þorskaþít. En
ekki er samt t. d. neitt klaufa-handbragð á
þessari vísu úr kvæSi Halldórs:
“FjarsýniS listmálar fjöllin blá.
Fosshörpur glitra í ljósum.
SíShetti þokunnar sveipar frá
sólheitur andvari, er blessar hvert strá,
sandkorn hjá elfarósum
og ilminn af dalarósum. ”
Næst er á blaði ritgerð Pálma rektors:
“Borgarfjarðarhérað, landfræðilegt yfirlit. ”
Það er glögg og skemtileg lýsing á héraðinu
og jarðfræði þess, prýðisvel samin. Er auð-
sætt, aS höfundurinn er gagnkunnugur sínum
hnútum, og pennafær í bezta lági; en hvergi
nærri er það alt af, að saman fari lærdómur
og frásagnargáfa; því er það, að fræðandi
ritgerðir verða ósjaldan harðar undir tönn
og seinmeltar. Allmargar myndir, yfirleitt
ágætar, prýða ritgerð þessa, og gefa þær les-
andanum ljósa hugmynd um landslagsfegurð
Borgarfjarðar og svipbrigði. Einnig fylgir
henni kort af héraðinu (Borgarfjarðar- og
Mýrasýslu), en það er miklu óskýrara en
æskilegt væri.
Þá er ritgerð Guðbrands Jónssonar:
“Þættir úr sögu Borgarfjarðar fram um
1800.” Er hún lipurlega rituð og fróðleg um
margt, eins og vænta mátti. Of mikil áhersla
er þó lögð á sögu fyrri alda; útdrættimir úr
fornum sögum of rúmfrekir hlutfallslega;
^mislegt er hér einnig annað athugavert, þó
eigi verði hér rakið. Þess er þó jafnframt að
minnast, að höfundur hefir orðið að stikla
mjög á steinum vegna þess, hve honum var
markaður bás; níu alda saga jafn söguríks
héraðs og Borgarf jarðar verður ekki sögð að
verulegu gagni á tæpum sextíu blaðsíðum.
En því hefir útgáfunefndin skamtað Guð-
brandi rúmið svo úr hnefa, að mikið efni og
víðtækt.var fyrir hendi, þar sem eru “Þættir
Kristleifs Þorsteinssonar frá Stóra-Kroppi. ”
Þeir eru þrjátíu talsins og meginmál
ritsins, eins og vera ber. Margra grasa og
kjarngóðra kennir þar, og sézt það ljóáast á
eftirfarandi upptalningu á fyrirsögnum þátt-
anna: “A Arnarvatnsheiði,” “Hvítá,”
“Kvíarnar á Húsafelli,” “Heimilisvenjur og
hýsing,” “Búnaðaryfirlit,” “Veðurfar og
hevjaforði,” “Ættaróðul og ættarþróttur,”
‘ ‘ Búferli, ” “ Vinnuhjú, ” “ Heimilisiðnaður, ’ ’
“Hestar,” “Húsdýrasjúkdómar,” Fjárkláð-
inn og fjárkláðaþrasið, ” “Refaveiðar,”
“Um viðarkolagerÖ,” “ Sjávarútvegur og
vermenn,” “Sjóslysið mikla,” “Slysfarir,”
“ Eftirminnileg veiðiför,” “LestaferSir,”
“ AmeríkuferSir,” “ AlþýSumentun,” “ÆSri
mentun,” “Frá Húsafelli og Húsafellsprest-
um,” “Frá Reykholtsprestum, ” “Kirkjur og
kirkjusiSir,” “BrúSkaupssiðir og brúðkaups-
veizlur á 19. öld,” “Söngur og söngmenn,”
“Lækningar,” “Einkennilegir menn.” Við
nánári athugun kemur það einnig enn betur í
ljós, að hér er dreginn saman stórmikill þjóð-
legur og mennin^rsqgulegTu- fróðleikur, að
mörgu leyti 4gætviðbót%iS fijóðhwtíY sérlf
Jonasar Jónássonar.
