Lögberg - 05.11.1936, Side 1

49. ÁRGANGUB | WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 5. NÓVEMBER 1936 | NtrMER 45
Bandaríkjaþjóðin endurkýs Roosevelt til forseta með einsdæma atkvœðamagni
Landkynningarstarf-
semi er orðin Islandi
knýjandi nauðsyn
1 ágætisbók Jóns Jónssonar sagn-
íræðings, “Gullöld Islendinga,” les
eg þetta: “Árið 1Ó43 komst Brynj-
ólfur biskup Sveinsson yfir skinn-
handrit nokkurt frá síÖari hluta 13.
aldar, er á voru rituð forn kvæði.
Hann lét taka eftirrit af kvæðum
og ritaði sjálfur framan á safnið:
EDDA SÆMUNDAR FRÓÐA.
Hér virðast örlögin hafa ákveðið
oss íslendingum hlutverk. Úti um
heim er nafnið EDDA kunnara en
nafn fslands og er sorglegt frá að
segja, að þjóðirnar virðast keppa um
að taka af oss eignarréttinn að Eddu
og öllum vorum fornbókmentum.
Menn tala um “gamalnorskt” og
“oldnordiskt” og í Þýzkalandi eru
bókmentir þessar stundum hreint' og
beint kallaðar þýzkar. Eigum við
Islendingar að láta okkur þetta vel
líka og mótmæla ekki ?
Með hverju ári sem líður, vex
oss íslendingum þjóðarþroski og
víðsýni á heimsgildar staðreyndir, en
það er furðanlegt, hve langan tíma
það virðist ætla að taka oss að skilja
til fulls, að öll tilvera vor sem sjálf-
stæð þjóð veltur á því, að það takist
að skapa fslandi álit viða um heim,
sem það menningarland, sem sjálf-
stætt hljóti að vera. — Eandskynn-
isstarfsemin á því að vera veiga-
mesta starfsemin á íslandi. Skrif-
stofa landkynnis á að vera umfangs-
meiri, betur skipulögð Og fljótvirk-
ari en nokkur önnur skrifstofa ís-
lenzk, og staða landkynnis þýðing-
armeiri fyrir oss en staða nokkurs
ráðherra eða stjórnmálamanns á ís-
fandi.
Dr. Vilhjálmur Stefánsson hefir
nýlega vakið máls á því, hve mikils
verðar fornbókmentirnar eru og
geta enn orðið oss íslendingum. Er
það fjarri mér, að vilja telja þær
hið eina nauðsynlega í kynningu
landsins, en þær eru grunnurinn —
og misskilningur er það, ef menn
halda að land og þjóð þurfi aðeins
að kynna, til þess að ná hingað
nokkur hundruð eða nokkur þús-
und ferðamönnum á ári. Vér meg-
um ekki láta oss dreyma um að vér
getum nokkurn tíma haldið stjórn-
arfarslegu sjálfstæði voru, ef oss
tekst ekki að skapa þjóð vorri það
heimsálit, sem til þarf og að búa svo
um hnútana, að því verði ekki hagg-
að.
í tveggja áratuga dvöl erlendis
hefi eg þurft að berjast við þá örð-
ugleika, sem skrælingjablærinn á
nafni íslands hafði skapað. Að vísu
er töluvert farið að batna ástandið
í þeim efnum, en ekki er nær hálfn-
uð leiðin ennþá, því að þó að við
íslenzkir listamenn og rithöfundar
erlendis höfum komið nokkur þús-
und greinum í erlend blöð og tíma-
rit, þá er það ekki nema dropi á
heitan stein. Fyrir tveim árum leit-
aði eg sambanda um íslenzk menn-
ingarviðskifti við um 30 Evrópu-
lönd, með viðtölum og bréfum, fyr-
ir aðstoð ráðherra utanríkismála,
Haraldar Guðmundssonar. Skýrslu
um þetta lagði eg fyrir hlutaðeig-
atjdi aðila, — en lítið sem ekkert er
enn farið að vinna úr þeim plögg-
um. Það er sem í öðrum málum, að^
einn vísar til annars, og framkvæmd-
ir tefjast, en vanræksla í þessum
efnum er svo hneykslanleg, að ekki
má við henni þegja. Hjá landkynni
virðist vera sjálfsagðasta miðstöð
fyrir slíka starfsemi, en menn mega
ekki hefta veigamestu athafnir með
því, að einskorða landkynnisstörfin
Á fimtudagsmorguninn þann 29.
október síðastliðinn, lézt í Toronto-
borg í Ontariofylki, Hon. Tobias
Crawford Norris, fyrrum forsætis-
ráðherra Manitobafylkis, og urn síð-
astliðið átta ára skeið meðlimur
járnbrautarráðsins í Canacl^.. Mr.
