Lögberg - 27.04.1939, Page 4

4
LÖGBEE/G, FIMTUDAGINN 27. APBÍL, 1939
-------------- Húgtiers --------------------------
Gefið út hvern íimtudag af
THE COtiUMBIA PRESS, IiIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Límited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Kjarninn í frumvarpi Mr. Thorsons
Þeim sýnist jafnt og þétt fara fjölgandi, þrátt fyrir
nokkurar hjáróma raddif, er hallast næsta eindregið á
sveif Mr. Thorsons viðvíkjandi hinni miklu nauðsyn,
sem á því er, að stjórnskipuleg afstaða canadisku þjóð-
arinnar til stríðs og friðar, verði í eitt skifti fyrir öll
þannig skilgreind og skýrð, að ekki verði framar um það
vilst, að þjóðin hafi til þess full réttindi að lýsa yfir hlut-
leysi sínu í ófriði; tveir merkir fræðimenn hafa nýverið
bæzt í hópinn, er telja það óhjákvæmilegt vegna cana-
diskrar þjóðeiningar, að yfirlýsing í þessa átt nái fram
að ganga á sambandsþingi; því fyr þess betra; þessir
menn eru þeir prófessor Bcott við McGill háskólann og
Mr. MacFarlane, prófessor í sagnfræði við háskóla
Manitobafylkis.
Reynt hefir verið til að smeygja því inn lijá almenn-
ingi, að frumvarp Mr. Thorsons væri að einhverju leyti
viðsjárvert; að það, með hliÖsjón að viðhorfinu í Norð-
urálfunni, væri borið fram á óheppilegum tíma; slíkar
mótbárur falla um sjálft sig og höfðu í rauninni heldur
ekki við nokkur minstu rök að styðjast. Og hvað væri
svo, þegar alt kemur til alls, unnið með frekari bið?
Eins og frumvarp Mr. Thorsons ber ljóslega með
sér og þingræður hans því til skýringar, er hvergi að
því int, að Canada eigi að vera og hljóti undir öllum
kring^imstæður ávalt að vera hlutlaust í stríði, þó ein-
stöku menn hafi af furðuiegum ástæðum reynt að leggja
þann skilning í frumvarpið; það er einungis um réttinn
til hlutleysis og hlutleysisyfirlýsingar, sem frumvarpið
fjallar, og annað ekki. Þann 25. ágúst 1938 var staddur
í Torontoborg ráðherra sjálfstjómar samveldanna
brezku, Stanley lávarður, sem því miður, nú er látinn;
aðspurður um það, hvort Canada væri óhjákvæmilega í
ófriði ef Breland hið mikla ætti í ófriði, svaraði hann
þenna áminsta dag á þessa ieið
“Vissulega ekki. Canadaþjóðin ber alla ábyrgð á
sínum málum; hún er fullvalda þjóð og ályktar fyrir sig
sjálf.” Þessu til áréttingar kemst Mr. Thorson þannig
að orði í þingræðu þann 30. marz síðastliðinn:
“Síðan Westminsterlögin gengu í gildi, er lagalegur
réttur vor, burtséð frá hinum stjórnskipulega rétti vor-
um til þess að ráða öllum vorum málum, hvort heldur
inn á við eða út á við, svo ákveðinh, að þar kemst enginn
efi að. Vér höfum ótgtkmarkað löggjafarvald til þess að
ráða fram úr öllum þeim málum, er Canada varða. Að
vísu er það rétt, að stjórnsldpulögin, British North
America Act, eru enn óbreytt; sé um breytingar á þeirri
löggjöf að ræða, hefir canadiska þjóðin rétt til þess að
hrinda þeim í framkvæmd. Eg fyrir mitt leyti mótmæli
þeirri skoðun, að þó Bretland hið mikla sé í stríði, hljóti
Canada þar af leiðandi að vera óhjákvæmilega í stríði
líka.”
