Lögberg - 01.06.1939, Síða 4

4
LÖG-BER/Gr, FIMTUDAGINN 1. JÚNÍ, 1939
-------------- Húgberg ---------------------------
, Gefið út hvern fimtudag af
THE COL/UMBIA PRESS, EIMITE3)
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LtíGBERG, 69 5 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
^ditor: EINAR P. JÖNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Kirkjuþing í Mikley
1 Winnipegvatni liggur eylenda, forkunnar fögur, er
vel mætti nefna Nýja Island, eÖa smæddarútgáfu af
Islandi; yfir þessum vingjamlega töfrahnetti hvílir
dulrænn, íslenzkur blær, sem heldur er ekki mót von,
þar sem staÖurinn er döggvaður svitadropum íslenzkra
frumherja, og nú drengilega setinn af djarfmannlegum
niðjum þeirra; sægarpar eru þar miklir, ef svo má að
orði lcveða um þá menn, er vatnaveiði stunda, hvort
heldur þeir heita á Þór til harðræða og sæfara, eða ein-
hver önnur dulin máttarvöld; en víst er um það, að
þeim kippir ábærilega í kyn til frægra forfeðra, er létu
sér ágjafir iítt fyrir brjósti brenna; byrsæld sína sækja
þeir ekki ósennilega til Hrafnistumanna hinna fornu;
þetta gildir og um vatnahetjur vorar á öðrum stöðvum,
ér fangbrögð þreyta við dætur Ránar.
1 nýorktu kvæði eftir Magnús Stefánsson, sem kunn-
astur er undir gervinafninu Öm Arnarson, og helgað
er hinum íslenzka sæfara, er meðal annars þannig komist
að orði:
“Hvort sem heimalands strönd
eða langt út í lönd
á liann leið yfir ófgandi flóð,
gegnum vöku og draum
fléttar trygðin þann taum,
sem hann tengir við land sitt og þjóð.
Þegar hætt reynist för
þegar kröpp reynast kjör
verpur karlmenskan íslenzka bjarma á hann slóð.”
Það er hvorki heiglum hent að vera sjómaður við
strendur íslands né veiðimaður á Winnipegvatni; hvort-
tveggja krefst karlmensku og kjarks; endgi fárast slíkir
menn sjaldnast um naglakul né önnur smávægileg óþæg-
indi.-----
“Sá talar mest um Ólaf konung, er hvorki hefir
heyrt hann né séð.” Menn geta vitanlega talað um
Mikley eins og alla skapaða, og jafnvel óskapaða hluti;
en í rauninni eru menn engu nær nema þeir komi þangað
sjálfir og virði fyrir sér með eigin augum margháttaða
og sérstæða fegurð þessa alíslezkasta landnáms Islend-
inga í vesturvegi, þar sem íslenzkan engan veginn ósenni-
lega á sér lengst griðland, þó vonandi verði einnig langt
að bíða aldurtila hennar á öðrum slóðum. —
Ef einhver kynni að ætla að Mikley væri aðeins
smáhólmi, mætti sá vel fara heim og læra betur; því
sannleikurinn er sá, að eyjan svarar því sem næst að
lengd til vegalengdinni milli Winnipeg og Selkirk, en
sumstaðar er hún frekar sjö mílur á breidd. Svo má
heita að einungis Islendingar séu búsettir í Mikley;
húsakynni mega teljast með ágætum og mannfélags-
samtök hin beztu. Á eynni er vandað safn íslenzkra
bóka, prýðileg skólabygging, rúmgott samkomuhús, og
vegleg, íslenzk kirkja, er vígð var í fyrra sumar að við-
stöddu miklu fjölmemii; alt þetta ber vott um framtak
og samheldni bygðarmanna; þó nær íbúatalan ekki full-
um fimm hundruðum; nokkuð skortir á góða bílvegu
innan vébanda Mikleyjar, þó smátt og smátt þokist í
rétt horf; en allmikið er þar þegar um bíla. - Símalína
liggur á milli eyjar og lands, er bækistöð hefir á
hinu forna höfuðbóli Reynistað.-----
Oss, sem höfum átt því láni að fagna, að njóta
gestrisninnar í Mikley, flýgur oft í huga vísa- Sigurðar
Breiðfjörðs:
Veiztu vinur hvar
verðug lofdýrðar
gestrisnin á guðastóli situr!
Spurningarmerki í þessum skilningi er óþarft þá um
Mikley og Mikleyinga ræðir. Og nú stendur mikið til
norður þar, enda viðbúnaður mikill fyrir löngu hafinn.
