Lögberg - 03.12.1936, Blaðsíða 2

9
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. DESEIMBER 1936
C.C.M. SCATINC CCTHTS Trade in your outfit on another
Sharpening Specialists—HOCKEY, RACING, FIGURE R. J. LINTON, 644 Portage Avenue
Silfurfarmur á sjávar-
botni í höfnum
Eftir Ólaf Ketilsson.
Eitthvert merkilegasta skip-
strand, sem orðiS hefir á Is-
landi, var þegar enska skipiS
“Jamestown” bar aS landi í
Höfnum fyrir 55 árum. HafSi
skip þetta veriS yfirgefiS af
skipshöfninni þá fyrir fremur
árum vestur undir Ameríku-
strönd, og allan þenna tíma var
þaS aS flæjast mannlaust á haf-
inu. Margir leiSangrar voru
gerSir út til aS reyna aS bjarga
þvi, vegna þess hvaS þaS hafSi
dýrmætan farm innanborSs —
silfur frá Mexico í kjölfestu.
En aldrei fanst skipiS. Sein-
ast stradaSi þaS í Höfnum og
brotnaSi og þar liggur enn
mexikanska silfriS á marar-
botni.
Á hvítasunnudagsmorgun áriS
i88x kl. 5 um morguninn vaknaSi
eg og aSrir í baSstofunni í Kotvogi
viS þaS, aS veriS var aS hrópa fyr-
ir utan gluggann:
“ÞaS er aS verSa strand!”
Mun sjaldgæfur jafnmikill fim-
leiki og flýtir viS aS klæSast hvers-
dagsflíkum, sem ungir og gamlir
sýndu þennan hvítasunnudagsmorg-
un. Munu margir Hafnahrepps-
menn þennan morgun hafa sett æf-
innar met í flaustri og flýti aS færa
sig í spjarirnar.
Þegar komiS var út, var skips-
bákn þetta, sem enginn hafSi áSur
séS neiná líkingu af aS stærS, kom-
iS fast upp aS svonefndum “Há-
steinum,” þar sem hafrótiS — fjall-
háir brimboSarnir — risa hæst viS
sjávarströnd Hafnahrepps. Var þaS
stórfengleg sjón, aS sjá þessa ægi-
legu brimboSa koma æSandi eins og
snæviþakinn fjallgarS á flatt skipiS.
Var þaS næsta ótrúlegt mörgum,
sem á horfSu, aS skipinu, þó stórt
væri, skyldi ekki alveg hvolfa, þegar
þessi tröll náttúrunnar komu æSandi
á þaS flatt, og ruku upp í miSjan
reiSa, af mótstöSu þeirra, sem skip-
iS veitti gegn sjónum. En fyllilega
inn á mitt þilfariS sáum viS þegar
stærstu sjóarnir skullu á því.
Kl. 7 um morguninn var skipiS
komdS inst inn í Kirkjuvogssand og
átti ekki nema örfáa faSma eftir
lengra inn á sundiS, þar sem þaS
hlaut aS stranda. En af því aS þá
var komiS útfall, tók þar á móti
Hvorki eg né aSrir, sem í baS- beljandi straumurinn úr Ósunum,
stofunni sváfum, létumi þennan boS- sem er langur vogur í norSaustur
bera hafa fyrir þvi að þurfa aS frá Kirkjuvogi, þar sem Maríu-
hrópa oftar en einu sinni: “ÞaS er kirkja í Vogi stóS til forna, en var
aS verSa strand!” heldur þutu allir flutt á sinn núverandi staS í Kirkju-
karlmenn, sem i baSstofunni voru vogi áriS 1671. Barst skipiS nú ÓS-
upp til handa og fóta, 0g ruddist fluga móti vindi og sjó fram Kirkju-
hver í kapp viS annan á nærklæSum vogssund, og langt fram á Hafna-
einum út aS glugganum. Sáum viS leir, á meSan aS straumurinn úr Ós-
þá skipsbákn eitt mikiS vera aS unum (“Vogi”) náSi til þess. Og
veltast í brimgarSinum. En vestan töldu nú allir, sem á horfSu, aS
rok var og stórveltu brim. skip þetta væri týnt og tapaS Hafna-

INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota .... B. S. Thorvardson
Árborg, Man .. .Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota ... . .Einar J. BreiSfjörS
Bellingham, Wash. ...
