Lögberg - 27.08.1936, Side 6
6
LíÖGrBERG, FIMTUDAGINN 27. AGÚST 1936
Sir Gordon og Laurie Stewart
Við náðum landi heilu og höldnu, og eg
var þá orðinn með í'ullu viti, og bað og grát-
bændi mennina um að fara aftur og sækja
skipstjórann.
‘ ‘ Það er skipst jórinn, sem nú þarf að ná,
piltar góðir,” sagði eg — “það var hann, sem
frelsaði okkur. Og eg skal gefa ykkur 5
hundruð pund, sem þið skiftið milli ykkar, ef
þið getði frelsað hann.”
Þeir reru af stað sem hetjur, þeir reru
meira en menn gera vanalega, en þegar björg-
unarbáturinn kom þangað sem skipið hafði
verið, sást engin ögn eftir af því.
Tveim stundum síðar stóð alt skipbrots-
fólkið kringum blossandi eld í bezta herberg-
inu í bezta hótelinu í Grigsby, og eg sagði
þeim hvernig skipstjórinn befði fómað sínu
lífi til að frelsa mitt. Það kallaði hann liálf-
guð, en eg hefði heldur viljað missa mitt líf
en að það skyldi eiga sér stað, sem nú var
skeð.
Þegar dagur rann upp, fór eg af stað til
að finna konu hans og segja henni hvernig
dauða hans hefði að höndum borið.v Eg fann
hana í litlu húsi skamt frá sjónum. Hún
var lík því sem hún hafði áður verið, að því
undanteknu, að síðustu árin höfðu gert hana
föla og magr.a Eg fékk hana til að ganga
með mér út í blómagarðinn, og þar sagði eg
henni frá öllu. Hvemig sá maður, sem barið
liafði konu sína, sem hafði breytt illa við hana
og verið henni slæmur, sem hefði gert líf
hennar ógæfusamt, hvernig hann dó sem
hetja, já, jafnvel meira en það — hann fórn-
aði lífi sínu til að frelsa líf óvinar síns, hafði
á síðustu stundu æfi sinnar sýnt óviðjafnan-
legt eðallyndi.
* # #
Um leið og eg enda sögu mína, verð eg að
síðustu að minnast dálítið á konu mína.
Laurie og eg höfum nú verið gift í fimm ár.
og okkur hefir ekki fundist þau löng. Við
eigum falleg og góð börn, og lifum eins gæfu-
ríku lífi og kostur er á í þessum heimi.
Laurie telst nú meðal aðalskvenna —
lafði Gordon, en í framkomu sinni er hún hin
sama og áður — andrík, saklaus og blátt á-
fram. Öllum þykir vænt um hana; allir hrósa
henni; kvenfólk af æðstu stéttum mannfé-
lagsins sækist eftir að kynnast henni og um-
gangast hana; fátæka fólkið því sem næst
tilbiður hana.
Frú Stewart dó tveim árum eftir að við
giftumst, en faðir Laurie lifir og er í Egre-
mont, hann er sérstaklega lipur til að leika
við bömin okkar.
Þegar eg tek í bendi Laurie, sé eg tvo
trúlofunarhringi á fingri hennar, og mér lík-
ar það vel. Eg ætla aldrei aftur að taka þann
hring af hendi hennar, sem Eiríkur Hardross
gaf henni.
Frænka mín, lafði Meretoun, heimsækir
okkur oft, og er hin ánægðasta. Við komum
stundum til hennar og njótum þar góðra
skemtana, og læt eg með þessu sögm minni
lokið.
ENDIR
Konan í lífi hans
Eftir Eilert Bjerke.
Það var ljóst undir eins í barnaskólanum
að Jan Agard átti óvenjulega framtíð fyrir
höndum. Hann hafði þrjú ákveðin sérkenni:
að vera ærugjarn, stálminnugur og stórlega
hug'fevæmu'r. Tveir síðastnlefndu eigjinleik-
arnir fara sjaldan saman. Minnugi maður-
inn lendir oftast við kennarapúltið eða á heið-
arlegum skrifstofustól. En hftgarflugsmað-
urinn lendir í listum, skapandi vísindum eða
uppgötvunum.
Engum félaganna datt í liug að reyna að
keppa við Jan um að verða efstur í bekknum.
Námið var honum eins og leikur. Og þó
höfðu engri þeirra betri tíma afgangs en
hann til leikja og íþrótta. Hann lauk mjög
góðu stúdentsprófi á einu ári. Það var eins
og hann þyrfti ekki nema blaða í kenslubók-
unum til þess að þekkja innihaldið og tileinka
sér það. Þannig \örtist það að minsta kosti
vera þegar hann átt að standa reikningsskap
á kunnáttu sinni.
