Lögberg - 11.05.1939, Blaðsíða 4

4
LÖGBER/G, FIMTUDAGINN 11. MAl 1939
-------------- XögtiErg --------------------------
GefiS út hvern fimtudag aí
THE COIAjMBIA PRESS, GIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.09 um árið — Rorgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Overðskulduð vanþökk
Ó.sjaldan verður maður þess var, að kastað sé hnút-
um að hinum og þessum fulltrúum hins opinbera, þing-
mönnum og öðrum, og það eins fyrir því, þó vitað sé að
hlutaðeigendur séu í hvívetna hinir skylduræknustu
menn; slíkt hnútukast er óholt hvaða þjóðfélagi sem er,
og veikir til muna lýðræðisstofnanir þess.—
Einn meginliðurinn í áróðursstarfsemi Fasismans er
sá, er að því lýtur, að smeygja inn hjá almenningi van-
trausti á lýðræðinu og stofnunum þess; að kjörnir full-
trúar fólksins séu pólitískir fálmarar, er láti jafnaðar-
legast reka á reiðanum og fljóti sofandi að feigðarósi;
að þeir skari eldi að eigin köku á kostnað fátækra og
umkomulítilla gjaldenda; að þingsalirnir séu einka-
athvarf orðaglamrara, er beini innantómu orðaflóði
fyrst og fremst að áheyrendapöllunum. Fólk, sem þann-
ig lítur á málin hefir auðsjáanlega mist sjónar á því, að
í opinberum umræðum, jaí>ivel heitustu kappræðum um
viðfangsefni líðandi dags, er fólginn meginkjarni lýð-
ræðisins. Gull skírist í eldi; geðprýði í mótlæti; við um-
ræður, þó eigi nái þær ávalt hámarki æskilegs vitsmuna-
þroska, skýrast mál að verulegum mun og öðlast þar
af leiðandi skynsamlegri framgang. —
Senniiega verður ekki um það deilt, að andlegt at-
gerfi sambandsþingmanns vorra sé yfir höfuð að tala
þó nokkuð ofan við meðallag, þó einhverjar imdantekn-
ingar kunni að eiga sér stað, sem heldur er ekki mót
von, því venjulegast fyrirfinst misjafn sauður í mörgu
fé eins og íslenzka máltækið segir. í ráðuneyti voru
eiga jafnaðarlegast sæti úrvalsmenn, er helga krafta
sína alla og óskifta velferðarmálum þjóðrinnar; menn
þessir verðskulda alt annað en vanþökk af hálfu kjós-
enda þó sjaldan sýnist skortur á slíkum gjaldmiðli.
Margir þeir, er gefa sig við opinbemm málum, bíða við
það raunverulegan fjárhagshalla; langflestir þeir menn,
er sæti eiga á sambandsþingi, sem og þingum hinna ein-
stöku fylkja, leggja fram alla sína krafta kjördæmum
sínum í hag; og þó þeir ekki fái ávalt framgengt öllum
hinum mismunandi og margþættu kröfum kjósenda sinna
þá vinst þeim mikið á engu að síður, og verðskulda flest
fremur en vanþökk; á þingum vorum eiga sæti menn úr
öllum stéttum og flokkum þjóðfélagsins; þannig á það að
vera og verður óumflýjanlega að vera með þeim þjóð-
um, er byggja tilveru sína á lýðræðisgrundvelli. Rétt-
látar aðfinslur við þingmenn, engu síður en aðra starfs-
menn hins opinbera eru hollar; órökstudd hótfyndni í
þeirra garð veikir stoðir lýðræðisins og blæs ofbeldis-
ástríðu einhyggjunnar að sama skapi byr í segl.
Það' er vert launanna, sem vel er unnið; þingmenn
vorir fá ekki hærri laun en það, að ómaklegt er að eftir
sé talið; hið sama gildir og um allflesta aðra starfs-
menn hins opinbera.—
Vel mælt og drengilega
Á nýafstöðnu ársþingi Liberal samtaka canadiskrar
æsku, sem háð var í Ottawa komst dómsmálaráðherra
sambandsstjórnarinnar, Hon. Ernest Lapointe, meðal
annars þannig að orði:
“Þjóðþing vort er hinn eini órjúfanlegi múr milli
lýðræðis og einræðis öfga í þessu landi, og eg byggi
framtíðarvonir mínar á því, að þjóð vor gangi aldrei
neinni þeirri heimspeki á hönd, er hneppir andann í
þrældómsfjöitra og hábindur þroskaviðleitni einstakl-
ingsins.”
