Lögberg - 15.09.1938, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. SEPTEMBER 1938
7
Minningar írá Lancashire
Bournemouth, Blackpool, South-
port! Nöfn þessara frægustu sjó-
baÖa- og skemtistaÖa Englendinga
hljóma lokkandi og seiðandi i eyr-
um Lancashirebúa, eftir langan,
kaldan og þokusaman vetur. Og
þegar vorar þyrpast þeir þúsundum
saman út að ströndinni til þess að
teyga hressandi og heilnæmt sjó-
loftið, — og þá um leið að njóta
þeirra skemtana, sem þessir glæstu
skemtistaðir hafa upp á að bjóða.
Hver hraðlestin af annari þýtur full-
fenmd fólki til strandar, og götur
baðtaðanna verða eitt iðandi mann-
haf. \
Já — það er hressandi, að dvelja
svo sem viku i Blackpool, eftir heil-
an vetur í hjarta Lancashire héraðs.
— þessum rakasamasta og þoku-
sælasta hluta þokueyjunnar. — Dag-
arnir líða fljótar en' frá verður
greint, og minningarnar um tiu-
daga-stórrigningar og svartnættis-
myrkur um miðja daga, verða jafn
fjarlægar huganum eins og stór-
hríðarspár um sólbjartan sumardag
heima á íslandi.
En þrátt fyrir þetta alt, þá eru
við Lancashirehérað bundnar minn-
ingarnar uim glæsta. hugsjónamenn,
nýjar stefnur og merkilegt og víð-
þætt, menningarstarf. Og þeir en
þeitta. — Lancashire á einnig til
fegurð i rikum mæli. Mér stendur
enn fyrir hugarsjónum sólarlag á
síðastliðnu vori, meðan eimspúandi
hraðlestin bar mig óðfluga austur
yfir skógivaxnar hæðir Lancashire.
Fyrir eina slíka stund gleymast auð-
veldlega tíu þokudagar.
Lþncashire er hugsjónamönnum
samvinnunnar víðsvegar um heim
það, sem landið helga er öðrum
mönnum.
Því við þetta hérað eru bundnar
minningar um frumherjana 28, sem
fyrir nærfelt hundrað árum gróðúr-
settu það tré, sem nú ber limið um
lönd jarðar öll. Og meðan margir
Lancashirebúar leita til strandar, —
til sjóbaðstaðanna í suðri og austri,
þá flykkjast útlendingar til inn-
sveita Lancashire íhéraðs, bæði til
þess að sjá Rochdale, borgina, sem
allir samvinnumenn vilja heimsækja,
og til þess að kynnast um leið há-
borg brezkra samvinnumanna, —
Manchester —, og nema þar eitt-
hvað um brezku samvinnuhreyfing-
una, með 8 miljónir félagsmanna,
tvö stórkostleg landssambönd, CWS
og C.U. og um 1200 kaupfélög.
Um Manchesterborg má segja, að
þangað mundi enginn Englendingur
fara til þess að njóta sumarleyfis. —
Sjálfir segjast borgarbúar vera
frægastir fyrir heilar fylkingar af
mönnum með regnhlífar á lofti, er
sjá má þar mörgum stundum. Þetta
er að nokkru leyti rétt. Manchester
er langt frá því að vera fögur borg
eða “gay,” eins og sumar aðrar
brezkar borgir. En hún er borg at-
hafnanna. Umhverfis hana eru
margskonar iðnver, og sjálf er hún
miðstöð vezlunar og athafna á
Eftir Hauk Snorrason
Norður-Englandi. En hróður borg-
arinnar á sér eldri og dýpri rætur
en þetta. Hún hefir löngum verið
talin miðstöð menningar og frjáls-
lyndra skoðana. Robert Owen,
hinn frægi enski sósíalisti og end-
urbótafrömuður, dvaldi þar um eitt
skeið, og þar er talið, að hann hafi
drukkið í sig anda frelsis, jafnréttis
og lýðræðis, er hann síðan barðist
fyrir öllum stundum. Ýmsir fleiri
nafnkunnir menn hafa þaðan kom-
ið. Borgin á einn ágætasta háskóla
landsins og hið nýreista bókasafn
Manclýester Oentral Library mun
vart eiga sinn líka í Bretlandi um
fegurð og fullkomleik, enda þegar
orðið víðfrægt. Og síðast en ekki
sízt hefir samvinnuhverfið þar sett
sérstakan svip á borgina, og beint
til hennar hugum manna víðsvegar
im heim, er annars mundu hafa
skoðað hana sem venjulegan brezk-
an verzlunar- og iðnaðarbæ, sótug-
an og lausan við alt það, er venju-
lega dregur til sín ferðamenn frá
fjarlægum löndum.