Lögberg hefir öðru hvoru undanfarnar vikur birt
kafla úr ræðum Mr. Thorsons, er að máli þessu lúta og
þyngstan kjarna hafa haft til brunns að bera; má vera
að vér eigum þess kost, að birta áður en langt um líður
í einni samfeldri ritgerð eftir hann stjórnskipulega
þróunarsögu þessa mikilvæga máls frá stofnun fylkja-
sambandsins og fram til þessa dags. Þeir sem byggja
málstað sinn á því, að þegar Bretland hið mikla eigi í
stríði þá sé Canada óhjákvæmilega í stríði líka, hafa
verið þagmælskir um það, að samkvæmt þeirri skoðun
gæti þessi kenning haft nákvæmlega sama afstöðugildi
til Canada, hvort heldur það væri Astralía, New
Zealand, er segði einhverri þjóð eða einhverjum þjóðum
stríð á hendur, eða þá stjórn Bretlands í London; slík
yrði aðstaða ómyndugrar, canadiskrar þjóðar. En góðu
heilli, er Canada ekki lengur ófullveðja nýlenda; þjóðin
hefir átt um langt skeið, og á enn, sæti í þjóÖbandalaginu
sem fullvalda meðlimur þess. Suður-Afríku sambandið
og fríríkið írska, byggja rétt sinn til hUitleysis yfirlýs-
ingar í stríði á Westminster lögunum svonefndu, og slíkt
hið sama hlýtur Canada að geta gert, sé þess á annað
borð þörf. Og úr því að brezkir sérfræðingar staðhæfa,
eins og lávarður Stanley gerði, að afstaða vor til stríðs
og friðar sé vort eigið sérmál, því ættum vér þá að telja
oss trú um að svo sé ekki? Með slíkum undirlægjuhætti
yrði ekkert unnið; ekkert, sem miðaði til bóta. Eins
og tekið hefir verið fram oftar en (*inu sinni í dálkum
þessa blaðs, er meginkjarninn í frumvarpi Mr. Thorsons
sá, að hin canadiska þjóð skuli bera fulla ábyrgð á með-
ferð utanrikismála sinna, og að
hún geti ekki sætt sig við það,
að önnur stjórn en hennar eigin,
fái óhjákvæmilega hrundið þjóð-
inni út í stríð.
Pólitísk hjónasæng
Mr. Tim Buck, foringi komm-
únistaflokksins í Canada, hefir
að sögn ákveðið að ganga í
pólitíska hjónasæng með Mr.
Herridge, sem verið hefir önn-
um kafinn við það undanfarandi,
að blása Hfsanda í nýjan stjórn-
málaflokk, er hlotið hefir i
skentmiri skírn nafnið “New
Democracy.” Orð leikiír á, að
þeir Mr. Herridge og Mr. Aber-
hart séu einnig farnir að gefa
hvor öðrum hýrt auga; sennilega
er þvi hér á ferðinni splunkur-
nýtt þríveldasamband, og þarf
þvi tæpast að efa, þar sem um
jafn náinn andlegan skyldleika
er að ræða/ og raun virðist nú á
orðin milli forustumanna þess-
arar pólitísku þríeiningar, að
hjónasængin verði óflekkuð.
Mr. Herridge var um eitt
skeið sendiherra Canada-stj órnar
í Washington; hann er tengda-
bróðir Rt. Hon. R. B. Bennetts,
fyrrum forsætisráðherra í Can-
aía.
Sögumálið
Eins og íslenzku blöðin skýrðu
frá var níu manna nefnd kosin
á síðasta þingi Þjóðræknisfélags-
ins til þess að gangast fyrir rit-
un og útgáfu lancinámssögu
Vestur-íslendinga. Frá því var
einnig skýrt að nefndin hefði
þegar fengið tryggingu fyrir því
fé, er til þess þyrfti að hefja
starfið tafarlaust. Var það fyrir
drengilega framgöngu Soffonías-
ar Thorkelssonar.
Þriggja ímanna sérstök nefnd,
er aukanefndin valdi til þess að
ráða fyrirkomulagi sögunnar og
skipuleggja verkið með sögurit-
aranum, Þ. Þ. Þorsteinssyni,
hefir nú haldið sinn fyrsta fund
til þess að ræða málið og koma
sér saman um grundvallaratriði
þess.
Var samkomulag hið bezta og
heldur þessi nefnd annan fund
bráðlega með söguritaranum, til
þess að fastákveða alt fyrir-
komulag. Þessa ritnefnd skipa:
Dr. B. J. Brandson, Dr. R. Pét-
ursson <>g H. A. Bergman, K.C.,
en formaður f jánmálanefndar-
innar er Á. P. Jóhannsson. Betri
mönnum höfum vér ekki á að
skipa.
Þorsteinn hefir þegar unnið
heilan mánuð að undirbúningi
sögunnar og er i óða önn að
safna að sér handritum, alls kon-
ar gögnum og upplýsingum.
Til þess er vinsamlega mælst
að allir íslendingar hér i álfu,
hvar sem þeir eru búsettir, taki
nú höndutn saman við þetta
mikla nauðsynjaverk og aðstoði
þá, sem að því vinna, á allan
þann hátt, sem þeim er unt.
í byrjun starfsins ríður á því,
að allir, sem einhver gögn hafa,
er snerta sögu Vestur-íslendinga,
sendi þau sem fyrst til Þor-
steins. Allir, sem eitthvað muna
eða vita um, er þýðingu hefir,
úr lífi og- sögu landnemanna,
ættu að skrifa það og senda.