Merkur átjórnmálamaður
Utanríkisráðherra ráðstjórnarríkjanna rússnesku,
Maxim Litvinoff, hefir nýverið látið af embætti; hvort
hann hefir gert það af fúsum vilja, eða verið knúður
til þess af yfirmanni sínum, Josef Stalin, er enn á
huldu, og verður það ef til vill um langt skeið enn.
Maxim Litvinoff hefir ávalt verið einbeittur stuðnings-
maður Þjóðbandalagsins og haft á því reglulega trölla-
trú; hvort embættisafsögn hans stafar að einhverju
leyti frá því, er enn eigi vitað; svo mikið hefir kveðið
að Maxim Litvinoff á alþjóðavettvangi að honum hefir
verið jafnað við Stresemann hinn þýzka, er þótt hefir
ágætastur utanríkismálaráðherra Þjóðverja í sögu hinna
síðari tíma.
Guðmundur
Björnsson
endurfæddur
“1 dag er þér vissast að vinna
þau verk, er þig heimta;
því enginn má ókomnum degi
til afreka treysta.”
G. B.
Afkastamesti maður, sem eg
þekti á íslandi, var Guðmundur
Björnsson landlæknir. Öllum
virtist óskiljanlegt það takmarka-
lausa starfsþrek, sem hann átti
yfir að ráða. í hjáverkum frá
afarerfiðu læknisembætti (hann
var þá héraðslæknir í Reykjavík
og prófessor við Íæknaskólann)
vann hann að mentamálum, lög-
gjafarmálum, siðbótamálum, bók-
mentumi og skáldskap. Og hann
var stórvirkari i hverju auka-
verkinu fyrir sig en flestir aðrir,
sem þau stunduðu einvörðungu:
“Þú drepur þig á þessum bölv-
uðum látum, Guðmundur!” sagði
Bjarni frá Vogi einhverju sinni;
og þá varð Guðmundi ofanritað
erindi af munni.
Fyrir skömmu var eg að tala
við mann um það, sem kallað er
“landsins gagn og nauðsynjar.”
Við töluðum umi fullveldisdag-
inn; síðasta þjóðræknisþing;
New York sýninguna, o. s. frv.
Maðurinn hélt því fram að Vest-
ur-íslendingar alment væru of
lítið fræddir um öll þessi mál og
um ýmislegt fleira. Honum
fanst t. d. að á fullveldisdaginn
hefði átt að halda almenna stór-
hátíð meðal Islendinga í Winni-
peg, þar sem fluttar hefðu verið
ítarlegar ræður um stjórnarbar-
áttu fslendinga heima frá byrj-
un, og öllu tjaldað sem til var
við það tækifæri. Honum fanst
að sjálfsagt hefði verið að gefa
út skrautútgáfu af báðum blöð-
unum og vanda til þeirra af
fremsta megni. Honum fanst
ennfremur að sjálfsagt hefði
verið að láta blöðin flytja öll
heilláskaskeytin, sem íslendingar
heima sendu þjóðræknisþinginu
síðasta. Og honum fanst að í
tvo sTðastliðna mánuði hefðu
blöðin átt að flytja alls konar
fróðleik og upplýsingar um ís-
lenzku þátttökuna í New York
sýningunni.
Eg var hjartanlega samdóma
öllu þessu; það eru alt merkir
viðburðir, sem hefði átt að nota
til þess að halda lifandi, vakandi
og vinnandi því, sem ennþá er
eftir af íslenzkri sál í Vestur-
heimi.----
En þótt eg telji þetta alt nauð-
synlegt sem nokkurs konar
heimatrúboð á meðal okkar
sjálfra, þá er þó “heiðingjatrú-
boðið” — ef svo mætti kalla
það — ennþá nauðsynlegra:
það er kynning isTenzkra bók-
menta, íslenzks skáldskapar og
allra íslenzkra menningaratriða á
ineðal hérlendu þjóðarinnar. Það
verður aðal þjóðræknisstarf vort
framvegis, ef rétt er stefnt, að
koma því öllu serm íslenzkt er
og einhvers virði, í vörzlur og
vitund hinnar enskutalandi þjóð-
ar í Norður-Ameríku, svo það
lifi þar þegar við deyjum.
Og sem betur fer eru all-
margir nýtir menn að verki nú
þegar við þetta starf. Próf.
Halldór Hermannsson í New
York er brautryðjandinn og hef-
ir leyst af hendi mikið og merki-
legt starf. En nú í seinni tíð
hefir vaknað til þess hver á
fætur öðrum, t. d. próf. Skúli
Johnson, próf. Sveinbjörn John-
son, próf. Stefán Einarsson, þeir
synir Gunpars Björnssonar, o. fl.