En þó undarlegt megi virðast var hann sjö
ár að ná embættisprófi í læknisfræði með lofs-
einkunn. Þetta var þó af sérstökum ástæð-
um. Það var nefnilega á þessum árum sem
liann hitti konuna.
Snarráðri stúlku, Sylvíu að nafni, kátri
og ágengri og ástleitinni, en jafn lausn við
mentun eins og samvizku. Mannorð hennar
var þegar orðið talsvert snjáð, þegar stud.
med. Agard gerðist fórnardýr hennar. Hún
átti það mest lokkandi en um leið það ótrygg-
lyndasta augnaráð, sem hann mintist að hltfa
séð hjá nokkurri lifandi veru. Það lagði
hann beinlínis í læðing. Hér hafði hann hitt
beina andstæðu sína. Honum fanst það lífs-
köllun sín að hnoða einhverri sál inn í þetta
fagra en að svo stöddu gjörtóma og ábyrgðar-
lausa hulstur. Þegar greindur maður tekur
að sér svo vafasamt fyrirtæki, þá táknar þetta
það eitt að hann sé bálskotinn og taki ekki
neinum skynsamlegum sönsum.
Hún var upp með sér yfir því að jafn gáf-
aður maður skyldi tilbiðja sig. Hún hafði
samvizkulaust vísað ýmsum ungum mönnum
á dyr undir eins og henni fór að leiðast þeir.
Éinum þeirra — hann var jarðeigandi —
hafði orðið svo mikið um, er hann komst að
því, að hún hafði dregið hann á tálar, að liann
ók skammbyssuna og “gerði það sjálfur,”
ins og hún komst að orði.
Auðvitað varð henni talsvert um þennan
atburð. En í hjarfa sínu var hún upp með
sér af honum. Maður í góðum efnum fómar
sjaldan lífi sínu fyrir kvenfólk. Honum eru
svo ótal margir aðrir vegir færir. Þegar
hann gerir það samt, hlýtur konan að vera
sérstaklega mikils virði.
Stud. med. Agard tafðist þannig tals-
vert við að kynnast þessum töfrandi kven-
manni. Hún krafðist daglegrar umhyggju.
Hann skifti sér milli hennar og námsins, eins
og hann gat. Það var ástæðan til að prófinu
seinkaði svona. En hún sveik hann í raun og
veru ekki á þessu tímabili, hún fór jafnvel
að dáðst að sjálfri sér fyrir trygglyndið.
Þetta hlaut ^ð vera sönn ást.
Þau gengu í hjónaband sama daginn og
hann settist að sem læknir í lítilfjörlegu
sveithaéraði. Fyrsta árið hafði hún til að
vlgja honum á sjúkrahúsið, standa hjá bon-
nm í kerrunni eins og góður kunningi. Hann
var símalandi, en tók ekki eftir að hún hafði
engan áhuga fyrir því, sem hann talaði um —
að heilann vantaði blátt áfram í hana. En
hún var konan í lífi hans.
En henni leiddist sveitalífið meira en hún
hafði gott af. Hún var alt af að klifa á því
að komast í höfuðstaðinn. 1 fyrstu þorði
’iann ekki að láta þetta undan henni. Maður
veit hverju maður sleppir, en ekki.........
Fyrst varð hann að.koma fyrir sig fótunum.
Hann vann að doktorsritgerð í öllum frí-
stundum sínum. Og einn góðan veðurdag gat
liann glatt hana með því, að háskólinn hefði
viðurkent ritgerðina.
Eftir þessa viðurkenningu á gáfum hans
gat hún talið hann á, að flytjast í höfuðstað-
inn. Hann settist að sem vitjanalæknir í vest-
urbænum, nánar tiltekið í Thomas Heftyges-
götu.
Það reyndist lítið eða ekkert að gera. Ef
þau ættu að geta greitt húsaleiguna fyrir 4
lierbergja íbúð urðu þau að taka tvo leigjend-
ur. Jan Agard barðist fyrir viðurværinu.
Yinnukonu gátu þau ekki haldið og Sylvia
varð að sætta sig við að þvo upp sjálf.
Svo losnaði prófessorsembætti í læknis-*
fræði. Jan heimtaði og fékk að hafa fult
næði. Hann sá varla konu sína, vann eins og
hamhleypa allan sólarhringinn og svaraði
ekki einu sinni í síma.
