Lögberg - 01.10.1936, Qupperneq 1
49. ARGANGUB
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN
1. OKTÓBER, 1936
NÚMER 40
Frá Islandi
Samkepnispróf, sem mun
vekja þjóðarathygli
GuÖfræÖideild háskólans hefir
nýlega skrifað kenslumálaráðuneyt-
inu bréf og tilkynt því, að hún hafi
ákveðið að láta ;fara fram sam-
kepnispróf um kennaraembætti það,
sem nú er laust í deildinni.
Kveðst guðfræðideildin þegar
hafa ákveðið verkefni og dómnefnd
fyrir prófið, og að prófritgerðum
skuli skilað fyrir io. desember.
Verkefnið, sem prófritgerðirnar
eiga að fjalla um, er hvorki meira
né minna en þetta:
“Sérkenni kristindómsins eins og
þau birtast í prédikunum Jesú, lifi
hans og dauða og kristinni trú frá
öndverðu til vorra daga. Hvers ber
einkum að gæta, að dómi reynslunn-
ar, svo að þessi sérkenni njóti sín
sem bezt i kristindómsboðun nútím.
ans?”
Dómnefnd kveðst guðfræðideildin
þegar hafa valið og skipa hana allir
þrír guðfræðiprófessorarnir, Sig-
urður P. Sivertsen, Ásmundur Guð-
mundsson og Magnús Jónsson, en
auk þeirra dr. Jón biskup Hedgason
og Árni Sigurðsson fríkirkjuprest-
ur.
Umsóknarfrestur um kennaraem-
bættið er þegar útrunninn og hafa
sótt um það:
Séra Sigurður Einarsson,
séra Benjamín Kristjánsson,
séra Garðar Svavarsson,
séra Björn Magnússon.
í bréfi gufræðideildarinnar segir
meðal annars um samkepnisprófið:
“Enda þótt guðfræðideildin álíti
það engan veginn ókleift, að gjöra
nú þegar tillögu um veitingu dosents
embættisins að framkomnum um-
sóknum, þá telur hún þó eftir atvik.
um rétt, að gefa umsækjendum kost
á að ganga undir samkepnispróf, er
skeri úr um hæfileika þeirra til þess
að takast embættið á hendur. Sam-
þykkir deildin því í einu hljóði að
neyta þess réttar, sem henni er veitt-
ur í síðari málsgrein g. gr. háskóla-
reglugerðarinnar og láta samkepnis.
próf fara fram.”
1 bréfi deildarinnar segir enn-
fremur, að þegar dómnefndin hafi
metið ritgerðirnar, skuli hún ákveða
hverjir séu hæfir til að halda sam-
kepnisprófinu áfram, og skulu þeir
keppendur þá flytja 2 háskólafyrir-
lestra, en verkefni fyrir þá, á dóm-
nefndin að skila með hálfsmánaðar
fyrirvara.—Alþbl. 9. sept.
* * #
Kappróðrarmót Islands
Kappróðrarmót Islands var háð í
gær kl. 5.30 síðdegis; 5 bátshafnir
keptu. Róðurinn hóf st við Laugar-
nestanga og endaði í hafnarmynnr
inu. Vegalengdin er 2,000 metrar.
Úrslit urðu þau, að a-lið Ármanns
sigraði, réri það vegalengdina á 8
mín. 17.7 sek., og hlaut það nafn-
bótina “Bezta róðrarsveit íslands,”
og kappróðrarhorn íslands ásamt
verðlaunapeningum. í liðinu eru
þeir: Ásgeir Jónsson, Max Jeppe-
sen, Axel Grimsson, Óskar Péturs-
son forræðari og Guðm. Pálsson
stýrimaður. Nr. 2 var a-lið K. R.
Voru þeir 8 min. 28 sek. Sveitin
er þannig skipuð: Jón Sigurðsson,
Þórhallur Hálfdánarson, Róbert
Smith, Valgeir Pálsson forræðari
og Sigurður Jafetsson stýrimaður.
Nr. 3 var byrjendalið Ármanns.