Sá, sem allra mest vinnur þó
að því í þessari álfu að kynna
íslendinga út á við, er prófessor
Richard Beck. Enginn hefir enn
komist nálægt því að vera eins
stórvirkur og 'hann þegar til þess
kemur að klæða islenzku sálina
hérlendum1 búningi, gera hana
þannig úr garði að hún sjáist,
heyrist, finnist og skiljist. Hann
er okkar stórvirkasti og afkasta-
mesti maður á þeim svæðum.
Eg var að enda við að lesa
þrjár snjallar ritgerðir sína í
hverju blaði. Þær voru allar um
fullveldisdaginn, allar eftir pró-
fessor Richard Beck, ein skrifuð
á ensku en tvær á norsku. Sú
fyrsta (á ensku) var í blaði,
sem heitir “Grafton News and
Times”; önnur norska greinin
var í Grand Forks Skandinav”
og hin í “Normanden” sem kem-
ur út í Fargo. Ein ritgerðin er
prýdd glæsilegum myndum frá
íslandi.
Þegar eg hafði lesið eina
greininga langaði mig til þess
að þýða hana; mér fanst hún
svo upplyftandi og vel rituð. En
svo las eg aðra og þá þriðju og
fundust mér þær hvor annari
betri, en talsvert ólikar, þótt um
sama efni væru. Eg varð því
eins og maðurinn, sem var ást-
fanginn í þremur systrum; hann
gat aldrei áttað sig á því hverja
þeirra hann vildi helzt, og slepti
þeim því öllum.
Þessar systur hefðu allar átt
það skilið að klæðast fallegum
islenzkum búningi, en það er svo
mikið verk að hafa á þeim fata-
skifti að eg nenni því ekki; læt
það nægja að vekja athygli á því
hvílikur feykna afkastamaður
prfessor Beck er; og eftir því
sem eg bezt veit er hann eini
íslendingurinn vestan hafs, sem
jafnvígur er á öll málin þrjú:
íslenzkuna, enskuna og norskuna.
Þegar það er tekið til greina
að þessi anaÖur gegnir vanda-
sömu embætti, þá er tæplega
hægt að trúa sínum eigin augum
stundum þegar blöð og tímarit
korna úr öllum áttum með rit-
gerðir og ljóð eftir hann.
Stundum ritar hann samtímis í
bæði Winnipegblöðin, í Samein-
inguna, í Þjóðræknisritið, í Al-
manakið, í fjögur til fimm blöð
og tímarit á íslandi og í þrjú til
fjögur blöð hér í álfu á ensku
og tvö til þrjú á norsku. Ef eg
tryði á þess konar sálnaflakk,
að sálir liðinna manna veldu sér
aðra, sem eftir lifa til framtíð-
arbústaðar, þá þættist eg þess
fullviss að prófessor Richard
Beck væri Guðmundur Björns-
son endurfæddur.
Það er vonandi að íslending-
um auðnist að njóta sem lengst
þeirra óþreytandi og óþrjótandi
starfskrafta, sem hann á yfir
að ráða. Vonandi að honum end-
ist sem lengst aldur til þess
innra trúboðs er hann vinnur nú
að imeðal þjóðar sinnar. Ósk-
andi að dagsverkið verði langt við
íslenzka trúboðið út á við á
meðal þeirra “heiðingja” í þess-
ari álfu, sem þau guðspjöll hafa
enn ekki verið boðuð.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Minning Sveins
Guðmundssonar
fyrv. hreppstjóra
f dag verður til moldar borinn
á Akureyri sá maður, sem um
meira en hálfrar aldar skeið
hefir verið þar í fylkingarbrjósti
um flest eða öll framfaramál, og
hefir á þessu tímabili komið
meira við sögu kauptúnsins um
afskifti opinberra mála en flestir
aðrir.
Sveinn Guðmundsson fluttist
til Akraness árið 1884. Þá var
Akranes aðeins litil verstöð og
með um 400 íbúum. Útvegur
var þá enginn nema á opnum
róðrarbátum og lendingarbætur
engar. Garðrækt var þá aðeins
á fyrsta frumstigi og jarðrækt
ekkert á veg komin.
Nú eru á Akranesi nokkuð á
18. hundrað manns. Fiskiflot-
SuNUP
SELECT BEER
XXX STOCK ALE
Phone 96 361
This advertisement is not inserted l*y
the Government Liquor Control Com-
mission. The Commission is not re-
sponsible for statements made as to
quality of products advertised.

i