Arangurinn af þessu varð stórmerkilegt
rit, sem hann lét fylgja umsókn sinni um pró-
fessorsembættið. Háskóladeildin varð hrifin
af því. Vegna þekkingar sinnar var hann
sjálfkjörinn í embættið.
Nú settist Agard prófessor að í liúsi á
rólegum stað fyrir utan borgina. Hann vildi
stunda vísindi sín óáreittur af hávaða og bíla-
;óti.
Hann var í laumi að -sýsla við viðfangs-
fni, sem á sínum tíma gæti orðið öllu mann-
kyninu til blessunar. En hann hafði ekki
tekið konuna með í reikninginn. Hann hafði
gifst lífsglöðu fyrirbrigði, sem hugsaði mest
um það að njóta skemtana í lífinu. Daglega
var húsið fult, af gestum. Árdegis tuttugu
sögusmettur í teboði og á kvöldin hersing af
húsvinum, sem komu til þess að fá sér grogg
;• rabba.
Jan Agard var í örvæntingu. “Fær
maður aldrei vinnufrið?” and.varpaði hann.
“Blessaður vertu,” sagði frúin, “við
getum ekki neitað að taka á móti heimsókn-
um vina okkar.”
“En ef við færum dálítið sjaldnar í sam-
kv;emi?”
“Ertu frá þér! Prófessorar verða að
hafa mikið um sig heima við.”
“Á eg líka að hafa skyldu til að Vanrækja
störf mín?”
“Þú getur leikið þér að því að ljúka þeim
fvrri part dags. Á kvöldin verðum við að
taka á móti gestum.”
Hann stóð henni ekki á sporði í þessum
efnum. Ef hann hefði verið þrekmaður, hefði
hann hreinsað til á heimilinu og sagt: Út með
>11 sníkjudýr! Eg þarf að vinna! Hnga
grogg-gesti í kvöld. Og engar heimanferðir
í samkvæmi hjá Pétri og Páli!
Jan Agard var of veikgeðja til þess að
taka upp slíkar reglur. Hann sætti sig við alt,
scim konan ákvað. Hann varð að fórna vinnu
sinni þegar heimilið fyltist af landeyðum.
Hann var hamslaus af gremju í einrúmi, en
hafði aldrei þrek til að reka hyskið á dyr.
Jan Agard vanrækti störf sín í sífellu. Hann
var fæddur vísindamaður en lenti undir fargi
sérgóðrar og áhugalausrar konu sinnar.
Það var teboð hjá frú Sylviu.
“Maðurinn minn er hræðilegur harð-
stjóri, ” sagði hún. “A eg að segja ykkur að
í gær stakk eg upp á því við hann að kaupa
skemtibústað við Rivierann fyrir tækifæris-
verð. Hverju haldið þið að hann hafi svar-
að? Fyrst verð eg að borga skuldir mínar
frá stúdentsárunum og þær eru 10,000 krónur.
—Hvað finst ykkur? — Svo verð eg að borga
húsaleigu, ljós og hita, síma og gas og þvott
og alt til beimilisþarfa og skólagjald fyrir
drenginn. Og svo kemur það, sem við eyðum
í skemtanir: leikhús, bíó, veitingahús og sam-
kvæmi. — Hann fór ekki einu .sinni hjá sér
þegar hann sagði að við eyddum 500 krónum
á mánuði í skemtanir. Og þessu á maður að
súpa seyðið af. Mér finst þetta skammar-
legur rógur. Við leggjum alt á okkur fyrir
manninn og svo nefnir hann svona reikinga! ’ ’
Og allur kennafansinn komst í uppnám
við þetta útsýni yfir hjónabandið. “ Já, þetta
er óttalegt,” sagði ein. “Svona eru karl-
mennimir. ”
‘ ‘ Maðurinn minn vinnur nærri alt af eft-
irvinnu og kemur sjaldan heim á réttum
háttatíma,” vitnaði önnur.
‘ ‘ Og minn er alt af að fara á ráðstefnur
til útlanda,” sagði sú þriðja. “Stundum er
hann lieilan mánuð að heiman í einu. Hvað
finst ykkur um aðra eins hundameðferð?”
“En minn,” sagði Sylvia þrútin af fyrir-
litning-u, “hefir til að fara inn í leyniklefann
sinn og loka sig þar inni og vinna nótt eftir
nótt, þó að hann viti að hann eigi ástríka
konu.”
