Lögberg - 27.08.1936, Blaðsíða 6

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. AGÚST L936
Sir Gordon og Laurie Stewart
Við náðum landi heilu og höldnu, og eg
var þá orðinn með fullu viti, og bað og grát-
bændi mennina um að fara aftur og sækja
skipstjórann.
"Það er skipstjórinn, sem nú þarf að ná,
piltar góðir," sagði eg — "það var hann, sem
t'rclsaði okkur. Og eg skal gefa yk'kur 5
hundruð pund, som þið skiftið milli ykkar, ef
þið getðj frelsað hann."
Þeir reru af stað sem hotjur, þeir reru
meira en menn gera vanalega. en þegar b.jörg-
unarbáturinn kom þangað sem ski[)ið hafði
verið, sást engin ögn eftir af því.
Tveim stundum síðar stóð alt skipbrots-
fólkið kringum blossandi eld í bezta herberg-
inu í bezta hótelinu í (Jrigsby, og eg sagði
þeim hvernig skipstjórinn hefði fórnað sínu
lífi til að frelsa mitl. Það kallaði hann hálf-
guð, cn og hefði heldur viljað missa mitt líf
cn að það skyhli eiga sér stað, sem nú var
skcð.
Þegar dagur raiin upp, fór eg af stað til
að finna konu hans og segja henni hveroig
dauða hans hefði að höndum borið. Bg fann
liana í litlu húsi skamt frá sjónum. Hún
var lík því sem hún hafði áður verið, að því
undanteknu, að síðustu árin höfðu gcrt hana
föla og magr.a Eg fékk hana til að ganga
með mér út í blómagarðinn, og þar sagði eg
henni frá öllu. Hvernig sá maður, sem barið
haf'ði konu sína, sem hafði breytt illa við hana
og verið henni slæmur, sem befði gert líf
licnnar ógæfusamt, hvernig hann dó sem
hetja, já, jafnvel meira en það — hann fórn-
aði lífi sínu til að frelsa líf óvinar síns, hafði
á síðustu stundu æfi sinnar sýnt óviðjafnan-
legt eðallyndi.
# * #
l'm leið og eg enda sögu mína, verð cg að
síðustu að minnast dálítið á konu mína.
Laurie og eg höfum nú verið gift í fimm ár.
og okkur hefir ekki fundist þau löng. Við
eigom falleg og góð börn, og lifum eins gæfu-
ríku lífi og kostur er á í þessum heimi.
Laurie telst nú meðal aðalskvenna —
lafði Gordon, en í framkomu sinni er hún hin
sama og áður — andrík, saklaus og blátt á-
fram. Öllum þykir vænt um hana; allir hrósa
hcnni; kvcnfólk af ípðstu stcttum mannfé-
lagsins saíkist eftir að kynnast hcnni og um-
gangast hana; fátæka fólkið því scm næst
tilbiður hana.
Frú Stewart dó tveim árum eftir að við
giftumst, en faðir Laurie lifir og er í Egre-
mont, hann er sérstaklega lipur til að leika
við börnin okkar.
Þegar eg tek í hendi Laurie, sé eg fcvo
t rúlofunarhringi á fingri hennar, og mér lík-
ar það vel. Eg ætla aldrei aftur að taka þann
liring af hendi hennar, sem Eiríkur Hardrose
gaf henni.
Frænka mín, lafði Meretoun, heimsa>kir
okkur oft, og er hin ánægðasta. Við komum
stundum til hennar og njótum þar góðra
-skcmtana, og læt eg mcð þcssu sögu minni
lokið.
BNDIR
Konan í lífi hans
Eftir Eilert Bjerke.
Það var ljó.st undir eins í barnaskólanum
að Jau Agard átti óvenjulega framtíð f'yrir
höndum. Hann hafði þrjú ákveðin sérkenni:
að vcra a>rugjarn, stálminnugur og stórlega
hugkvaanuT. Tveir síðastnbfndu oigjinloik-
arnir fara sjaldan saman. Minnugi maður-
inn lendir oftast við kcnnarapúltið eða á heið-
arlegum skrif.stofustól. En hngarflugsmað-
urinn lendir í listum, skapandi vísindum eða
uppgötvunum.
Engum félaganna datt í hug að reyna að
kcppa við Jan um að verða efstur í bckknum.
Xámið var honum eins og leikur. Og þó
höfðu engri þeirra betri tíma afgangs en
hann til lcikja og íþrótta. Hann lauk mjö^
góðu stúdentsprófi á einu ári. Það var eins
og hann þyrfti ckki nema blaða í kenslubók-
unum til þess að þekkja innihaldið og tileinka
scr l»að. Þannig virtisl það að minsta kosti
vcra þegar hann átt að standa reikningsskap
á kunnáttu sinni.
