Lögberg - 25.05.1939, Blaðsíða 2

o
LÖGBERG. FIMTITDAGINN 25. MA.Í, 1939
Einvígið . . .
Saya eftir
Kristmann Gnðmundsson
Skip ÞormóÖs Valdasonar lá
seglbúið í firÖinum utan viÖ
NiÖarós, hann ætlaÖi að leggja
af stað til íslands um kvöldið.
Nú sat hann að drykkju í lyft-
ingu með vini sínum, A,rinbirni
Skorra, ríkum og gjörvulegum
höfðingjasyni, sem ætlaði að
dvelja eitt ár enn við hirð
Noregskonungs.
Snarpur vindur stóð út fjörð-
inn, ágætur byr vestur iwn haf.
Á þilfari voru menn ÞormóÖs í
óða önn að leggja síðustu hönd
á undirúninginn undir ferðina.
Nýbygt skipið angaði af tjöru og
nýjum viði. Þormóður hafði
fengið það að gjöf frá konungi
fyrir drápu, sem hann hafði
flutt honum. Það vaggaði ró-
lega og virðulega á öldunum, vel
hlaðið ýmsum vörum og dýr-
gripum sem höfðinginn ungi
ætlaði að flytja heim á ættaróðal
sitt. Hann og Arinbjörn höfðu
verið utan i tvö ár og farið víða.
Þeir höfðu verið í víkingu og
rekið kaupskap við framandi
lýði; en siðasta vetur og vor
höfðu þeir dvalið við hirð
Noregskonungs og hlotið þar
heiður mikinn.
Arnbjörn Skorri lyfti homi
sínu og drakk félaga sinum til.
“Hér skiljumst við, vinur,”
sagði hann djúpri röddu. “Skilj-
umst nú um skeið og hittumst
heilir á fósturjörðu vorri að ári
liðnu. Næsta sumar hefir Þor-
gerður beðið mín i þrjú ár, eins
og foreldrar vorír ákváðu, er við
bundumst trygðum. Og eigi
hefi eg hugsað mér að bregðast
henni, þvi aldrei sá eg fegri
konu.”
Hann þagði um hríð, og brosti
að hugsun sinni. Þormóður virti
vininn fyrir sér, hálfluktum aug-
um. — Fáir voru hans líkar að
hreysti og karlmensku, enginn
hans maki að íþróttum né víg-
fimi. Hann hafði Ijóst hár og
bjartan hörundslit, djarflegt
yfirbragð, með hreinum, föstum
dráttum. Blá augu hans leiftr-
uðu af gleði, er hann mintist
heitineyjar sinnar.
Þormóður andvarpaði hljóð-
lega og varð beiskur í huga.
Vinur hans hafði ástæðu til að
gleðjast, fegursta og vænsta mey
íslands beið hans, og hann sjálf-
ur lifði í heiðri og gleði við
hirð konungs. Hann sjálfur,
Þormóður, hefði ekki látið Þor-
gerði biða sín eitt ár enn, á hin-
um afskekta bæ föður hennar.
En hún hafði aldrei litið við
honum. Hann var dökkur yfir-
litum, og gekk ekki i augu kven-
fólksins, það hafði altaf farið
þannig að stúlkurnar litu aðeins
á vin hans, hinn fagra ljós-
hærða kappa. Þær voru vin-
gjarnlegar við Þormóð, eins og
góðan bróður, þær þágu fögur
kvæði hans og vísurnar, eins og
sjálfsagðan hlut, guldu honum
með hverfulu brosi, og héldu svo
áfram að hlusta á drýgindalegt
og innantómt hjal Arinbjarnar.
Einnig meðal karlmanna var
Arinbjörn altaf fremstur í
flokki, hetjan, hinn ósigrandi.
Þeir brostu líka við Þormóði
Valdasyni, skáldinu hæverska og
stimamjúka, en mátu hann ekki
mikils, þenna grannvaxna og
þreklitla mann, sem aldrei hafði
hlotið frægð í orustu. Þeir
hvorki öfunduðu hann né .dáðust
að honum. Arinbjörn vinur
hans hlaut það alt.—
“(jott skip og fagurt átt þú,”
sagði Arinbjörn ennfremur. “Og
mikil er skáldgáfa þín, sem laun-
' uð er slíkri gjöf. Fagurt er
hafið i blásandi byr; eg öfunda
jþig, sem bráðla sérð föðurland
( vort og vini, — og Þorgerði.
| Berðu henni t;veðju mína, með
þíum fögru orðum, og færðu
henni gjöf þá sem eg hefi þér
á 'hendur falið. Segðu henni
i þann sannleika, sem þú þekkir
öllum betur, að hugur minn sé
1 altaf hjá henni, og að eg hafi
aldrei litið aðra konu ástaraug-
um. Lif heill félagi. Samvistir
vorar hafa góðar verið og vin-
átta vor traust sem fjöll íslands.
j Æhíð hefir þú verið mér sann-
ur vinur, altaf gefið mér hoil
ráð og snúið hinum beztu mönn-
1 um og göfugustu höfðingjum á
vort mál með mýkt tungu þinn-
ar og fegurð skáldskapar þins.