Réri það vegalengdina á 8 mín. 30
sek. Er þetta í fyrsta sinni, sem
þeir taka þátt i kappróðri, og hafa
þeir allir æft skamman tíma. Sveit-
in er þannig skipuð: Gísli Sigurðs-
son, Karl Gíslason, Finnur Krist-
jánsson, Sigurður Norðdahl for-
ræðari og Jens Guðbjörnsson stýri-
Saskatchewan strykar út
$75,000,000.00 í skuld-
um, sköttum og vöxtum
Símað er frá Regina þann 28. f.
m., að í samkomulagi við lánfélög
og Sambandsstjórn hafi stjórnin i
Saskatchewan ákveðið að stryka út
$75>ooo,ooo í skuldum, sköttum og
vöxtum í 158 sveitarhéröðum í Sas-
katchewanfylki, er harðast hafa orð-
ið úti af völdum ofþurka og upp-
skerubrests undanfarin ár. Áætlað
er að með þessu sparist bændum
fylkisins að meðaltali um fjórar
miljónir dala á ári. Forsætisráð-
herrann, W. J. Patterson, gerði tíð-
indi þessi heyrinkunn, að afstöðnum
þingmannafundi á föstudaginn var.
maður. Má þetta teljast mjög góð-
ur árangur hjá þeim. C-lið Ármanns
var 8 mín. 31.2 sek. og B-liðið 8.
mín. 35.7 sek.
Veður var ekki hagstætt fyrir
ræðarana, því dálítil alda var. Á-
horfendur voru margir.—Alþbl. 7.
sept.
* * #
Ritfregn
Handan storms og stramna.
Kvæði eftir Jakoh J. Smára.
Engum þeim, sem lesið hefir rit-
gerðina “Hugljómun” í 1. hefti
Eimreiðarinnar árið 1922, eftir
Jakob Smára, fær dulist, að höf-
undurinn muni vera það, sem nefnt
er “Mystiker,” — dulhyggju- eða
djúphyggjumaður. Hann er mað-
ur, sem hugsar um rök tilverunnar,
en gerir sig ekki ánægðan með blind-
ingsleik þann sem allur fjöldinn
leikur — og sættir sig við að leika.
. . . Hin nýja kvæðabók hans, er
hann nefnir “Handan storms og
strauma,” ber öll merki höfundar-
ins, og er honum til sóma. Kvæðin
eru þýð og ljóðræn, kliðmjúk, og
flytja oss boðskap frá bláum ihimni,
djúpum höfum og gróðri jarðar.
Þau eru skemtilega stutt, skemti-
lega látlaus og “óþvinguð.” Þau
eru ekki samanbarið rim, heldur>lif.
andi hugsanir, sem brugðið hafa á
leik, eins og léttklæddar dansmeyj-
ar. Sonnettu-formið, sem skáldið
notar allmikið, er vel til þess fallið
að láta einhverja hugsun streyma
fram tneð stígandi þunga og ná há-
marki í síðustu setningunum, sbr.
t. d. kvæðið um Þingvöll (bls. 15).
Öll eru kvæðin fáguð og segja
frá fagurri og hugsandi skáldsál. í
kvæði, sem heitir: “Svar,” segir svo
meðal annars:
“í sögum er þess getið, að fjöllin
voru full
af fjársjóðum, og dulið þar skein
hið rauða gull
við augum skygnra manna, sem svo
öflug kunnu ljóð,
að upplaukst jörðin fyrir þeim og
dyr að bergsins sjóð.
Og tilveran á eilífan auð til handa
þeim,
sem ekki skortir sýn inn í hennar
dulda geim,—
en leyndardómur alheimsins í hverju
blómi hlær
að hroka spekinganna’ og þeirra
vizku frá í gær.”
Jakob Smári er sannleiksleitandi
maður, og staðnæmist ekki við hugs-
anir annara. Fyrir því getur hann
talað um “hroka spekinganna og
þeirra vizku frá í gær.” Hann er
einn af vorum fáu andans mönnum,
mannsins og gaumgæfni rannsókna.
sem sameina í sjálfum sér.eðli trú-
mannsins. Og hann hefir aldrei
tamið sér hávaða þann og vopnaskak
er sumir nútíma rithöfundar ís-
lenzkir tíðka svo mjög. Hann er
þess vegna geðþekkur öfgalausum
mönnum.
Með þessari kvæðabók sinni mun
hann auka vinsældir sínar meðal
hugsandi manna, er unna fögrum
ljóðum.
Grétar Fells.
—Vísir 5. sept.
# # #
Dr. Skúli Guðjónsson sæmdur
gullmedalhi háskólans í Oslo
Oslo 2. september.
Á árshátíð háskólans í Oslo í dag
var dr. Skúli Guðjónsson sæmdur
gullmedaliu háskólans fyrir vísinda-
rannsóknir sínar í heilsufræði. Enn.
fremur voru þeir sæmdir gullmeda-
liu konungs cand. theol. Leiv Aalen,
cand. phil. Nicolay Stang, cand, real.
