Lögberg - 23.03.1939, Síða 4

4
LÖQ-BER/G, FIMTUDAGINN 23. MABZ 1939
-------------- mgberg ----------------------------
Geíi8 út hvern fimtudag af
THE COL.UMBIA PRESS, LIMITEI)
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LðGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargeut Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Dapurlegar horfur
FriÖarborgir þær, sem tengdar voru við Munich-
samningana eru hrundar til grunna; þetta gerði hinn
brezki forsætisráðherra, Mr. Chamberlain, lýðum ljóst í
þrunginni ræðu, er hann flútti í Birmingham á laugar-
daginn var; þar játaði liann það hreinskilnislega, að
ilitler hefði leikið á sig, og þess vegna væri nú Munioh-
samningarnir úr sögunni; næsta mál á dagskrá væri ,þá
að sjálfsögðu það, að margfalda viðbúnaðinn á sviði
vígvamanna; að gott eitt vekti fyrir Mr. Chamberlain
var aldrei dregið í efa; en um hitt urðu deildar mein-
ingar, hvort líklegt væri að treysta mætti til samnings-
gerða þeim Mussolini og Hitler. Mr. Chamberlain trúði
þeim auðsjáanlega eins og nýju neti, og slíkt hið sama
gerði meiri hlutinn í ráðuneyti hans; einn var þó' sá, er
nokkuð öðrum augum leit á málið.
Eins og kunnugt er, lét Mr. Eden af stjórn utan-
ríkismálanna vegna vantrausts á þeim Mussolini og
Hitler; reynslan hafði fært honum lieim sanninn um
það, að tilgangslaust væri að binda bagga sína við slíka
menn; þeir væri einungis síngjarnir tækifærissinnar, er
ógerlegt væri að eiga samninga við; bar Mr. Eden eink-
um fyrir sig tvískinnungshátt þeirra í sambandi við
Spánarmálin og hlutleysisnefndina svokölluðu. Atburðir
síðustu daga hafa nú leitt það afdráttarlaust í ljós, að
mótmæli Mr. Edens voru á fullum rökum bygð. Og
þeim mun andhælislegra verður það, er grunnhyggingar
nokkurir skipa honum í flokk með pólitískum loddurum
fyrir hollustu hans við málstað mannfrelsisins.—
4- -f 4-
Útreið sú, er tjekkneska lýðríkið sætti í seþtember-
mánuði síðastliðnum, verður vafalaust lengi í minnum
höfð; alsaklaus þjóð er afkvistuð svo að segja á einni
nóttu. Þjóðverjar fá Sudetenland í nafni Evrópufriðar-
ins. Þjóðbandalagið hafði heitið hinu unga, tjekkneska
lýðríki vernd; slíkt hið sama gerðu Bretar, Frakkar og
Kússar; pappírsvernd þeirra kom að litlu haldi, er mest
reið á og á þolrifin reyndi; afhending Sudetenlands var
réttlætt, og að svo miklu leyti sem unt var, umborin á
þjóðernislegum grundvelli; að íbúar þess landshluta
væri mestmegnis þýzkir menn. Og eftir afkvistun lands-
ins, er hinu særða lýðríki heitið nýrri vernd; það gerðu
Bretar og Frakkar, og Hitler að einhverju leyti líka. En
svo dregur tiltölulega skjótt til nýrra tíðinda. Á þriðju-
daginn þann 14. yfirstandandi mánaðar, sendir Hitler
herskara sína með hinni mestu leynd inn í Czechosló-
vakíu og innlimar landið. Slóvakía verður að nafni til
fullvalda ríki undir þýzkri vernd, en á Bæheim og
Moravíu slær hann eign sinni.
Yið undirskriftir Munich-samninga lýsti Hitler yfir
því, að með því að hann nú hefði endurheimt Sudeten-
land, væri kröfum sínum um frekara landrými í Evrópu
lokið. Þessu trúði Mr. Chamberlain og ráðgjafar hans,
and undanteknum Mr. Duff-Cooper, er sagði sig úr
ráðuneytinu. Nú er það komið á daginn, að þjóðernis-
lijal Hitlers var blekking ein; aukið landrými, fé og
fólk, var aðalatriðið; innlimun Tjekka í Þriðja ríkið
tekur þar af öll tvímæli.
Czechoslóvakía, eitt af fyrirmyndar lýðríkjum síðari
tíma er úr sögunni; því hefir verið fórnað í þágu
ímyndaðs friðar. Draumur um varanlegan frið með
Hitler við stýri sem aldrotnanda Mið-Bvrópu, er barna-
legur draumur. Og nú spyrja allar þjóðir heims hvar
liann beri næst niður. Einstöku menn muna jafnvel enn
eftir leiðangri Hermanns Goering til íslands og skrúð-
göngu þýzkra Nazista um götur Reykjavíkur ekki alls
fyrir löngu.—
-f -f 4
Ströngum mótmælum hefir rignt yfir Hitler þessa
síðustu daga, og var það ekki mót von. Bretar, Frakk-
ar og Bandaríkin hafa mótmælt, en ströngustu mótmælin
liafa þó komið frá Maxim Litvinoff, utanríkisráðherra
rússnesku ráðstjórnarríkjanna, er telur innlimun Bæ-
heims og Moravíu óverjandi að alþjóðalögum. “Með
þessu síðasta gerræði, ” sagði Litvinoff ráðherra, er
þjóðafriði stofnað í ískyggilegri hættu en nokkru sinni
fyr; um ábyrgðina á slíkum óvinafögnuði verður heldur
ekki vilst; eiga þeir, er málefnum mannkynsins hafa í
slíkan farveg veitt, til þungrar sakaú að svara.”