ROCHDALE HEIMSÓTT
Hinn 13. dag febrúarmánaðar
1937 rann upp hið langþráða augna-
blik fyrir okkur útlendingana fimm,
sem stundum nám við Co-operative
College í Manchester, er við skyld-
um sjá RochdaJeborg og allar þær
menjar, er hún hefir að geyma frá
tíð frumberjanna. Við nutum á-
gætrar leiðsagnar skólastjórans,
prófessor Fr. Hall, sem allra manna
er fróðastur talinn um alt það, er
lýtur að sögu kaupfélagsins í Roch-
dale.
Rochdale er aðeins 15 kilómetrum
fyrir norðan Manchester. Þrátt
fyrir það, að svo skammur spölur er
á milii borganna, þá hafði enginn
okkar þessara fimm, komið til Roch-
dale áður, þótt við værum búnir að
dvelja i Manchester nokkra mánuði.
Við höfðum beðið þess, sem við viss
um, að öllum erlendum nemendum
hlotnaðist á ári hverju, — að vera
gestir kaupfélagsins í Rochdale einn
dag, undir leiðsögn próf. Hall.
Og dagurinn rann upp. Ekki neitt
svipaður þeim, er íslenzkir fjall-
göngumenn óska sér að kvöldi, held-
ur þokukendur og drungalegur eins
og svo oft á þessum slóðum á ofan-
verðum vetri. En þetta spilti ekki
gleðinni og tilhlökkuninni hjá nein-
um okkar, þótt margt væri með okk-
ur fjarskylt. Það var jafn mikil
gleði, som skein úr augum hins hör-
undsbrúna egypska vinar míns, og
úr bláum augum Svíans. — Þessir
ólíku menn áttu báðir trúna á mátt
samvinnunnar, sem á sér svo marga
fylgismenn með hvítum mönnum og
svörtum, rauðuim: og gulum.
Vegur til Rochdale liggur t bugð-
um norður fyrir hæðirnar og gegn-
um smáþorpin Heywood og Eccles.
í báðum þessum þorputn eru mynd-
arleg kaupfélög eins og reyndar i
öllum þorpum og bæjum Lancashire
héraðsins. Við Heywood eru auk
þess bundnar minningar um einn
merkilegasta brauðryðjenda sam-
vinnustefnunnar og einn af frum-
herjunum 28, Charles Howarth.
Sagan um Charles Howarth er sag-
an um sigur hugsjónanna yfir efn-
inu. Hún er sagan um mann, sem
varði aleigu sinni, kröftum og æfi
til þess að reya að framkvæma hug-
sjón, sem hann trúði að mundi
verða mannkyninu til blessunar. . .
Charles Howarth barðist við fá-
fræði, fátækt, áhugaleysi og oft og
tíðuim fullan fjandskap samtíðar-
manna sinna. — Honum entist ekki
aldur til þess að sjá árangurinn af
því starfi. Hann dó fátækur og
umkomulítill í hrörlegum verka-
mannabústað í Heywoodþorpi, á
meðan kaupfélagið í Rochdale var
enn þá barn i reifum. En árangur-
inn af þessu starfi átti þó eftir að
koma eftirminnilega í ljós og halda
minningu þessa baráttufúsa hug-
sjónamanns hátt á loft. Kaupfélagið
i Rochdal^ er nú langstærsta verzl-
unarfyrirtæki borgarinnar, og hefir
unnið ómetanlegt starf til eflingar
almennri farsæld í þessum fábreytta
iðnaðarbæ. — Og auk þessa, þá
varð það vísirinn til trésins, sem nú
ber limið um lönd jarðar öll.
Á hæðardragi í kirkjugarðinum í
Heywood-þorpi, þar sem hann ber
beinin, hafa brezkir samvinnumenn
reist honum látlausan minnisvarða:
Hér hvílir Charles Hoivarth, einn
brautryðjendanna 28, er stofnuðu
liið fyrsta kaupfélag í Rochdale
árið 1844.
Hinn 13. dag febrúarmánaðar ár
ið 1937 stóðum við fimm frá fimm
þjóðum við gröf þessa manns, þög
ulir og hugsandi.
