Lögberg - 15.10.1936, Blaðsíða 6
6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. OKTÓBER, 1936
Garðurinn hennar Marits
“Já og þessi digra frú Monsen, sem alt
af hrósar sér og sínum, hana kallið þér
“Asters” (körfublóm) Hún hefir ánægju af
að skreyta sig með litum; en með þessa þykku
neðri vör, sem hún beygir alt af niður á við,
mundi eg kalla hana “Prundella Vulgaris.”
Og svo ætla eg ekki að endurskíra fleiri af
yðar blómum. Já, en bíðið þér við —sjáið
þér hana, sem núna læddist inn og sezt há-
vaðalaust á stqlröndina, auðvitað alt af í
nánd við þá, sem eru að tala saman, án þess
að þá gruni um nærveru hennar.”
“Ungfrú Blom,” sagði Marit, “hún er
nú alúðleg og frómlynd. ”
“Já, þökk fyrir,” sagði Klara Moe dá-
lítið hörkulega. “Eg met nú meira yfirlætis-
lausa hreinskilni. Mér sárnar þegar hún
svarar með blíða brosinu sínu “Cornvall-
aria” (litla fjölksyldan); þá á eg mjög erfitt
með að varast að hrópa: “Kallið þér hana
heldur “Kattarlöpp!” ”
“Svei, Nökkerose (árblómið), þér eruð
slæmar í dag; þarna kemur okkar “Fagus
Silvatica. ” Nú vill hann reka mig upp til
Maren og byggsúpunnar. Eg drekk hana af
hlýðni, en mér líkar hún illa.”
Ungfrú Hoe hló. “ Þarna hefir yður aft-
ur skjátlast tvisvar, litla “Maíblóm. ” t fvrsta
lagi ættuð þér að kalla mig “Nyperose,” hún
er svo blátt áfram. en svo hræðilega rík af
þyrnum. Og nafn bækitrésins á betur við
þenna einmanalega danska mann þarna.
“Picea Exselfa,” okkar eigið fallega norska
grenitré, á betur við Veise forstjóra.”
# # # X
Marit skrifaði löng og áhrifamikil bréf
til Gunnars. Hún hafði áhuga á lífinu; því
lífi, sem hún hafði verið útilokuð frá; henni
fanst það svo viðfeldið og ánægjulegt, að
geta verið öðrum til gleði og skemtunar.
Rökkurstundirnar, þegar hún lék á hljóðfæri
og söng, glöddu alla og vöktu hjá þeim eftir-
væntingu. Hinn þögli hr. Wheeler stóð þá
við hlið hennar og sneri nótnablöðunum við.
Þegar myrkrið fór vaxandi og Marit söng og
lék á hljóðfærið þau lög, sem hún mundi bezt,
þá dró hann sig í hlé, settist á stólinn sinn við
ot'ninn og huldi andlit sitt með höndunum.
Stundum sneri hann sér til hennar, þegar
hún spásseraði alein; þau urðu þá stundum
samferða heila klukkustnd, án þess að tala
eitt orð. Marit vissi að honm var ánægja að
samvistum hennar, orð voru ekki nauðsynleg.
Hún skildi ekki slíkan mann og þenna Wheel-
er, er hún bar virðingu fyrir þögn hans, og
gladdist yfir því að geta gert honum einhvern
greiða. J
Og svo komu jólin; Marit var dálítið ang-
urvær yfir því, að hugsa um hin einmanalegu
jól Gunnars, en svo.kom bréf, sem sagði henni
að hann hefði fengið sér heimili hjá Winters.
Marit var aðalpersónan í öllum undirbúningi •
til jólahátíðarinnar. Hún sýndi óþreytandi
fjör og starfslöngun, sem hafði mikil áhrif á
óðalseigandann Grundt og hr. Wheeler.