Frá Washington er símað á mánudaginn, að utan-
ríkisráðuneyti Bandaríkjanna liafi þverneitað á þessu
stigi málsins, að viðurkenna formleg umráð Hitlers yfir
Czechoslóvakíu. Stjórn Rúss-
lands mælir með því aÖ kvatt
verði til fundar nú þegar, er níu
þjóÖir standi að, og mættir verði
utanríkisráðherrar hlutaðeigandi
rikja með það fyrir augum, að
stemma stigu fyrir frekari yfir-
I gangi af hálfu Hitlers; til þess
1 er ætlast, að í slíkum fundi taki
þátt auk Rússlands, Bretland,
Frakkland, Rúmenía. Pólland,
Tyrkland, Júgóslavía, Grikkland
og Rúlgaría. Uppástunga Rússa
um þetta fundarhald, virðist ekki
að svo stöddu hafa fundið náð
fyrir augum Breta-stjórnar, er
telur ástandið þannig vaxið, að
það geti verið hið mesta áhættu-
spil, að utanríkisráðherrar á-
minstra þjóða dvelji næturlangt
utan vébanda hlutaðeigandi höf-
uðborga hvað þá lengur. Enn
er því flest á huldu um það
hverju framvindur á næstunni,
þó það eitt sé vitað, að ótti og
uggur hafi heltekið f.lestar þjóð-
ir heims.—
Forsætisráðherra Canada-
stjórnar, Mr. Mackenzie King,
hefir í þingræðu lýst yfir biturri
vanþóknan á landráni Hitlers; í
sama streng hafa tekið hinir
flokksforingjarnir á þingi, þeir
Dr. Manion, Mr. Woodsworth
og Mr. Blackmore. Mr. Woods-
worth mælir með því, að lagt
verði umisvifalaust bann við út-
flutningi þeirra vörutegunda
héðan úr landi til Þýzkalands,
er líklegt sé að komi Hitler að
gagni til stríðsþarfa.—
Bandaríkjaþjóðin hefir lengi
verið vagga lýðræðis og per-
sónulegra mannréttinda; þangað
iíta nú margir vonaraugum eftir
hollri málaforustu. Einhverju
sinni sagði skáldspekingurinn
Leo Tolstoy fyrir um það, að
þegar í harðbakkana slæi, myndi
Vestrið verða hin eina bjargar-
von mannkynsins.
Karlakór Islendinga
í Winnipeg
Eins og vitað er, átti Karlakór
Islendinga í Winnipeg nýverið
tíu ára starfsafmæli, og var þess
minst með miklum mannfagnaði
á Marlborough hótelinu hér í
borginni. Söngstjórinn, hr.
Ragnar H. Ragnar, hefir lagt
mikla rækt við flokkinn, og hefir
hann tekið góðum framförum
undir forustu hans. Flokkurinn
hefir eigi aðeins skemt íslend-
ingum í Winnipeg, heldur hefir
hann og farið víða um íslenzkar
nýbygðir og verið þar jafnan
kærkominn gestur.—
Nú hefir Karlakórinn fast-
mælum bundið, að halda sam1-
söng í Winnipeg Auditorium
(Concert Hall), þann 26. apríl
næstkomandi, og ætti ekkert að.
verða því til fyrirstöðu að slíkt
geti lánast hið bezta hvað að-
sókn áhrærir. En mikið veltur
á, að flokkurinn æfi sig kapi>
samlega fram að þeim tíma, því
í þetta skifti verða það fleiri en
íslendingar, sem á hann hlusta
og dæma um gildi hans.
Nýlega lézt í Gdynia í Pál-
landi 118 ára gömul Gypsy-kona.
Hún hafði verið gift fimm sinn-
um og átti orðið um 400 afkom-
endur, sem langflestir voru á
lífi.
Ornefna flutningur
24. nóvember síðastl. getur
vikublaðið Lögberg þess, ásamt
öðrum fréttum frá Islandi, að
síðastliðið sumar hafi tvær bif-
reiðar farið yfir Axarfjarðar^
heiði austur til Þistilfjarðar, á
óruddum vegi. Mér, sem er
nefndri heiði allvel kunnugur
frá yngri árum mínum og á líka
á því breiða öræfabaki mörg leir-
köfnuð spor, þótti þessi frétt,
eins og hún er sögð, naumast
nógu greinileg. Mér varð því
nokkuð starsýnt á það, þegar
fréttin bætir þvi við, að bílarnir
hafí lagt upp á nefnda heiði úr
Núpasvéit. Þóttist eg þá sjá
að hér væri um örnefnaskekkju
að ræða; bílarnir myndu ekki
hafa farið yfir nefnda heiði; upp
á Axarfjarðarheiði en lagt frá
bænum Sandfeílshaga í Axar-
firði, og dregur heiðin nafn sitt
af sveitinni,
Um 10 enskar mílur norður,
liggur annar vegur til Þistil-
fjarðar, hann liggur upp frá
bænurn Efri Hólum i Núpasveit.
