Lögberg - 08.10.1936, Qupperneq 1
49. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 8. ÖKTÓBEIÍ 1936.
NÚMER 41
Slœr í brýnu milli Fascista
og Communista í Lundúnum
SíÖastliðinn sunnudag höfðu
brezlkir Fascistar, undir forustu Sir
Oswald Morley’s, boðaÖ til fundar í
einu fjölmennasta GyÖingahverfi
úundúnaborgar. Leiðtogar verka-
mannaflokksins höfðu krafist þess
af lögreglunni aS komið yrÖi í veg
fyrir þetta fundarhald meÖ því aÖ
til þess væri stofnað til þess að ná
sér niSri á vissum þjóðflokki. Lög-
reglan gekst inn á aÖ sporna viS
fundarhaldinu, en út af þeirri ráS-
stöfun sló í brýnu milli Fascista og
Kommúnista, er varð þess valdandi,
aS hátt á þriðja hundrað manns sætti
meiri og minni meiðslum.
Atburður þessi hefir vakið at-
hygli vítt um heim og er nýstárleg-
ur með öltu i sögu Breta, því þar
er flest leyft, jafnvel skammir um
kónginn, og það í Hyde Park. Ekki
er samt líklegt talið, að fylgi Sir
Oswalds eða Fascista hafi aukist að
'neinu við uppþot þetta.
verk af hendi. Ifann hefir ritað
mikinn fjölda ritgerða um ýmisleg
efni í erlend og innlend tímarit. Af
stærri verkum hans öðrum má hér
nefna doktorsritgerðina um sögu
Ólafs hins helga (1914), Fornar
ástir (1919), Snorri Sturluson
(1920), Völuspá (1923), íslenzk
lestrarbók (1924), Ágrip af bók-
mentasögu íslendinga á 19. og 20.
öld, á norsku (1927). Þá hefir hann
haft á hendi ritstjórn íslenzkra
fornrjita og gejfið þjálfur út eitt
bindið. Egilssögu (1933). Enn-
fremur hefir hann ritstjórn á út-
gáfusafni dr. Ejnars Munksgaards
á elstu, prentuðum bókum íslenzk-
urn og ritað þar inngang að útgáfu
af Nýja testamenti Odds Gottskálks-
sonar (Monumenta Typographica
Islandica I. 1932). Ennfremur má
telja að hann hafi átt nokkurn þátt
i hinni stórmerkilegu útgáfu Munks-
gaards af islenzkum skinnbókum,
Corpus Codicum Islandicorum
medii aevi, og séð hefir hann um
útgáfu af einu bindi í þvi safni, höf-
uðhandriti af Snorraeddu (Codex
Wormianus, 1931).
Sigurður Nordal er vinsæll mað-
ur i bezta •skilningi þess orðs. Og
enga betri ósk munu vinir hans eiga
honum til handa en að honum megi
auðnast að lifa enn lengi, safna ár-
um, ástsældum og heiðri við ný af-
rek.—Þ. J.
—Nýja dagbl. 13. sept.
Hin nýju karfamið
fyrir Austurlandi
Hin nýju karfamið fyrir Aust-
urlandi virðast vera mjög rík af
karfa og að þar sé eins mikið af
þessum fiski og á Halamiðum,
sagði Þórarinn Björnsson stýri-
inaður á varðskipinu “Þór” í við-
tali við Alþýðublaðið í gærkveldi.
Þórarinn Björnsson var með í
rannsóknarleiðangri “Þórs”, er
hin nýju karfamið fundust í
sumar, og eftir að togarinn Brim-
ir hafði farið á miðin án þess að
það bæri góðan árangur, var Þór-
arinn Björnsson ásamt báts-
inanninum af “Þór” Þorsteini
Jónssyni, sendur austur, og
fylgdu þeir Brimi á miðin, og
fékst af því góður árangur eins
og kunnugt er.