Jóladagurinn rann upp með heiðbjörtum
liimni yfir glitrandi snjó. Marit reis árla úr
rekkju, til þess að ganga sér til hressingar á
undan neyzlu morgunverðarins. Hún gekk
alein, engan sá hún, og henni þótti vænt um
það, því í dag langaði hana mikið til að vera
einmana. Á brekkubrún hjá holti einu nam
hún staðar, og leit yfir hið snjóþakta land-
svæði. Trén, þung og full af snjó, lutu áfram;
þau líktust tröllum, með bæði tveimur og
þremur höfðum. Og neðan undir mjóum, ís-
klæddum læk, sem nokkur tré beygðu sig út
yfir, líktust greinarnar smágervu marmenn-
ilssmíði, búið til úr .snjó og klaka. Marit dró
andann að sér seint og þunglega; og alt í einu
varð henni það 1 jóst, að það, sem amaði að
henni, var ekki sjúkur móðurarfur, bn ein-
göngu rangt og óholt uppeldi. Og aftur fanst
henni, að hún hefði verið rænd því, sem hún
hafði fulla heimild til að krefjast — frjálsa
og heilbrigða umgengni á bernskuárunum.
Nú gat hún ekki fengið hana héðan af, en hún
hafði alt lífið fyrir framan sig, og ]>að átti
hún Winter la'kni að þakka. Hún rétti skvndi-
lega hendumar út yfir þetta blikandi, hvíta
landsvæði; fáein tár brutust fram en lágu kvr
í augnakrókunum.
“Eruð þér að blessa þetta friðsama
landsvæði?” spurði rödd bak við hana.
“ó, hr. Wheeler, fanst yður líka að þér
yrðuð að fara út í þetta aðdáanlega—stóra?”
“Tár,” sagði hann og leit á hana með
einkennilegu augnatilliti. “Hreinar perlur,
sem nú eru eflaust frosnar.”
Marit brosti; hún tók vasaklútinn sinn
oít ]>urkaði burtu tárin. “Það er af þakk-
læti, af því — af því, að eg loksins einu sinni
finn, að eg er frjáls og óbundin.”
Afar beiskt bros leið yfir dökka andlitið
hans. “Frjáls og óbundin,” endurtók hann,
“]>að erum við aldrei frá þeirri stuudu að
við fæðumst í þenna heim, og þangað til við
yfirgefum hann. ”
Marit svaraði ekki. Hún hugsaði sér, að
það væri í rauninni afar erfitt að vera mann-
•eskja, og að Wheeler hefði orðið fyrir meiri
reynslu af þeirri tegund en aðrir, sem hún
hafði kynst.
Hann leit dökku augunum sínum á hana.
“Það er líklega engin manneskja, sem
ekki er fast búndinn þræll af einhverju.”
“Getur verið,” svaraði hún stillilega,
hún vissi alls ekki hvaða hreyfingar áttu sér
stað í þeim heimi, sem hún hafði verið úti-
lokuð frá.
Hann sagði alt í einu mjög ofsafenginn.
“Þér getið ekki skilið hvað eg á við. Þér
fáið aldrei að reyna hvernig það er, að eldur
logi í blóði yðar — þegar allar innri hugsanir
yðar verða tættar í sundur af þúsundum
djöfla — ha-ha—”
Hann nísti tönnum saman, og rétti hend-
ur sínar fram, eins og hann vildi hrinda ein-
hverju frá sér.
Marít hopaði á hæl ósjálfrátt, en á næsta
augnabliki gekk hún til hans, lagði hendi sína
á handlegg hans og sagði: “Eg skil yður
ekki, en eg veit að yður líður illa, og eg er fús
til að hjálpa yður, ef eg get.”
Hann leit á hana hálflokuðum augum.
“Líður illa,” endurtók hann. “Já, þeg-
ar djöfullinn hefir mig á sínu valdi, og eg
stríði á móti með afli örvilnaninnar, þangað
til hver taug er uppgefin — þá hefi eg hrópað
til yðar ...”
“Til mín?”
“ Já, að þér syngið og leikið fyrir mig.”