Norris hafði með höndum stjórnar-
forustuna í Manitoba frá 1915—
1922, eða svo að segja allan þann
tíma, er heimsstyrjöldin mikla stóð
yfir. í júnimánuði síðastliðnum
veiktist Mr. Norris allalvarlega og
var meira og minna við rúmið upp
frá því; hafði heilsubilun Jjans byrj-
að með aðkenning af heilablóðfalli.
Mr. Norris var kosinn leiðtogi
frjálslynda flokksins í Manitoba
1910; fimni árum seinna leiddi hann
flokkinn til sigurs og valda í almenn-
um kosningum. Meðal afburða-
manna i ráðuneyti hans má telja þá
Hon. Thomas H. Johnson, er fyrst
gegndi ráðherraembætti opinberra
verka, en síðar hinu vandasama og
vii ðingarmikla dómsmálaráðherra
embætti; Hon. A. B. Hudson, nú-
verandi dómara í hæztarétti Canada,
og Dr. Thornton, er hafði með
höndum forustu mentamálaráðu-
neytisins. Norris-stjórnin beinlínis
markaði tímamót í stjórnmálasögu
Manitobafylkis; hún lagði grund-
völlinn að flestum þeim löggjafar-
nýmælum í mannúðaráttina, er
Manitoba nú nýtur, og vakti á sér
athygli fyrir það og margt fleira,
við ferðamannastrauminn. Eddu-
afmælið á sjálfstæðisárinu er ágætt
tilefni til þess að taka skýra stefnu
í þessum málum.
Þingvöllum, 26. sept., 1936.
lón Leifs.
Alþ.bl. 5. okt.
MRS. D. A. STEWART
LATIN
Á mánudaginn var lézt á Al-
menna sjúkrahúsinu hér í fylkinu,
Ida Kate Bradshaw, kona Dr. D. A,
Stewart, yfirlæknis við berkla-
varnahælið að Ninette, mikilhæf
víðsvegar um hið mikla meginland
Norður-Ameríku; og til einsdæma
má. það vafalaust teljast, þá um
stjórnir og stjórnmálaflokka er að
ræða, að Norris-stjórnin hratt í
framkvæmd öllum hinum fast-
bundnu stefnuskráratriðuin sínum
þegar á fyrsta þingi eftir að hún tók
við völdum.
Mr. Norris varTæddur í Bramton
héraði í Ontario þann 5. dag sept-
embermánaðar árið 1861; var hann
af bændafólki kominn. Á ungum
aldri fluttist Mr. Norris til Mani-
toba. “The Golden West,”—V'estr-
ið gullna, seiddi til sín á þeim tímum
framgjarna menn víðsvegar að, og
Mr. Norris var einn af.þeim; tók
hann heimilisréttarland skamt frá
þorpinu Griswold, sem liggur um
þrijátíu mílur vestur af Brandon;
þar bjó hann um langt skeið stórbúi
með móður sinni; hann var ókvænt-
ur alla æfi.
Mr. Norris var háttprúður mað-
ur og mikill að vallarsýn; hann var
maður glaður á góðri stund, og bar
það aldrei utan á sér þó eitthvað
blési á móti. Útför hans fór fram
í Toronto á laugardaginn var, að
viðstöddum miklum mannf jölda úr
flestum eða öllum fylkjum þessa
lands. Aldayinur hins mikilsvirta,
látna stjórnmálamanns, Rev. C. A.
Williams, prestur Howland Park
Sameinuðu kirkjunnar, f lutti
kveðjumálin.
ágætiskona, er varið hafði æfi sinni
í þarfir mannúðarmálanna og frið-
arhugsjónanna; hún hafði átt við
langvarandi vanheilsu að búa, en bar
ávalt kross sinn sem hetja. Maður
hennar, Dr. Stewart, hefir látið sér
árunvéaman ant um Islendinga og
íslenzka menning, og eiga þeir hon-
um margt og mikið gott upp að
unna. íslenzka þjóðfélagsbrotið hér
vottar Dr. Stewart djúpa samúð í
sorg hans.
Útför Mrs. Stewart fór fram í
Winnipeg á miðvikudaginn. Meðal
líkmanna var Dr. B. H. Olson.