En þó undarlegt megi virðast var hann sjö
ár að ná embættisprófi í læknisfræði með loffl-
cinkunn. Þetta var þó af sérstökum ástæð-
um. Það var nefnilega á þessum árum scm
hann hitti konuna.
Snarráðri stúlku, Sylvíu að nafni, kátri
og ágengri og ástleitinni, en jafn lausrí við
mentun eins og samvizku. Mannorð hennar
var þegar orðið talsvcrt snjáð, þegar stud.
med. Agard gerðist fórnardýr hennar. Hún
átti það mest lokkandi en um leið það ótrygg-
lyndasta augnaráð, sem hann mintist að ha*fa
séð hjá nokkurri lifandi veru. Það lagði
hann beinlínis í læðing. Hér hafði hann hitt
beina andstæðu sína. Honum fanst það lífs-
köllun sín að hnoða einhverri sál inn í þetta
fagra en að svo stöddu gjörtóma og ábyrgðar-
!ausa hulstur. Þegar greindur maður tckur
að sér svo vafasamt fyrirtæki, þá táknar þetta
það eitt að hann sé bálskotinn og taki ekki
icinum skynsamlegum sönsum.
Hún var upp með sér yfir því að jafn gáf-
aður maður skyldi tilbiðja sig. Hún hafði
samvizkulaust vísað ýmsum ungum mönnum
á dyr undir eins og henni fór að leiðast þeir.
Kinum þeirra — hann var jarðeigandi —
liafði orðið svo mikið um, er hann komst að
því, að hún hafði dregið hann á tálar, að hann
ók skammbyssuna og "gerði það sjálfur,"
ins og hún komst að orði.
Auðvitað varð henni talsvert um þennan
atburð. En í hjarta sínu var hún upp með
sér al' lionum. Maður í góðum efnum fórnar
sjaldan lífi sínu fyrir kvenfólk. Honum eru
svo ótal margir aðrir vegir færir. Þegar
liann gerir það samt, hlýtur konan að vcra
sérstaklega mikils virði.
Stud. med. Agard tafðist þannig tals-
vert við að kynnast þessum töfrandi kvcn-
manni. Hún krafðist daglegrar umhyggju.
I íann skifti sér milli hennar og námsins, eins
og hann gat. Það var ástæðan til að prófinu
-einkaði svona. En hún sveik hann í raun og
veru ekki á þessu tímabili, hún fór jafnvel
að dáðst að sjálfri sér fyrir trygglyndið.
Þetta hlaut að vera sönn ást.
Þau gengu í hjónaband sama daginn og
liann settist að sem læknir í lítilfjörlcgu
svcithaéraði. Fyrsta árið hafði hún til að
vlgja honum á sjúkrahúsið, standa hjá hon-
um í kerrunni eina og góður kunningi. Hann
vni' símalandi, cn tók >ekki eftir að hún hafði
engan áhuga fyrir því, sem hann talaði um —
að heilann vantaði blátt áfram í hana. En
hún var konan í lífi hans.
En henni leiddist sveitalífið meira cn hún
hafðí gott af. Hún var alt af að klifa á því
að komast í höfuðstaðinn. I fyrstu þorði
'iann ekki að láta þetta undan henni. Maður
veit livcrju maður sleppir, en ekki.....
Fyr.st varð hann að,koma fyrir sig fótunum.
Hann vann að doktorsritgerð í öllum frí-
sl undum sínum. Og einn góðan veðurdag gat
liann glatt hana með því, að háskólinn liefði
viðurkent ritgerðina.
Fftir þessa viðurkenningu á gáfum lians
gat hún talið hann á, að flytjast í höfuðstað-
inn. Hann settLst að sem vitjanalæknir í vest-
urbænum, nánar tiltckið í Thomas Heftyges-
götu.
Það reyndist lítið eða ekkert að gera. Ef
þau ættu að geta greitt húsaleiguna fyrir 4
liorbergja íbúð urðu þau að taka tvo leigjend-
ur. Jan Agard barðist fyrir viðurværinu.
Yinnukonu gátu þau ekki haldið og Sylvia
varð að sætta sig við að þvo upp sjálf.
Svo losnaði prófessorsembætti í læknis-*
fraaði. Jan heimtaði og fékk að hafa fult
næði. Hann sá varla konu sína, vann eins og
hamhleypa allan sólarhringinn og svaraði
i'kki einu sinni í síma.