“Ó, hrópið þér þá svo íiátt að eg heyri
])að,” sagði Marit viðkvæm.
Hann gekk fáein skref frá henni, en kom
svo aftur og stóð kyr með handleggina kross-
lagða á brjóstinu hugsandi.
“Noregur er indælt land,” sagði hann
loksins. ‘ ‘ Það er naumast hugsandi að mað-
ur finni nokkurt land, sem er meira hressandi
og fagurt en þetta landsvæði um vetur. Hann
lalaði með undarlegri ró, eins og hann vildi
evðileggja allar endurminningar um hin áð-
urnefndu ofsalegu orðatiltæki sín.
Þau gengu í hægðum sínum ofan brekk-
una. Hann með rriðurlútt höfuð — og þegj-
andi. Marit gekk líka þegjandi og hugsandi;
henni fanst sem hún í fyrsta skifti hefði vog-
að sér út á hálan ís — alein.
“Ungfrú Marifc” — röddin var blíð,
n*stum því hreimfögur. “Þér eruð svo að
segja að byrja lífið; þér byggið áform,
yður dreymir. Við höfum öll byrjað þannig,
með stórum vonum, treystandi okkur sjálfum,
en — í baráttunni fyrir tilverunni, í barátt-
unni fvrir því, eem vér treystum — fyrir því,
sem er bezt og rótgróið hjá okkur — verðum
við oft eyðilögð. Það er auðvitað þannig, að
i þessum stóra mannmarga heimi, er nauð-
synlegt að einhver jir verði eyðilagðir; og það
er ekki alt af afhrakið, sem eyðilegst — nei,
alls ekki.”
“Það er ekki nauðsynlegt,” sagði Marit
viðkvaun. “Viljinn hefir þó gildi hér.”
Hann hló hörkulega. “Viljinn er ekki
til.” Það sem eftir var vegarins gengu þau
]>egjandi.
I nánd við heilnæmisKælið kom maður
gangandi á móti þeim. Marit nam staðar,
svo æpti hún af fögnuði og hljóp á móti hon-
um með framréttar hendur. Winter læknir
hélt henni frá sér, og horfði á hana rannsak-
andi augum. Marit las ánægju á svip hans.
Hún kynti þessa tvo menn hvorn öðrum.
“Þetta er sú sterka hendi, sem greip
stýrissveifina þegar báturinn minn var að
því kominn að hvolfa,” sagði hún brosandi,
en hr. Wheeler las bæn í fögru bláu augun-
um. Hann brosti líka, og í dökku augunum
hans, brá fyrir gleðigeisla; en svo tók hann
ofan og fór.
“Winter læknir;** Marit tók hendi hans.
‘Eg veit ekki hvernig eg á að þykka yður,
‘sem leið fyrir sjón í skóginn skáruð.”
Hann tók brosandi handlegg hennar og
lagði hann á sinn. “Mér fanst eg verða að
koma sjálfur og óska yður gleðilegra jóla.
Þér voruð háttaðar í gærkvöldi, þegar eg
kom, og í morgun voruð þér flognar út svo
snemma. Yður líður bærilega hér — er það
ekki? ’ ’
“Það sézt eflaust á mér,” svaraði hún
hlæjand.i
Hann færði henni kveðjur frá Gunnari
og Eiríki.
“Nær koma þeir að heimsækja mig?”
spurði hún með eftirvæntingarsvip.
“Þegar eg leyfi þeim það,” sagði hann
með sterkri áherzlu á orðið eg.
“ Jæja, þá gagnar ekki að biðja,” sagði
hún og reyndi að vera glöð, en einmitt í dag
langaði hana mikið til að tala við Gunnar.
I dyraganginum mætti hún Veise. Marit
hljóp upp til herbergis síns, og sá þar rósir,
bækur og alls konar indæla hluti frá Winter
lækni, Gunnari og Eiríki. Hún hraðaði sér
að hafa skifti á skemtigöngu fötunum og
íallegum blóum kjól, festi indæla rós í hárið
og aðra í br jóstinu; þessir tveir menn litu upp
til hinnar yndislegu þokkagyðju og brostu.