“Straumur er þarna allharður,
og fiskurinn er á tiltölulega mjó-
um hrygg,” hélt Þórarinn Björns-
son áfram, “um 170 til 180 faðma
dýpi, en minkar strax og komið
er á 190—200 faðma dýpi, eða
út af hryggnum.
Það er því mjög erfitt fyrir eitt
skip að halda sig á miðunum.
Væru 2—3 skip að fiska þarna,
va*ri aðstaðan mun betri.
Eftir rúmlega þriggja sólar-
hriga veiðar höfðum við fengið
175 tonn, þar af 135 tonn af karfa
og 40 tonn af upsa. Við tókum
35 köst, og eru því til jafnaðar
5 tonnn í kasti, sem er mjög gott.
Mest fengum við í einu kasti
9—10 tonn.
Upsi var mestur, þegar togað
var með straum og skipið fór
hraðar; en þegar togað var á
móti straum fékst að mestu leyti
karfi. .
Hér um bil í hverju togi feng-
ust ein og tvær og jafnvel þrjár
lúður, 10—80 kg. hver, ineira
fengum við þó af stærri lúðu.
Ágætur tog botn er alls staðar
á þessu svæði, þar sem kastað
hefir verið. Má telja það einstakt
hvað botninn er góður á þessu
svæði, sem aldrei hefir verið tog-
að á, og er botninn miklu betri
en á Halamiðum.
Karfinn er mjög svipaður og á
Halamiðum og sizt smærri. Með-
al sjávarhiti er þarna 9 gráður.”
Þér teljið miðin litil pin sig?
“Nei, engan veginn. Við vor-
um að vísu svo að segja altaf á
sama stað, en eg tel mjög líklegt,
að miðin séu stór. Hinsvegar er
það órannnsakað. Og tel eg nú
SEXTUGUR
Hon. Ernest Lapointe, dómsmála-
ráðherra Sambandsstjórnarinnar,
varð sextugur á þriðjudaginn var,
fæddur þann 6. október árið 1876.
Mr. Lapointe, er áhrifamikill ágætis-
maður; hann hefir samfleytt átt
sæti á Sambandsþingi síðan 1904.
Þegar núverandi forsætisráðherra,
Rt. Hon. W. L. Mackenzie King,
myndaði hið fyrsta ráðuneyti sitt,
skipaði hann Mr. Lapointe til þess
að veita flota- og fiskiveiðaráðu-
neytinu forustu. Við dómsmála-
ráðherra embætti tók Mr. Lapointe
af Sir Lomer Gouin.
ÚTFARIRNAR TVÆR
Það hefir verið skamt stórra
högga á milli í íhinu fámenna mann-
félagi vor Vestur-lslendinga upp á
síðkastið. Á laugardaginn var bor-
inn til moldar einn hinn mætasti og
ástsælasti maður í íslenzkri samtíð
vestanhafs,' Dr. Jón Stefánsson.
Útför hans fór fram frá Fyrstu lút-
ersku kirkju að viðstöddu feikna
fjölmenni. Við kveðjuathöfnina
töluðu þeir Dr. Björn B. Jónsson og
séra Rúnólfur Marteinsson, en frú
Sigríður Olson söng einsöng.
Á mánudaginn fylgdi mannfjöldi
mikill til grafar frú Önnu Paulson,
ekkju merkismannsins W. H. Paul-
son, er um langt skeið átti sæti á
þingi Saskatchewan fylkis. Frú
Anna var ein hin glæsilegasta kona
í vestur-íslenzku mannfélagi, og er
hörmuð vitt um bygðir vorar. Út-
för hennar fór fram frá Fyrstu lút.
kirkju. Þeir Dr. Björn B. Jónsson
og séra Rúnólfur Marteinsson fluttu
kveðjumál, en frú Sigríður Olson
var sólólsöngvari.
UPPÞOT t PARtS
Síðastliðinn laugardag varð all-
alvarlegt uppþot í París milli Komm.
