Lögberg - 24.09.1936, Blaðsíða 6

6
LíÖÍtBERG, FIMTUDAGINN 24. SEPTBMBER, 1936
Garðurinn hennar Marits
Hann gat ekki varist hlátri. “Þú ert
skrítin, lítil stúlka, sem slettir þér fram í alt.
Átt þú heima hérf”
Hann leit á litla, óhreina andlitið, ó-
greidda hárið og lélegu fötin.
Hún hristi höfuðið, með dökka, hrokkna
hárinu.
“Hvað ert þú þá að gera hér?”
Það brá fyrir hræðslusvip í dökku aug-
unum.
“Bróðir hennar sagði, að eg skyldi fara
liingað og fá dálítið af mat.”
“Bróðir hverrar?” hann mundi nú, að
hann vissi ekki hvað þessar manneskjur hétu.
“Ungfrú Marits, jæja, þarna er hún!”
Og Mia stóð strax upp.
“Br það þú, sem gerir slíkan hávaða,
Mia, það er veikt fólk á öðru. lofti.”
“Nei, það er hann,” sagði Mia og benti
á Due. “Hann datt næstum því ofan stig-
ann,” bætti hún við, þegar hún sá hið gremju-
iega augnatillit óðalseigandans.
Due lyfti hattinum. “Afsakið, ungfrú,
eg er faðir Amold Dues. Þér þekkið —”
Aldrei á æfi sinni hafði hann verið jafn hug-
daufur.
Marit rétti honum hendina með glaðværu
brosi. “Nú skil eg hvers vegna Amold kom
ekki í gærkvöldi; við söknuðum hans,” sagði
hún blátt áfram.
Svo þetta var stúlkan, sem leiddi son
hans út í eyðileggingu, þetta barn með hvíta
ennið og hjörtu augun.
Marit bauð honum að koma inn.
“Hafið þér þekt Amold lengi!” spurði
hann.
“Aðeins í þrjár vikur. Gunnar kom með
hann eitt kvöld, síðan hefir hann komið oft.”
“Já, eg get ímyndað mér að þér eigið
stóran vinahóp. Hér koma eflaust margir!”
spurði hann.
Marit brosti. “Eg get talið þær mann-
eskjur, sem eg hefi mætt á æfi minni,” björtu
augun hennar urðu alvarleg. “Áður en Arn-
old kom, var aðeins einn maður, sem kom
hingað. ’ ’
Hann vissi ekki hvað hann átti að nota
sem afsökun fyrir nærveru sinni. Það varð
erfitt að halda áfram samtali við þessa ungu,
fávísu stúlku, því hann áleit sig sjá að hún
væri það.
Mia kom til hjálpar; hún hafði staðið
kyr og beðið, en nú rauf hún þögnina og
sagði:
“Bróðir yðar sagði, að eg skyldi fara og
fá mat!”
Marit brosti og strauk hendinni um höf-
uð hennar. “Far þú út í eldhúsið til Maren,
þar fær þú mat, Mia. ”
“Fæ eg leyfi til að leika mér með brúð-
urnar á eftir?”
Marit kinkaði og Mia hvarf út í eldhúsið.
Marit sagði, að síðastliðinn vetur hefði
Gunnar fundir barnið á götunni, ískalt og
hungrað. Hann kom heim með hana, og síðan
kemur hún alt af með þessa afsökun:
“Bróðir yðar sagði það, hann—”
“Á hún enga foreldra?” spurði Due.
“ó-já, ef þeir verðskulda að heita það,”
svaraði hún hnuggin.
“Sorglegt,” sagði hann, “en þetta er lík-
lega altítt í stórbæjum. 'Telpan lítur annars
út fyrir að vera greind, sem líklega orsakast
af því, að hún er vön við að bjarga. sér sjálf
frá fæðingunni. En mann hryllir við að
hugsa um þá hræðilegu möguleika, sem búa í
slíku barni.”
“Geta ekki eins vel búið góðir mögu-
leikar þar?” spurði Marit róleg. “Það er
ekki slæmt eðli í Miu,” bætti hún við.
Due stóð upp og rétti Marit hendina.
“Mér fanst eg verða að nota tækifærið, og
heilsa vinum Arnolds,” sagði hann. “Mér
þykir leitt að eg fæ ekki tíma til að heilsa
bróður yðar, því eg fer heim á morgun og hefi
ýmislegt að framkvæma.” Þau skildu sem
góðir vinir. Daginn eftir fór hann, og Arnold
Due mátti eflaust þakka hinum góðu áhrifum,
sem Marit óafvitandi hafði haft á föður hans,
hve umsvifalaust öll hans óþægindi voru lög-
uð fyrir hann.