« -'m, iv .
hru pvi í alla staoi rettmæt pessi
ummæli formálans: “Segja fná úHi
söguþættina, að þeir séu ekki sam-
feld saga, en þeir gefa það, sem
máli skiftir: Skýra mynd af menn-
ingu héraÖsins á því tímabili, er
þeir ná yfir, og þó miklu lengur,
því að um margt voru svipaðir bú-
skaparhættir og sveitavenjur langt
aftur í tímann, eins og var á síðari
hluta 19. aldar.” Þess ber þó aS
geta, aS sagnaþættir Kristleifs fjalla,
eins og hann tekur fram í inngangs-
orSum sínum, aS mestu leyti um efri
hluta BorgarfjarSar, þar sem hann
liefir aliS aldur sinn. Takmarkar
þaS vitanlega sviS frásagnar hans,
en gerir hana aS jöfnu hlutfalli á-
reiSanlegri; en þaS er höfuSkostur
á hverju menningarsögulegu riti.
Kristleifur Þorsteinsson er merki-
legur fulltrúi íslenzkrar bændastétt-
ar og sveitamenningar. Þessir þætt-
ir hans, eins og annaS, sem frá hon-
um hefir áSur sézt á prenti, bera
því ótvírætt vitni, aS hann er hvoru-
tveggja í senn hinn mesti fróSleiks-
maSur og prýSilega ritfær; honum
er runnin í merg og bein ástin á
þjóSlegum fræSum, og rík skáld-
hneigð í blóS borin. Hins siSara
sjást víSa merki í þáttum hans, t. d.
í lýsingunni “Á ArnarvatnsheiSi,”
þar sem svo fimum höndum er um
efniS fariS, að alt verður ljóslifandi
fyrir sjónum lesandans. Kristleifur
hefir einnig sérstakt lag á því, að
flétta inn í héraðslýsingar sínar
bráðskemtilegar sagnir frá liSinni
tiS, er auka frásögninni lif og lit.
Mál hans er hreint og áferSargott,
laust viS alla tilgerS.
“HéraSssaga BórgarfjarSar” er
því í heild sinni óneitanlega hiS
merkilegasta rit að efni til, hlutaS-
eigendum til sóma; og þaS því frem-
ur sem hún er jafn vönduS aS frá-
gangi. Vonandi er þessvegna, aS
framhalds hennar verSi ekki langt
aS bíða; en þar verSur eflaust fylt í
þau skörS IhéraSslýsingarinnar, sem
þættir Kristleifs skilja eftir, þó
ágætir séu og næsta yfirgripsmiklir.
BorgfirSingum hér vestan hafs
ætti aS vera þessi saga og lýsing
ættstöðva þeirra eSa æsku kærkom-
Ín. Fáar bækur eru betur fallnar til
þess, aS halda viS heilbrigSri rækt
til átthaga og ættlands, en næsta
grunt standa enn rætur vor flestra
í hérlendri mold.
Richard Beck.
(Eins og auglýst hefir verið hér
í blaðinu, geta þeir, sem vilja eign-
ast bók þessa, fengiS hana senda
burðargjaldsfrítt gegn þriggja doll-
ara fyrir fram greiSslu, og má panta
hana frá hr. Jóni Helgasyni kaup-
manni, FatabúSin, Reykjavík, Ice-
land).
Er ættarkjarna sveita-
fólksins hætta búin?
Eftir Jón Gauta Pétursson.
I.