Blaine, Wash
Bredenbury, Sask
Brown, Man J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota .. ... B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask....
Cypress River, Man. .
Dafoe, Sask
Edinburg, N. Dakota... ... Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask
GarSar, N. Dakota .. .Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask
Geysir, Man • -Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Mah
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota ... ...S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man.. .. .Magnús Jóhannesson
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota ....
Husavick, Man F. O. Lyngdal
Hnausa, Man
Ivanhoe, Minn
Kandahar, Sask
Langruth, Man
Leslie, Sa9k
Lundar, Man
Markerville, Alta. ....
iMinneota, Minn
Mountain, N. Dak .... S. J. Hallgrímson
Mozart, Sask.
Oak Point, Man
Oakview, Man
Otto, Man.
Point Roberts, Wash. .. .S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
Riverton, Man . .Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash. J. J. Middal
Siglunes P.O., Man. ... .Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man
Svold, N. Dak. . ..B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota .... . .Einar J. BreiSfjörS
VíSir, Man .Tryggvi Ingjaldsson j
Vogar, Man Magnús Jóhannesson 1
Westbourne, Man .. .Jón Valdimarsson j
Winnipegosis, Man Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask
Winnipeg Beach F. O. Lyngdal s „ „ „ „ „ r
hreppsmönnum fyrir fult og alt!
En er þaS var komiS norSvestur
íyrir ÓsmynniS, og straumurinn úr
Ósunum hafSi slept því, sneri skip-
iS viS, og stefndi nú aftur beint á
Kirkjuvog, en sem næst 1 km. norS-
vestar frá Kirkjuvogi en þaS var
áSur en straumurinn tók þaS. En
hefSi veriS aSfall um morguninn,
og straumurinn þá legiS inn í Ós-
ana, þá hefSi skipiS strax um morg-
uninn strandaS örfáa faSma fyrir
neSan Kotvog.
En nú hélt þaS stefnu norSan viS
ÓsmynniS, þar til þaS strandaSi kl.
9 urn morguninn, sem næst 2 km.
fyrir norSvestan Kirkjuvogssand,
örfáa faSma suSvestur frá svoköll-
uSum “Hestakletti,” sem er stórt
sker, norSvestan viS ósmynniS.
Þegar skipiS steytti hrökk efri topp-
stöngin niSur i sjó af miSmastrinu,
en aftasta mastriS var fariS áSur
en þaS barst hingaS til iands.
í þrjá daga eftir aS skipiS strand-
aSi var ekki hægt aS komast út í
þaS fyrir roki og brimi, en á f jórSa
degi komumst viS í fyrsta sinn um
borS, og verSur mér sem 16 ára
ungling, ógleymanleg sú hrífning,
sem snart mig, þegar eg kom um
borS í fyrsta skifti í þetta 360 feta
langa og 65 feta breiSa skipsbákn,
sem eg auSvitaS hafSi aldrei séS
neina líkingu af áSur. Þegar viS
svo loksins komiumst inn á þilfariS,
en sem ekki ætlaSi aS ganga greitt,
sökum hæSarinnar frá sjó, þá var
ekki hægt aS segja aS um auSugan
garS væri aS gresja, eSa mikla f jöl-
breytni aS sjá. Þrjú hleralaus lest-
arop, þar sem sjá mátti dekksfylli
af plönskum, nokkrar rifnar segl-
druslur á miSbiki þilfarsins, einn
stóran gufuketil viS fremstu sigluna,
og svo tvö ankersbákn, sem danskur
skipstjóri úr Keflavík sagSi aS
væru ca. 3000 hvort.
Aftur á þilfarinu var salur einn
mikill, 64 fet á lengd, meS fjölda
svefnherbergja til beggja hliSa, sem
höfSu veriS afar skrautleg, meS út-
skornumi póleruSum mahogani rós-
um á milli allra bita. En eftir miSj-
um salnum endilöngum, milli svefn-
herbergjanna, hafSi veriS borsalur,
sem sjáanlegt var aS lika hafSi ver-
iS mjög vandaSur, en var nú orSiS
ekki annaS en svipur hjá sjón. Alt
brotiS og bramlaS. Þiljur, hurSir,
hillur og skápar, alt í einum hræri-
graut, hvaS innan um annaS.
