Lögberg - 16.02.1939, Side 5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. FEBRUAR 1938
5
Tvœr bœkur eftir
H. K. Laxness
HÖli SUMARLANDSINS
Halldór Kiljan Laxness lætur
nu skamt imilli stórra högga,
bann hefir snarað f.rá sér tveim-
nr allstórum bókum á síðastliðnu
ari. . Hin fyrri er Höll sumar-
Hndsins, framhald
^jós heimsins.
Söguhetjunni Ólafi Ljósvík-
lnS> er skolað úr hárómantísku
mðurlagi hinnar fyrri sögu, þar
sogunnar
^ni gullroðnir turnar Sviðinsvík-
Ur gnæfa yfir elskandi þokur
nnðsumarnæturinnar. Og hann
vaknar upp í Laxneskum raun-
Veruleik hins íslenzka þjóðlífs,
HhryllJiegum og ófrýnum, þar
sönt hreppsnefndin hefir komið
bonum fyrir hjá góðri, guðelsk-
andi konu, sem lifir á því að ala
ðtil.sulausa hreppsómaga á volgu
vatni.
Egf ætla ekki að tala langt mál
um þessa sögu. Eg las hana í
fIýti og fanst hún ekki mundi
auka miklu við stærð höfundar-
ms. Þess mætti þó geta að
'Uannilska er ekki eins áberandi;
ekki eins runnin i blóð þessa
sogufólks, eins og fólksins i Ljós
neimsins. Það bregður á stöku
stað fyrir mannlegum tilfinning-
Um.
Sagan er, þegar fyrsta kaflan-
nni sleppir, skamitilega skrifuð og
jíetur komið lesandanum til að
r°sa, eða jafnvel til að skella
upp úr, enda er hún lítið annað
en skop skrípamynd af andatrú-
ar hreyfingunni og samvinnufé-
ngsskapnum. Má vera hvoru-
tVeggja hafi gott af að líta í spé-
sPegil áður en líkaminn bjargar
Sahinni inn á kirkjugarðsdansinn.
II.
GERSKA ASFINTÝRIÐ
^íeðan H. K. Laxness hafði í
snúðnm Höll sumarlandsins, leit-
? ’ hann víða að rólegum stað
hnr sem hann mætti hafa næði
v,ð skriftir. Fyrst til Siglufjarð-
r. Grímseyjar, þaðan austur uin
?,af til Svíþjóðar, þá norður til
’nnlands, svo suður um Garða-
nh' alt til höfuðborgar Grúsín
? a Georgiu, en það er eitt af
-Vðveldum hins rússneska ríkja-
sa'nhands, Ráðstjórnarrikjanna.
, !,an norðvesttir aftur til Sví-
Pjoðar 0g setti sntiðshöggið á
óllina í hinu fornfræga menta-
Setri Svíanna, Uppsölum. Þar
Varð hann þess vísari að hann
laf.ði skrifað aðra bók á ferða-
aginu, án þess að “hafa vitað
a Kí sjálfur.” Væri betur að
Sv° færi oftar, því þessi bók er
storum merkilegri en hin, er
ann ritaði viljandi. Bókin fjall-
ar aðallega um rússnesku bylt-
’nguna og er skrifuð af gleggri,
nnitaksmeiri skilningi heldur en
annað, sem eg hefi séð uirrr það
111 af á íslenzku.
, x ynr 20 árum var þess getið
! °ðru islenzka vikublaðinu hér í
, nunt að eg ntundi vera fyrsti
ls enzkur Bolseviki. Og þarf eg
VarH að taka það fram, að ekki
ar >e«a sagt mér til hróss eða
^e>ðurs. Samt hefi eg aldrei til-
eyrt félagsskap kommúnista, en
eg rendi grun í það, að ef ekki
æhist að bæla þá hreyfingu nið-
llr> gseti hún orðið þýðingar
nnkið framfara spor í heims-
nienningunni. Og að einhverju
evti friðþægt fyrir blóðbaðið,
Eru þau örugg?
Eignarbréf vðar, iífsábyrgðar skírteini,
o. s. frv.—
Verndið verðmæt skjöl yðar! Látið þau
í vðar eigið öryggishólf í Roval bank-
airam. Þér getið fengið ]>au fvrir minna
en lc á dag. Spyrjist fvrir hjá næsta
útibúinu.
THE ROYAL BANK
OFCANADA
________ Eignir yfir $800,000,000 _______
sem þá var ný-afstaðið. Eg
reyndi þvi að kynna mér eðli
hennar og áhrif eftir því, sem
kostur var á, keypti þá það sem
eg gat náð í af því, sem skrifað
var um málið af sanngirni og
skynsamlegu viti. Lýgina og
misskilninginn þurfti aldrei að
kaupa, hvorttveggja var þá út-
býtt gefins á hverju götuhorni.