Þjóðararfur okkar íslendinga er
ekki fjölskrúSugur. Af sýnilegum
hlutum, er teljast mega knyslóða-
arfur, getúr varla orSiS annað nefnt
en bókmentirnar. Hitt blasir ekki
viS augum manna í daglegu lifi og
kemur því sjaldnar til álita en vert
er, að þjóðin hlaut í vöggugjöf þá
arfleifS til varSveizlu, sem metast
má dýrari hinni,'en það voru eSlis-
einkenni þau, er þorra landnáms-
manna voru í blóS borin. MeS öSr-
um orSum: ætterni þeirra. En fyr-
ir þaS má sú arfleifS teljast hinni
meiri, aS bókmentirnar eru afleiðing
þess, eSa ávöxtur, að kynstofninn
bar í sér möguleika til þess, að hér
sprytti upp mergilegt þjóðlíf ; — að
hér lifSu menn, sem frásagna var
vert um og höfSu dáð og dug og
aSra hæfileika til að varSveita
minningar um forfeður sína og
sögu þjóðarinnar, á óbrotgjarnan
hátt. Má þetta að vísu teljast fá-
breytilegur ávöxtur, en þess ber aS
gæta, að þjóðin gat eigi, fyr en á
síðustu áratugum, beitt 'hæfiieikum
sínum viS nein önnur verkefni, er
venjar gæti geymst eftir. HefSi hér
verið málmar í jörSu, eSa varan-
legt byggjingaefni innanlan.ds, eru
futtar líícur fyrir, 'að hmn”sýn!Íegi
á'vÖxtúr HTÍe^fæö'Jra H*fileika þj‘ÓS-
qrmnar til starfs og afreka hefoi
orSiS fjolsIcrúSugri. Á íimn'bóginn
er þessi hinn eini ávöxtur, bókment-
irnar, nærtækt vitni um þaS, hvað
meS þeim kynstofni bjó, er bygSi
þetta land. Jafnvel þó allmargt
þeirra atvika, er sögur greina, væri
eigi taliS aS hafa sannfræSilegt
gildi, þá sýna frásagnirnar, varS'
veizla þeirra og meðferS í munni
margra kynslóða, hverja eiginleika
meS mönnum þjóðin dáSi og þótti
vert aS halda á lofti, og svo hitt,
hverja hún taldi óalandi.
Nú mun því aS vísu verða IhaldiS
fram af ýmsum, aS mat þjóðarinnar
á eSliseinkennum sínum muni, að
því leyti, sem það kom fram í varð-
veizlu ættarsagnanna, hafa miSast
viS það þjóðskipulag, sem þá var,
og mótast af aldarhættinum. En
hvorttveggja þetta hefir breyst mjög
síðan. Væri því réttmætt að álykta,
að annað mat muni nú vera lagt á
eðliseinkennin en áSur, og þau höfS
í fyrirrúmi, er áSur voru minna
virt, eða þá hitt, að þaS sem áður
var talið til forgangskosta, þyki nú
lítils um vert, eða jafnvel ókostir.
Þó er þaS svo, aS ýms eSliseinkenni
eru sígildir kostir, og önnur ávalt
til mannlýta. og þjóSspillingar. Eík-
amleg hreysti, kjarkur til fram-
kvæmda.og í mannraunum, frum-
leiki í hugsun og vitsmunir, hrein-
lyndi og drengskapur í framkomu
eru í jöfnu gildi á öllum tímum.
Þessir eiginleikar, auk fleiri góSra
kosta, voru aðalsmark forfeSra
okkar, þeirra, sem mótuSu sögu
hjóSarinnar og líf í öndverSu. Þetta
lá þeim í blóðinu, en aldarháttur réði
allmiklu um, til hvers og hvernig
þessir hæfileikar voru notaðir, og
svo mun ætíS verða. En þaS rýrir
eigi gildi þeirra sem meSfæddra
eiginleika, þó okkur virðist, að svo
góSum kostum befði oft mátt beita
betur og farsællegar. ViS eigum
okkar dóm eftir.