En aftast á þilfarinu var hálf-
dekk, aSeins tvær álnir á hæS, en
sem næst 6% alin á lengd, en alveg
eftir breidd skipsins, og var sjáan-
legt aS þarna hafSi veriS forSabúr
skipsins, og var þar ennþá ýmislegt
aS finna matarkyns, svo sem svíns-
flesk, nautakjötsstykki og fleira af
skemdum matvælum, og auk þess
heilar hjarSir af risavöxnum rott-
um, svo fáa fýsti þangaS inn aS
fara. En þaS var þó freistandi, aS
fara þarna inn, því allur þessi geim-
ur var fullur af timburbraki úr
salnum, sem borist hafSi þangaS inn,
auk þess sem þarna höfSu líka safn-
ast saman kynstrin öll af kopar-
skrúfum, skrám, lömium og hurSar-
húnum, og fleira af málmsmíSi!
Eins og eg áSur hefi tekiS fram,
þvi aS neSsta lestin var full
En efri
Möstrin tvö, sem uppi voru, er
virtist þó vera eitt niesta tröllasmíSi
skipsins, og skal hér í sem fæstum
orSum skýrt frá því. HæSin frá
þilfari og upp í topp efri stangar-
innar, eftir því, sem Eiríkur sál.
bróSir minn mældi, var 104 fet
(mæld meS efsta stöngin sem brotn-
aSi af), en gildleikinn var alveg ó-
trúlegur. Eiríkur sál. bróSir minn
og Ingvar Ingvarsson í JunkaragerSi
voru einir af stærstu mönnum í
hreppnum, en er þeir föSmuSu
mastriS hvor á móti öSrum, náSu
þeir aSeins saman meS fingurgóm-
unum, en f því má nokkurn veginn
gera sér í hugarlund hvílíkt bákn
þetta mastur var. Átján afar sver-
ar járngjarSir voru á mastrinu
neSan frá þilfari og upp aS neSri
stönginni.
FaSir minn keypti möstrin bæSi,
og vhr þaS mitt verk og Valmundar
Benónýssonar (nú í Ameríku),
bróSur B. Benónýssonar kaupm. í
Reykjavik, aS slá gjarSirnar af miS-
mastrinu, en þegar eftir fleiri daga
aS seinasta gjörSin hrökk af, féllu
3 kúptir renningar frá, en eftir voru
fjögur ferköntuS tré, tvö og tvö
saman, 18. þuml. á hvern veg, öll úr
amerískri rauSfuru (Pitch-pine).
eru þaS sennilega ein þau fallegustu
tré, sem hér hafa nokkurn tíma sézt,
ekki ein kvistarSa í neinu trénu, en
öll voru þau hefluS og olíuborin.
Um lengdina þori eg ekki aS segja
meS ákveSinni vissu, minnir aS þau
væru 30 eSa 32 álnir (60—64 fet),
en þó er ekki víst aS þetta sé ábyggi-
lega rétt, þori ekki aS fullyrSa aS
svo sé. Fremsta mastriS var hins
vegar eintrjáningur, en mjög eigu-
leg spýta.
En þaS, sem tók þó öllu öSru
fram aS tröllskap, á þessu skipi, var
“spruSiS” eSa undirbugspjót, eSa
hvaS þaS nú er kallaS. Eg er ,eng-
inn hafskipafræSingur, og þekki
fæst af öllum þeim nafnorSum, sem
tengd eru viS þessi stórskip. En
hvaS sem nú þessi spýta annars er
kölluS á sjómannamáli, þá var hún
36 þuml. á annan veginn, en á hinn
veginn tniklu meira, en eg man ekki
meS vissu hvaS mikiS, minnir fast-
lega aS þaS væru 48 þuml. (tvær
álnir), en lengdin var ekki nema 12
álnir.
Ingvar Ingvarsson í JunkaragerSi
keypti tréS, og bygSi úr því, aS
mestu leyti, 12 álna langa loftbaS-
stofu, nema aSeins húsgrindin var
úr plönkum.
Eins og gefur aS skilja, þá voru
kynstrin öll af köSlum og vír, sem
fylgdu þessu skipi. HöfuSbönd
mastranna voru úr bikuSum tjöru-
hampi, en nálega öll önnur bönd úr
vír. FaSir minn keypti allan þennan
“vant,” og seldi hann aftur í flesta
hreppa Gullbringusýslu innan Skaga,
kaSalinn í stjórafæri og netateina, en
vírinn í túngirSingar. ASallega
voru þaS Vatnsleysustrandarmenn,
sem keyptu vírinn í girSingar, og
voru þaS áreiSanlega fyrstu vír-
girSingar í Gullbringusýslu. Ef til
vill fyrstu vírgirSingar á landinu.