Jafnvel smáatriði, sem á yfir-
borðinu sýnast tæplega i frásög-
ur færandi, geta stundum varp-
að ljósi á önnur stærri, sem
mikla þýðingu hafa.
Munið þetta, Vestur-íslend-
ingar; sendið Þorsteini alt, sem
þið hafið í fórum ykkar þessu
máli tilheyrandi, og skrifið upp
alt, sem þið munið og ykkur
finst þess virði að geymast í
landnámssögunni.
Sig. Júl. Jóhannesson,
ritari nefndarinnar.
Greetings to Crown
Prince Frederik and
Crown Princess
Ingrid of Denmark
From Icelandic Americans, de-
livered by Valdimar Bjornson
in Minneapolis, Minn., Aprii
22nd, 1939. ^
Your Royal Highnesses,
ladies and gentlemen;
Native-born Icelanders and
their descendents in America ex-
perience a particular pleasure in
greeting your royal highnesses,
áívho are the first members of the
Danish Royal family ever to visit
this country. History gives senti-
mental point to that pleasure, for
it was the great-grandfather of
your royal highness, Crown Prince
Frederik—His Majesty, the good
King Christian IX—who was the
first of all monarchs to visit Ice-
land. The strains of Iceland’s
prayerfully majestic national an-
them, played and sung here to-
night, were first heard when they
sounded in the ears of Christian
IX and his attendants as they
visited Iceland in 1874, celebrating
the one thousandth anniversary of
the Saga Isle’s first settlement.
Christian IX brought with him
to Iceland, 65 years ago this sUm-
mer, the constitution which paved
the way for restoration of liber-
ties enjoyed ten centuries before
by the nation which has still today
the world’s oldest existing parli-
ament. Those whom the ties of
birth and kinship join with the
northern isle are, naturally, happy
at the privilege of welcoming the
great-grandson of an esteemed
benefactor.
Celebrating, as Iceland did on
the first of last December, the
twentieth anniversary of her inde-
pendent status in the Danish-Ice-
landic union, Icelanders and their
descendants rejoice in the amity
of the bond which unites them
with Denmark in the person of the
king. Neither nation is large.
Minnesota, the state which tonight
rejoices in the privilege and hon-
our of being host to your royal
highnesses, is twice the size of
Iceland and five times larger
than Denmark, yet the fertile
fields support a population about
30 times greater than that of Ice-
land, and a million more inhabi-
tants find homes in Denmark than
in Minnesota. In Denmark, Ice-
land has a fríendly “big brother”
in the Scandinavian family of
nations, and in the Danish dynasty
it has a royal family dear to the
hearts of those who love liberty,
and who admire unfailing tact
and friendly leadership.
In greeting 'the royal guests
whom Minnesota so warmly wel-
comes tonight, and honoring
thereby the nation they symbol-
ize, I have been asked to speak
as well for the Icelanders of all
North America, in a request which
has come from the executive com-
mittee of the Thjodraeknisfjelag
Islendinga i Vesturheimi, or Ice-
landic National League, with
headquarters in Winnipeg, Mani-
toba—a group which is the of-
fcial spokesman, on this occasion,
for the 30,000 Icelanders, native
born and first and second gene-
ration in this country, who are
now numbered in Canada and the
United States.
Personal ties are made warmer
by this glimpse of your royal
highness, Prince Frederik, and of
your gracious wife, her royal
highness, Princess Ingrid, whose
fother, Crown Prince Gustaf Adolf
of Sweden, was so welcome a
guest here last year. You are
royalty affer democratic Ameri-
ca’s own heart. The warmth of
personal greeting encompasses
along with you, however, the
pecrple whom you tonight symbol-
ize. I speak for the Icelandic por-
tion of your dual kingdom, as one
whose parents left Iceland in
childhood. This brief word of
greeting might fittingly close with
the citation of another extended
to lceland 65 years ago, in the
presence of your royal highness’s
great-grandfather, when Bayard
Taylor of the New York Tribune,
as an unofficial spokesnaan for
America, read a poetic tribute
whose Icelandic translation is
X&'
»
e\

_ H c oö ^
• A8 koma upp-
skerunni í rétt horf
í byrjun, er ef til
vill þýðingarmesta
atriðiö fyrir búnað-
inn. Tryggið ábata
yðar nú I ár með
þvl að nota við
sáninguna Massey-
Harrls sáðvél. Finn-
ið að máli næsta
Massey-Harris um-
boðsmann.
BiSjiO um ókrypia
iœkling
(TlflSSEV-HRRRIS
COMPANY. LIMITED
TORONTO MONTREAL MONCTON WINNIPEG
ONTO MONTREAL MONCTON WINNIPEG BRANDON
REGINA SASKATOON SWIFT CURRENT YORKTON
CALGARY EDMONTON VANCOUVER