Sennilegt má telja, aS undir nú-
verandi þjóðskipulagi sé félagslegar
dygSir manna taldar til þeirra eSlis-
kosta, er í fyrirrúmi eigi að hafa,
enda gerir þjóðfélagið aSrar kröfur
og almennari til þeirra nú en t. d. var
gert á landnámsöld eSa á þjóðveld-
istímanum. En er þaS nokkur sönn-
un þess, aS skortur hafi veriS þeirra
eiginleika í eSli manna þá fremur
en nú? Ber ekki einmitt sjálf ríkis-
myndunin, og síðan ýms atriSi í
hinni fornu löggjöf, því vitni, aS
forfeður okkar sem bygðu upp
þjóðveldiS, höfðu ríka og heilbrigSa
félagslund og fágæta forsjá um al-
menningsmálefni ? LagaákvæSin um
vátryggingu húsa og búfjár, um fá-
tækratíund og framfærslu þurfa-
linga, svo ekki sé fleiri nefnd, eru
öll reist á skilningi félagslegrar á-
byrgSar. Eru þau þeim mun meira
afrek, aS erfðavenjur og almenn
löggjöf á þeim tíma batt hverjum
einstaklingi meiri ábyrgS og skyld-
ur gagnvart öllum ættmennum sín-
um en nútímafólk getur gert sér
grein fyrir nema við ihugun og
kynningu af því þjóSskipulagi, sem
þá var ríkjandi. AS menn á þeim
tíma lögðu á sig fjárútlát til al-
mennra nota, utan þeirrar œttar, sem
þeir tilheyrðu, ber því vott um þann
þegnskap og félagslund, aS kynslóð.
ir nútímans mega vara sig á saman-
burðinum.
Þannig er þaS hvar sem á er grip.
iS aS sagan vitnar um að íslenzki
kynstofninn hafi í ríkum mæli átt
þá eðliskosti, sem sigildir eru alla
tíma og óháSir standa þjóSskipulagi
og aldarhætti, — og eftir því sem
næst verSur komist, hefir kynstofn-
inn verið næsta frásneiddur ætt-
gengum veilum og einhliða eSlis-
göllum, en þaS skiftir ekki öllu
minna máli. VirSist og flest mæla
fyrir því, aS áþján liSinna alda
hefSi meS öllu tortímt þessari litlu
þjóS, ef ættbundnir eSliskostir hefSi
eigi veitt henni vörn.
ÞaS, sem hér hefir veriS sagt,
mætti stySja meS fjölmörgum til-
vitnunum, svo og umsög»um þeirra
manna, sem gert hafa íslenzkt þjóS-
líf aS fornu aS sérstöku rannsókn-
arefni. MeS stuSningi af þeim má
teljast rauplaust aS taln ym eSlis-
einkéiúíií "fslenzká kýns^olnsins1 sem
dýrmæta ‘ •nn‘
Öi ifiöiírjFTÍ » .hsd’
Umhugsun um þenna þjóðararf
vekur ýmsar spurningar: Hafa
beztu eðliseinkennin varSveizt með
þjóSinni fram á þenna dag? Ef
svo væri: Hvaða skilyrði hafa stutt
að þeirri varSveizlu? Eru þau
skilyrði betri eða lakari nú en á
undanförnum öldum?
Fyrstu spurningunni má leita úr-
lausnar á tvo megu. í fyrsta lagi
með því aS færa fram líkur, bygSar
á almennum ættgengislögmálum,
fyrir þvi að eðliskostirnir hafi erfst
óslitiS frá kynslóð til kynslóSar, og
stySjast þá viS þær heimildir, sem.
hafa má af ættartölum og ættsögum
um viðgang þeirra ætta, sem mest
var í spunniS*). í annan staS meS
samanburSi á andlegum athöfnum
og afrekum kynslóSanna fyr og síS-
ar. Þar kemur þó til greina, að sú
vitneskja, sem viS höfum um eðlis-
einkenni forfeðra okkar á söguöld
°g upp þaðan fram á síSustu aldir,
miðast einkum viS blóma kynstofns-
ins, athafnaríkustu einstaklingana
og ættirnar, er sögur eSa munnmæli
hafa geymst um og mótaS hafa þjóS-
arhætti og þjóSfélagsskipun. Gagn-
vart síðari kynslóðum, og þó eink-
um nútíSinni , er viðhorf okkar víS-
tækara og almennara, en saman-
burðinn verður þó aS miSa viS þaS,
sem hæst ber, en ekki smáskóginn,
sem viS að vísu sjáum nú, en okkur
er dulinn á fyrri tíð.