* * #
Svo kom frítíminn. Ein vikan leið eftir
aðra; Arnold var enn í bænum. Bréf komu
að heiman með spurningum, en hann gaf þeim
engan gaum. Móðir hans skrifaði, að nú yrði
hann að koma heim undir eins, annars kæmi
hún að sækja hann. Frænka og Helen væri
komnar, þangað hefði líka komið fáeinar af
vinstúlkum Sigríðar.
Faðir hans skrifað, að ef mjög erfitt
væri að slíta sig frá vinunum í bænum, þá
gæti hann komið með þá. En það vildi Arn-
old ekki, auk þess var honum farið að leiðast.
Töframagnið fór minkandi.
Þau höfðu fengið lánaðan bát, og fóru til
að fiska þenna dag. Arnold sagði, að hann
yrði að fara heim á morgun. Marit varð alt
í einu svo kyrlát og alvarleg, hún talaði næst-
um ekkert. Gunnar tók eftir þessu, og alt í
einu datt honum nokkuð í hug, svo hann lét
brýr síga.
Yindurinn varð hvass og löngu áður en
þeir lentu, var Marit orðin gagndrepa. Due
kvaddi þau við bryggjuna. Hann hélt hendi
Marits lengi, sagðist bráðum mundi sjá hana
aftur og lofaði að , skrifa. Gunnar tók bif-
reið, til þess að komast sem fyrst heim.
Maren fékk Marit strax til að hátta, og
gaf henni rauðvínspúns, en þrátt fyrir alla
hennar umhyggju varð Marit innkulsa, og
varð að halda við rúmið í marga daga,
Dagar og vikur liðu, en Amolds bréf kom
t'kki. Fyrst talaði Marit um bréfið, og furð-
aði sig á að það kom ekki, en svo varð hún
þögul, kyrlát og fáskiftin.
Gunnar sá með alvarlegum kvíða, að eftir
því sem á sumarið leið, varð hún magrari,
fölari og augun innar í höfðinu. Hún neytti
næstum einskis, sat langa tíma eins og hálf-
sofandi, sherti sjaldan við bók og aldrei við
handavinnu; þegar hann bað hana að ganga
út með sér, var hún alt af þreytt. Aðeins þeg-
ar hann kom heim með nýtt blóm eða jurt
handa garðinum hennar, brosti hún, en bros-
ið yar eitthvað svo þreytulegt og fjarlægt, að
það vakti hroll hjá honum.
“Eg þekki ekki barnið aftur,” kvartaði
Maren. “Það var nú aidrei mikið fjör í því,
en það lítið sem var, er horfið.”
“Þú veizt að Marit hefir aldrei verið
hraust,” huggaði hann, “og það er eins og
þetta inkuls vilji ekki yfirgefa hana, en mjög
alvarlegt held eg ekki að þetta sé.”
Maren tók í handlegg hans. “Það get-
ur líklega ekki verið þessi piltur, . . . sem
flæktist hér, ætli hún ... ?”
“Nei, nei,” mótmælti hann. En Maren
hafði snert við hinu svíðandi sári í meðvit-
und hans. Hann ásakaði sig beiskjulega fyr-
ir það, að hann hefði komið með Due til
Marit. Hann mundi að hann hafði hikað
þann dag,.en hafði þó gert það, hann sem var
svo varkár með að vdlja sér kunningja. Marit
var alt, sem hann mat mikils í þessum heimi,
arfurinn, sem hann hlaut eftir foreldra sína.
Hann mundi svo glögt eftir föður sínum sein-
asta daginn. ‘ ‘ Gunnar, drengur minn, ’ ’ sagði
hann, “þú færð snemma að læra að bjarga
þér sjálfur, og hefði skilið við þetta líf á-
nægðari, ef eg hefði vitað að þið voruð fjár-
munalega óhult. E(g veit raunar að Betty
frænka muni hlynna að ykkur, eins vel og
hún getur, en það er þér, Gunnar, sem eg fel
Marit á hendur.” Þetta hafði afar mikil
áhrif á Gunnar, máske mest af því, að þetta
voru síðustu orðin, sem hann heyrði föður
sinn tala. Fyrir tveimur árum síðan var
hann aftur kallaður að banabeð Betty frænku.
“Gunnar,” hvíslaði hún, “Marit hefir nú
aðeins þig. Lofaðu mér því, að hún verði
þín fyrsta og síðasta hugsun, þangað til sá
dagur kemur, að þú getur afhent hana sterk-
um og tryggum höndum. Gleymdu því ekki,
að Marit er ekki eins og aðrir; hún er af
þeirri tegund, sem þarfnast varðveizlu og
elsku alla æfi sína; hún hefir erft eðli móður
ykkar. ” Þurfti hann að lofa þessu? Var
ekki Marit það eina sem hann elskaði? Og
samt hafði hann slept úlfinum inn.