Arangurinn af þessu varð stórmerkilegt
iit, scm hann lét fylgja umsókn sinni um pró-
fossorsembættið. Háskóladeildin varð hrifin
af því. Vogna þekkingar sinnar var hann
sjálfkjörinn í embættið.
Nú settist Agard prófessor að í húsi á
rólegum stað fyrir utan borgina. Hann vildi
stunda vísindi sín óáreittur af hávaða og bíla-
óti.
Hann var í laumi að -sýsla við viðfangs-
fni, sem á sínum tíma gæti orðið öllu mann-
kyninu til blessunar. En hann hafði ekki
tekið konuna með í reikninginn. Hann hafði
gifst lífsglöðu fyrirbrigði, sem hugsaði mest
um það að njóta skemtana í lífinu. Daglega
var húsið fult af gestum. Ardegis tuttugu
sögusmettur í teboði og á kvöldin hersing af
lnisvinum, sem komu til þess að fá sér grogg
; rabba.
Jan Agard var í örvæntingu. "Fær
maður aldrei vinnufrið?" andvarpaði hann.
"Blessaður vertu," sagði frúin, "við
getum ekki neitaðað taka á móti heimsókn-
nm vina okkar."
" En ef við færum dálítið sjaldnar í sam-
kvaamit"
"Ertu frá þér! Prófessorar verða að
liafa mikið um sig heima við."
"A eg líka að hafa skyldu til að vanrækja
störf mín?"
"Þú getur leikið þér að því að ljúka þeim
fyrri part dags. A kvöldin verðum við að
taka á móti gestum."
Hann stóð henni ekki á .sporði í þessum
cfuum. Ef hann hefði verið þrekmaður, hefði
hann hreinsað til á heimilinu og sagt: Út með
)11 sníkjudýr! Eg þarf að vinna! Eínga
grogg-gesti í kvöld. Og engar heimanferðii
í samkvæmi hjá Pétri og Páli!
Jan Agard var of veikgeðja til þess að
taka upp slíkar reglur. Hann sætti sig við alt,
som konan ákvað. Hann varð að fórna vinnu
sinni þegar heimilið fyltist af landeyðum.
Ilann var hamslaus af gremju í einrúmi, cn
hafði aldrei þrek til að reka hyskið á dyr.
• Jan Agard vanrækti störf sín í sífellu. Hann
var fæddur vísindamaður en lenti undir fargi
érgóðrar og áhugalausrar konu sinnar.
Það var teboð hjá frú Sylviu.
"Maðurinn minn er hræðilegur harð-
stjóri," sagði hún. "A eg að segja ykkur að
í gær stakk eg upp á ])\í við hann að kaupa
skemtibústað við Rivierann fyrir tækifæris-
verð. Hverju haldið ]>ið að hann hafi svar-
að? Fyrst verð eg að borga skuldir mínar
frá stúdentsárunum og þasr eru 10,000 krónur.
—Hvað finst ykkur f — Svo verð eg að borga
húsaleigu, ljós og hita, síma og gas og þvott
og alt til iioimilisþarfa og skólagjald fyrir
drenginn. Og svo kemur það, sem við eyðum
í skemtanir: leikhús, bíó, veitingahús ogsam-
kvæmi. — Hann fór ekki einu sinni hjá sór
þegar hann sagði að við eyddum 500 krónum
á mánuði í skemtanir. Og þessu á maður að
súpa seyðið af. Mér finst þetta skammar-
legur rógur. Við leggjum alt á okkur fyrir
manninn og svo nefnir hann svona reikinga !''
Og allur kennafansinn komst í uppnám
við þetta útsýni yfir hjónabandið. " Já, þetta
er óttalegt," sagði ein. "Svona eru karl-
mennirnir."
" Maðurinn minn vinnur nærri alt af oft-
ir\innu og kemur sjaldan heim á réttum
'iáttatíma," vitnaði önnur.
'' Og minn er alt af að fara á ráðstefnur
til útlanda," sagði sú þriðja. "Stundum er
liann heilan mánúð að heiman í einu. Hvað
linst ykkur um aðra eins hundamoðferð?"
"En minn," sagði Sylvia þrútin af fyrir-
litningu, "hefir til að fara inn í leyniklefann
sinn og loka sig þar inni og vinna nótt eftir
nótt, þó að hann viti að bann oigi ástríka
konu."