Svalur norðankaldi sópaði þoku
hjúpnum af hæðatoppunum í kring
um okkur og við sáum hilla undir
húsaþökin í Rochdale. Upp úr
húsaþyrpingunni nyrzt í borginni
gnæfði eitt húsið. Það var annað
stórhýsi kaupfélagsins, og þá skild-
um við að þessi maður þurfti ekki
neinn skrautstein á leiði sitt til þess
að eftir honum væri tekið. ííann
hafði sjálfur reist sér þann varðann,
er óbrotgjarnastur mun reynast.
—Nú dregur óðum nær Rochdale.
Von bráðar erum við komnir inn á
mitt torg, þar sem kirkjan og ráð
húsið standa andspænis hvort öðru
og áin Roch dunar undir steinlögð
um götunum. Kirkjan er forn bygg-
ing og merk. Mun hún hafa verið
reist á 14. öld og enn þann dag i
dag er .hún mjög veglegt guðshús.
Norðan megin árinnar er Toad
Lane, gatan fræga, og þangað er
ferðinni heitið.
Rochdale ber ennþá menjar þeirr-
ar ólgu, er reis með uppfyndingum
og byltingum á sviði baðmullar-
vefnaðarins á 18. öld. Þá þutu
borgir og bæir upp meðfram ám,
þar sem vænlegt þótti að reisa vefn-
aðarverksmið j ur.. Skipulagsley si
og glundroði þessa tíma blasir enn í
dag við auga ferðamannsins, sem
fer um þröngar og hlykkjóttar göt-
ur þessara bæja og sér gömlu rnyll-
urnar, sem smám saman hafa verið

7
THE BUSINESS OF PRINTING
IS-
O carry your message into the highways and byways creáting sales
and developing trade for those who use its powers for publicity
purposes.
We suggest that you make us your printer and become enthusiasti-c with
us in the quality of the printing you need.
CPo'tumbui (JP’tete JLtmdel
695 Sargent Ave.
Winnipeg
Phone 86327-8
að þokast inn í skuggann undan sókn
nýs tíima og nýrrar tækni. Rochdale
hefir ekki farið varhluta af þessari
rás viðburðanna. Víða sjást glæst-
ar byggingar við hlið hrörlegra húsa
og breiðar og fallegar götur við hlið
hlykkjóttra og ósléttra stíga. Þó eru
merkisberar hins nýja og gamla
tíma hvergi meira áberandi en í
Toad Lane — samvinnugötunni.
Ofarlega á götunni er hið mikla
stórhýsi kaupfélagsins, en fáeinum
metrum neðar er “gamla búðin,”
sem allir kannast við.
Við Toad Lane tekur Mr. Thomp-
son framkvæmdarstjóri kaupfé-
lagsins, á imóti okkur og sýnir okkur
fyrst það helzta og merkasta í hinu
nýja húsi, Við sitjum drykklanga
stund í stjórnarfundarsal félagsins,
meðan Mr. Thompson skýrir fyrir
okkur fyrirkoinulag og starf félags-
ins. Allir notum við tækifærið og
skrifum kunningjunum heima fá-
einar línur á áprentaðan pappir
þessa frægasta kaupfélags heimsins.
Það sannar þó að minsta kosti, að
við höfum komið til Rochdale!
Eftir að hafa snætt ágætan dag-
verð í boði félagsins, þá er haldið
af stað til þess að skoða það helg-
asta, gömlu búðina, og safnið, sem
stofnað hefir verið í sainbandi við
hana.
Það er ekki glæst sýn, er blasir
við augum þeirra, er leggja leið
sina inn utn lágreistar dyr gömlu
búðarinnar við Toad Lane. En það
er sýn, sem vegna fábreytni sinnar,
fátæktar og söguauðgi hrærir streng
í brjósti hvers góðs samvinnumanns.
Af þröskuldinum er manni þegar
ljóst, hversu mikla erfiðleika þessir
bláfátæku vefarar áttu við að búa
En í þessari skuggalegu, hálfþiljuðu
kompu var samt lagður grundvöll-
urinn að starfi, sem nú gripur utn
lönd öll, víðast með miklum glæsi-
leik.
í gömlu búðinni er ekki margt
það að sjá, er augað girnist. En
það grípur menn altaf gleði, er þeir
gista staði, þar sem ristar hafa verið
rúnir, er fylla spjöld sögunnar. í
gömlubúðiniri er öllu því .haldið til
haga, sem minnir á búðina, eins og
hún var í desember 1844. I stofu
inn af er komið fyrir gögnum, er
geymst hafa frá tið vefaranna 28,
og eru þáttur í sögu þeirra. Það
er metnaður Englendinga að geyma
sögu liðinna viðburða. Litla stof-
an við Toad Lane ber þess merki,
að þar hafa verið að verki samstiltar
hendur.