Framh.
*)1 útlöndum fer áhugi vaxandi fyrir
þeirri fræðigrein, sem nefna má erfða-
rannsðknir og ættaheilsufræði mann-
kynsins, og lýtur að því annarsvegar
að rannsaka, hversu erfast, kynslðð
eftir kynslðð, þeir eiginleikar, illir og
góðir, andlegir og líkamlegir, er með
mönnum búa, — en hinsvegar að upp-
lýsa fyrir almenningi hvað varast beri
viðvíkjandi framtimgun ættgengra eðl-
isgalla. Eru þegar i nokkrum löndum
komnar á fðt stofnanir, sem vinna að
slíkum rannsðknum á mannkyninu, og
safna til þess, meðal annars, mjög við-
tækum ætta-upplýsingum, einkum til
athugunar á ættgengi glæpsamlegra til-
hneiginga, lasta og annara ðdygða, er
víða þykja fara Iskyggilega I vöxt —
svo og á ættgengi annara andlegra ann-
marka (geðbilun, vitskortur o. fl.). sem
nauðsyn þykir að stemma stigu fyrir
með ðfrjðvgun (Stleriliafering) þeirra,
sem I hlut eiga. Að sjálfsögðu liggur
þá og beint við að gera rannsðkn á
arfgengisáhrifum nýtra og uppbyggj-
andi eiginleika með mönnum. En þar
i löndum, sem mannfjöldi er mikill, og
ættir dreifast viða, er öll þessi rann-
sðkn nsta torveld. Hér á iandi eru
hinsvegar skilyrðin til slíkrar rann-
sðknar hin ákjðsanlegustu: Fðlk fátt
og næsta staðbundið fram á siðustu
áratugi, ættvísi í miklum metum og
ættfræði alment stunduð af lelkum og
lærðum, og næstum ðtæmandi upplýs-
ingar til skráðar um einstaka menn og
heilar ættir, jafnvel um aldaraðir. Væri
hin mesta þörf á að gera þessa dýr-
mætu fjársjóði arðberandi með skipu-
lagðri rannsðkn á arfgengi kosta og
galla I kynstofninum. pá yrði ætt-
fræðin eigi lengur þurr og ðlifrænn
frððleikur, heldur undirstaða raun-
hæfrar þekkingar á þjóðinni og mann-
kyninu, er leiddi í ljðs, hver þörf væri
aðgerða til bóta.
Það var á ófriÖarárunum, er
ÞjóíSverjar höfðu tekið meginhluta
Belgiu herskyldi, og höfðu öll ráð
landsmanna i hendi sér. Þá mátti
ekki gefa út blöð í höfuðborginni
nema með leyfi Þjóðverja. Þar ríkti
hershöfðinginn von Bissing.
Langa lengi var það hið mesta á-
hyggjuefni hershöfðingjans, að út
kom í borginni blað, sem hét “Frelsi
Belgíu.” Enginn vissi hver ritstjór-
inn var. Enginn vissi hvar blaðið
var prentað. En út kom það, til
þess að blása hugrekki í Belga og
stríða hershöfðingjum Þjóðverja.
Á forsíðu blaðsins stóð: “Kemur
út reglulega við og við. Lætur aldrei
kúgast af prentánauð. Ritstjórn og
afgreiðsla blaðsins er í kjallara ein-
um undir bilskúr.”
v. Bissing lét rannsaka alla bíl-
skúra borgarinnar. En aldrei fanst
prentsmiðja blaðsins. Löngu seinna
eftir að Þjóðverjar voru horfnir úr
landi, kom það upp úr kafinu, að
holaður hafði verið innan þykkur
kirkjuveggur. Og i þvi skoti var
hlaðið prentað. En ritstjórar voru
tveir; hinn frægi kardináli Mercier
og Amatol Muhlstein, Gyðingur
éíhh, löéhl. hýléga' tf 'ötfðmíHsendi-
hgfra'Falvérja' í'Hlöftí?^