Síðla dags nokkurs sagði Marit skyndi-
lega, að hún þarfnaðist sjávarloftsins, og bað
Gunnar að sigla með sig litla stund. Hann
tók með sér sessu og dúk, sem hann lét aftast
í bátinn handa henni. Gróður vindur fylti
seglið, svo bátinn bar hratt frá landi. En
hvað lagleg og viðfeldin hún var, þar sem hún
lá með hendurnar undir hnakkanum, og horfði
dreymandi augum á hæðirnar og eyjarnar í
umhverfinu.
“Það er alt svo yndislega fagurt,” sagði
hún kyrlát. “Eg er glöð yfir því, að eg fékk
leyfi til að vera ein af þessu. Fegurri staður
finst líklega ekki í heiminum en hér.”
Hann svaraði ekki, hann horfði líka á
náttúrufegurðina. Hann fann til þrengsla í
hálsinum, og fyrsta skifti fann hann, hve
erfitt er að verjast gráti. Báturinn hélt á-
fram með kyrð, og sólin sendi geisla sína á
sjóinn, svo hann gljáði eins og gull. Þarna
blöktu mörg hvít segl, og gufuskip rann fram
h já, með glaðar manneskjur á þilfari. Bylgj-
urnar rugguðu bátnum, og í vestrinu nálgað-
ist sólsetrið. Hún var kyr litla stund, eins
og hún væri að líta á náttúruna, áður en hún
gekk til hvíldar.
Þá sagði hún alt í einu. “Eg veit ekki nema
Eiríkur komi bráðum. Máske það sé ímvnd-
un, en mér finst það samt. ”
Hann varð svo glaður; að hún nefndi
Lirík, sýndi að hún hugsaði ekki eingöngu
um hinn.
Hún leit rannsakandi á hann, eins og hún
læsi hugsanir hans.
“Gunnar, drengur!” Hún var á samá
augnabliki hjá honum, og tók höfuð hans á
milli handa sinna. “Þú ásakar sjálfan þig
mín vegna, það áttu ekki að gera . . . þér
skjátlast líka.” Hún roðnaði. “Eg kunni
vel við Arnold. Við erum nú þannig, þú og
eg, að svo fáir fá að koma inn til okkar, en
þeim sem koma, treystum við, og þeir verða
eins og hluti af okkur sjálfum. Það er eflaust
rangt — hræðilegt, að vera eins og við, því þá
getum við ekki losnað við traustið á neinum.
Þannig er eg að minsta kosti, og svo verður
lífið alveg ómögulegt.”
Hann þrýsti henni að sér, og fann um
leið til undarlegrar beiskju. Hann hafði brot-
ið sér brauð, þrátt fyrir fétæktina og hann
var virtur af öllum, dáður af sumum, en eng-
inn annar en Eiríkur hafði álitið það ómaks-
ins vert, að komast í nánari kunningsskap við
bókaþöngulinn. Það er í sjálfu sér gott að
öðlast þekkingu, sögðu þeir, en það má ekki
útiloka alla gleði lífsins. Hann hafði aðeins
hugsað um það, að fá heimili handa Marit.
1 hinni fögru náttúru átti hún heima, meðal
grænna trjáa, blóma og fuglasöngs.
“Gunnar, ” sagði hún alúðlega og áhrifa-
mikil. “Þú mátt ekki vera svona hryggur,
það er svo leiðinlegt, — eg get ekki gert við
þessu, eg er ekki betur undirbúin.” Hún
brosti og reyndi að spauga. ‘ ‘ Lélegt skip, eins
og gamli Jens bátstjóri var vanur að segja,
manstu eftir því? Þú sérð að fyrsta vind-
golan hefir hvolft því.”
“ Þá er um að gera að koma því á réttan
kjöl aftur.” Hann reyndi líka að tala glað-
lega.
Hún losaði sig úr faðmi hans, og lagðist
aftur út af. Henni var kalt. Hann sneri
bátnum við.
“Ó,nei,” sagði hún biðjandi, “við skulum
láta bátinn reka, við þurfum ekki að flýta
okkur heim. Hvað hefir Arntzen læknir sagt
þér, Gunnar?”
“Aðeins að þú yrðir að vera varkár, og
að kvöldloftið væri óholt, þessvegna verðum
við að flýta okkur heim; það er nú orðið
framorðið. ’ ’ Hann fór úr treyjunni og vafði
henni um hana.