“Nú?” spurði Veise forstjóri lágt.
“Miklu meira en eg bjóst við,” svaraði
hinn og nuggaði saman höndum sínuim á-
nægjulega.
“Þarna er hún!” hrópaði kunnug rödd,
og Mia kom þjótandi til þeirra ásamt Maren.
“Mia — er þetta Mia?”
“ Já, það’er eg, ” sagði Mia mikillát, “við
komum í gærkvöld, hann og eg!” hún benti
á Winter. “Við höfum leitað yðar, og gátum
hvergi fundið yður. ”
“Hefir þú saknað mín, Mia?”
“Já, það hefi eg raunar gert — bróðir
yðar-1— hann—”
“ Já, hvað er að bróður mínum?”
“Hann hefir enga reglulega aðhjúkr-
un— ’ ’
Þau hlóu, en Mia var óhindruð.
“Hann segir áðeins,” hún teygði úr sér
og hermdi eftir Gunnari: ‘ ‘ Hérna barn,
kauptu þér fáeinar kökur ” — hann gefur mér
peninga en aldrei mat.”
“Skrítin lítil stúlka,” sagði Veise.
“En hann,” sagði Mia og leit alvarlega
á Winter lækni, — “hann er ósegjanlega góð-
ur — sjáið þér ekki hve skrautbúin eg er?”
Hún var dálítið gröm yfir því, að Marit hafði
ekki minst á fallegu fötin hennar. “Hann
hefir gefið mér þau, og hann ætlar að gefa
mér mörg fleiri, ef eg vil koma og eiga heima
hjá honum. Júlía sagði að eg væri mjög lán-
söm, og það sagði mamma líka — en pabbi
grét, og hann er líka fullorðinn maður.”
“Hann hefði átt að vera glaður — eða
])á mjög sorgbitinn, Mia.”
Mia stundi. “Neytið þið ekki matar
hérna?” spurði hún svo skyndilega, að þau
urðu að skellihlæja.
“Mér lá við að spyrja um það líka,”
sagði Winter og hló. ‘ ‘ Eg er dauðhungraður,
skal eg segja ykkur.” *
“Er nokkuð hæft í því, sem Mia talaði
um?” spurði Marit við morgunverðarborðið;
Mia talaði af ákafa til skemtunar fyrir Veise,
sem hafði ánægju af lýsingu hennar á Júlín
og kærasta hennar, sem hún var gift.
“Eg hefi áhuga og ánægju af barninu,”
sagði Winter, “og eg hefi sagt foreldrum
hennar, að eg vilji ættleiða hana, ef þau geri
enga kröfu til hennar. Móðirin var fús til
að samþykkja þetta. — Faðirinn hafði ögn
af mannlegum tilfinningum í fórum sínum
ennþá, sem voru þessu mótfallnar. En þess-
ar tilfinningar skildu líka, hvað gagnlegast
var fyrir barnið sjálft; eg 'sagði honum líka,
að hann gæti heimsótt Miu einu sinni á viku,
ef hann viidi það.”
“Þetta er þá sannarleg alvara,” sagði
Marit glöð. “Og það er hrósvert af yður. ”
Hann brosti ánægjulega. ‘ ‘ En barnið til-
biður yður, Marit, svo við verðum líklega
keppinautar. ”
Marít fór með Miu til allra vina sinna.
Rösklegu svörin hennar og skrítnu athuga-
semdimar, kðmu stóru höllinni til að drynja
af hlátri. 1 rökkrinu, þegar Marit lék og
söng, og allir höfðu sezt hringinn í kringum
hana, settist Mia á lítinn körfustól hjá ofn-
inum. Það óvanalega við þenna dag, mann-
fjöldinn, loftið og hitinn, gerðu hana drunga-
fulla. Hún reyndi af öllu megni að halda
augunum opnum, en þau lokuðust og höfuðið
hné aftur á bak og hvíldi á hnjám Wheelers.