Frá Islandi
Páfinn er vinur íslendinga
Fyrir nokkru sendi páfinn, Pius
XI., Kristskirkju í Eandakoti for-
kunnarfagurt listaverk, skorið út úr
hnottré eftir ítalskan listamann. Er
tafla þessi um 2 metrar á hæð og
rúmur metri á breidd. Er hún al-
sett skrauti og rismyndum. Efst er
mynd af Mariu mey með Jesú-barn-
ið, umkringd englamyndum. Fyrir
neðan er táknmynd, er sýnir aðal-
kynflokka jarðarinnar koma í bæn
til guðsmóður. En á miðri töfl-
unni til hægri er mynd af páfanum,
þar sem hann biður Guðsmóður að
tala máli þjóðflokkanna, friðþægja
þá hjá guðssyni og blessa þá.
Þessi fagra mynd stendur nú til
vinstri handar þegar gengið er inn
að kórnum' í Kristskirkju (við
fyrstu súluna). Hinum megin er
annað listaverk, sem páfinn hefir
gefið, hin fagra Kristsmynd, skor-
in í sedrusvið af spönskum lista-
manni.
Það er merkilegt hvað páfinn hef-
ir tekið miklu ástfóstri við Island.
Hann langaði mjög til þess að koma
hingað til þess að vígja hinn fyrsta
kaþólska biskup á íslandi, að Jóni
Arasyni liðnum. Hann langaði til
þess að ganga á háfjöll Islands og
horfa híeð Baimard “yfir hauðrið
fríða, þar sem um grænar grundir
líka skinandi ár að .Egi blám.”'
Hann er f jallgöngumaður og kann
að meta útsýnið. Hefir gengið á
fjallið “Monte Rose” og fleiri fjöll.
Til íslands gat hann ekki farið þótt
hann langaði til, en sendi hingað
bezta trúnaðarmann sinn, van Ross-
um kardínála. Og þegar van Ross-
um lagði á stað í Islandsferðina,
sagði páfinn við hann:
“Skilið þér hjartanlegri kveðju
minni til íslands, og segið þjóðinni,
að mig hafi alt af langað til þess að
sjá hana, en nú sé allar vonir um
það úti. Þess vegna sendi eg yður
nú til þess að sjá landið í minn stað.
Þér eigið að sjá það með eigin aug-
um og elska þaíf af yðar hjarta.”
Svo mælti páfinn, og heimsókn
Rossums kardínála minnumst vér
íslendingar með þakklæti.
En páfinn hefir meira gert fyrir
oss en þetta. Þegar bókmenta- og
minningarsýningin var haldin í
páfagarði í hitteðfyrra, gekk páf-
inn um sýningardeildirnar, til þess
að líta á þær. Var þar auðvitað
margt að sjá og skoða, en franskt
blað sagði þá frá því “að páfinn
hefði staðnæmst aðeins við hina
fögru íslenzku sýningu.”—Lesbók
Morgunbl.
# # *
Ný bók eftir Huldu
Dalafólk I.
Skáldkonan Hulda (frú Unnur
Benediktsdóttir Bjarklind) er mik-
ilvirkur rithöfundur. — Fyrsta bók
hennar (Kvæði) kom út fyrir 27
árum (1909). Síðan hafa komið út
eftir hana mörg skáldrit, og nú síð-
ast þessa dagana allmikil skáldsaga.
Að henni meðtalinni munu verk
skáldkonunnar, stór og smá, vera
orðin tólf að tölu. — Hulda er
þjóðlegur höfundur og sækir tíðum
yrkisefni sin í þjóðsögur og æfin-
týri. Fer vel á slíku og geta einatt
orðið góð skáldverk úr þeim yrkis-
efnum, ef sá er hagur, sem á penn-
anum heldur. Orðað hefir það ver-
ið á prenti, að skáldskapur Huldu,
bundinn og laus, sé ekki veigamik-
ill. Eitthvað kann að vera hæft í
því. En margt hefir hún vel sagt í
Demokrataflokkurinn í Bandaríkjunum,
undir foruátu Franklin D. Roosevelt for-
seta, vann einsdœma sigur í hinum al-
mennu kosningum til þjóðþingsins í
Washington, sem fram fóru síðaátliðinn
Þriðjudag. Þjóðin lýsir því nær ein-
róma trauáti á Mr, Roosevelt og við-
reisnar átarfsemi hans. Oljósar fregnir,
um þær mundir sem blaðið fer í press-
ana, benda til þess að Mr. Roosevelt fái
um 520 kjörmannaatkvœði í kjörmanna
samkundunni, Electoral College. Demo-
krataflokknum trygður yfirgnæfandi
meiri hluti í báðum deildum þings.
ljóði og lausu máli og sumt yndis-
lega. Vísir hefir ekki lesið hina
nýju bók káldkonunnar að svo
komnu, en mun geta hennar við
tækifæri.—Vísir 10. okt.