Isak Undaas, Engelsen flotalæknir
var sæmdur gullmedalíu háskólans.
—Vísir 3. sept.
IIELLIR SÉR YFIR
FASCISTA
Utanríkisráðgjafi ríkjasambands-,
ins rússneska, Maxim Litvinoff, út-
húðaði Fascistum á Þýzkalandi,
Italiu og hvar annarsstaðar sem
væri, í ræðu sem hann flutti á þingi
þjóðbandalagsins í Geneva á laug-
ardaginn var og taldi þá erkióvini
hinna vinnandi stétta og heims-
menningarinnar i heild.
ÚTSTRYKUN SKULDA
RAÐGERÐ 1 MANITOBA
Fullyrt er að allmikið af skuldum
í uppskerubrestshéröðum í Mani-
toba verði styrkað út á sama grund-
velli og gert hefir verið í Saskat-
chewan, þó í smærri stíl verði.
SKALDSÖGUR KAMBANS OG
GUNNARS GUNN ARSSON AR
Skáldsögur þeirra Guðmundar
Kamban og Gunnars Gunarssonar,
er Gyldendalsbókaforlag gefur út,
koma á bókamarkaðinn innan
skamms. Er bók Gunnars Gunnars-
sonar ein af röð þeirra skáldsagna,
er hann hefir unnið að undanfarin
ár og fjalla um ýms tímabil í sögu
þjóðar vorrar alt frá landnámsöld.
Þessi bók fjallar um efni frá 12.
öld.
En saga Kambans er frá Græn-
lands og Vínlandsferðum íslendinga
til forna.—Mbl. 10 sept.
ALDREI FRIÐUR
Þýzki rithöfundurinn Ernest
Toller, sem varð landflótta, dvelst
nú í London. Þar hefir hann samið
nýtt leikrit, sem heitir “Aldrei frið.
ur,” og hefir það verið sýnt i Gate’s
I heatre og vakið talsverða athygli.
Leikurinn gerist bæði á himni og
jörðu. Á himni sér maður meðal
annars Napoleon og Sókrates og eru
þeir að spjalla saman um ævarandi
frið. Jarðarbúar tala líka um sama
efni, en þeir eru ekkert sérlega gin-
keyptir fyrir friði. Og þeir, sem
berjast fyrir alheimsfriði, eru á-
litnir kjánar.
Auk þessa er komið á loftskeyta.
samband milli himins og jarðar. Lít-
ill engill, sem er mesti galgopi, sér
um sendistöðina og þá er ekki von
á góðu. Yfirleitt dregur Toller dár
að friðarhreyfingunni, en undir
niðri er þó alvarlegur tónn.
Dr. Jón Stefánsson, látinn
Hún kom eins og þruma úr heiðskíru lofti yfir íslenzkt mann.
félag hér í borg, og vitaskuld víðar, jafnskjótt og hún breiddist út,
fregnin um það, að hinn ástsæli og mikilsmetni Islendingur, Dr.
Jón Stefánsson, hefði látist á hinu Almenna sjúkrahúsi aðfaranótt
siðastliðins þriðjudags. Fregnin snart afar viðkvæman streng í
hjörtum íslendinga og vakti hvarvetna ómælissorg. Fáa af okkur,
er hittum Dr. Jón og töluðum við hann á móttökufagnaði land-
stjórans að Gimli þann 21. september, mun hafa órað fyrir, að
það yrði siðustu samfundir í þessu jarðneska lífi; að við yrðum
að sjá honum svona sviplega á bak, þessum yfirlætislausa, íslenzka
aðalsmanni, er eigi aðeins vegna vísindalegrar sérþekkingar sinnar,
heldur og engu siður frábærra mannkosta, hafði varpað ljóma á
íslenzkt þjóðerni vítt um vestræna fold.
Við sviplegt fráfall Dr. Jóns Stefánssonar rifjast upp þessi
undurfagra vísa eftir Sigurð skáld frá Arnarholti:
“Þyngt er tapið, það er vissa;
þó vil eg kjósa vorri móðir,
að ætíð eigi hún menn — að missa,
meiri og betri en aðrar þjóðir.”
Gott er til þess að vita, að þjáning ihins látna vinar varð ekki
löng; hraðvirk lungnabólga varð honum að bana.
