Lögberg - 29.10.1936, Qupperneq 1

49. ARGANGUR |
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 29. OKTÓBER 1936
NÚMER 44
Senator Couzens látinn
Síðastl. fimtudag lézt á sjúkrahúsi
i Detroit, senator James Couzens, 64
ára að aldri; hafði_ hann átt sæti í
öldungadeild þjóðþingsins í Wash-
ington siðan 1922, fyrir hönd
Michiganrikis. Republicanflokkn-
um fylgdi hann að minsta kosti að
nafninu til, að málum, þótt ávalt
teldist hann til hins róttækara fylk-
ingararms. Við prófkosningarnar í
vor sem leið tapaði Senator Couzens
útnefningu, og nokkru áður en hann
dó gerði hann þá yfirlýsingu, að
endurkosning Roosevelts væri hvorki
meira né minna en pólitískt sálu-
hjálparatriði fyrir Bandaríkjaþjóð-
ina. Senator Couzens var canadisk.
ur að uppruna, fæddur í bænum
Chatham í Ontariofylki þann 25.
dag ágústmánaðar 1872; hann flutt-
ist til Detroitborgar 1890, og öðlað.
ist eins fljótt og auðið varð amerisk
þegnréttindi. Um það leyti, er
Henry Ford stofnsetti hina heims-
frægu bílaverksmiðju sína, gekk
Couzens í þjónustu hans og fékk
skömmu seinna umráð yfir $3,500
virði af hlutum í félaginu; hækkaði
hann þar svo fljótt í tign, að innan
fárra ára gekk hann næst aðaleig-
andanum sjálfum hvað áhrif snerti.
Árið 1915 skildu leiðir -með þeim
Couzens og Ford; seldi Couzens þá
sinn hluta í bílafélaginu fyrir hvorki
meira né minna en $30,000,000. Um
nokkurt áraskeið gegndi hann borg.
arstjóraembætti í Detroit, og þótti
hinn mesti athafnamaður i þeirri
stöðu sem á öðrum sviðum; nú er
sonur hans borgarstjóri í Detroit.
Er fregnin um lát Senator Cou-
zens barst Roosevelt forseta til
eyrna, lét hann meðal annars þann-
ig um mælt: “Með fráfalli senator
Couz^ns, hefir ameriska þjóðin
mist drenglyndan forustumann, þar
sem hugsjónir og þrek fóru saman
í jöfnum hlutföllum.
ALT I RÖÐ OG REGLU UM
STARFRÆKSLU
WINNIPEG IÍYDRO
Einhver vikublöð hér í, borginni
höfðu í sumar hamrað á þvi hvað
ofan i annað, að ekki mundi alt með
feldu um starfrækslu Winnipeg
Hydro. Þessu undir bæjarstjórnin
illa, og ákvað að láta óháð sérfræð-
ingafélag encjurskoða allar bækur
raforkukerfisins fyrir árið 1935.
Endurskoðendafélagið víðkunna,
Price, Watershouse, leysti verk
þetta af hendi, og lét bæjarstjórn
þær upplýsingar í té að loknu starfi,
að alt væri í röð og reglu starfræksl-
unni viðvíkjandi, og að fyrirmælum
Public Utility nefndarinnar hefði
í öllum atriðum verið nákvæmlega
framfylgt.
ARASUM MR. ARERHARTS
ARLÖÐIN STRANGLEGA
MÓTMÆLT
Forseti félagsskapar vikublaða út.
gefenda í Alberta, H. T. Halliwell,
hefir nýverið sept Aberhart forsæt-
isráðherra strangyrt bréf fyrir ítrek.
aðar árási hans á blöðin. Gefur Mr.
Halliwell forsætisráðherra þá ráð-
leggingu, að lögsækja þau blöð, er
hann þykist eiga sökótt við, en láta
hin i friði, er undir engum kring-
umstæðum hafi nokkuð til áfellis
unnið.
VIGÐ TIL PRESTS-
ÞJÓNUSTU
Miss Lydia Emilie Gruchy verður
vígð til prestsþjónustu í Moose Jaw,
Sask., þann 4. nóvember næstkom-
andi; verður hún fyrsta konan, sem
prestvígslu þiggur í þessu landi og
starfar innan vébanda Santeinuðu
kirkjunnar í Canada. Miss Gruchy
lauk guðfræðaprófi árið 1923. Bú-
ist er við að fjöldi kirkjuhöfðingja
sæki vígsluathöfn þessa. Vígsluna
framkvæmir Rev. J. J. vNichol frá
Saskatoon, forseti Sameinuðu kirkj.
unnar í Saskatchewan.