Einkennilegur skjálfti greip hann, hann laut
áfram og horfði á hið rólega barnsandlit; svo
huldi hann andlit sitt með liöndunum, kiptist
öðru hvoru við, eins og hann væri að gráta.
Daginn eftir við morgunverðarborðið,
bað Wheeler Marit að verða sér samferða á
skemtigöngu. Eins og venja þeirra var,
gengu þau hlið við hlið, þegjandi. Það var
á heimleiðinni að Wheeler teygði úr sér og
sagði snögglega. “Þetta verður líklega í
síðasta sinn, sem við verðum samferða.”
Marit leit upp kvíðandi. Hann brgsti
beiskjulega. “Nei, verið þér ekki hræddar—
eg hefi áformað að reyna eina skemtigöngu
ennþá.” Þegar ]»au nálguðust hælið, gekk
hann hægar. “Ungfrú Baler, eg átti einu
sinni konu, og eg áleit hana trygga og fallega
—»hún var það ekki. Við skildum — hún
flaug í fangið á öðrum manni — eg varð eyði-
lagður — eða næstum því. Eg á barn, litla
stúlku — sem eg kom fyrir hjá ókunnugum.
í gærkvöldi heyrði eg hana kalla á mig: “Mig
vantar pabba,” hvað eftir annað, eins og hún
kallaði og hélt sér við mig, í síðasta skifti er
eg sá hana. Eg fer nú aftur til lífsins og
skyldunnar. ” Haiin tók b)endi hennar og
þrýsti hana fast. “Þér hafið hjálpað mér,
þökk fyrir. ” Hann slepti hendi hennar og
gekk hröðum skrefum inn í húsið, án þess að
gefa henni tíma til að svara. Næsta dag fór
hann.
Dagar, vikur og mánuðir liðu, án þess að
Marit tæki eftir því. Svo var það einn dag í
maí, að Gunnar og Eiríkur komu að heim-
sa'kja hana alveg óvænt. Hún og Elsa höfðu
farið sér til skemtunar út í skóginn og tímlu
þar fjólur og maíblóm. Þær komu syngjandi
eftir skógarstígnum og héldu hvor utan um
aðra með handleggjunum, þegar Marit sá þá.
Hún misti körfuna með blómunum í niður á
jörðina, og fleygði sér brosandi í faðm Gunn-
ars; bann þrýsti henni að brjósti sínu. Þeg-
ar hann loksins slepti henni, sneri hún sér að
Eiríki og rétti honum hendi sína. Roðinn í
kinnum hennar varð meiri, og hún leit niður
þegar hún sá hina hlýju aðdáun í augum
hans. Hún losaði heiuli sína fljótlega úr hans,
“Marit” — það var eins og hann leitaði eftir
orðum til að segja meira. Þá sagði hún fljót-
er það ekki? Eg vildi líka vekja hjá ykkur
lega: “ Já, þið næstum þekkið mig ekki aftur,
undi"Un. ”
“Þú gætir ekki gert okkur meira furð-
andi,” sagði Eiríkur. “Frantz frændi hefir
raunar sungið liáværa hróssöngva, en—”
“Eln þú hefir samt búist við að finna
gróðrarhússblómið,” sagði hún og hló.
Elsa tók körfu Marits og tíndi upp blóm-
in. Gunnar hjálpaði henni. Hann tók ofan
hattinn og sagði: ‘ ‘ Þér eruð ungfrú Barth-
man; eg þekki yður samkvæmt bréfum Marits,
og þér hafið lfldega heyrt eitthvað um Gunn-
ar, býst eg við — eg er hann.” Augu þeirra
og hendur mættust yfir blómakörfunni. Elsa
roðnaði, og Gunnar fann óþektan gleðistraum
renna um sig. Marit og Eiríkur komu til
þeirra, Marif flýtti sér að kynna þau.