“Eg hefi nokkuð að segja þér, Gunnar.
Eg á hægra með að segja það hér, undir beru
lofti. Eg hefi hugsað mikið undanfarið, og
eg held í rétta átt. Eg er aðeins þröskuldur
í götu þinni — og þú nærð einhvem tíma efst
upp í metorðastigann. ”
“Heldur þú að metnaðargirnin sé sterk-
ust hjá mér?” Honum féll illa að hún sagði
þetta.
“Það er eðlileg löngun hjá þér, Gunnar,
og þess vegna ætti hún að fá leyfi til að hef ja
sig þangað upp sem hún leitar. Eg mundi
verða blýsakkan, sem héldi henni við jörðina.
Skilur þú mig ekki?” sagði hún áköf.
“Mamma varð slík hindmn fyrir pabba —
það sagði frænka — hann varð alt af að taka
tillit til hennar, breyta eftir hennar vilja.”
“Pabba þótti undur vænt um mömmu,”
sagði hann þóttalega.
“ Já, einmitt þess vegna verður það deyð-
andi. Þessar hugsanir hafa náð svo miklu
valdi yfir mér undanfarið. Mér finst það svo
hræðilegt, að ein manneskja með óheilbrigðar
hugsanir og ímyndanir, skuli eyðileggja hið
andlega — hið mikla — deyða alt sjálfstæði
hjá annari manneskju, sem hún elskar.”
“Frænka hefði ekki átt að segja þér
þetta,” sagði hann ákafur.
‘ ‘ Frænka sagði það ekki sem ásökun gegn
mömmu. Þú veizt að frænku þótti vænt um
mömmu; hún vorkendi henni, en honum
meira. Það er í sjálfu sér leiðinlegt, að verða
að afhjúpa þá, sem manni þykir vænt um. ”
“En var það nauðsynlegt að segja þér
það, sem var umliðið og gleymt?
“Frænka hefir sagt mér þetta, sem að-
vörun, en eg hefi ekki notað það á þann hátt,
sem hún vildi.”
“Marit, veiztu hve fátækan þú gerir mig?
Hún lá kyr án þess að svara; svo sagði
hún alúðlega og angurvær. “E<g hefi líka
hugsað um það, Gunnar, að einhvern tíma
kemur ein, sem hefir sterkari kröfu til ástar
þinnar, ein, sem stendur þér nær en eg. Líka
þá, verð eg til hindrunar. ’ ’
“ Aldrei,” sagði hann æstur, “skal nokk-
ur kona inn í tilveru mína, sem fjarlægir þig
—aldrei! ”
Hún brosti angurvær. “Það er fallegt.
af þér að segja þetta, Gunnar, en það er nokk-
uð, sem þú ræður ekki við. Hún verður að-
eins að vera stór og heilsugóð. Þú hefir erft
hina miklu hæfilekia pabba, gáfur hans og
geðsmuni. Lífsbraut þín er á björtu svæði;
þú heldur áfram þar sem hann hætti — fram-
kvæmir það, sem hann aðeins dreymdi.”
Hugsanir Gunnars voru margar og mikl-
ar, hann vissi að Marit hafði komist að þeirri
niðurstöðu, að hún með rólegri undirgefni
vildi yfirgefa það pláss, þar sem hún áleit
sér ofaukið og óþarfa.
Þau komu að bryggjunni. Þar stóð mað-
ur og beið, og rétti fram tvær hendur sterkar
til að taka á móti þeim.
Eiríkur!” hrópaði Marit með svo mikilli
óafvitandi ánægju, að Gunnar varð hissa.
“Já, það er eg,” hin hreimfagra rödd
titraði af ánægju. “Góðan dag, Marit, góðan
dag Gunnar. Maren sagði að þið væruð úti á
firðinum, og hér hefi eg beðið langa stund. ”
Vinirnir hristu hver annars hendur rösk-
lega.
“Eg hefi bifreiðina,” sagði Eiríkur.
“Maren sagði áð þú værir ekki heilsusterk,
Marit.” Augu hans leituðu að hennar aug-
um. Hann vafði sjali um hana með nærgætni.
“1 dag er eg miklu hraustari; nú finst
mér að það sé næstum viðeigandi að —” Hún
þagnaði skyndilega og leit niður. Hún var
nærri búin að segja, að nú væri viðunandi að
lifa; — hvað mundi hann þá hugsa um hana?
Þangað til liðið var langt af nóttu, gengu
vinirnir fram og aftur í garðinum hennar
Marit. Gunnar sagði Eiríki frá kvíða sínum.
Eiríkur nam st^ðar og laut niður að rós.