TEKUR VIÐ SENDIIIERRA
EMRÆTTl
Hon. Herbert Marler, hinn nýji,
canadiski sendiherra í Wiashington,
vitjaði á fund Roosevelts forseta
þann 21. þ. m., og lagði fyrir hann
embættisskilríki sín. Lét Mr. Mar-
ler í ljós ánægju sína yfir viðskifta
og vináttusambandinu milli Canada
og Bandarikjanna. Mr. Roosevelt
tók í sama streng og kvað sér seint
mundu úr minni líða þær ástúðlegu
viðtökur, er hann af Ihálfu hinnar
canadisku stjórnar hefði orðið að-
njótandi í Quebec í sumar.
MINNA MA NC GAGN GERA
Sú hin konunglega rannsóknar-
nefnd, undir forustu W. F. Turgeon
dömstjóra, sem verið hefir að kynna
sér hag og ástæður vefnaðarvöru-
iðnaðarins í Canada, hefir þegar
leitt það i ljós, að félagið Courtaulds
of Canada, Limited, græddi til jafn-
aðar 30.23 af hundraði á árunum
1926 til 1935. Sennilega hefir marg.
ur bóndinn orðið að sætta sig við
minni ágóða af rekstri bús sins.—
FÚLEGGJUM KASTAÐ AÐ
FORSETAEFNI
Earl Browder, frambjóðandi com-
múnista til forsetatignar í Banda-
ríkjunum, hafði ákveðið að halda
útvarpsræðu í bænum Terre Haute
í Indiana-rikinu þann 21. þessa
mánaðar. Er til útvarpsstöðvar-
innar kom, var Mr. Browder
bönnuð innganga og varpað yfir
hann mestu ógrynnum af fúleggj-
um. Varð hann neyddur til þess að
slá ræðu sinni á frest.
ÞYKIR SOPINN GÓÐUR
Fólkstalan í Suður-Ástralíu er
lítið eitt innan við 750,000. En þó
hún sé ekki hærri en þetta, er það
næstum ótrúlegt hve mikils áfengis
er neytt í landinu. Árið sem leið
nam neyzlan 4,002,702 gallónum af
bjór og 438,121 gallónum af víni,
auk sterkra drykkja.
IIIALDSMENN VINNA
KOSNINGU
Við aukakosningu til brezka
þingsins, sem fram fór í Erdington
kjördæminu þann 20. yfirstandandi
mánaðar, fóru leikar þannig, að J.
A. C. Wright, frambjóðandi íhalds.
flokksins gekk sigrandi af hóLmi
með freklega 6,000 atkvæða meiri-
hluta umfram keppinaut sinn, C. J.
Simmons, er kosningar leitaði af
hálfu hins óháða verkamannaflokks
RÓSTUSAMT / ROMRAY
Þann 20. þ. m. sló í brýnu milli
Moslems og Hindúa í Bombay, er
svo harðnaði eftir því sem á daginn
leið, að stjórnarvöldin sendu þang-
að sextán vagnfermi af brezkum
hermönnum, til þess að skakka leik-
inn. Um 50 manns biðu bana í orra.
hríð þessari.
BERA SAKIR A RÚSSA
Stjórnin í Portúgal ber Rússum
það á'brýn að þeir sé valdir að blóðs-
úthellingunum ægilegu á Spáni; að
þeir hafi rofið hlutleysisloforð sín
með því að senda spönsku stjórn-
inni vopnabirgðir og með því hafi
þeir framlengt borgarastriðið að ó-
fyrirsynju.
DR. RICHARD BECK
Blaðið Grand Forks Herald frá
18. þ. m., lætur þess getið, að Dr.
Richard Beck, jirófessor í Norður-
landamálum og bókmentum við rík-
isháskólann í N. Dakota, hafi ver-
ið kjörinn sérfræðilegur ráðunautur
í nútíðarbókmentum Norðurlanda
fyrir hið merka og útbreidda félag
bókmentafræðinga og málfræðinga,
The Modern Language Assiciation
of America. Tilkynning um þenna
nýja heiður barst Dr. Beck frá pró-
fessor Percy W. Long við New
York háskólann, skrifara félagsins.
Val þessara sérfræðilegu ráðunauta
er gert samkvæmt uppástungum og
meðmælum þjóðkunnra fræðimanna
innan takmarka félagsskaparins,
þeirra, er einkum og sérílagi við
bókmentarannsóknir fást.
Félagsskapur sá, er hér um ræðir,
telur á fimta þúsund meðlima; pró-
fessora, rithöfunda og aðra fræði-
og vísindamenn.