“Þú kemur of seint,”sagði Gunnar hlæj-
andi, “við þekkjum hvort annað — fyrir
löngu síðan. ” Hann leit í augu Elsu; hún
brosti til hans og roðnaði enn meira.
Marit varð innilega glöð yfir því, að
Uunnar gat hlegið svo alúðlega og litið þann-
ig á ókunna stúlku; henni fanst það svo undur
ánægjulegt. ‘ ‘ Við skulum setjast hér á braut-
arröndina,” sagði hún. Eiríknr fór strax úr
treyjunni og breiddi hana á jörðina handa
henni að setjast á.
“Farðu í treyjuna aftur,” sagði hún
skipandi. “Nú sér þú, Elsa, hversu rangt
hefir verið breytt við mig í öll þessi ár.”
Eiríkur tók treyjuna og fór í hana aftur,
hálf sneypulegur. Þessi nýja Marit, með
feitu, fjörlegu kinnarnar, björtu, alvarlegu
augun, ])ráðbeina vöxtinn og liðuga göngu-
lagið, var honum stórkostleg nýung, sem hann
varð fyrst að venjast við, til þess að skilja
hana rétt.
Marit vissi um hvað liann hugsaði, og
það kom eitthvað dulið í augnatillit hennar.
Svo jafnaði hún sig og sagði fljótlega: “Eg
ætla ekki að lialda því fram, að hin gamla
Marit sé alveg horfin — það verður hún má-
ske aldrei; en ef eg fæ við það ráðið, skal
hún aldrei ná sigri — þar eð eg veit nú, hvað
það gildir. Og svo vil eg biðja ykkur að
muna, að eg er ékki búin til úr vaxi eða
saffran — en er manneskja með holdi og
blóði, með heimild til lífsins og til að taka á
móti því góða og illa, sem að höndum ber.”
Eiríkur tók hendi hennar með leynd og
þrýsti hana innilega. Hún losaði hana með
hægð og stóð upp. “Eg sé það á þér, Elsa, að
þú ert viðkvæm; þú hugsar um, að nú muni
gamla konan vöknuð fyrir löngu síðan, og sé í
slæmu skapi, af því þú ert svo lengi úti.”
Elsa brosti. “Hún er alúðleg, gömul
kona,” sagði hún, “og eg vil síður valda
henni gremju, þessa síðustu daga, sem eg er
hjá henni. ”
“Ætlið þér að fara burtu?” spurði
Gunnar fljótlega.
“Sonur hennar og dóttir koma í næstu
viku, til þess að taka hana heim með sér; og
eg hefi sagt upp stöðu minni, þar eð mig lang-
ar til að vera í Noregi um tíma.”
“Eg kem heim að tveim vikum liðnum,
Gunnar, og Elsa hefir lofað að verða mér
samferða og dvelja hjá mér um langan tíma,
sem eg efast ekki um að þú samþvkkir, Gunn-
ar,” sagði Marit.
Að Gunnari þótti vænt um þetta, sá
Marit.
Hann hló glaðlega og sagði: “Þá verð-
ur þú að senda Maren heim, viku á undan
])ér. tbúðin líkist—”
“Piparsveinsbústað,” sagði Elsa hlæj-
andi og glettnisleg.
Eiríkur fekk ekkert tækifæri til að tala
einslega við Marit, sem hann hafði hlakkað
svo mikið til. Hún átti svo annríkt alstaðar
og á öllum stundum. Síðari hluta næsta dags,
]>egar ungu stúlkurnar fylgdu þeiin til stöðv-
arinnar, sagði hann Marit, að hann ætlaði að
setjast að sem læknir í litlum bæ við' sjóinn,
þar sem frjálslegt var og rúmgott; hann
hafði valið sér snoturt hús í fallegustu deikl
bæjarins, því fylgdi verulega fagur garður,
og þaðan til skógarins er stutt leið.