Heill guðanna fylgi þér; heils-
aðu frændum minuim!”
I^ormóður draup höfði nieðan
' vinur hans talaði.
' Fyrirgefðu mér, félagi, öfund
þá og illgirni, sem eg ber til
þín, hugsaði hann, og fann enn
einu sinni hina hlýju vinarkend,
sem snemma í æsku hafði kom-
j ið honuni til að taka ástfóstri
við þenna stórvaxna, glaðlynda
pilt, og fylgja honum síðan.
Þormóður fékk byr góðan
yfir þriggja vikna útivist. Hann
I sigldi með ströndum fram til
I Reyðarf jarðar, þar semi þeir allir
jbjuggu búum sinum, hann, Arin-
björn Skorri og Þjóstur gamli,
; faðir Þorgerðar fögru. Það var
J tekið á móti honum með miklum
I heiðri í sveitinni. Nú var loks-
ins enginn Arinbjörn til þess að
yfirskyggja hann! Hann gaf
j vinum sínum góðar gjafir, barst
' mjög á í klæðaburði, og hélt sig
mjög höfðinglega á hinni stóru
í óðalsjörð sinni. Margir heim-
j sóttu hann til að spyrjast tið-
inda frá framandi löndum, og
fregna um afrek þcirra vinatina
á hinni löngu ferð.
Á vorþingi fann hann vel að
I augu margra fríðra kvenna
hvíldu á honuinN og að menn
bæði dáðu og öfunduðu skraut
hans og frægð. Hann naut þess-
arar vitneskju, sem v*r honum
algert nýnæmi. En hann var
J dulur og virðulegur, en þó yin-
j gjarnlegur við alla, sem fyr.
j Hann gaf sig ekki að kvenfólk-
I inu, aðeins naut aðdáunar þess
1 með sjálfum sér. s
Annan dag þingsins hitti hann
I Borgerði. Hún kom á móti hon-
um, há og björt eins og drotn-
ing. Sólin gylti ljóst hár henn-
ar og varpaði ljóma á indæla
andlitið, með viturlegu bláu
augun, og litla munninn, sem
svipaði til rauðra, sætra aldina
frá suðrænum lönlum. Hún var
klædd bláum kyrtli og gullsaum-
uðum purpuramötli. Þau stóðu
bæði kyr og virtu hvort annað
fyrir sér, áður en þau heilsuð-
ust. Hún sá ungan, meðalháan
mann, grannan, en vel vaxinn.
Hann var klæddur dökkum, en
iburðarmiklum fötum, sem fóru
vel svörtu hári hans, og harð-
Ieitu sólbrendu andlitinu. Hann
hafði breyzt,, gamli leikbróðirinn
hennar. Grá augu hans voru
harðleg, en þó döpur. Ávalt hafði
, hann verið kurteis við hana og
lotningarfullur. Henni hlýnaði
í skapi, er hún mintist þess nú.
Þau töluðu lengi. Hann bar
henni kveðju Arinbjarnar, — en
stuttlega og með algengum, þur-
legum orðum. Gjöf hans fekk
hún einnig: Skykkju úr sjald-
gæfu, austurlenzku efni, brædda
með röðum af eðalsteinum.
En Þormóður hafði sjálfur með-
ferðis gjöf til Þorgerðar, og
sjiurði hana hæversklega hvort
hún vildi þiggja hana. Hann
sýndi henni gjöfina, óvenju fag-
urt hálsmen, skreytt rauðum
kóröllum, og þrætt í tífaldan,
samanspunninn gullþráð.
Þorgerður tók við gjöfinni.
Hún hélt meninu í hvítu, fagur-
löguðu höndunum og roðnaði af
gleði, er hún horfði á það.
“Þetta er það fegursta sem eg
hefi nokkurntíma séð,” sagði
hún. En svo varð hún hugs-
andi og horfði dálítið skrítilega
á hann. — “Er þá engin sem
þú — semi hefir meiri rétt á að
hljóta þenna dýrgrip en eg? Er
þá engin, senr þú ant, Þormóð-
ur? Það eru-svo margar fagrar
konur hér í Reyðarfirði, og þú
ert kominn á þann aldur, þegar
nrenn fara að staðfesta ráð sitt.’"