Nú hin síðari ár hefi eg ekki
getað lagt fé í bókakaup og ekki
getað fylgst eins vel með þessum
máluim. Eg beið því með ó-
þreyju eftir þessari bók Laxness
eftir að eg heyrði þess getið að
hún væri á ferðinni. Það má ef
til vill með nokkrum sanni segja
um þessa bók, að í henni sé sitt
af hverju, sem hefði'að skað-
lausu mátt fella úr ; en þetta er
ferðasaga og er skemtilega rituð.
Einnig að eftir lesturinn sé
maður litlu fróðari um þjóð-
megun eða afkomu Rússanna.
Höf. hefir forðast að vitna i
hagskýrslur og því umi líkt. Á-
litur hann að slíkar tölur gefi
lítinn fróðleik og má vera að það
sé rétt, þó hygg eg að þar skifti
mestu hvort lesandinn kann að
lesa rétt úr tölunum eða ekki,
sé þær ófalsaðar. En höf. hefir
farið allvíðal um Ráðstjórnarrík-
in og horft glöggu gestsauga á
þjóðlífið, og hann gerir sér far
um að segja óvilhalt frá, og er
samanburður hans á því sem fyr-
ir augun bar nú og því er hann
sá á sömu slóðum fyrir sex ár-
um, -bæði fróðlegur og skemti-
legur, engu siður en þær myndir
er hann bregður upp frá forsögu
byltingarinnar.
Höf. var viðstaddur málaferl-
in frægu þar sem Troskiistarnir
voru yfirheyrðir og dæmdir fyr-
ir landráð. Ber honum saman
við þá, sem hafa haldið því fram
að þessir menn hafi fengið sann-
gjarna og réttláta málafærslu, og
að sekt þeirra væri sannprófuð
og viðurkend af þeim sjálfum.
Eru nokkrir kaflar úr varnar-
ræðum þeirra teknir upp i bók-
ina.
Nú ætla eg að-taka upp stutt-
an kafla, eitt af þeim dæmum,
sem höf. færir fram uimi frétta-
burð auðvaldsblaðanna. Vil eg
benda lesendum hérlendra blaða
á að hafa þessa frétt í huga þeg-
ar þeir lesa fróðleikinn, sem tek-
inn er upp úr heimablöðunum,
um Rússlands mál.
“Eg skal nefna verulegt dæmi;
það vill til að það hefir sérstaka
persónulega snertingu við mig,
vegna þess hvernig það barst upp
i hendurnar á mér. Um daginn
kom eg til eitiuar af stórborgum
Norðurlanda beint frá Ráð-
stjórnarríkjunuimi. Eg hafði verið
í Leninsgarði á laugardegi, ferð-
ast síðan dagfari og náttfari,
kom til þessarar tilteknu borgar
á mánudagsmorgni. Strax og eg
er kominn í gistihús fer eg að
lesa blöðin. Það fyrsta, sem eg
rek augun í á fremstu síðu þess
stórblaðs, sem af gildum ástæð-
utn má teljast ábyrgðarmesta
blaðið i landinu, eru þau tíðindi
undir gríðarstórri fyrirsögn, að
síðastliðinn laugardag hafi tutt-
ugu þúsundir manna verið settar
í tukthúsið i Leninsgarði; bif-
reiðar GPU-lögreglunnar hefðu
ætt um göturnar frá morgni til
kvölds til að smjala föngunum
saman, borgin verið í hernaðar-
ástandi, alt atvinnulíf lamað, all-
ar verzlanir lokaðar, skelfing og
írafár ríkjandi nteðal íbúanna.
Nú vildi svo til, eins og fyr
segir, að eg hafði verið staddur
í Leninsgarði þennan tttnrædda
dag, kont þangað snemma rnorg-
uns, fór þaðan seint um kvöld
Allan daginn var eg á ferli í bíl
fram og aftur unt borgina til að
athuga þjóðlífið. Eg borðaði á
matsöluhúsinu, kont í verzlanir til
að kaupa mér nokkra nauðsynja-
hluti-og líta á vörur og viðskifta-
líf, virti fyrir mér umferðina og
manngrúann á strætum og torg-
utn, brá mér í klukkutíma inn í
listasafnið til að skoða Repín,
skoðaði gamlar og nýjar bygg-
ingar, gekk í gegnutn Smolní
þaðan sem Lenin stjórnaði bylt-
ingunni, en nú er ráðhús, fór unt
alla lxtrgarhluta báðumegin
f 1 jótsins til að sjá mig um bekki.
