Lögberg - 13.04.1939, Blaðsíða 4

LÖQ-BERG, FIMTUDAGINN 13. APRIL 1939
4
--------------- Högtierg ----------------------------
GefltS út hvern fimtudag af
THE COtiUMBIA PRESS, IiI-MITEI)
695 Sargent Ave., Wlnnipeg, Manltoba
Utanáskrift ritstjórans: /
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., Wimjípeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 nm árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Eitt herfangið enn
Konungsríkið Albanía, er sem slíkt, liðið undir lok, en
fylkingum Pasismans hefir að sama skapi vaxið fiskur
um hrygg; innlimun landsins í veldi Mussolinis gerðist
með óvenju dramatiskum hætti; gerræðið er framið á
föstudaginn langa. Drottning Albaníumanna, sem ein-
ungis er nítján ára að aldri, ól sveinbarn tveimur dögum
áður; er vitað var um innrás hinna ítölsku herskara i
hið umkomulitla konungsríki, flýr hún land með hvít-
voðuiiginn við brjóst sér, og ferðast samfleytt í fimtán
klukkustundir yfir f jöll og firnindi unz komið er í griða-
stað á Grikklandi; daginn eftir kveður Zog konungur
land sitt, og leitar til þeirra sömu stöðva, er drotningu
hans hafði verið viðtaka veitt. Sem yfirskins ástæðu
fyrir hernámi landsins notar Mussolini það, að ítalskir
þegnar Albaníu hafi orðið að þola margháttaða áþján af
hálfu albaniskra stjórnarvalda; nákvæmlega sama heróp-
ið og Hitler beitti við innlimun Sudetenlands og Memel.
Enginn þarf að ætla, að Mussolini láti hér staðar numið
nema því aðeins, að lýðríkin grípi nú alvarlega í taum-
ana. Þegar þessi atburður gerðist, var hinn brezki for-
sætisráðherra við fiskiveiðar á Skotlandi; er fréttin
barst honum til eyrna, batt hann skjótan enda á skemti-
veiði sína og kom rakleitt til London, og nú kemur
brezka þingið saman á ný í dag; hafa Bretar og Frakk-
ar þegar mótmælt stranglega aðförum Mussolinis í
Albaníu og heitið jafnframt Grikklandi og Tyrklandi
hervernd í því falli að Mussolini reyni að færa sig upp
á skaftið á Balkanskaga. Nú mun alment svo litið á,
að með þessu síðasta tiltæki Mussolinis sé úr sögunni
vináttusamningur sá milli Italíu og Breta, er undirskrif-
aður var fyrir atbeina Mr. Chamberlains í aprílmánuði
síðas'tliðnum. Horfurnar eru óneitanlega dökkar í svip-
inn hvernig svo sem fram úr ræðst um hið pólitíska
veðurfar Norðurálfunnar á næstunni.
Albanía er 10,629 fermílur að stærð; að norðan
takmarkast landið af Júgóslavíu, Grikklandi að austan
og sunnan, en Adríahafinu að vestan; landsbúar styðj-
ast mestmegnis við kvikfjárrækt sér til lífsframfæi'slu;
þó er nokkuð af linkolum og ýmsum olíutegundum í
landinu, auk þó nokkurra fiskiveiða; íbúatalan nemur
liðugri miljón.
Höfuðborg Albaníu nefnist Tirana. Þann 27.
nóvember 1926, stofnuðu Italir og Albaníumenn með sér
til ævarandi vináttusambands, og staðfestu með undir-
skrift hlutaðeigandi stjórnarvalda þar að lútandi sátt-
mála. En hvorki helgi sáttmála né drengskaparorð sýn-
ast mikilsmetin á þessum verstu og síðustu tímum.
Landránin sýnast annars ganga furðu greitt fyrir
sér; á síðastliðnum sex mánuðum, hafa foringjar
Fasismans gleypt Bohemíu, Slovakíu, Memel og Albaníu.
“Löðurmannleg árás”
“Löðurmannleg og fyrirlitleg var sú skoðun, er
fram kom í þinginu hjá Mr. Churoh, og í ritstjórnar-
grein í blaðinu “Globe and Mail,” að að ]>að sæti illa á
óbrezkfæddum manni, að halda fram þeirri frumreglu,
er frumvarp Mr. Thorsons hvílir á; með frumvarpinu
er því haldið fram, að Canada skuli aðeins taka þátt í
stríði samkvæmt tilhluitan konungs að ráði hinna cana-
di.sku ráðgjafa hans.