Það fór saman hjá Dr. Jóni að vera góður íslendingur og
góður maður; hann unni íslenzkri tungu og íslenzkum fræðum
hugástum; var hvorttveggja í senn ljóðrænn og hljómrænn sem þá
er bezt gerist. I íslenzkum mannfélagsmálum tók hann giftu-
drjúgan þátt; átti um langt skeið sæti í stjórnarnefnd Jóns Bjarna-
sonar skóla og Betelnefnd, auk þess sem hann starfaði kappsamlega
að velferð Fyrsta lúterska safnaðar; hvar sem hann skipaði sér i
fylking, stóð hann þar óskiftur, einlægur og heill.
Dr. Jón Stefánsson var fæddur á íslandi þann 10. dag ágúst-
mánaðar árið 1878; hingað til lands fluttist hann með fólki sínu
10 ára að aldri, og dvaldi í Argylebygð fram að þeim tima, er hann
hóf skólanám. Lærðaskólanátn stundaði hann við Wesley College,
en útskrifaðist í læknisfræði af háskóla Manitobafylkis. Fram-
haldsnám stundaði hann í London, Glasgow, Vínarborg og Berlín,
og hlaut víðfrægð sem sérfræðingur i augnasjúkdómum.
Arið 1916 kvougaðist Dr. Jón, og gekk að eiga Joanna Philip.
owska, óperusöngkonu af rússneskum ættum, mæta konu og mikils.
virta; varð þeim tveggja barna auðið: Nicholas, 15 ára og Martha
10 ára. Konu sína misti Dr. Jón árið 1932; var hjónaband þeirra
hið ástúðlegasta.
Tvö alsystkini Dr. Jóns eru á lífi, þau Árni söngvari, búsettur
að Tyndall, Man. og Mrs. J. Cryer, 105 Oliva Street hér í borg-
inni; hjá henni var hann til heimilis meðan hann stundaði háskóla.
nám. Hálfsystkini hans eru: Óli og Harold, búsettir í Argyle, og
frú Guðrún, kona Dr. A. Blöndal.
Lögberg vottar sifjaliði hins látna merkismanns innilega sam-
úð í hinni djúpu sorg.
Jarðarförin fer fram frá Fyrstu lútersku kirkju kl. 2.15 e. h.
á laugardaginn kemur.
Úr borg og bygð
A Thanksgiving Concert and
lecture will be held by the Junior
Ladies’ Aid of the First Lutheran
Church, on October i2th, at 8.30
p.m., in the First Lutheran Church,1
Victor St. — A lecture wi'll be given
by Professor A. L. Fhelps, of the j
Wesley College, who has just re-
turned from the Continent and will
give his impressions of Furope. A
splendid program has also been ar-
ranged. Lunch will be served in
the church parlors after the Con-
cert. Admission 35C.
John J. Arklie gleraugna sérfræð-
ingur verður staddur í Eriksdale
Hotel fimtudaginn 8. október og í
Lundar Hotel föstudaginn 9. okt.
Einar Páll Jónson, skáld
Ljóðtöfrum hallar hvergi
—hljóðnæmi’ i öllum línum.
Orðgnótt frá íslands bergi
ólgar í brögum þínum.
Byrgir.
Mrs. Sigurjón Steinólfsson frá
Mountain, N. Dak., var stödd í
borginni á sunnudaginn var, ásamt
dóttur sinni og Vilhelm bróður sín-
um. Kom fólk þetta til þess að vitja
Thomasar Halldórssonar, sem leg-
ið hefir á hinu Almenna sjúkrahúsi
borgarinnar undanfarandi.
Séra Jóhann Fredriksson kom til
borgarinnar á þriðjudagsmorguninn
norðan frá Langruth; hann hafði í
fyrri viku prédikað í Winnipegosis.
Séra Jóhann var á leið norður til
Lundar og verður þar um næstu
helgi.
Home cooking sala undir umsjón
Mrs. B. J. Brandson og Mrs. H.
Olson, verður haldin á föstudaginn
9. okt. í fundarsal kirkjunnar á
Victor St., Verður þar á boðstól-
um heimabakað brauð, Vínartertur
og sætabrauð, rúllupylsur, lifrar-
pylsur, blóðmör, kæfa og svið. Einn.
ig kaffi selt bæði eftir hádegi og um
kvöldið. Fjölmennið! Salan stend-
ur yfir síðdegjs og að kveldinu.
Var þessu breytt frá 2. október,
sökum þess að jarðarför fer fram
úr kirkjunni þann dag.