“Rjómalitar rósir elskar hún mest,” hann
stundi. “Nei, Gunnar, eg held þetta sé ekki
mjög alvarlegt; eg kem hingað með Frantz
frænda á morgun.”
“ Er hann kominn heim aftur ? ’ ’
“Já, við urðum samferða. Góða nótt,
Gunnar. ’ ’
“Góða nótt Eiríkur.”
“Um kl. 11 kom Biríkur með frænda
sinn, roskinn, dálítið feitan mann af meðal
hæð. 1 kringum munninn var ákveðinn drátt-
ur, en augun litu út eins og þau væri alt af
glöð. Hann gekk aleinn inn til Marit.
Hún stóð upp og brosti til hans. “Þér
eruð frændi Winters læknis, bróðir minn
sagði að þér munduð koma.”
“Unga stúlka, eg er Winter læknir, en
ekki minn eiginn frændi, það er líklega aðeins
í Ameríku, að svo flókin hjónabönd og skiln-
aðir og aftur hjónabönd eiga sér stað að blöð-
in gera mann að sínum eigin frænda.”
Marit hló.
‘ ‘ En þér meinið auðvitað drenghnokkann
sem á þann heiður að vera frændi minn, hann
skreytir líka nafn sitt með orðinu læknir aftan
við.”
“En hvað þér eruð undarlegur, Winter
læknir. Það er eins og andlit yðar tali tvö
mál. Þegar þér komuð inn sá eg aðeins hinn
ákveðna drátt um munninn, nú sé eg aðeins
augun sem hlæja, og samt hefir munnurinn
ekkert mist.”
“Jæja eruð þér mannþekkjari, litli
kjúklingur?”
Nú fékk Marit hóstakviðu, augu læknis-
ins brostu ekki lengur í þeim blikaði nokkuð
af munnsins ákveðnu alvöru. Hann rann-
sakaði brjóst hennar og bak. Þegar hann var
búinn að þessu brosti bæði munnur hans og
augu til liennar. Hann strauk ljósu lokkana
burt frá hinu raka enni. Fyrir utan dyrnar
biðu hans Gunnar og Eiríkur.
“Hefir þú alt af þenna hátíðasvip, þegar
þú vitjar sjúkra?” spurði hann hörkulega.
“Frændi, þú skilur ekki—”
Gamli Winter veifaði hendinni. “Nei,
gamalt fólk veit aldrei neitt, en eg skal segja
þér að eg hefi séð alt of marga eins og hana
þarna inni en eg hefi aldrei rænt þá kjarki
þeirra — og þér,” hann snéri sér að Gunnari.
“Þér lítið út eins og þér hafið læst niður all-
ar eigur yðar.”
“Hún er líka alt sem eg á,” sagði Gunn-
ar hægt.
“Hún er ekki læst niður,” sagði hann á-
kafur. ‘ ‘ Sei, hér er voðalega þungur blóma-
ilmur, hvaðan kemur hann-?”
Dyrnar að garði Marits voru dálítið
opnar. Eiríkur opnaði þær alveg. “Garður
Marits,” sagði hann; þeir gengu þangað inn.
En eldri læknirinn hafði á þessu augnabliki
engan smekk fyrir þeirri listrænu fegurð, sem
nú mætti honum; hann var læknir frá hvirfli
til ilja.
“Og í þessu jarðsetningardags lofti hefir
hún lifað. Engin furða, að hinir grönnu frjó-
angar eru að visna, vesalings barnið, og þetta
hefir þú leyft. Hvers konar læknir ert þú,
drengur?”
“Frændi, þú skilur ekki,” byrjaði Eirík-
ur.
“Nei, það er nú vitanlegt,” sagði frændi
hans fráhrindandi, “en sannreyndin verður
þreytandi, þegar hún er endurtekin hvað eftir
annað. Bn — alt þetta óhóflega rusl verður
að fara út — hver einasta ögn! ’ ’ Hann veif-
aði höndunum hringinn um kring til að benda
á alt.
Gunnar fölnaði; hann gekk aftur á bak
að glugganum, eins og hann yrði að gera bil
á milli sín og þessa manns.
Eiríkur roðnaði. “Þessi garður er hluti
af Marit sjálfri, hér hefir hún lifað.”
“Og hér mun hún líka deyja,” sagði
frændi hans, “ef ekki . . Hann leit til
Gunnars, sem nú sneri baki að honum.
“Þau verða samt sem áður að fara burt,
öll þessi blóm með mismunandi lykt,” sagði
hann með blíðari róm.
Eiríkur stundi. “Garðinn fyrst og svo
Marit; verður það að vera svo!”