BREZKA ÞINGIÐ SETT
Síðastliðinn þriðjudag setti hans
hátign Játvarður konungur þingið
brezka, að viðstöddu feikna fjÖl-
menrti; er það fyrsta þingið, sem
hann kveður til starfs eftir valda-
tökuna. Sú nýjung gerðist þar
einnig, að kvenmaður bar fram
þingsályktunartillöguna um að há-
sætisráðan yrði viðtekin og þökkuð
hans hátign konunginum. Var það
Miss Florence Horsbruglh, íhalds-
fulltrúi frá Dundee, er leysti þetta
söguríka hlutverk af hendi.
MR. STONE HILLMAN
KOSINN SHERIFF 1
PEMBINA COUNTY
Við Bandaríkjakosningarnar, sem
fram fóru síðastliðinn þriðjudag,
var hinn mikilsmetni íslendingur,
Mr. Stone Hillman að Akra, N.D.,
fyrverandi ríkisþingmaður, kosinn
Sheriff í Pembina County. Um
aðra íslendinga, er um önnur em-
bætti sóttu í Dakotaríkinu við þess-
ar kosningar, er enn eigi til fulínustu
frétt. Lögberg óskar Mr. Hillman
til hamingju með kosninguna.
FJAÐRAFOK
Trjámaðkur veldur árlega miklu
tjóni á bryggjum og skipum, en nú
þykjast menn hafa fundið upp ör-
ugt ráð gegn honum, og það er eit-
urgas, eitt hið sterkasta, sem fund-
ið var upp í heimsstyrjöldinni. Það
er blandao með “krósót” og borið á
tréð.
# * *
Merkilegustu klukku í heimi
hefir franskur úrsmiður fundið upp.
Það þarf aldrei að draga hana upp,
því að hún gengur fyrir hitabreyt-
ingu loftsins.
Minsta úr í heimi á Astor-fjöl-
skyldan í Ameríku. Það er greypt
í hring og er ekki stærra en venju-
legur demant. Það gengur þó alveg
rétt, og það þarf ekki að draga það
upp nema einu sinni á mánuði. Það
er metið á 40,000 dollara.
Hallarklukka Maharajadans af
Nepal er þó enn dýrari. Hún var
smíðuð á 18. öld og er eins og pýra-
midi, hlaðinn úr mannabeinum. Þeg-
ar klukkan er eitt rís upp beinagrind,
og slær eitt högg á málmbumbu.
Þegar klukkan er tólf, rísa upp 12
beinagrindur og slær sín hvert högg
á trumbuna og hníga svo út af og
verða eins og beinahrúga. Þessi
klukka er metin á 100,000 dollara.
—Lesb. Mbl.
WINNIPEG DOCTOR
DESCRIBES PERISCOPE
WHICII ELIMINATES
CERTAIN STOMACH
OPERATIONS
Dr. P. H. T. Thorlakson, assistant
professor of clinical surgery at the
University of Manitoba, predicts
further development of a modern
technique for visual observation of
the stomach walls would eliminate
almost entirely the necessity for ex-
ploratory operations in cases of
gastric disease;
The Winnipæg scientist addressed
the Royal College of Physicians and
Suregons in Ottawa Saturday.
He described the use of an instru-
ment known as a gastro-scope, a sort
of periscope that can be introduced
into the stomach, which was tried
first on a German Sword- swal-
lower in 1868. Through it visual
examination can be made for dia-
gnosis of such diseases as gastritis,
stomach ulcer and cancer of the
stomach.
Through the instrument, he said,
five cases of stomach ulcer had been
detected by himself and his associ-
ates in 121 cases where X-ray exam-
ination produced negative results.
He declared the instrument would
be particularly valuable in detecting
early stages of stomach cancer, a dis-
ease from which 3,000 persons die
annually in Canada.
However, he added, it is neces-
sary for the public to become edu-
cated to realize the possible serious
significance of indigestion in the
early stages of stomach disorder
arising during the “cancerage” of
45 to 60.
The gastroscopic technique is de-
signed to supplement but not replace
other forms of diagnosis.
In the examination the instrument
is introduced through the mouth and
throat into the empty tomach which
is then inflated with air to separate
the walls and prevent their clinging
to the object glass of the gastro-
scope.
Variations are noted from the
healthy appearance, which is orange-
red and glistening and lesions such
as ulcers or cancerous growths can
be seen. No general anaesthetic is
necessary for the examination.
MEÐALALDUR 120 ÁR?
Læknisfræðilegur ráðunautur
keisarafjölskyldunnar í Japan,
Katsuzo Nishi, heldur því fram, að
ef vissum heilbrigðisreglum sé
fylgt, verði meðalaldur manna að
minsta kosti 120 ár, jafnframt því
sem nokkrir einstaklingar geti auð-
veldlega náð 250 ára aldri.