Lögberg - 12.01.1939, Blaðsíða 4

4
LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 12, JANÚAR 1939
-------------- Högberg ----------------------------
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLiUMBIA PRESS, UIMITKi)
(>»5 Sargent Ave., Winnipeg, Manltoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnlpeg, Manitoba
PHONE 86 327
Ljóát er það enn hvað þeir vilja
Aðferðir þær, sem þýzkir Nazistar beita, hvar helzt
sem þeir eru í sveit settir; hvort heldur um ræðir
Godesberg eða Winnipg, eru allar með sama marki
brendur; marki sjálfbirgingsháttarins, óbilgirninnar og
hrokans. Ekki sýnist það úr vegi, að goldinn sé var-
hugi við slíkum óvinafagnaði, því vitað er, að einnig
hér, mitt á meðal vor, hafa meinvættir Nazista skotið
upp trjónu; hefir áróðursstarfsemi þeirra hér í landi
þegar vakið á sér slíka athygli, að Sambandsstjórn
hefir fundið hvöt hjá sér til þess að láta fram fara yfir-
gripsmikla rannsókn í málinu, og falið hana á hendur
rannsóknardeild ríkislögreglunnar, Royal Oanadian
Mounted Police. Svo er og til ætlast af hálfu stjórnar-
valdanna, að rannsókn þessi nái jafnframt til áróðurs-
starfs Commúnista innan vébanda hinnar canadisku
þjóðar; er það þakkarvert, að öfgastefnum, sem ef til
vill er haldið uppi með erlendu fjármagni, líðist það
ekki alveg íhlutunarlaust, að grafnar séu rætur undan
því lýðfrelsisformi, sem canadiskt þjóðlíf grandvallast á.
Lýðræðið er fjöregg siðmannaðra þjóða.--------
f jólaprédikun, sem áhrifamikill, þjóðkunnur, ka-
þólskur kennimaður, erkibiskup Sinnott, flutti í þessari
borg, harmar hann það, hver þunglega liorfist nú á um
kristilegt jólahald í ríki Nazista, og lætur sér meðal
annars orð falla þannig af vörum:
“Láti fólkið á Þýzkalandi að fyrirmælum drotnara
sinna nú í ár, heldur það upp á Krist-laus jól; þýzk
stjórnarvöld hafa þegar gefið út fyrirskipanir í þá átt.”
Ra;ðismaður Þjóðverja í þessari borg rýkur þegar
upp til handa og fóta, og mótmælir, ef ekki í krafti
faganna, þá að minsta kosti í krafti Hitlers, ummælum
Sinnotts erkibiskups. En hverju er þá í rauninni mót-
mælt ? Ofsóknum þýzkra stjórnarvalda á kirkju og
kristindóm verður eigi á móti mælt, og þá vitanlega
engu síður á játendur kaþólskrar trúar en annan kristni-
lýð; hamfarirnar gegn forstöðumönnum kaþólskrar
kirkju í Austurríki eftir innlimunina sögufrægu, standa
flest'um vafalaust enn í fersku minni, og þá vitaskuld
engu síður erkibiskupi Sinnott en öðrum vökumönnum
canadiskrar þjóðar. Og hvemig ætti þýzka þjóðin í
rauninni að geta sagt og sungið: “Heilög jól, höldum
í nafni Krists” með ofsóknirnar á kirkjuna og Gyðinga-
hatrið enn ljóslifandi í baksýn?
Hér í borg er vikublað gefið út á þýzkri tungu, er
lýsir blessun yfir gerðum Nazista; tilgangurinn einn
og hinn sami; sama áróðursstefnan og fyr; nokkur sýn-
ishorn af innihaldi þess blaðs birtir Winnipeg Free
Press í enskri þýðingu núna á þriðjudaginn, er taka
af öll tvímæli um það, hvert stefnt sé; því meiri ástæða
fyrir þá, sem lýðræði unna, að vaka dyggilega á verði.
Endurheimtir frelsi sitt
Tuttugu og tvö ár eru langur kafli í venjulegri æfi
jarðarbarna, og þá vitaskuld ekki hvað sízt í lífi þeirra,
sem sviftir hafa verið mannréttindum allan þann tíma
og alið hafa aldur sinn innan óvistlegra fagelsisveggja;
slíkt varð hlutskifti verkamannaleiðtoga eins í San
Francisco, Thomasar J. Mooney; á sunnudaginn var
endurheimti maður þessi frelsi sitt, og gekk þá um
meginstræti borgarinnar í broddi skrúðfylkingar, feyki-
lega fjölmennrar, er fagnaði lausn hans úr áþján.
Öll hin löngu, ömurlegu ófrelsisár, er Mr. Mooney
sat í fangelsi, staðhæfði hann sakleysi sitt og gerði til
þess ítrekaðar tilraunir, ásamt vinum sínum og aðdá-
endum, að færa þjóð sinni heim sanninn um það líka;
sóttist þetta treglega sem raun bar vitni um. 0g það
var ekki fyr en í nóvemberkosningunum í haust, að veru-
Jegur skriður komst á málið; ríkisstjóraefni Demokrata
í Californíu, Culbert Olson, gerði það að ákveðnum lið
stefnuskrár sinnar, að Mr. Mooney fengi frelsi og fulla
rétting mála sinna. Mr. Oíson náði kosningu, og hann
lét heldur ekki alt enda við orðin tóm; hátíðahöldin í
San Francisco á sunnudaginn báru þess ljóst vitni.