The Young peoples Club of the
First Lutheran Church will hold
their first meeting of the seasgn on
Friday, Oktober 2nd, at 8.15 p.m.
in the chuch parlors. All young
people interested are cordially in-
vited to attend.
Snnnudagaskólinn í Wynyard er
nú tekinn til starfa. Sú nýbreytni
hefir verið tekin upp, að drengjum
verður veitt tilsögn í undirstöðuat-
riðum íslenzkrar glímu. Kennarar
í henni verða Bogi Johnson og séra
Jakob Jónsson. Sérstök áherzla
verður lögð á að nota glímuna sem
siðferðislegt uppeldismeðal. Fáar
íþróttir munu vera betur til sliks
fallnar en íslenzka glíman, því að
hún er í eðli sínu grundvölluð á hug-
sjón drengskapar og sómatilfinning-
ar, sem kennir mönnum að virða
andstæðinginn og lita á hann sem
bróður og jafningja. I íslenzkri
glímu er ruddaskapnum aldrei boðið
heim. Glímukenslan fer fram frá
kl. 10-10.45 á hverjum sunnudags-
morgni, kl. 10.45-11 er samveru-
stund kennaranna, kl. 11-12 sunnu-
dagaskólastarf með venjulegum
hætti.
Upplestrarsamkoma í Wynyard.
Séra Jakob Jónsson ætlar að lesa
upp nokkra kafla úr óprentaðri
skáldsögu í Sambandskirkjunni í
Wynyard næsta föstudagskvöld
hinn 2. okt. kl. 8 e. h. stundvíslega.
Inngangur kostar 25 cent og allur
ágóðinn rennur í sjóð safnaðarins.
Munið að Jón Sigurdson Chapter,
I.O.D.E., heldur sitt árlega Silver
Tea í The T. Eaton Co. Assaembly
Hall á laugardaginn 10. október.
Jón Sigurdson Chapter, I.O.D.F.,
heldur sinn næsta fund að heimili
Mrs. B. S. Benson, 757 Home St. á
þriðjudagskveldið þann 13. október.
HRYÐJÚVERKIN A SPANI
Símfregnir á þriðjudaginn herma
að í Toledo á Spáni hafi 600 prestar
verið teknir af lífi á einum degi.
Daglegar sögur af hermdarverkum,
þessum svipuðum, berast af Heljar-
slóð spönsku þjóðarinnar.
VOPNAFLUTNINGUR TIL
SPANAR UM FRAKKLAND
Parísarblaðið Le Jour segir, að
því er hermt er í skeyti frá París,
að norskt eimskip hafi komið til
Vernon við Signu með vopnafarm,
200 vélbyssur o. fl. og 'hafi afferm-
ing farið fram að viðstöddum full-
trúa spænsku stjórnarinnar og
tveggja fulltrúa spænsku alþýðu-
samfylkingarinnar. Vélbyssurnar
voru látnar í tvo járnbrautarvagna,
til flutnings til Spánar.
Mrs. W. H. Paulson
LATIN
Rétt um þær mundir sem blaðið
var albúið til prentunar, bárust því
þær fregnir, að látist hefði á Al-
menna sjúkrahúsinu hér í borginni,
frú Anna Paulson, ekkja Wilhelms
H. Paulson, fyrrrum þingmanns
Wynyard kjördæmis í fylkisþinginu
í Saskatchewan, mæt kona og mikil-
hæf. Kom hún til borgarinnar um
síðustu helgi frá heimili sínu í
Regina. Útförinni er enn eigi ráð-
stafað.
STALIN EINI MAÐURINN
Símað er frá Moscow þann 29.
s«ptember síðastliðinn, að Joseph
Stalin, alræðismaður rússnesku
þjóðarinnar, sé nú einn á lífi af
þeiin mönnum, er þátt tóku í stjórn.
arforustunni með Lenin, að Trotsky
undanteknum, er flæmdur var úr
landi.
EFTIR STJÓRNARSKIFTIN 1
RÚMENIU
Nýja stjórnin í Rúmeníu hefir
lagt til að uppleyst verði öll vopnuð
pólitísk varnarlið, hverri stefnu sem
þau fylgja, og hefir ennfremur á
prjónunum frumvarp til laga um
vinnuskyldu, fyrir menn á aldrinum
18 til 21 árs, og skuli þeir inna þegn-
skylduvinnu sína af hendi áður en
þeir gegna herskyldustörfum.