Dr. Beck er meira en maklegur
þess heiðurs, er honum, samkvæmt
ofangreindri ráðstöfun, hefir fallið
í skaut, sakir umsvifamikilla at-
hafna á sviði bókmentanna.
AUKAKOSNING TIL
SAMBANDSÞINGS
Á mánudaginn var fór fram auka-
kosning til samhandsþingsins í East
Ottawa kjördæminu. Þingsæti þetta
losnaði við það, að þingmaður þess
síðan í fyrra, Mr. E. R. E. Chevrier
var skipaður dómari í hæstarétti
Ontariofylkis. Við þessa auka-
kosningu buðu sig fram fjórir
liberalar og maður nokkur, er taldi
sig standa í einhverju pólitisku sam-
bandi við Union Nationale. Úrslit
urðu þau, að J. Albert Pinard, lib-
eral, var kosinn með 2,894 atkvæða
meirihluta umfram næsta gagnsækj-
anda sinn.
Frá tslandi
Nýtt iðnfyrirtœki
Friðrik Þorsteinsson frá Dyrhól.
um í Mýrdal hefir komið upp ný-
tizku reykhúsi við Tryggvagötu hér
í bænum (Reykjavík) til að reykja
síld og annað fiskæti.
Friðrik hefir lært iðn sína í
Þýzkalandi, og er reykhús hans
sniðið eftir þýzíkri fyrirmynd.
Hann er nú byrjaður að koma
vörum sínum hér á markaðinn og
fást þær í flestum helztu matvöru-
verzlunum.
Hingað til hefir hann aðallega
framleitt síld, er hann nefnir Vínar-
síld, en það er flött síld og reykt,
sem mikið er framleitt áf í Þýzka-
landi og er hún kend við Vínarborg,
en selst mikið um alla Mið-Evrópu.
Vínarsildin þykir mesta lostæti,
einkum steikt og framreidd með
heitum kartöflum eða brauði. Ýmsir
vilja hana þó aðeins reykta og má ef
vill, smyrja hana ofan á brauð.
Þá reykir Friðrik einnig heila síld
sem um leið soðnar í reykingunni, er
sú síld nefnd “Biickting” í Þýzka-
landi, þykir hún og herramannsmat-
ur, sérstaklega á kvöldborð.
Friðrik ætlar sér einnig að reykja
aðrar fisktegundir, svo sem karfa,
ýsu, steinbít o. fl.
Reykhúsið hefir einnig útbúnað
til að leggja síld í dósir, steikja fisk
og sjóða niður.
Tilætlunin er að selja þessar vör.
ur.bæði á innlendum, og erlendum
markaði.
Hefir Friðrik ráðist hér í hiÖ
þarfasta fyrirtæki. Islendingar
þurfa að læra að eta síld miklu meira
en þeir gera nú, er vonandi að það
gangi betur þegar hún er tilreidd
þann veg sem bezt gefst annarsstað.
ar. Reykta síldin er líkleg til þess
að verða mjög eftirsótt hér sem
annarsstaðar, þegar hún er rétt með
farin, og fólk fer að kynnast þessari
ódýru, ljúffengu og heilnæmu fæðu.
Það er einkum í fiskiðnaðinum,
sem oss íslendingum er þörf á nýju
framtaki. Þar þarf ekki að sækja
hráefnið til útlanda, við höfum það
við strendur landsins.
Með stofnun Verðbúða-reykhúss.
ins er stigið spor í rétta átt í fisk-
iðnaðinum og á Friðrik Þorsteins-
son þakkir skilið fyrir framtak sitt.
sem vonandi er að bæði hann og al-
menningur hafi gott af. — Mbl. 12.
sept.
* # #
BóJcarfregn
ísafoldarprentsmiðja hefir á und.
anförnum árum gefið út rit Jónasar
Hallgrímssonar, og hefir flest af
því, sem þar kernur fram, fyrir utan
kvæðin, alt til þessa legið óprentað í
bókasöfnum hér, eða í Kaupmanna.
höfn. Þessi útgáfa er þarft verk
íslenzkum bókmientum og allrar
virðingar vert. Matthías Þórðarson
fornminjavörður hefir safnað efn-
inu, séð um útgáfuna og ritað æfi-
sögu Jónasar. Fyrsta bindið kemur
út 1929, en hið fimta og síðasta nú
á þessu ári. Þó vantar enn efnis-
yfirlit alls verksins og ef til vill eitt.
livað af athugasemdum og skýring-
um.