LandbúnaSurinn á íslandi var þá
ekki kominn lengra áleiSis en þaS!
m * *
Eftir aS “Jamestown” strandaSi,
var ekkert aShafst i heila viku, eSa
lengur, meS aS bjarga timbrinu.
Töldu margir þaS óvinnandi verk aS
skipa upp úr þvi, og var þaS aS von-
umi, menn höfSu aldrei áSur átt aS
venjast slíkri vinnu, svo aS verk-
kvíSni og úrræSaleysi fyltu huga
fjöldans. Voru svo sameiginlegir
fundir haldnir um hvaS gera skyldi,
af Hafna-, Vatnsleysustrandar- og
Romshvalanesmönnum. Var tilboS
sent til Hlimar Finsen landshöfS-
ingja. LeiS svo hver dagurinn af
öSrum aS ekkert svar kom frá
landshöfSingjanum.
En svo var þaS einn dag, eftir
fundarhöldin hér, aS tveir mennn
komu ríSandi suSur aS Kotvogi, Jón
Vídalín og Páll Eggertz. KváSust
þeir hafa tekiS aS sér uppskipun úr
skipinu, meS helmings bjarglaunum
og vildu nú fá menn í vinnuna.
Fengu þeir þegar nálega alla starfs-
færa menn í hreppnum fyrir um-
samiS kaup, 25 aura um tímann, 3
krónur um daginn, og þótti þá ríf-
andi kaup. En þótt kaupiS væri
ekki hærra en 25 aurar um tímann,
munu margir bæSi í Hafna- og MiS-
neshreppum hafa átt drjúgan skild-
ing á kistubotninum, er sumri lauk.
Eftir nokkra daga kom svo hing-
aS frönsk “Loggorta,” sem þeir fé-
lagar höfSu fengiS sér leigSa yfir
sumariS til timburflutninga til
Reykjavíkur, en þegar skútan kom,
var meS henni þriSji félaginn viS
þá Pál og Jón. Var þaS SigurSur
Jónsson járnsmiSur í Reykjavík
(tengdafaSir Jónatans sál. Þor-
steinssonar). Og mátti segja aS
hann væri hæstráSandi á sjó og
landi og ekkert þótti fullráSiS fyr
en SigurSur hafSi lagt sitt smiSs-
högg á ráSin, viS hvaS sem gera
átti, enda var SigurSur víkingur aS
dugnaSi, og ósérhlífinn, og afkasta-
maSur meS afbrigSum, en hins vegar
misjafnlega þokkaSur af verkalýSn-
um, eins og gengur og gerist. Mér
reyndist hann alt af semi bezti faSir,
og borgaSi mér engu minna kaup en
öSrum, 16 ára gömlum ungling.
Þegar Loggortan” kom, lagSist
hún þegar viS hliS skipsins. Var
skúta þessi nákvæmlega jafnlöng og
skipiS var breitt, en eins og öSuskel
aS sjá viS hlSiina á þessu mikla
skipi.
ByrjaS var á því aS ferma “Log-
gortuna,” og plankarnir aS nafninu
til taldir niSur í lestina, en hvort sú
tala var í hverri ferS alveg rétt, læt
eg ósagt, enda líka ekki veriS aS
sýta út í smámuni, 30—40 stykki,
hvaS er þaS, — krækiber í ámu-
kjafti — vatnsdropi í hafiS, af öll-
um þeim ósköpumi!
Þann daginn, sem “Loggortan”
var fermd var engu skipaS í land,
en á meSan hún var burtu voru
búnir til þrístrendir flotar, og þeim
róiS i land aftan í bátunum. Voru
jafnaSarlega 75 — 130 plankar í
hverjum flota, en erfiSir voru þeir
í róSri aftan í bátunum, en sem bet-
ur fór var leiSin stutt, aSeins 200—
300 metrar. En þá sjaldan aS sunn-
an storma gerSi, var plönkum óspart
rutt í sjóinn, mörg hundruS stykkj-
um á dag, og alt svo látiS reka í
land, og létti þaS afar mikiS vinn-
una og flýtti fyrir.