Sylvia lét hávaðann frá gestaboðinu
glymja í öllu húsinu. Sjálf var hún gjör-
sneydd því að hafa nokkurt sálarlíf. Hún gat
framreitt góðan mat og góðan drykk eins og
hver vildi hafa. En ,sá sem hafði verið með
henni eina kvöldstund hlaut að segja: Þetta
er Sahara allrar greindar. — Og þó var önnur
tilfinning í einskonar samlífi með henni. Ást-
fýsni en enginn vottur gagnkvæmrar sam-
hygðar. Hvernig gat nokkur samhygð orðið
bar sem hvorki var skift á orðum né hugsun?
Jan Agard hafði séð fram á harmsögu
sína án þess að hafa orð á því. Hann hafði
líka skilið, að aðrir sáu hvemig komið var.
En hvenær sem tækifæri gafst gerði liann sér
far um, að sýna fram á kosti konu sinnar.
“Er hún ekki falleg?” gat hann sagt, þegar
hann var að spila við kunningjana. — “Jú,
víst er hún það,” svaraði máske einhver
kunninginn, “þrjá tígla!”
Agard pi'ófessor tókst að gera ágætt
blóðvatn gegn liðagigt. En hann fann aldrei
blóðvatn gegn konunni sinni. Hún var sífelt
eins og pest, sem eitraði líf hans. Á hver jum
degi dró hún úr starfsþreki hans sem vísinda-
manns. Hann gat verið að brjóta heilann um
læknisfræðisgátur, þegar hún hafði til að
segja: “Þú ert svo subbulegur í kvöld. Farðu
nn og rakaðu þig.”
“Truflaðu mig ekki, ” muldraði hann.
‘ ‘ Eg er að hugsa um flókna gátu. ’ ’
“Það bannar þér enginn að hugsa meðan
þú ert að raka þig. En eg vil ógjarnan að
þú lítil ekki út eins og manneskja. Þú ert
ekki svo gamall enn, að þú hafir ástæðu til
að verða eins og hérvilla. Hér geta komið
gestir, hvenær sem verkast vill. Og þú getur
ekki sýnt þig eins og þú ert. ’ ’
Hann andvarpaði og ýtti frá sér handrit-
unum sínum, hughrifin vora horfin og komu
ekki aftur þann daginn. En þegar hann
.sköminu síðar horfði á sápufreyðandi andlit
sitt í speglinum, gat hann ekki að sér gert að
segja í einlægni við sjálfan sig:
“25% vísindamaður, 75% konuþræll.”
t sama bili hringdi grogg-gestur á dyrn-
ar. Svo að frúin gat hrósað sigri: “Hvað
sagði eg ekki?”
Svona gekk það árið út og árið inn. Hin-
ar miklu gáfur Jan Agard voru eins og ógróin
jörð. Það var ekki nokkur neisti í fyrirlestr-
um hans á háskólanum. Stúdentarnir komust
að þeirri niðurstöðu, að þeim notaðist tím-
inn betur ef þeir sætu yfir bókum sínum en
sæktu fyrirlestrana. Því að fyrirlestrar hans
voru úr hófi fram leiðinlegir. Það kom fyrir
að ekki hlustaði nema einn áheyrandi á hann,
en hann var líka tryggur gestur — fórnfús
og meðlíðandi. Það var ógerningur fyrir pró-
fessorinn að halda fyrirlestur fyrir gjörtóm-
um sal —svo mun þessum eina manni líklega
hafa fundist.
En svo lagðist prófessorsfrúin á sóttar-
sæng. Það var eitthvað að lungunum. Agard
fékk sérfræðinga til að vitja hennar og sagði:
Eg stunda aldrei mína nánustu. Það verða
aðrir að gera!
Frú Agard lá á spítalanum. Hann kom
daglega til hennar. Það bráði af henni
stundum og þá óð á henni um ýms hjónabönd
í borginni. Og smám saman urðu sögur
liennar enn ótrúlegri. Þegar hún var að
dauða komin var varla það hjónaband til í
bænum, sem ekki var að fara í hundana.
Agard fanst sem konan sín mundi taka and-
vörpin, um leið og síðasta hjónabandið leyst-
ist upp.
Það hófst nýtt líf hjá Jan Agard. Alt í
einu hafði hann eignast dýrmætar gjafir;
hús, sem hann bjó einn í, gáfurnar og frelsi
eins og hann vildi. Eigi að síður var eins og
athafnafýsn hans væri lömuð. Að vísu hélt
hann grogg-gestunum í fjarlægð og tók ekki
’ >átt í samkvæmislífinu. En hvernig stóð á, að
hann hafði varla framkvæmd í sér til nokkurs
hlutar? Hversvegna kom ekki gamla greind-
in upp í honum og gaf honum efnivið í ný
sköpunarvlerk ? ÍHann vann dagjlega vijmu
sína en heldur ekki meira. Enginn varð
nokkurntíma var við frumlega hugsun frá
honum. Hann skrifaði með miklum erfiðis-
munum nokkrar greinar fyrir Læknablaðið,
en þær voru nánast blekiðnaður, sem ekkert
gagn var í.