Með útgáfu þessa verks, eru Jón.
asi Hallgrímssyni gerð betri skil en
nokkrum öðrum rithöfundi, skáldi
eða merkismanni þ.jóðar okkar hafa
verið gerð alt til þessa, að Jóni Sig-
urðssyni undanteknum, í hinu mikla
riti um hann eftir Pál Eggert Óla-
son, sem Þjóðvinafélagið gaf út
fyrir nokkrum árum. Þessir tveir
menn, Jónas-: Hallgrimsson og Jón
Sigurðssoti, eru líka áhrifarikustu
iiniennirnir í þeirri vakningu og
viðreisnarbaáttu, sem einkenna þjóð.
líf okka á síðastliðinni öld. Þeir
voru brautryðjendur á sínum tima,
hvor á sinn hátt, og eiga það báðir
skilið, að minningu þeirra sé haldið
hátt á lofti.
Æfisaga Jónasar Hallgrímssonar
er í þessu nýútkomna fimta bindi,
miklu nákvæmari og fullkomnari en
þær æfisögur hans, sem áður hafa
verið prentaðar. Hún er samin af
alúð, og höfundurinn, Matthías
Þórðarson, hlýtur að hafa varið til
hennar miklum tíma. Lesendurnir
fylgjast með Jónasi alt frá bernsku
hans, frá ári til árs, fylgjast með
kjörum hans, störfum og öllum við-
fangsefnum. Og M. Þ. skrifar um
Jónas og verk hans með þeirri sam.
úð og aðdáun, sem sýna, að honum
hefir verið verkefnið hjartfólgið.
Hann segir frá .mörgu, sem fáurn
mun hafa verið kunnugt um áður,
og hann leiðréttir ýmislegt i eldri
frásögnum af Jónasi. Það er yfir
höfuð mikill fengur í þessari ná-
kvæmu æfisögu. Hún nær yfir 200
blaðsíður i bókinni, og er prentuð
með smáu letri.
Þetta safn af ritverkum Jónasar
Hallgríimssonar er þarft og gott
verk, eins og þegar er fram tekið,
enda þótt ýmislegt í þvi, svo sem
Kristján Níels Júlíus,
skáld, látinn
Síðastliðinn sunnudagsmorgun
lézt að heimili sinu í grend við
Mountainbæ í Nortb Dakotaríki,
skáldið Kristján Júlíus, venjulegast
nefndur K.N. Bar dauða hans að
með snöggum hætti; hafði hann ver-
ið heilsuhraustur maður alla sína
æfi.—
Kristján skáld átti sérstöðu í bók-
mentum íslenzku þjóðarinnar sakir
meðfæddrar, góðlátrar fyndni, er
hann var svo auðugur af, að jafnvel
alvarlegustu ljóð hans báru þess ó-
tvíræð búningseinkenni. Var hann
fæddur til þess að “fækka tárunum”
með samferðasveit sinni um langt
áraskeið. Hjá Kristjáni Júlíusi fór
saman glæsimenska og góðmenska;
hann var blíðlundaður maður og
hjartahreinn, er aflaði sér trúrra
vina hvar sem leiðin lá. Skólageng-
inn var hann ekki, en nam þess
meira af lífinu sjálfu.
Kristján Úíels Július var i heim
þenna borinn hinn 7. dag aprílmán-
aðar á Akureyri,-árið 1859; voru
foreldrar hans þau hjónin Jón Jóns-
son og Þórunn Kristjánsdóttir. Til
Winnipeg kom hann árið 1878, en
fluttist þaðan brátt suður til Duluth
í Minnesotaríki; lengst varð þó
dvölin á heimili Geirs-f jölskyldunn-
^ar við Mountain, þar sem á hann
, rann höfginn hinsti; var hann ávalt
. liorinn þar á höndum sem f jöl-
skyldufélagi, þó eigi stæði hann í
ættartengslum við húsráðendur.
Kristján var ókvæntur alla æfi.
Hann lætur eftir sig þrjár systur,
Eleonóru i Winnipeg, Steinunni
Lindal í Victoria, B.C. og Rósu Þor-
valdsson á Akureyri. Bræður hans
tveir, þeir Tón og Bjarni, eru látnir
fyrir nokkrum árum í Winnipeg.
Árið 1920 kom út kvæðasafn
nokkurt eftir K.N., er “Kviðlingar”
nefndist; var það vitanlega 6kki
nema nokkurt brot af því öllu, er
hann fram að þeim tíma hafði ort;
frá þeim tíma orti hann mikið, og er
sumt af því alveg vafalaust með þvi
bezta, er hann reit. Nú liggur það
næst fyrir að safna verkum hans
öllum í heild, sernja æfisögu hans,
og gefa út i einu lagi. Kristján
Júlíus var vafalítið vinsælasta skáld-
ið, er íslendingar vestan hafs áttu
í hópi sínum. Og nú er harpan hans
hljóðnuð; hún hafði hljómað lengi
og vel.