StærS plankanna var frá 6—12
þuml., breidd frá 6—12 þuml., en
allir undantekningarlaust 3 þuml. á
þykt. Var þaS hiS mesta níSsluverk
aS bera plankana undan sjó, gegn-
sósa af sjó, og blýþunga. Voru
margir búnir aS fá sár á axlirnar
undan burSinum, en þó aSallega
bleytunni, viku eftir viku gegnblaut-
ir af söltum sjónum frá morgni til
kvölds.
Auk sjálfra plankanna voru líka
kynstrin öll af planka bútum frá 1—
4 álnir á lengd, sem fylt var meS í
öll skörS svo hvergi í allri lestinni
var hnífstungusmuga á milli plank-
anna. En ef einhver hefSi sagt aS
þaS væri hálfgerSur tvístringur á
þessum plankabútum, þá hefSi þaS
ekki veriS rétt hermt, því þaS var
víst algerSur tvístringur á þeim. Á
hverju kvöldi þegar fariS var á bát-
unum heim, voru þeir fyltir og hálf-
fyltir af þessum plankabútum, er
tvistruSust svo í allar áttir þegar í
land var komiS. En auSvitaS var
þaS meS leyfi þeirra, sem umráS
höfSu yfir skipi og farmi. En eg
man eftir aS einu sinni sagSi Páll
sál. Eggerz viS mig þegar viS vor-
um á leiS heim um kvöldiS:
“MikiS held eg aS þiS Hafna-
hreppsmenn þurfiS yfir áriS af
plankabútum í skorSur og hlunna.”
Og svo hló Páll innilega aS planka-
búta sýkinni í verkalýS sínum. Ann-
ars vil eg taka þaS hér fram aS Páll
sál. var hiS mesta prúSmenni og
góSmenni, og hvers manns hugljúfi,
elskaSur og virtur af öllum sinum
verkamönnum.
(Meira)
NEYÐARÚRRÆÐI
MaSur nokkur kom á markaS í
sveitaþorpi og staSnæmdist við-
hringekjuna. Hann sá aS lítill og
vesaldarlegur maSur sat á einum af
tréhestum hringekjunnar. En þaS
þótti honum einkennilegt, aS litli
maSurinn fór aldrei af baki, þó að
hringekjan næmi staSar, en sat kyr
jafnt og þétt.
Forvitni aSkomumannsins varS
aS lokum svo mikil, aS eitthvert
sinn þegar hringekjan nam staSar,
gekk hann nær og sagSi viS riddar-
ann þaulsætna:
—AfsakiS 'forvitni mína. Þykir
ySur gaman aS þessum stöSugu
hringferSum?
Vesalings riddarinn dæsti.
—Nei, þaS er nú eitthvaS annaS I
—Hversvegna fariS þér þá ekki
af baki?
—MaSurinn, sem á hringekjuna
skuldar mér 10 krónur, og eg fæ þær
aldrei nema eg taki þær út á þennan
hátt.
HEIMANMUNDUR
SÍMAKVENN A
Bretar borga árlega allmikiS fé í
“heimanmund” talsímakvenna, sem
hætta störfum og giftast. Nemur
þessi “heimanmundur” allmikilli
fjárhæS úr ríkissjóSi árlega, en fer
þó heldhr lækkandi: Þannig er
gert ráS fyrir þvi, aS nú í ár verSi
hún 2500 sterlingspundum lægri en
áriS 1935. ÁstæSan er sú, aS stúlk-
urnar giftast yngri nú, ár frá ári,
en áSur gerSist.
Þegar Talsímamey giftist, verSur
hún aS 'hætta störfum og sleppir til-
kalli til þess, aS fá eftirlaun. Þess
í staS fær hún fjárupphæS, sem
nemur einum mánaSarlaunum fyr-
ir hvert ár, sem hún hefir veriS í
þjónustu talsímans, hafi hún starf-
aS 6 ár minst.
Skýrslur póststjórnar herma, aS
meSal-giftingaraldur símameyja sé
nú 24 ár. En áriS 1926 var meSal-
giftingaraldur þeirra 27 ár. Árang-
urinn er sá, aS heimanmundurinn
lækkar á hverju ári.—Vísir.
25 oz.....$2.15
40 oz. $3.25
G*W
OLD RYE
WHISKY
(Gamalt kornbrennivín)
GOODERHAM & WORTS, LIMITED
Stofnsett 1832
Elzta áfengisgerð í Canada
Thla ad vrertÍ8ernent is not inaerted by the Qovernment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to the quality of products advertised.