Síðar um daginn göngum við í
kirkjugarð Rochdaleborgar og stað-
næmumst augnablik við legstaði
þeirra af frumherjunum, er þar bera
beinin. Og undir kvöld er ihaldið
heim á leið.
Það er aftur lagstur drungi yfir
Rochdaleborg. Dauf ljósker og
dimmar götur er það síðasta, sem
við sjáum af þessum söguríka stað.
En í hugum okkar er minningin um
ógleymanlegan dag, björt og skýr.
Heim til fimm sundurleitra þjóða
berst þessi minning með okkur. Hún
hefir jafnmikið gildi fyrir mig, ís-
lendinginn, eins og Egyptann eða
Svissann. Hún er i hugum okkar
aðeins eitt lítið brot af þeirri keðju,
er bindur okkur frá fimm löndum
saman í einn þátt, — þann þáttinn
i lífi þjóðanna, sem ekki þekkir
flokkadrætti, kynþáttahatur, trúar-
bragðakrit eða harðvítuga stéttar-
baráttu, — samvinnuhugsjóna.
Haukur Snorrason.
—“Heima” tímarit íslenzkra
samvinnufélaga, júlí, 1938.
ZIGZAG
Urvals pappír í úrvais bók
5'
o v.*-KMe gHninnnnn<ifniiii»n('h‘~^'' ^
5'
2 Tegundir
SVÖRT KAPA
Hlnn upprunalegi þ u n n i
vindlinga pappír, sem flestir,
er reykjn “Roll Your Own”
nota. BiSjiíS um
“ZIG-ZAG” Black Cover
BLA KAPA
“Egyptien” úrvals, h v í t u r
vindlinga pappir — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindl-
ingana eins og þeir væri
vafíir í verksmi?5ju. Bi8jiS
um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
■ A.:—Þetta var sagt í trúnaði og
eg verð að biðja yður um að segja
það engum. Eg lofaði að þegja um
það.
B.:—Já, eg skal vera jafn þag-
mælskur og þér.
Enska útvarpið tekur að jafnaði
upp á grammófónsplötur allar ræð-
ur, sem frægir stjómmálamenn
halda í útvarp heima i sínutft lönd-
um. Ræður, þar sem ráðist er á
England, eru geymdar í sérstöku
Safni í utanníkismálaráðuneytinu.
Mussolini er þar fremstur allra.
WE’RE ALL NUTTY
HERE AND THERE
-By P. N. Britt_
HAVING to leave home, or any
place that has got to feel like
home, is like having to have a
tooth pulled, if you know what I
mean. Nobody likes to have to do
it. There’s no place like home, no
matter whether it’s the old home,
or a new home that’s got to be “just
like home.” Having to “pull up
stakes,” as they say, is a sort of
heart-breaker, and lots of tears are
shed over it generally. But, lots of
us are forced to do it for one reason
or another, and nothing can be done
about it. It’s one of the penalties
of progress, or is it? We often
wonder!
Sometimes we get notions that
sométhing is calling us to leave
home and we decide to leave. Some-
times someone else decides and we
have no choice in the matter. We
have to go, or else-
HERE you are and have been
well located for years, maybe,
and the place feels as homey
as any place could be. You know
all the highways and byways and
nooks and corners. Suddenly you
are called or ordered to go some-
where else—perhaps to Ontario,
even to Toronto. Just try to imagine
what it would make you feel like—
probably like jumping in the lake,
if there happened to be a lake not
too far away. Or, maybe it might
be Alberta beckoning to you. Just
think of how awful that would be.
This just shows what a wrench the
thought of leaving hofne gives you.
And, the horrid feeling doesn’t wear
off so soon either. It sticks with
you long after you have left home,
so most of those who have left say.
Last winter, I saw a letter from a
lad who went from here to Toronto
years ago. He said he just longed
to be back in the west, and that
right then he would work a month
for nothing if he could get back
here for just long enough to get
his ears frozen.
* * * *
DURING the many years I have
been here, it seems I have met
thousands of folks who had left
their homes here but the call of
home had been so persistent they
had to come back—back from B. C.,
California, England, Ontario. They
all missed the free life and fresh
air and sunshine of the west. They
wanted to get back home and they
came back. None of them had found
any place like home.