únista og Fascista. Kvaddi stjórn-
in herlið á vettvang; þó tókst lög-
reglunni að stilla til friðar eftir að
hafa tekið á fjórða hundrað manns
til fanga, er sakaðir hafa verið um
að vera valdir að uppþotinu.
GULLFRAMLEIÐSLAN
EYKST
Áætlað var að gullframleiðslan í
Canada í ár myndi nema $135,000,-
000. Við lok níu mánaða, var fram-
leiðslan orðin það mikil, að líklegt
þykir að við áramótin fari hún um
15 miljónir fram úr áætlun.
HÖRMUNGARNAR A SPANI
Frá Spáni berast daglegar fregnir
af nýjum og nýjum hörmungum og
hermdarverkum. Meðal annars er
þess getið að á mánudaginn hafi
stjórnin látið skjóta 3,000 manns, er
neitað höfðu að ganga til víga. Mælt
er að um höfuðborgina, Madrid,
þvera og endilanga, sé nú verið að
gera skotgrafir. Líklegt þykir að
þess verði ekki langt að bíða, að
uppreisnarherinn hafi Madrid á
valdi sínu.
Frá Islandi
Prófessor Sigurður
Nordal fimtugur
Sigurður Nordal er fæddur 14.
september 1886. Hann á því fimt-
ugsafmæli á morgun. Það er í sjálfu
sér lítils vert að safna árum og tekst
flestum að gera það, án þess að til
tíðinda beri um orðfleyg afrek á
hálfri öld, og þótt sé drjúgum lengri
tími. En um prófessor Sigurð
Nordal gildir ekki hversdagsleg
reynsla. Hann var ungur afbragð
annara manna og fimtugur er hann
efalaust lang-fremsti maður í sinni
grein, og einn af þeim fáu íslenzku
mönnum, er auðnast hefir að verða
þjóð sinni til mikils sóma. Hvar-
vetna um lönd, þar sem norræn
fræði eru stunduð, er nafn hans
kunnugt og í heiðri haft.
Sigurður Nordal var snemma til
náms settur. Hann lauk stúdents-
prófi 1906, nítján ára gamall. Sigldi
siðan til Kaupmannahafnar og las
norræn fræði við Hafnarháskóla.
Lauk hann þar meistaraprófi 1912.
Tveimur árum síðar, 1914, hlaut
hann doktorsnafnbót við HafnarhÉý
skóla fyrir ritgerð um sögu Ólafs
hins helga. Þótti þá þegar sýnt, að
hann mýndi verða með fremstu
mönnum í fræðigrein sinni. Það ár
fékk hann styrk Hannesar Árnason.
ar og dvaldi síðan á ýmsum stöðum
við erlenda háskóla, lengst af í Eng-
landi, og lagði stund á heimspekileg
efni. Haustið 1918 var hann skip-
aður prófessor í íslenzkri bókmenta-
sögu v;ð Háskóla íslands, við lát
Björns Olsens. Veturinn 1918-19
flutti hann Hannesar Árnasonar
erindi í Reykjavík, er mikla athygli
vöktu á sínum tima, en þar fór sam-
an ljós hugsun og frumleg og prýði-
leg framsetning, sem jafnan hefir
einkennt alt er Sigurður Nordal hef-
ir ritað. Mun það ekki hafa leikið
á tveim tungum síðan, að hann væri
einn hinn fjölmentaðasti maður og
gáfur hans að því skapi marghæfar,
og gætir þess alls í ritum hans. Hitt
er og víst, að hann er afburðagóður
kennari og hinn ástsælasti af læri-
sveinum sínum, erlendum og inn-
lendum.
Það' er venja að telja og meta
störf manna við slík tækifæri sem
þetta, reikna á fingrum sér, hvað
unnist hafi á hálfri öld eða svo. Á-
hrif Sigurðar Nordals sem kennara
óg rithöfundar, er torvelt að meta.