Um mál þetta ræddi* Mr. Mackenzie King á þingi
á drengileg-an og virðulegan hátt í vikunni sem leið. Það
varð hlutskífti Toronto þingmanns og Toronto dagblaðs,
að draga umræðurnar niður á hina lægstu hugsanlega
jafnsléttu.
Dagblað þetta vakti athygli á því, að Mr. Thorson
væri af íslenzkum uppruna; að foreldrar hans hefðu
komið til þessa lands með það fyrir augum að verða
aðnjótandi hins brezka frelsis, og sjálfur hefði hann
notið þéirra hlunninda, sem Rhodes námsstyrknum væri
samfara. Af hinni furðulegustu grunnhygni, er það
síðan gefið í skyn, að í raun og veru hafi Mr. Thorson
ekki liaft til þess nokkurn rétt, að bera áminst frumvarp
fram á þingi, og nákvæmlega sömu skoðun heldur Mr.
Church fram í þingræðu sinni.
Það er naumast ástæða til að endurtaka ]>að, að
grundvallar ástæðan fvrir frumvarpinu var sú, að
vernda canadiska þjóðareiningu í stað þess að liða hana
í sundur. Um þetta atriði má
ræða, eins og forsætisráðherra
sjálfur sýndi, á verðleika og
veruleika grundvelli.
En að baki ummæla Mr.
Church og greinarinnar í “Globe
and Mail” felst það, að borgarar
jaf íslenzkum stofni séu ver kyn-
j bornir en brezkir imenn; að þeir
, dvelji hér vegna umburðarlyndis
hinna brezku sambýlisbræðra
sinna; að þeim beri að halda
sér saman meðan hinir brezk-
fæddu menn ráði fram úr vanda-
málum þjóðarinnar að eigin geð-
þótta.—
Drengilegt hugarfar í Canada
mun mótmæla slíkri firru af
allri sinni orku. Hér í Manitoba,
þar sem menningartillag íslend-
inga til canadisks þjóðlífs er á-
bærilegast og kunnast, hlýtur
það að vekja ahnenna andstygð,
’að umræður um mál þetta skyldu
sökkva jafn,djúpt og raun varð
á, og þá ekki hvað sízt með
hliðsjón af hinu mikilláta til-
kalli “Globe and Mail” til íor-
ustu á vettvangi canadiskra þjóð-
mála.”—
ATHS.—Grein þessi er tekin
úr Winnipeg Free Press þann 6.
þ. m., og er það ekki i fyrsta
skiftið, sem það merka blað
heldur uppi vörn fyrir íslend-
ingum, ef á þá er ráðist. Meðferð
blaðsins og skilgreining á frum-
varpi Mr. Thorsons, ætti að
verða metin að makleikum, og
það því fremur, sem ekki er
með öllu grunlaust um, að gerð-
ar séu nú til þess tilraunir, jafn-
vel úr hinni hörðustu átt, að
gera hann tortryggilegan i aug-
um kjósenda sinna.—Ritstj.
Hlutleysi Canada
Til frekari áréttingar grein
minni í Heimskringlu frá 5. þ.
m. og til frekari skýringar á
hlutleysismáli Canada bið eg yð-
ur, herra ritstjóri Lögbergs, að
birta eftirfarandi ulmmæli:
W. J. L.
Sir Wilfrid Uaurier fórust
þannig orð á þinginu í Ottawa
12. janúar 1910: “Þegar Bretar
eru í stríði, þá er Canada einnig
í stríði og á engin undantekning
sér stað í því efni,- Ef Bretland
hið mikla, sem við erum háð, á í
stríði við einhverja þjóð, þá er
Canada opið fyrir áhlaupum, og
því einnig í stríði.”
Rt. Hon. Wl. L. Mackenzie
King: “Hinar veigamiklu breyt-
ingar stjórnarskrárinnar snert-
andi hina ýmsu aðila ríkisheild-
arinnar brezku, breyta ekki nauð-
synlega hinni viðurkendu laga-
legu afstöðu sem ómótmælanlega
átti sér stað fyrir mannsaldri
síðan, að Canada væri i ófriði,
þegar brezka veldið hefði lcnt 1
ófriði.....