Hún þagnaði, dálítið vandræða-
leg, og leit undan föstu, hrenn-
andi augnaráði Þormóðs.
“Eg hefi aðeins séð eina fagra
konu í Reyðarfirði,” sagði hann
hljóðlega. “Aðeins eina fagra
konu hefi eg séð á æfi minni,
Þorgerður!”
Hún sagði ekki fleira, en gekk
við hlið hans, niðurlút og með
undarlegan glampa í augunum.
Er þau skildu skömmu siðar,
hvislaði hún:
“Þetta vissi eg ekki, Þormóð-
ur. Þetta hafði mig aldrei grun-
að.” Svo þrýsti hún hönd hans
og fór.
Þormóður stóð lengi og horfði
á eftir henni. Harðneskjusvip-
ur var á andliti hans, og um var-
ir hans lék einkennilegt bros.
Sá orðrómur gekk um bygðina
uimi sumarið og haustið, að Þor-
móður Valdason vendi komur
sinar að Hömrum, þar sem
Þjóstur gamli bjó. Sagt var að
hann sæti löngum á tali við Þor-
gerði, heitmey vinar síns. Mikið
var unt þetta rætt í sveitinni, og
voru rnargir hneykslaðir yfir
því.
Um jólin spurðist að hann
hefði ort til hennar mansöng;
og látið vini sína heyra hann;
og brátt flaug ljóðið urn alla
bygðina. Menn lærðu það gjarna
og sungu, þvi að það var mjög
fallegt.
En það var blóðug móðgun
við ætt og unnusta heitbundinn-
ar konu, að flytja henni ástar-
kvæði. Þó var þetta látið liggja
kyrt unt hríð, þvi búist var við
Arinbirni Skorra heim næsta
suntar, og hann var maður, sent
ekki lét óhefnt þess sem gert var
á hluta hans. Mikið var rætt um
að þetta væri hið mesta vand-
ræðamál, þar sem báðir aðilar
voru fremstu menn sveitarinnar,
og þar að auki fóstbræður. Allir
ávíttu framkomu Þonmóðs harð-
lega, að reyna að fleka brúði fé-
laga síns að honum fjarverandi.
Senn leið að vori, og síðan
kom sumarið. Þormóður Valda-
son var daglegur gestur á Hömr-
um, og orð lék á að Þorgerður
breytti við hann, eins og hún
væri lofuð honum, en ekki Arin-
birni. Mikill kurr var af þessu
um sveitina. Menn bjuggust við
KAUPU) AVALT
LUMBER
IKE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLESTREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
komu Arinbjarnar á hverri
stundu, og þá voru stórtíðindi i
vændum. En Arinbjörn Skorri
kunni vel við sig við hirð Nor-
egskonungs, og fór að engu óðs-
lega með að komast til íslands.
En er hann að áliðnu sumri
heyði orðsveim nokkurn um mál-
ið i Niðarósi, brá hann við
skjótt, og lét í haf nokkrum dög-
um síðar. Það var þó ekki
vegna þess að hann tryði einu
orði af því sem sagt var; Þor-
móður, tryggi vinurinn hans og
fóstbróðirinn, — og Þorgerður,
slíkt gat ekki skeð. En nú var
tíminn, er um var samið í kaup-
málanum brátt liðinn, og hann
ætlaði sér ekki að 'verða af fest-
armey sinni, auðugustu og feg-
urstu konu í Austfirðingafjórð-
ungi. Slíkt mátti engum koma
til hugar.
Þegar er hann var lentur, reið
hann frá skipi, og heim til föður
síns. Þar heyrði hann sannar
sögur hvernig komið var með
heitmey hans og vin.
Hann tók fréttunum rólega, og
sagði ekkert um málið en sneri
aftur til skips síns, til að sjá um
farminn. Að því búnu settist
liann um kyrt með föður sínum,
og enginn fékk séð annað en
liann væri áhyggjulaus með öllu.
Þonmóður lagði ekki niður
ferðir sinar að Hömrum við
komu Arinbjarnar, heldur sat
þar nú öllum stundum á tali við
Þorgerði. Hún var sem blinduð;
hún hlustaði á tal hans og fagra
söngva, og hin leynda hætta seni
ógnaði þeim báðum, gerði nær-
veru hans enn kærkomnari.' Hún
hafði hvorki í orði né verki
brugðist unnusta sínum; hvorki
hafði hún veitt Þormóði koss
né ástarorð. Hún ætlaði sér að
halda heit sitt við Arinbjörn, og
giftast honum, er þar að kom.
En hún var-sem töfruð af nær-
veru Þormóðs, hvert orð hans
var henni gleði, hvert handtak
sem dýrmæt gjöf.