Það er ef til vill hans minsta verk,
að hafa gerbreytt viðhorfi manna
við íslenzkum seinni alda bókment-
um, svo að nú sjá menn nýtt og ó-
kannað land þar sem áður var auðn
og tóm. Hann hefir fyrstur manna
bent á samhengið í islenzkum bók-
mentum, svo að ekki varð lengur
fram hjá þvi litið. — Rannsóknir
hans á bókmentum þjóðar vorrar
1400—1800, eiga að sjálfsögðu enn.
þá langt í land, en engum er betur
treystandi til að leysa þar afburða-
8ÆMD öfíi“iYMLro Aðskilnaðarmenn í Quebec krefjast
þess að lávarður Tweedsmuir
láti af embœtti
Elva Pálsson
var sæmd gulmedalíu af konunglega
hljómlistarskólanum í London á
Englandi, fyrir að skara fram úr
öllum keppinautum sínum í Canada
við hljómlistarprófin síðastliðið vor.
Þetta er i fyrsta sinn, sem Islend-
ingur hefir hlotið slíkan heiður.
Elva er fjórtán ára, dóttir þeirra
Mr. og Ms. Jónas Pálsson i New
Westminster, B.C., og stuudar
hljómlistarnám sitt hjá föður sín-
um.
brýna nauðsynn til þess, að svæð-
ið sé rannsakað miklu nákvæmar
og mælt upp að nýju, og að það
sé gert sem allra fyrst.”—Alþbl.
12. sept.
fslnnds Síld
Norðmanna
Samkvæmt símskeyti frá Berg-
en, 1. sept., sem Fiskifélaginu
hefir borist, frá fiskimálastjóra
Noregs, höfðu norsk skip flutt
heim af íslandsmiðum eftirfar-
andi aflamagn 29. f. m.: 94,400
tunnur af saltsíld; 31,974 tunnur
af matjesíld; 4,368 tn. kryddsíld;
22,173 tn. hausskorna síld; og
2,123 tn. með ótilgreindum verk-
unaraðferðum.—Samtals 155,309
tn. og er þetta afli 112 skipa, sem
þá voru koin heim.
Frá Karmö^ er nú skýrt frá
því, að 20 kr. séu greiddar fýrir
grófsaltaða íslandssíld, og 38 kr.
fyrir matjesíld.
Búast norskir eigendur fs-
landssíldar við þvi, að allmikill
hagnaður verði að útgerðinni á
þessu sumri.—Mbl. 2. sept.
Nefnd aðskilnaðarmanna í
Quebec-fylki, er stofnað hafði á
mánudaginn var, til fjölmenns
mannamóts við gröf Armand La-
vergne eins af forvígismönnum
Nationalista, þar í fylkinu, og vara-
forseta Sambandsþingsins frá 1930-
Í935, krafðist þess að lávarður
Tweedsmuir léti þegar af embætti.
1 ályktun, sem fundur þessi gerði,
var komist þannig að orði:
“Æskan er sameinuð um það, að
verja með vopnum ef þörf krefur,
vöggu og lif canadiskra manna af
frönskum stofni, gegn yfirgangi
brezkra og Gyðingaættar okrara.
Hinir ungu Nationalistar krefj-
ast þess að lávarður Tweedsmuir
segi af sér, með þvi að hann breyti
ekki eins og rxkisstjóri í Canada,
heldur sem agent, er vér launum
sjálfir, í þjónustu brezkra auðkýf-
inga og útgerðarmanna.”
irtæksins skipa: Sigurður Á.
Gunnarsson kaupmaður, Ársæll
Sveinsson útgerðármaður, Guð-
laugur Brynjólfsson útgerðar-
maður, Jónas Jónsson forstjóri
og Eiríkur Ásbjörnsson útgerðar-
maður.—Mbl. 2. sept.
Karfaveiðarnar
Fimm Kveldúlfstogarar komu
inn í gær og nótt með fullfermi
af karfa af Halamiðum.