Mooney-málið, sem frægt varS
um aJlan heim, er talið sérstætt
með öllu í réttarfarssögu Banda-
ríkjanna; saga málsins er í fá-
um dráttum á þessa leið:
Þann 22. júlí 1916, var kapp-
samlega að því unnið víðsvegar
um Bandaríkin, að vekja með
þjóðinni áhuga um þátttöku á
hlið samherja í heimsstyrjöldinni
miklu; vitað var að Mr. Mooney
væri slíkri þátttöku andvígur
eins og viðgekst um marga sam-
verkamenn hans, er svipuðum
augum litu á máJið og ógjarna
vildu að hin ameríska þjóð bland-
aði sér inn í hjaðningavig Norð-
urálfuþjóða; nú gerðist sá at-
burður, að dag þenna varð
sprengja tíu mönnum að bana í
San Francisco borg, auk þess
sem fjórir tugir manna sættu
mismunandi örkumlum; var Mr.
Mooney sakaður um það ásamt
konu sinni, að vera valdur að
tilverknaðinum; hann var kærð-
ur um morð og að loknu réttar-
haldi dæmdur til dauða; kona
hans, er jafnframt var sökuð um
morð, hlaut sýknun af ákær-
unni. Þann 9. febrúar 1917 var
Mr. Mooney fundinn sekur um
morð og dæmdur til lifláts; í
marz-mánuði 1918 staðfesti yfir-
réttur Californíuríkis dóm undir-
réttar, en i nóvember þá um
haustið gerir W. D. Stephens
ríkisstjóri það heyrinkunnugt, að
samkvæmt kröfu Wilsons forseta
sé Líflátsdómi Mr. Mooneys
breytt i æfilangt fangelsi, og
skömmu síðar neitar hæztiréttur
Bandaríkjanna að taka málið til
yfirvegunar. í marz-mánuði
1937 samþykkir neðri málstofa
ríkisþingsins í Californíu að
náða Mr. Mooney, en slíka sam-
þykt feldi efri málstofan, og
þótti þá nokkurn veginn sýnt, að
með því félli tjaldið í lok síð-
asta þáttar; en hér fór á annan
veg eins og atburðir síðustú daga
hafa afdráttarlaust leitt í ljós;
lausn Mr. Mooneys er engum
skilyrðum háð. Olson ríkisstjóri
hefir lýst hann sýknan saka.
Mr. Mooney var 32 ára að
aldri, er hann var tekinn fastur
og sakaður um morð; þrekmenni
hið mesta og glæsilegur ásýnd-
um; nú er hann hvítur fyrir
hærum og andlitið markað
skörpum rúnum langvarandi
hugarstríðs. En yfirgripsmikill
var fögnuðurinn, sem umvafði
Mr. Mooney, er kona hans og
systkini koinu til fundar við
hann á laugardaginn þann 7.
þessa mánaðar sem frjálsan
mann og opinberlega lýstan
sýknan saka. —
Ameríkuskip
Ásmundur J óhannsson í, Win-
nipeg hefir tekið upp þann góða
sið að koma á eigin kostnað
vestan úr Kanada að minsta
kosti annaðhvert ár, til að vera
fulltrúi landa vestan hafs á aðal-
fundi Eimskipafélagsins. Þessi
framkvæmd hans er í samræmi
við hug Vestur-lslendinga, er
þeir lögðu fram stórfé í hlutum,
þegar félagið var stofnað, ekki
sér til fjárgróða, heldur ein-
göngu af umhyggju fyrir sæmd
og gagni ættlandsins.
Á ferð sinni hér á íslandi i
sumar sem leið kom Ásmundur
Jóhannsson fram með þá skoðun
opinberlega, að mesta nauðsyn
Islands í siglingamálum væri að
eignast gott Ameríkuskip. Hann
færði fyrir því mörg rök og góð,
Hvort skoðun hans hefir haft
nokkur áhrif á félaga hans í
stjórn Eimskipafélagsins, er mér
ekki kunnugt um.
Við ferð mína víða um Norð-
ur-Ameríku í sumar sem leið
komst eg nákvæmlega að sömu
niðurstöðu og Ásmundur Jó-
hannsson. Mér var þetta sér-
staklega ljóst síðustu dagana í
september, þegar út leit fyrir að
heimsstyrjöld væri að byrja, svo
að segja með sömu aðstöðu eins
og 1914, með Þjóðverja og Breta
sem höfuðandstæðinga.
Undir þeim kringumstæðum
mun nokkurn veginn ljóst, að
samgöngur eftir hinum venjulegu
leiðum milli íslands annarsvegar
og Norðurlanda hinsvegar,
myndu verða afartorveldar.