Sylvia lét hávaðann frá gestaboðinu
glymja í öllu húsinu. Sjálf var hún gjör-
sncydd því að hafa nokkurt sálarlíf. Hún gat
fiami'citt góðan mat og góðan drykk eins og
livcr vildi hafa. En sá sem hafði verið með
henni eina kvöldstund hlaut að segja: Þetta
er Sahara allrar greindar. — Og þó var önnur
tilfinning í einskonar samlífi með henni. Ast-
fýsni én enginn vottur gagnkvæmrar sam-
hygðar. Hvernig gat nokkur samhygð orðið
þar sem hvorki var skift á orðum né hugsun?
Jan Agard hafði séð fram á harmsögu
sína án þess að hafa orð á því. Hann hafði
líka skilið, að aðrir sáu hvernig komið var.
En hvenær sem tækifæri gafst gerði hann sér
far um, að sýna fram á kosti konu sinnar.
" Fr hún ekki falleg?" gat hann sagt, þegar
liann var að spila við kunningjana. — ".lú,
víst er hún það," svaraði máske einhver
kunninginn, "þrjá tígla!"
Agard prófessor tókst að gera ágætt
blóðvatn gegn liðagigt. En hann fann aldrei
blóðvatn gegn konunni sinni. Hún var sífclt
i'ins og pest, sem eitraði líf hans. A hverjum
degi dró hún úr starfsþreki hans sem vísinda-
manns. Hann gat verið að brjóta heilann um
læknisfræðisgátur, þegar liún hafði til að
segja: "Þú ert svo subbulegur í kvöld. Farðu
nn og rakaðu þig."
"Truflaðu mig ekki," muldraði hann.
" Eg er að hugsa um flókna gátu."
" I>að bannar þér enginn að hugsa meðan
þú ert að raka þig. En eg vil ógjarnan að
þú lítil ekki út eins og manneskja. Þú ert
ckki svo gamall enn, að þú hafir ástæðu til
að verða eins og hérvilla. Hér geta komið
geatir, hvenær sem verkast vill. Og þú getur
ekki sýnt þig eins og þú ert."
Hann andvarpaði og ýtti frá sér handrit-
uiuira sínum, hughrifin voru horfin og komu
ekki aftur þann daginn. En þegar hann
.skömmu síðar horfði á sápufreyðandi andlit
sitt í speglinum, gat hann ekki að sér gert að
segja í einlægni við sjálfan sig:
"25% vísindamaður, 75% konuþræll."
I sama bili hringdi grogg-gestur á dyrn-
ar. Svo að frúin gat hrósað sigri: "Hvað
sagðieg ekki?"
Svona gekk það árið út og árið inn. Hin-
ar miklu gáfur Jan Agard voru eins og ógróin
jöi-ð. I>að var ekki nokkur neisti í fyrirlostr-
um hans á báskólanum. Stúdentarnir komust
að þoiri'i niðurstöðu, að þeim notaðist tím-
imi bctur ef þeir sa'tu yfir bókum sínum en
sæktu fyrirlestrana. Því að fyrirlestrar lians
voru úr hófi fram leiðinlogir. Það kom fyrir
að okki hlustaði nema einn áheyrandi á hann,
on hann var líka tryggur gestur — fórnfú.s
og moðlíðandi. Það var ógerningur fyrir pró-
fossorinn að halda fyrirlestur fyrir gjörtóm-
um sal — svo mun þessum eina manni líklega
hafa fundist.
En svo lagðist prófessorsfrúin á sóttar-
sæng. Það var eitthvað að lungunum. Agard
fékk sérfræðinga til að vitja hennar og sagði:
Eg stunda aldrei mína nánustu. Það vorða
aðrir að gera!
Prú Agard lá á spítalanum. Hann kom
daglega til hennar. Það bráði af henni
stundum og þá óð á henni um ýms hjónabönd
í borginni. Og smám saman urðu sögur
honnar enn ótrúlegri. Þegar hún var að
dauða komin var varia það hjónaband til í
bænum, sem ekki var að fara í hundana.
Agard fanst sem konan sín mundi taka and-
vörpin, um leið og síðasta hjónabandið leyst-
ist upp.
Það hófst nýtt líf hjá Jan Agard. Alt í
einu hafði hann eignast dýrmætar gjafir;
hús, sem hann bjó einn í, gáfurnar og frelsi
oins og hann vildi. Eigi að síður var eins og
athafnafýsn hans væri lömuð. Að vísu hélt
hann grogg-gestunum í fjarlægð og tók ekki
bátt í samkvæmislífinu. En hvernig stóð á, að
hann hafði varla framkvæmd í sér til nokkurs
hlutar? Hversvegna kom ekki gamla greind-
in upp í honum og gaf honum efnivið í ný
sköpunarvterk? Hann vann dagSega vinnu
sína en heldur ekki meira. Enginn varð
noklcurntíma var við frumlega hugsun frá
honum. Hann skrifaði með miklum erfiðis-
munum nokkrar greinar fyrir Læknablaðið,
cn þær voru nánast blekiðnaður, sem ekkert
gagn var í.