Til Siglufjarðar komu: Skalla-
grímur með um 240 smál., Egill
Skallagrímsson með 170—-180
smál. og Arinbjörn hersir var
væntanlegur í nótt með um 170—
180 smál. Skallagriímur misti
talsvert af þilfari þvi stormur og
sjógangur var i gær.
Til Hesteyrar komu í gær: Þór-
ólfur með um 240 smál. og Snorri
goði með urn 220 smál.
Gulltoppur var úti á Hala i gær
og sagði storm og ilt sjóveður.—
Mhl. 2. sept.
10PÚ.S. Króna Gjöf til
Blindravinafélags íslands
Blindravinafélag íslands hefir
fengið 10 þúsund króna gjöf frá
manni, sem ekki vill láta nafns
síns getið.
Þessi höfðinglega og kærkomna
gjöf er í bankavaxtabréfum, sem
hinn ókunni gefandi hefir ánafn-
að Blimjravinafélaginu eftir sinn
dag og skal henni varið til starf-
semi félagsins á sinum tíma.
Blindravinafélagið er ungt enn-
þá, en það hefir þegar unnið mik-
ið og gott starf. Slík gjöf sem
þessi sýnir, að hinn stórtæki,
ókunni gefandi hefir kunnað að
meta starf félagsins, enda mun
hann með sinni höfðinglegu gjöf
korna mörgu góðu til leiðar í
framtíðarstarfi félagsins. — Mbl.
2. sept.
Vestmannaeyingar Gera
Net Sin Sjálfir
Netagerð Vestinannaeyja var
stofnuð í vikunni sem leið. Til-
gangurinn er að hnýta öll þau
þorskanet, sem notuð eru í Vest-
mannaeyjum, en þau eru 7—8
þús. ár hvert.
Auk þess er tilætlunin að hnýta
önnur net, svo sem dragnætur.
Vélar eru væntanlegar frá Nor-
egi í þessum mánuði. Stjórn fyr-
Árbók Ferðafélags
lslands---1935
ræðir um Vestur-Skaftafellssýslu,
eitthvert hið einkennilegasta og
merkilegasta hérað á landinu, hvort
sem litið er til náttúru, sögu eða
menningar fólksins. Nægir að nefna
nokkur nöfn eins og Kötlu, Mýr-
dalssand, Skaftáreldahraun, Skeið-
ará, Skeiðarár-sand og -jökul ásamt
Lómagnúpi, til þess að rifja upp
fyrir mönnum hina stórfeldu eld-
fjalla- og jökla-náttúru héraðsins.
Talið er, að Skaftárelda-hraun sé
mest hrauna þeirra, er menn vita til
að runnið hafi í einu á hnetti þess-
um, síðan sögur hófust, enda var
það harðasta plágan, sem náttúran
heftr nokkru sinni refsað íslending.
úm með. Hvergi er eldurinn fjör-
ugri í fjöllum landsins en í Vestur-
Skaftafellssýslu, eins og eldgosin i
Kötlu (1918) og Vatnajökli á síð-
ustu árum — síðast nú í haust —
bfcra vitni um. Og á hinum miklu
söndum vinna árnar “úr jakatoga
band” eins og Grímur kvað, meðan
náttúran annars “talar ein við sjálfa
sig.”
En milli sanda og hrauna býr
fólkið, afskekt, þar til á sí^ustu ára.
tugum, þegar brýr og vatna-bílar
eru farin að leysa vatnahestana af
hólmi. En svo afskekt sem fólkið
hefir verið, þá hafa samt verið unn.
in andleg stórvirki þar í fásinninu.
Þar var Njála skrifuð, að ætlan
þeirra, sem bezt mega vita; þar
skrifaði séra Jón Steingrimsson æfi-
sögu sína, eitthvert hið fróðlegasta
og skemtilegasta rit frá þeirri öld.
Eftir henni mestmegnis skrifaði Jón
Trausti Sögur frá Skaftáreldum, á-
gæta alþýðubók um plágurnar 1873-
74.