Svo var það einn dag siðla
sumars, er þau sátu í stofu á
Hömrum, að flokkur vopnaðra
mana reið að bænum. Það var
Arinbjörn Skorri við sjötta
mann. Hann fann menn að máli,
sjuirði eftir Þormóði, og bað
hann út ganga.
Þorinóður brosti, er honum
voru borin boðin. Hann tók
vopn sin og gekk út.
Arinbjörn Skorri var farinn
af baki, en menn hans sátu enn
í söðlunum. Hann stóð þar hár
og stoltur og virti fornvin sinn
fyrir sér með augum sem leiftr-
uðu af fyrirlitningu. Þormóður
brosti dálitið undarlega, er hann
heilsaði fóstbróður sínum. Hann
var hugdjarfur maður, en hann
þekti Arinbjörn Skorra, og vissi
að nú átti hann sjálfur ekki langt
ólifað. Enginn var maki Arin-
bjarnar í vopnaburði, það vissi
hann afar vel. Nú stóð hann
og beið eftir að hinn tæki til
máls, og enn lék dálítið háðs-
bros um varir honum. Brátt skalt
þú deyja, Þormóður skáld, hugs-
aði hann með sjálfum sér, en
kendi engins ótta við1 hugsunina.
Hann hafði átt gæfusöimu lifi
Eitt sinn skal hver deyja, 'og
hann hafði verið með Þorgerði.
Eitt sinnskal hver deyja, og
engin skömm var að láta lífið
fyrir vopnum Arinbjarnar.
“Þú munt - eiga erindi við
mig?” mælti hann rólega, er hinn
þagði enn.
“Já,” svaraði Arinbjörn. “Við
þig á eg erindi i dag, Þormóður.
Þú veist að eg er eigi orðmargur
maður, hvorki til lofs né lasts.
Og þú þekkir framkomu þina
við mig, og veizt hvernig slíkt
er útkljáð. Eg býð þér hólm-
göngu á morgun við sólarupprás,
á grund þeirri sem liggur miðja
vegu milli bæja okkar. Og vita
skalt þú, Þormóður, að annar
hvor okkar fer þaðan ekki lif-
andi. Nú hefi eg lokið erindi
mínu. Ver heill.”
Þormóður stóð kyr og horfði
á eftir mönnunum, sem þeystu
inneftir hlíðinni. Hann var rór
í huga, því nær glaður. Nú
hafði þó Arinbjörn vinur hans
beðið lægra hlut. I fyrsta skifti
á æfinni hafði hann sjálfur, Þor-
móður, hlotið alt hið góða:
Frægðina af ferð þeirra, er hann
kom heim í haust sem leið, og
ást Þorgerðar. Já, því nú vissi
hann að hún unni honum. Feg-
ursta imær landsins unni honum,
menn höfðu dáðst að honum og
öfundað hann, hvers gat hann
óskað sér framar?
Arinbjörn hafði haft rök að
mæla: Þeir komust ekki báðir
lifandi af hólminum á morgun,
—og hvor þeirra þar lægi eftir,
var heldur enginn vafi á! Nei,
á morgun um þetta leyti svaf
hann í moldu, en hann gæti sofið
rótt, því hann hafði unnið Þor-
gerði frá Arinbirni, og aldrei
myndi hún gefa honum ást sina.
Hún myndi hefna hans, þótt hún
gengi að eiga hinn. Arinbjörn
imyndi drepa hann á morgun, en
samt sem áður hafði hann sigr-:
að : Það var kappinn Arinbjörn,
sein ósigurinn beið!
Þegar hann sneri sér við, stóð
Þorgerður við hlið hans. Hún
hafði heyrt orð Arinbjarnar, og
það var sem alt lif væri horfið
úr svij) hennar.
“Hann vegur þig,” sagði hún
hljómlausri röddu og augu henn-
ar fyltust tárum.
“Mjög líklegt er það,” svar-
aði Þormóður kæruleysislega
“En ekki fyr en á morgun, Þor-
gerður. I dag og í nótt er eg
enn lifandL og þú ert hér hjá
mér. Lífið má vera stutt, ef
aðeins það er fagurt og full-
komið!”
Þau voru saman, þar til tínit
var kominn til hólim-stefnunnar.
Þau gengu upp í hlíðinni, og
hann orti söngva um hana, þa
fegurstu er hann hafði nokkuru
sinni kveðið. Það var skært og
bjart tunglskin um nóttina; þau
sáu yfir sveitina og sj>egilsléttan
fjörðinn, sem lýsti eins og silfnr
i mánaljósinu. Hin sterka, sæta
angan síðsumarsins fylti loftið;
I kyrðin umvafSi þau og hina ang-