Maður skyldi ætla að jafnvel í
borg á stærð við Leningsgarð
mætti sjá minna grand í mat
sínum en handtöku tuttugu þús-
und manna á einum degi, ein-
hversstaðar rnundi sjá staðina:
Það þarf ekki lítið af bifreiðum
til að aka tuttugu þúsund mönn-
utn,.ekki lítinn lögreglumannskap
til að framkvæma slíkar fjölda-
fangelsanir á friðsaman hátt,
ekki lítið af nýjum tukthúsum til
að taka við slíkuitnj sæg fanga á
einum degi, og svo framvegis.
En hvernig var þá umhorfs í
borginni ?
Líf borgarinnar var hið gagn-
stæða við hernaðarástand, æðandi
lögreglubíla, lamað atvinnulíf,
lokaðar búðir. Það rikti yfir
borginni aðlaðandi vinarsvipur
starfandi lífs önnum kafinnar
þjóðar í sínum friðsæla hvers-
dagsleik; úr öllum áttum andaði
öryggi, friði, starfsgleði, á-
hyggjuleysi, — þessi sameigin-
legu einkenni allra gerskra borga
1938. Svo það var engin furða
þótt eg yrði dálítið skrítinn á
svipinn að lesa þessar fréttir frá
Leninsgarði í hinu merka nor-
ræna blaði.”-------
Og 'hér fara á eftir fáeinar
linur þar sem sagt er frá því að
í ráðstjórnarríkjunum sé lögð
stund á það að láta alla þjóð-
flokka njóta jafnréttis, og engum
þröngvað til að leggja niður
þjóðsiði sína eða tungu. Þessar
línur eru einnig gott dæmi uim þá
ritsnild sem höf. á yfir að ráða,
— eða sem fram kemur hjá hon-
um þegar hann ritar ósjálfrátt:
"Þessi nýsköpun á grundvelli
þjóðmenninga sem áður voru
drpenar í dróma er eins og vor-
boðar meðan leifar vetrarins eru
enn sýnilegar alt í kring, lóa með
árhreim í röddinni meðan enn
eru svell í mýruimi, vötn sem
koma fram fersk og hrein við
ísabrot. Það er stórfengleg sjón,
kanske hið fegursta á allri jörð-
inni að sjá heilar þjóðir kasta
af sér tötrum áþjánar og fá-
fræði, sjá þær vaxa til æskulífs
1 örygðarljósi, glóð menningar-
innar byrja að lýsa af augna-
ráði og andlitsdráttum.’’
Það er svipur andlegs aðals-
manns yfir þessum linum, eins
og fleiru í bókinni.
Fyrir rúmlega 20 árum síðan
sátu fulltrúar Bolsevikanna í
Brest Litvosk og skoruðu á
verkamenn stórveldanna að
leggja niður vopnin, og semja
frið á grundvelli jafnréttis og
bræðralags. Gerðu friðartillög-
ur, sem síðar náðu hylli fólks í
ölluim' löndum eftir að þær voru
teknar upp í hina frægu fjórtán
friðarskilmála hins spakvitra
mannvinar Wilsons forseta, sem
þó ekki bar gæfu til að bera þá
fram til sigurs vegna þess hann
skorti slægvizku þegar til þess
kom að skilmast við bragðarefi
Evrópu stórveldanna. En Bolse-
vikarnir liafa verið hugsjónum
sínum trúir, þeir hafa boðið að
leggja niður vopn og vígbúnað,
þeir hafa boðið samvinnu og
friðsamleg viðskifti öllum sínum
nágrannalöndum. En þeir hafa
verið rægðir og ofsóttir af vald-
höfum og auðkýfinguimi stórveld-
anna. Og það er ekki ófróðlegt
að athuga livernig málin hafa
skipast sitt hvoru megin við lín-
una, sem dregin var í Brest
Litovsk. Öðru megin hafa verið
stigin stærri framfaraspor i and-
legri og efnalegri menning en
annarstaðar eru dæmi til, Þessar
þrælkuðu þrautpíndu þjóðir hafa
unnið sig upp i það, á þessum
árum að verða eitt öflugasta
stórveldi heimsins. En hinu
megin hefir vaxið upp hinn
hreinræktaðasti manndjöfulskap-
ur, sem saga okkar ógæfusama
mannkyns þekkir.
Það má til sanns vegar færa
uni’ sögur Larness að hvort sé
við annars hæfi: efni sagnanna
og ambögur málsins og útlendar
slettur. En efni þessarar bókar
hefði vissulega verðskuldað að
hann hefði vandað betur málið.
Það gegnir furðu að slíkur ís-
lenzkur aðalsmaður skuli vera
svo fastur i “leirhyttu” mensk-
unni að hann fer með lesandann
inn á “strætiskaffi á Parísar
bólvarði,” og annað því um líkt.