Sú heiði, sem þá er farin heitir
Hólaheiði, hún er mikið lægri
sléttari og styttri en hin, sem
fréttin herrnir frá að hafi verið
farin; þennan veg, eða veglevsu,
hafa bílarnir farið, fyrst sagt er
að þeir hafi lagt upp úr Núpa-
sveit.
1 fréttinni er þess ekki getið
hvað bílarnir voru lengi yfir
heiðina, sem1 mun vera rúmar 20
enskar mílur milli bygða, beint
stryk. Ekki getur fréttin um
neina.aðra farartálma en órudda
veginn; samt eru þar tveir vond-
ir þrændir í götu, þau nágrann-
arnir Ormarsá og Þistilfjarðar-
fjallgarður. Ormarsá rennur
langsuni eftir heiðinni frá Suðri
til Norðurs, hún hefir upptök
sín inn við svonefnda Múla,
sundurskorna hávaða, sem rísa
upp norðast á Axarfjarðarheiði
Þar inni á heiðinni er áin að vísu
ekki vatnsmikil, en vex eins og
önnur vatnsföll því lengra sem
hún rennur, og er orðin töluvert
vatnsmikil þar sem Hólaheiðar
vegurinn liggur yfir hana; og
tel eg óvist að hún sé bílvæð á
þeim vegamútum. Skamt þar
austar rís Þistilfjarðar fjallgarð-
ur, 15 hundruð fet yfir sjó. Um
Óttarshnjúk, rétt norðan við
hnjúkinn, er skarð í f jallgarðinn,
nefnt Óttarsskarð; gegnum það
liggur Hólaheiðar vegurinn.
Þetta skarð mun einna greið-
færast af lægðimi þeim, sem
kljúfa fjallgarðinn þó ærið sé
það bratt. Svo mörg eru þessi
orð. .
Þá minnist eg þess, að það
má nærri þvi heita dæmalaust
hvað Norður-Þingeyjarsýslu hef-
ir hlotnast mikið af örnefna-
skekkjum í sinn hlut, núna á
þessum 38 árum, sem liðin eru
af tuttugustu öldinni, og má
sýslan þakka þá hugulsemi fjór-
um hálærðum Vestur-íslending-
um, sem hafa í kynnisferðum
sínum til föðurlands síns, ís-
lands, flaskað á því að taka það
sem stundúm er kallað trausta-
tak, á þjóðkunnum örnefnum og
fært þau eftir hugþótta sinum
hreppaflutning sveit úr sveit.
Sá fyrsti, sem1 mig rekur minni
til að léki sér að þessu barna-
glingri, gerði sér hægt um hönd
í frásögn sinni, að færa gömlu
THE
COCKSHUTT
NO. 8 DRILL
TryKgir Yður Fleirl
Mæla af Ekru
Hin h&rrétta niöurröö-
un og" dreifing útsæðisins
meS Coekshutt No. 8 Drill
er yðar bezta trygging fyrir góðri uppskeru. The Cockshutt No. 8
Drill inniheldur alla hina fullkomnustu og nýjustu kosti viðvíkjandi
gerð slíkra véla. Rambyggilega kveikt og saman reyrð stálgrind;
úrvals Hyatt völtur og Alemite smurning eru aðeins fá sýnishorn af
ágætum þessarar nýju vélar. Bygð í 16- til 38-run stærðum fyrir
hesta og dráttarvélar. The No. 8 Cockshutt er til sýnis nú þegar hjá
umboðssölunum, — látið ekki hjá liða að skoða vélina eða skrifa eftir
bæklingi í dag.
Rubbcr
lijólgjarðlr
flciri hvíldarstundir, með
COCKSHUTT TRACTORS
Viðvíkjandi aukaorku, auka-endingu,
og verulega skynsamlegum sparnaði,
eiga Cockshutt Tractors engan sinn
líka. peir eru gerðir til þess að veita
MEIRA VERK fyrir MINNI
KOSTNAÐ. Sýnishorn fyrir gas-
olfu, kerosene eða distillate. Verið
vissir um að biðja Cockshutt sal-
ann um upplýsingar utp 80, 90 og
99. Spyrjist einnig fyrir um Cock-
shutt No. 70 streamlined 6-cylindra
dráttarvél — nýjustu framfarirnar
að því er snertir orku á bændabýlum, eða skrifið eftir bæklingi.
rDCKSHUTT
■ PLDW CDMPANY LIMITED
WINNIPEG REGINA SASKATOON CALGARY EDMONTON