Útför skáldsins fer fram í dag.
fimtudaginn þann 29. október, frá
Eyford-kirkju.
margt það, er náttúruvísindastarf
hans snertir, sé aðeins brotasilfur,
sem honum entist ekki aldur til að
skapa úr heildarverk. Hann var að.
eins 37 ára gamall, er hann dó.—
Þ. G.
Mbl. 16. sept.
# # #
Fjórir nienn farast af bát
fyrir Austurlandi
Fjórir fullorðnir karlmenn, þar af
þrír bræður, fórust af trillubát fyrir
Austurlandi í fyrradag, í góðu veðri
og sjólausu, en í niðadimmri þoku.
mennirnir voru:
Þórarinn Sveinsson (34 ára), Frí.
mann Sveinsson (26 ára), Sófus
Sveinsson (30 ára), alt bræður frá
Viðfirði (skamt frá Neskaupstað),
og Halldór Eiríksson (56 ára),
aldraður einsetumaður á nýbýli hjá
Viðfirði.
Með þeim bræðrum Sveinssonum,
er farin einasta fyrirvinna heimilis-
ins að Viðfirði. Unnu þ'eir fyrir
aldraðri móður og konu Þórarins og
fjórum börnum hans. Hinir bræð-
urnir tveir voru ókvæntir. Hefir
þessi atburður komið eins og reið-
arslag á heimilið.
Slys þetta spurðist til Norðfjarð.
ar i gærmorgun, en togarinn Brimir
kom þangað með trillubátinn fullan
af sjó, og með honurn lík Frímans
Sveins^onar. Var Brimir á siglingu
af veiðum, og þegar skipið var út af
Mónesi, 2—3 sjómilur undan landi,
sáu skipverjar, sem voru á stjórn-
palli, rekald á sjónum skamt frá
togaranum. x
Var það bátur fullur af sjó, og var
í honum maður. er lá á grúfu yfir
fremstu þóftuna og flaut sjór yfir.
Maðurinn var örendur og auðsjá-
anlega nokkuð langt síðan hann
hafði dáið, því líkið var kalt og
stirðnað.
Báturinn fór í fyrramorgun kl. 9
i róður. í fyrrakvöld var hann ó-
kominn að, en ekki var óttast um
bátinn, þar sem veður hafði verið
gott. Er helzt álitið, að bátinn hafi
fylt af sjó á rastarboða við Norð-
fjarðarhorn, sem oft reisir sig
snögglega þó ládautt sé.
Bátnum hefir auðsjáanlega ekki
hvolft, því ýinislegt lauslegt var i
honum, er Brintir fann hann, svo
sem áttaviti, nesti bátverja, vélar-
áhöld o. f 1., auk úrs, er stöðvast
hafði kl. 10 mínútur fyrir 10.
Þegar kunnugt varð um slysið,
var leit hafin á landi og sjó, en ekk_
ert fanst.
Viðf jarðarbræður eru synir Ólaf-
ar Þórarinsdóttur og Sveins sál.
Bjarnarsonar, bróður dr. Björns frá
Viðfirði.—Mbl. 3. okt.
# * #
Samhljómar
Eitt með öðru góðu er komið hef-
ir á bókamarkað eigi alls fyrir löngu,
eru Samhljómar. Eins og nafnið
bendir til, eru það tónljóð, bæði eft.
ir innlenda og erlenda höfunda. Út-
gefandinn er Kristinn Ingvarsson,
organleikari við Fríkirkjuna í Hafn_
arfirði. Það kennir rnargra góðra
grasa í bók þeirri; ekki er hægt að
segja annað en að smekklega sé val-
ið, Þar eru lög eftir einn hérlend-
an mann, er almenningi hefir ekki
verið áður kunnur, sem tónljóða-
smiður, Gisli að nafni Gíslason.
Það eru engin víxlaspor, sem
hann tekur, og mundi það þykja
álitlegur fqli, er þrifi svo laglega
niður í byrjun. Þar eru einnig
smekkleg lög eftir Áskel Snorrason.
Hann er landskunnur bæði sem tón.
skáld og söngstjóri. í “Samhljóm.
um” er eitt lag eftir útgefanda, Kr.
Ingvarsson, fremur laglegt, en æski-
legra að fylgiraddirnar hefðu haft
(Framlh. á bls. 5)