• * *
IT must be pretty terrible with
folks who leave. home and can’t
_ come back, for one reason or an-
other. I don’t mean residents who
have been deported or anything like
that. People can t be moving here
and there all the time. There’s no
sense in that kind of thing. But
people who leave “home” and are
always longing to get back, but for
this or that are not able to just ar-
range it. The other day a fellow
was telling me that when he got off
the boat at Port Arthur last week
the first one to greet him like a
long-Iost brother was a lad who had
gone there from Winnipeg recently
and had not got his bearings yet,
down at the lake shore, where he’s
facing the great inland sea all the
time. He had never seen so much
water and said he didn’t think he
could ever get used to it. He had
grown to think of Winnipeg as
“home,” and he would be glad of a
chance to get back home. Maybe
he’ll like it better when the lake
freezes up and he can get out skat-
ing.
* * *
BUT there is no mistake about it
—it’s tough to have to leave
home. There’s no place like
home.
* * *
REGINA LEADER: “Why not
make the dandelion the official
flower for Saskatchewan? It is
rooted in the soil, dodges lawn mow-
ers and bill collectors, works day
and night, and doesn’t know enough
to die when it’s dead.
* * *
THE toot of an automobile horn
in Buffalo was appraised at $5
by City Judge Patrick J. Keeler.
Henry Pawlik, charged with blow-
ing his auto horn in the small hours
of the morning, was asked by Judge
Keeler:
I “How many times did ýou blow?”
I “Oh. about three times,” Pawlik
replied.
“Well, that will cost you $5 a tootle.
And three toots makes it a total of
$15.00 said the judge the other day.
“The citizens need a rest from horn
tooters.”
» * *
1T looks very much as if there is
great rivalry between lads who
own trucks or fellows who drive
trucks, to carry tne biggest load that
was ever carried on a truck.
Whether it’s the owners of the
trucks or the drivers of the trucks
who are engaged in the competition,
nobody seems to know, but it is quite
evident that the contest is on and
going at full blast.
There’s no secret about the thing
eiher, for they are at it day after
day, and often long after dEurk. And
it isn’t being conducted in a vacant
lot or out in a field. It’s up and
down the city streeís and avenues
they go. And if they don’t eventu-
ally knock down a lot of the trees
and fences and knock the corners off
a lot of business blocks it wil’ be a
miracle. They couldn’t hold this af-
fair in a vacant lot or out in a field
because there are no vacant lots or
fields convenient or big enough for
some of the loads to move around,
especially if a pair of the pyramids
of wood or hay or furniture or ma-
chinery happened to get inlo the
same ten-acre plot at once.
« • *
THESE mammoth loads have to
hold to the middle of the
streets, too, as some of
the streets are lower at the
sides and the load migh upset, which
would be just too bad for the driv-
ers, who might be tipped over onto
the pavement, maybe with the wood
or hay or machinery right on top of
them. With one of these big loads
right in the middle of the street, the
street isn’t much good to anybody
else, especially if the great load is
coming towards them or if they are
behind the big load and unable to
get by. They might as well be fac-
ing a brick wall or be down in a coal
hole or something. They are be-
tween the big load and goodness
knows what.
• * •
WE were at the corner of Smith
street the other day, when what
looked like the biggest load we
had ever seen, came west along Gra-
ham avenue. From where we were
standing, the load looked as big as
the Tribune building, which it was
passing. Everybody on the street
turned to look with awe on the mov-
ing mountain, and lots of the folks
looked as if they wouldn’t be a bit
surprised if the Tribune building
started to move out on wheels right
behind the hay stack going along
Graham avenue.
Some farmers have pitched hay to
great heights, but none of the
farmers standing around that day
had ever seen a hayfork that would
enable them to get half-way up this
moving haystack. Cars and even
trucks got off Graham avenue as
quickly as they could and went onto
other thoroughfares, where there
were no haystacks.
WE watched the hay mountain as
far as we could see it going
west along Graham avenue, and
when we thought the hay hauler
was through with the right-of-way
and the rest of us would be able to
use it, we moved towards the Hud-
son’s Bay store, to which we had
intended going when we got tangled
up in the hay-truck blockade. When
we got to Vaughan street, there was
the haystack waiting for us.
AND, what a mess. It had taken
a tumble and was sprawled all
over the street, with men and
horses and trucks pulling it up on
its feet and putting it together again.
It seems that when the driver tried
to turn the corner the load toppled
over and for a time looked as if
it might knock in the walls of the
Hudson’s Bay block. The driver
must have jumped with a parachute,
as he was uninjured and running
around trying to clean up the mess,
in which work dozens of onlookers
and unemployed found work to do in
making Vaughan street open to
traffic.
* * *
THAT was the biggest load we
have seen yet, but some of the
big loaders will get something
yet that will sink a city street.