“í þessu sambandi standa orð
Sir Wilfrid Lauriers í fullu gildi
og við getum ekki skelt við þeim
skolleyrum, heldur verðum við
að viðurkenna sannleik þeirra og
samkvæmtj honum búa okkur
sem bezt undir að verja okk-
ur. . . .
“Það hefir verið minst á, að
ákvæði skyldi vera tekið og
meira að segja tekið nú þegar,
annaðhvort af þjóðþingi Canada
einu saman, eða af þrezka og
canadiska þinginu sameiginlega,
til þess að veita Canada rétt til
að ákveða hlutleysi sitt eða þátt-
töku þegar um stríð er að ræða.
Mér sjálfunl finst að nú sem
Þegar þér þurfið
að senda peninga í burtu
SICULUM VÉR GERA ÞAÐ
VYfílfí LITIL ÓMAKSLAUN
Vér skulum með ánægju hjálpa yður viS
aS senda peninga hvar sem vera vill í
Evrópu og Bandaríkjum.
THE ROYAL BANK
OFCANADA
Eignir yfir $800,000,000
stendur, sé hvorki þörf á, né
heldur sé það ákjósanlegt að
samþykkja slík lög. Eg skal
ekki fara lengra út i það spurs-
imál nú, sem sérfræðingar í lög-
um eru ekki sammála um, nefni-
lega hvort Canada þingið eitt
fullnægði til þess að veita þessa
nýju afstöðu, eða að til þess
þyrfti samþykki brezka þingsins
líka.
“Lagaákvæði um þetta atriði,
ef annars að slík löggjöf væri
framkvæmanleg, fengist aðeins
með beiskustu mótstöðu og rót-
grónum meiningamun.
“Þingsákvæði uim þetta atriði,
eins og nú stendur á, yrði aðeins
vatn á mylnu þeirra þjóða, sem
líklegar væru til þess að hafa í
hyggju sókn á hendur lýðveldis
sinnuðum þjóðum, en sérstaklega
þó á hendur brezka ríkinu.
“Við mundum aldrei fara út
í strið sökum þess aðeins að við
værum ekki viss um hvort við
hefðum rétt til þess að draga
okkur í hlé. Við mundum held-
ur ekki standa hlutlausir hjá,
fyrir þá sök að við sjálfir hefð-
um fundið einhvern veg til þess
að fríja oklcur við þátttöku. Á-
kvæði þjóðarinnar i slíku vanda-
imáli, hvort heldur nú eða siðar,
verður að byggjast á einhverju
nær hjartanu, það verður að
b-yggjast á hugsunum og tilfinn-
ingum þjóðarinnar.”
Rt. Hon. Ernest Lapointe,
dómsmálaráðherra Canada sagði
á þingi 31. marz, s.l.:
“Það var réttilega tekið fram
í gær að viðurkenning af hálfu
erlendra þjóða er mjög þýðingar
mikið atriði. Að svo miklu leyti
sem eg veit, er það skilningur
allra útlendra heimilda og út-
lendra stjórnarvalda að sam-
lendur (the dominions) geta ekki
verið hlutlausar þegar Bretar
sjálfir eru í striði. Annars vilja
valdsmenn setja fram meiningu
sina í þessu sambandi í setningu
setn er sláandi og hljóðar þann-
Lang undursamlegustu nýjungar
í Dráttarvélum
Einka
einkenni á
: * = PO
MASSEY-HARRIS TRACTORS
Tvíorka veitir yður ni/t-
senii tveggja dráttar-
véla fyrir verð einnar.
VitiS þér hvað “tvíorka"
■þýðir. pekkið þér notkun
hennar? Vitið þér að það
þýðir í rauninni auka orku-
birgðir fyrir Dráttarvélina,
sem einungis fæst með tví-
orku fyrirlcomulaginu, er
einunois gildir um Massey-
Harris Dráttarvélar.
Finnið næsta Massey-Harris
umboðsmann.) Kynnið yður
þessar undursamlegu Massey-
Harris framfarír og hve þær
auka á gæði og orkumagn
Massey - Harris Dráttarvéia.
Engar kvaðir fylg.ia helmsókn
yðar til umboðsmannsins.
MASSEY-HARRIS 101 TRACTOR
MASSEY - HARRIS PACKMAKEH
ITIRSS6Y-HRRRIS
COMPANY. LIMITEO
TORONTO MONTREAL MONCTON WINNIPEG BRANDON
REGINA SASKATOON SWIFT CURRENT VORKTON
CALGARY EDMONTON VANCOUVER