Það var komið með konulík inn á skurð-
lækningadeild Agards prófessors á háskólan-
um. Meðan prófessorinn var að kryfja líkið
varð hann alt í einu svo ákaflega mælskur:
“Þessi kona lnefir verið ákaflega óham-
ingjusöm, ’ ’ sagði hann. ‘ ‘ Hún hefir með öðr-
um orðum haft sál, og það er fyrsta skilyrðið
fyrir heiðarlegu tilfinningalífi. Takið þið
eftir andlitsdráttunum hennar! Það ljómar
af þeim góðlyndi og gáfhr. Hve undursam-
lega mikil hefir hún ekki verið á þeirri stundu
sem hún var að skilja við. Sjáið þið livað
hún likist “stúlkunni frá Signu.” Það er
sjaldgæft að fá sjálfsmorðingja, sem líta
svona út, stúdentar góðir. ’ ’
“En er það ekki vanmáttarkend þegar
konur ganga út í dauðann nú á okkar tímum,
vegna þess að þær eiga að fæða bam?” sagði
einn stúdentanna gáskafullur.
Agard prófessor horfði hvast á stúdent-
inn um stund:
“ Jú, vitanlega. Fræðilega ætti hver ein-
staklingur að geta hafið sig yfir alla hleypi-
dóma. Og þessi kona hefir hvað líkams-
hreysti snertir haft meiri rétt til að lifa en
f lestár aðrar. En hún var viðkvæm sál. Hún
stóðst sennilega ekki dóm sögusmettanna. ”
“Má eg leyfa mér að játa fyrirlitningu
mína á slíkum k\mifum,” svaraði stúdentinn
aftur.
“Má eg leyfa mér að játa undrun mína
yfir fullkominni vanþekkingu yðar á bæði
konueðlinu og lífinu yfirleitt,” svaraði pró-
fessorinn raunalega.
Hann var opinskár að eðlisfari. Og hann
gat verið ákafur þegar bitur reynslan var
annars vegar. Öllum hlaut að geðjast vel að
lionum í framkomu og umgengni. Máske var
hann, þegar öllu var á botninn hvolft,, ágæt-
ur uppeldisfræðingur — að minsta kosti
hafði hann farið batnandi eftir að hann misti
konuna.
En eitt hlutu allir að verða sammálavum.
Sköpunarsnilli hans var fyrir löngu dauð.
TConan í lífi hans hafði séð fyrir því.
—Fálkinn.
FRA SANDGERÐT
Sandgerði i. ágúst.
Frá Sandgerði byrjaði vélbáturinn Laxfoss rek.
netaveiði í fyrradag, en þar hefir reknetaveiði verið
afarlítil undanfarið, aðeins vélbáturinn Gylfi hefir
stundað reknetaveiði þar og aflað 240 tunnur. Síldin
er fryst í frystihúsi Haraldar Böðvarssonar & Co.
og reykt í reykhúsi Stefáns Franklíns. En það tók
nýlega til starfa í Sandgerði. Verður þar aðallega
reykt síld og ýmsar tegundir af fiski. Stefán Frank.
lín, sem verið hefir verkstjóri hjá Haraldi Böðvars-
syni & Co. undanfarin ár, er eigandi húss þessa á-
samt fleirum. Stefán hefir dvalið í Skotlandi og
kynt sér reykingaaðferðir Skota. Reykhúsið er 6xio
metrar að flatarmáli, en hæð reykklefanna er 12
metrar. í húsinu eru 4 reykklefar og rúmar hver
um sig 1500 kg. af sild, er því hægt að koma fyrir
i einu til reykingar 6000 kg. síldar. Áfast við reyk.
húsið er vinnuskáli, 2 hæðir, Á neðri hæð hússins
er síldin undirbúin til reykingar, en á efri hæð er
hún látin í twnbúðir. Hugmynd þeirra félaga er að
reykja bæði til útflutnings og innanlandssölu, og er
síldin þegar komin til sölu í verzlanir í Reykjavík
og fylgir henni leiðarvísir til matreiðslu. Reynslu-
sending til útlanda verður send innan skamms. Telj?
allir þeir, sem reynt hafa reyktu síldina hana mjög
1 j úf f enga.—V ísir.