Bretar myndu vafalaust hafa
beitt siglingabanni við Þýzka-
land. Þeir myndu tneð flota
sínum, hafa ráðið ofan á hafinu.
Þjóðverjar myndu eins og í
heimsstyrjöldinni hafa beitt öfl-
ugum neðansjávarflota, og auk
þess átt sinn öfluga loftflota,
sem myndi vera mikil hindrun
fyrir einstök skip, sem reyndu
að halda uppi almennum sigling-
um til Englands. Sjálfir myndu
Bretar vafalaust undir þeim
kringumstæðum hafa dregið að
sér vörur frá sínum löndum, með
því að hafa mörg skip saman og
láta herskip og flugvélar vera til
varna. ísland hefði að vísu
vafalaust reynt að senda sín litlu
Námsskeið!
Námsskeið!
Námsskeið!
Á öllum tímum kemur sparnaður sér vel; þó ekki
hvað sízt þegar hart er í ári.—
Við höfum til sölu námsskeið við helztu verzl-
unarskóla (Business Colleges) borgarinnar. Það
borgar sig fyrir yður að leita upplýsinga hjá
okkur tafarlaust.
Tl\e Columbia Press Limited
SARGENT & TORONTO
Winnipeg, Man.
skip til Bandaníkjanna eftir vör-
um eins og í heimsstyrjöldinni.
En þau eru ekki bygð til þess.
Þau eru kolaskip. Mjög mikið
hf hinu litla farrúmi myndi hafa
farið til kolageymslu fyrir skip-
ið báðar leiðir. Lítið rúm hefði
orðið fyrir vörur handa lands-
mönnum, undir þeim kringum-
stæðum. Alt öðru máli væri að
gegna um vélskip, sem gat auk
olíu flutt alt að 3,000 smálestir.
Með þvílíku skipi myndi vera
hægt að bjarga íslenzku þjóð-
inni á neyðartímum, ef það gæti
starfað á leiðum algerlega utan
við baráttusvæði þeirra stór-
þjóða, sem í fararbroddi stæðu
í þvílíkri styrjöld.
Sem betur fór hélzt friður.
Ef til vill helzt ihann lengi, en
því miður benda miklar Hkur til
að áður en mjög langur tími líði,
hefjist styrjöld, þar sem svo
mjög er kostað kapps um vig-
búnaðinn. Þá kemur að hinu
viturlega ráði Ásmundar Jó-
hannssonar. Ameríkuskip er
hinn skynsamlegi kostnaður Is-
lendinga við að búa þjóðina und-
ir að geta bjargað lífi ainu gegn-
um heimsstyrjöld, ef slik ógæfa
ketnur fyrir.
En nú vona allir að friður
haldist. Ameríkuskipið er jafn
nauðsynlegt fyrir því. Eg hefi
fyrir skömmu, í grein um mark-
að í Ameriku, leitt rök að því,
að það væri Lífsnauðsyn fyrir
okkur íslendinga að geta selt
hraðfrystan, flakaðan fisk og
síld í niörgum rnyndum í Norð-
ur-Ameriku. Eg hefi játað, að
það væri ekki áhlaupaverk. En
sá sigur yrði að vinnast. I við-
bót við hina eldri markaði okkar
á Norðurlöndum, Englandi,
Þýzkalandi og hinum kaþólsku
ríkjum í Suður-Evrópu, væri ís-
landi lífsnauðsyn að geta komið
sívaxandi magnj af hraðfrystum
fiski og sild á markað á Norður-
Ameríku. Urn leið og sala á
ísfenzkum afurðum færi stór-
vaxandi í Bandaríkjunum,
myndu vörukaup aukast þaðan.
Slík kaup eru nú að vísu all-
mikil en vegna þess að beinar
skipaferðir vanta, gerast þau að
nokkru leyti á reikning annara
þjóða.
Bandaríkin munu hafa allar
eða nálega allar vörutegundir,
sem fluttar eru til íslands. Þar
er og mun væntanlega lengi
verða frjáls verzlun, með þeim
þægindum fyrir kaupendur sem
því fylgja.
Sumir kunna ef til vill að á-
Líta, að eg geri ráð fyrir að
fella niður gamila markaði i
Evrópu. En því fer fjarri.
Viðskiftakreppan i landinu staf-
ar af of þröngum mörkuðum.
Og þar sem fólkinu f jölgar ört i
Iandinu, þá er nýr markaður lífs-
nauðsyn fyrir þjóðina.
En fyrir utan þá nauðsyn að
tryggja mikil skifti við Banda-
rikin, jafnt á friðar- sem ófrið-
artímum, >þá bætast við önnur
rök. í Norður-Ameriku er um
það bil fjórði hver íslendingur.
Mjög mikill fjöldi í þessum hóp
vill koma til Islands um stund-
arsakir, dvelja nokkrar vikur,
misiri eða ár. Á sama hátt
myndi fólk héðan fara vestur
kynningar- og námsferðir.
Frændur og vinir myndu skiftast
á um Ikirn og unglinga til náms-
dvalar. I skjóli við hina mynd-
arlegu frændur myndu Austur-
íslendingar leggja leið sína til