í verklegri menningu hafa Vestur.
Skaftfellingar haft sérstöðu sökum
landshátta. Má til þess nefna kunn.
áttu þeirra að ríða vötnin á söndun.
um, sem enginn utanhéraðsmaður
mundi leika eftir þeim, fuglatekju
þeirra, sem þeir raunar eiga sam-
eiginlega við Vestmanneyinga og
fleiri, og loks meltekjuna, þessa al-
islenzku kornskurðar aðferð, sem
geymt hefir einkennileg orð og orð-
tæki, líklega aftan úr forneskju.
En svo fornir, sem Vestur-Skaft-
fellingar eru í aðra röndina, þá urðu
þeir einna fyrstir til að koma upp
raflýsingum hjá sér á sveitabæjun-
um. Þar runnu Öræfingar á vaðið,
en síðan hafa margir eftir farið.—
Man eg eftir því, hve myndarlega
var hýst og raflýst á Kirkjubæjar-
klaustri, er eg gisti þar vorið 1924.
Eg man lika, hve góðar viðtökur eg
fékk þar, eins og raunar allsstaðar i
Skaftafellssýslunum, og hve gaman
eg hafði af að hlusta á snillinginn
Helga Lárusson taka í orgelið. Þar
voru engin vetlingatök, enda hafði
hann numið listina að sjálfum Páli
ísólfssyni. — Fyrstir urðu og Vest-
ur-Skaftfellingar til að koma út
mjög myndarlegri lýsingu af héraði
sinu með bókinni Vestur-Skafta-
fellssýsla og íbúar hennar, er prest-
ur þeirra í Ásum, séra Björn O.
Björnsson gaf út 1930. Eftir þeirra
fordæmi hafa nú Borgfirðingar sent
út Hréaðssögu Borgarfjarðar I.
(1935), mikið rit, en með nokkuð
öðru sniði. *
Þeir, sem ekki hafa rit Björns O.
Björnssonar, geta samt fengið ágæta
hugmynd um héraðið af Árbók
Ferðafélagsins. Er það séra Óskar
J. Þorláksson á Prestabakka, sem
hér lýsir því i langri ritgerð “Lönd
og leiðir í Vestur-Skaftafellssýslu.”
Af fallegum' og einkennilegum
myndum má nefna “Brim í Vík”
(P. H.), “Systrastapi,” “Stjórnar-
foss” (H. Lárusson), “Lómagnúp-
ur” (Ól. Magnússon) og “Kötlu-
gosið 1918” (Kjartan Guðmunds-
son). Auk aðalgreinarinnar skrifar
Jón Eyþórsson hér “Gengið á Mýr.
dalsjökul” og Haraldur Jónsson “Til
Kötlu.”
Er kverið yfirleitt hið eiguleg-
asta, enda er Ferðafélagið vinsælt
mjög heima á íslandi (félagar á 2.
þús. 1934) og ætti líkar vinsældir
skilið vestan hafs sökum fróðleiks-
ins um landið og hinna ágætu
mynda. Meðlimagjaldið er 5 krón-
ur, og geta menn snúið sér beint til
Ferðafélags Islands, Reykjavík um
upptöku í félagið, enda fá menn þá
Arbókina fría.
Stefán Einarsson.
John Hopkins Uuniversity,
Baltimore, Md.
A FLUGFÖR UM
RANDARIKIN
S a mg ö n g u málaráðherra Sam-
bandsstjórnarinnar í Ottawa, Hon.
C. D. Hove, er á ferðalagi loftleiðis
um Bandaríkin þessa dagana. Er
hann að kynna sér hvernig til hag-
ar viðvíkjandi farþega og póstflutn.
ingum í lofti hjá nágrannaþjóðinni
syðra. Mr. Hove hefir nú tekist á
hendur yfirumsjón flugmálanna í
Canada fyrir stjórnarinnar hönd.