Það var komið með konulík inn á skurð-
lækningadeild Agards prófessors á háskólan-
um. Meðan prófessorinn var að kryfja líkið
varð hann alt í einu svo ákaflega mælskur:
"Þessi kona hefir verið ákaflega óham-
ingjusöm,"sagði hann. "Hún hefir með öðr-
um orðum haft sál, og það er fyrsta skilyrðið
fyrir heiðarlegu tilfinningalífi. Takið þið
eftir andlitsdráttunum hennar! Það ljómar
af þcim góðlyndi og gáfUr. Hve undursam-
lega mikil hofir hún ekki verið á þeirri stundu
sem hún var að skilja við. Sjáið þið hvað
'iún lfkist "stúlkunni frá Signu." Það er
sjaldgæft að fá sjálfsmorðingja, sem líta
svona út, stúdentar góðir."
"En er það ekki vanmáttarkend þegar
konur ganga út í dauðann nú á okkar tímum,
vegna þess að þær eiga að fæða barn?" sagði
einn stúdentanna gáskafullur.
Agard prófessor horfði hvast á stúdent-
inn um stund:
"Jú, vitanlega. Fræðilega ætti hver ein-
slaklingur að geta hafið sig yfir alla hleypi-
dóma. Og þessi kona hefir hvað líkams-
hreysti snertir haft meiri rétt til að lifa en
l lestár aðrar. Bn hún var viðkvæm sál. Hún
stóðst sennilega ekki dóm sögusmettanna."
"Má eg leyfa mér að játa fyrirlitningu
mína á slíkum kveifum," svaraði stúdentinn
aftur.
"Má eg leyfa mér að játa undrun mína
yfir fullkominni vanþekkingu yðar á bæði
konueðlinu og lífinu yfirleitt," svaraði pró-
fcssorinn raunalega.
Hann var opinskár að eðlisfari. Og hann
gat verið ákafur þegar bitur reynslan var
annars vegar. Öllum hlaut að geðjast vel að
honum í framkomu og umgengni. Máske var
hann, þegar öllu var á botninn hvolft, ágæt-
ur uppeldisfræðingur — að minsta kosti
hafði hann farið batnandi eftir að hann misti
konuna.
En eitt hlutu allir að verða sammálaoim.
Sköpunarsnilli hans var fyrir löngu dauð.
Konan í lífi hans hafði séð fyrir því.
—Fálkinn.
FRÁ SANDGERÐI
Sandgerði i. ágúst.
Frá Sandgerði byrjaði vélbáturinn Laxfoss rek.
netaveiði í fyrradag, en þar befir reknetaveiði verið
afarlítil undanfarið, aðeins vélbáturinn Gylfi hefir
stundað reknetaveiði ]?ar og af lað 240 tunnur. Síldin
er fryst í frystihúsi Haraldar Röðvarssonar & Co.
og reykt i reyldiúsi Stefáns Franklíns. En >að tók
nýlega til starfa í Sandgerði. Verður þar aðallega
reykt síld og ýmsar tegundir af fiski. Stefán Frank.
lín, sem verið hefir verkstjóri hjá Haraldi l!(')ðvars-
syni & Co. undanfarin ár, er eigandi húss þessa á-
samt fleirum. Stefán hefir dvalið í Skotlandi og
kynt sér reykingaaðferðir Skota. Reykbúsið er 6x10
metrar að flatarmáli, en hæð reykklefanna er 12
metrar. í húsinu eru 4 reykklefar og rúmar hver
um sig 1500 kg. af síld, er því hægt að koma fyrir
í einu til reykingar 6000 kg. sildar. Áfast við reyk.
húsið er vinnuskáli, 2 hæðir. Á neðri hæð hússins
er síldin undirbúin til reykingar, en á efri hæð er
bún látin í unibúðir. Hugmynd þeirra félaga er að
reykja bæði til útflutnings og innanlandssölu, og er
síldin þegar komin til sölu í verzlanir í Reykjavík
°R fylgir henni leiðarvísir til matreiðslu. Reynslu-
sending til útlanda verður send innan skamms. TeljV
allir þeir, sem reynt hafa reyktu síldina hana mjög
ljúffenga.—Vísir.