En þetta er nú í rauninni smá-
atriði. Hitt er meira vert að
hann hefir þarna skrifað góða
bók, sem gæti orðiÖ góðu -miál-
efni að miklu liði. Vil eg hvetja
alla til að lesa hana með athygli
og ekki sízt þá sem telja sig
framsóknarmenn, en sem tala og
skrifa um þessa stórfenglegu um-
bóta hreyfing af hinum ótrúleg-
asta misskilningi og andúð.
Hjáhnar Gíslason.
ENJOY"" RKH NllITV flAVOR
0F H0ME GR0WN (ELERY
Golden Supreme
The new, outstand-
ing variety bred by
Ferry-Morse and of-
fered for the first
time. A main crop
variety for use wher-
ever a larger Dwarf
Golden Self-Blanch-
in^: is wanted. Many
buyers who watched it grow to maturity,
harvested and packed, pronounced it prac-
ticaily perfect. Postpaid: Pkt. (1/16-oz.)
15e; 2 pkts. 25c; y2-oz. $1.1% 1 oz. $2.00.
23 New Varieties of Ve*etables, rrown on our
own Seed Testing Piant Breeding Farm, re-
ceived the Market Gardeners’ Award of Merit
1936. McFayden’s Seed LUt also contains the
All American Flower Awards. Keep your
garden up to date.
MÁFAY DEN StQÚvmúcPack
SEEDS Cnty3‘-4‘Pkl
In addition to the newest varieties, not yet
ln full production and necessarily soid at
higher prices McFayden’s Seed Company
offer their regular stocks, tried and tested on
their own Plant Breeding and Seed Testlng
Farm, at 3c to 4c per packet postpald. Big
ovendze packets, too. Every packet dated
day packed and guaranteed to full amount
of purchase price. Individual cultural direc-
tions, for Canadian conditions, on every
packet.
BUY YOUR 8EEDS DTRECT—It ls lmpos-
sible for us to give in any Commission
Cabinet the wide assortment to choose from
found in our Seed List, containing 281 varie-
ties of vegetables and over 500 varieties of
fiowers.
IF—McFayden Seeds were sent out to
Stores in Commlssion Boxes, we would prob-
ably have a lot of seed on our hands at the
end of the season.
If this seed wts thrown away «♦ wouid be
a total loss, and we would have to charge
more for our seeds, or put less seed ln a
packet to make up for it.
If, on the other hand, we dld not throw It
away, but kept it over and sent it out ln
packages again, the tendency would be for
us to accumulate a lot of old seed.
We, therefore, seli direct to you only NOT
through CommiS8lon Boxes — TE8TED
8EEDS, and give you the benefit of the sav-
ings made in thls way.
PMCFAYDENS FAM0US
[).. VEGETABLE C0LLECTI0N
IOpkts.25^
—mmd pmm fd yaur 2&c
7en regular, full-slze 6c and lOc packets,
postpaid, and you get the 26c back on
ir first order of $2.00 or more by means
a refund coupon good for 26c sent with
s collectlon. Money order preferred to
n or stamps. Makes a nice gift. Costs so
le. Grows so much.
)rder NOW. You will need seeds anyway.
Fayden’s Seeds have been the foundation
good gardens since 1910.
’ollection contains one regular full slze
:ket each of the following:
Detroit Dark Red. The best all
round Red Beet. Sufflclent
seed for 25 ft. of row .
Half Long Chantenay. The
DDATC^ best all round Carrot.
t|\t\v/I3 Enough seed for 40 to 50 ft.
of row.
Early Fortune. Plckles,
riTMDCD— sweet or sour, add zest
LUmDLlV ^o any meal. Sufflcient
for 25 ft. of row.
Grand Raplds. Loose Leaf
ttttþp variety. Cool, crisp, green
I I UUL** íettuce. This packet wiil
sow 20 to 25 ft. of row.
Yellow Globe Danvers. A splen-
did winter keeper.
IVhite l*ortiigal. A popular
white onion for cooking or
pickles. Packet wlll sow 15 to
20 ft. of drill.
Half Long Guernsey. Suf-
RSNIP— ficient to sow 40 to 60 ft.
French Breakfast. C o o 1,
crisp, quick-growing variety.
This packet will sow 25 to 80
ft. of drill.
White Summer Table. Early,
quick-growing. Packet will
sow 25 to 30 ft. of drill.
Canadian Gem.
I0N—
10N—
DISH—
RNIP—
in our Wheat Estimating Contest, open to
ov.r customers. 54 prizes. Full particulars in
McFayden’s Seed Llst, sent with above seed
collection, or on request.
FREE—Clip this advertisement and get
Large Packet Beautiful Flowers FREE (L.)
Worth-Whlle Savings on Club
Orders described in Seed List.
McFAYDEN SEED CO.
WINNIPEG - TORONTO