I fyrsta sinn í sögu vestur-íslenzkra mannfélagssam-
taka, heldur Kirkjufélag lúterskra Islendinga í Vestur-
heimi ársþing sitt í Mikley; þingið stendur yfir frá 6. til
9. þessa mánaðar að báðum dögum meðtöldum; öllum
þeim mikla mannsöfnuði, sem þangað er væntanlegur í
byrjun næstu viku, tekur Mikley opnum örmum í segul-
dýrð sumarskrúða síns, og býður hvern og einn velkom-
inn af gestrisni hjartans.—
Sumt af því
sem eg sá
á heimssýningunni í New York
Eftir frú Lilju Eylands
Sjaldan á æfinni hefi eg orðið
eins hrifin eins og á dögunum
er eg gekk inn á hið mikla svæði
heimssýningarinnar í New York.
Blóðið í æðum fnanns örvast í'
rás sinni, að því er virðist, við
það að heyra trumbuslátt og
hornaspil, sjá fána blaktandi á
óteljandi stöngum, og þúsundir
manna og kvenna á sífeldu iði
fram og aftur. Hér eiga sextíu
og tvö þjóðlönd sýningarskála,
og ísland er eitt þeirra. ísland
er komið á kortið! Einkennileg
ánægjukend vaknar í brjósti
landans, þótt hann kunni að vera
orðinn að ýmsu leyti f jarskyldur
fósturjörð feðra sinna, við þá til-
hugsun að Island á sæti á þessu
alþjóðaþingi. Eg sem aldrei hefi
ísland augum litið á nú að fá að
sjá það bezta og fegursta sem
land og þjóð hefr á borð að
bera með öðrum þjóðum. Vist
er eg hrifin — og forvitin! En
fyrst verð eg að líta í kring um
mig, og athuga það sem hendi
er næst.
Hvaðan sem litið er, gnæfir
merki heimssýningarinnar við
himin. Er það gífurleg stálkúla,
200 fet að þvermáli, og yoo feta
hár turn, sem tákna á hinn há-
leita tilgang sýningarinnar. Við
frarrfhliðar sýningarskálanna má
sjá aragrúa af steinmyndum
snillinga ýmsra landa. Tignar-
legust og tilkomumest þeirra
allra er standmynd af George
Washington. Sýningin minnist
þannig 150 ára afimælis þess við-
burðar er Washington var settur
í embætti sem fyrsti forseti hins
mikla lýðveldis, Bandaríkjanna í
Norður Ameríku, — og það var
einmitt á svölum ráðhússin'S á
Wall Street, að hann tók em-
bættiseið sinn, og hóf þannig
sjálfstæðan stjórnarferil hinnar
amerísku þjóðar. Gosbrunnar
suða á allar hliðar. Við göng-
um fram hjá blómabeðum, seim
þrifast og anga í skugga risa-
vaxinna trjáa.
Hver mundi trúa því að fyrir
aðeins þremur árum var þetta
sýningarsvæði ljótir flákar og
fúa-mýrar, eins konar sorphaug-
ur stórborgarinnar! Borgarráðið
mun hafa fagnað tækifærinu að
fá þessu svæði umbreytt sér að
kostnaðarlitlu, og leigði það því
forstöðunefnd sýningarinnar. I
júnímánuði 1936 byrjaði svo
undirbúningsstarfið. Kostnaður
þess af hálfu Bandaríkjanna er
talinn 150 miljónir dollara. Þús-
undir imanna hafa unnið þarna
stöðugt í þrjú ár. Merkin
sýna líka verkin. Þar sem áður
voru forarpollar, fen og sorp-
hrúgur, er nú einhver glæsileg-
asti lystigarður heimsins. Af
þessum umskiftum á útliti stað-
arins er hin stuttorða lýsing
sprottin; “Úr feni til frægðar.”
Dásamleg litbrigði einkenna
sýninguna frá upphafi til enda.
Er þar ekki um að ræða ógreini-
lega samsteypu, heldur sérstak-
lega undirjpúna og fyrirhugaða
litflokkun, sem fer eftir lögun
sýningarskálanna, en þeim er fyr-
ir komið í hverfum eftir Jögun
þeirra og útliti. Að innan eru
skálarnir jafnan imeð öðrum lit
en á ytra borði — er liturinn
þar valinn í samræmi við sýn-
ingarmunina á hverjum stað. Á
sýningarsvæðinu öllu mun vera
um tvö hundruð nýjar bygging-
ar. Er lögun þeirra, niðurröðun
og útliti hagað þannig að í sam-
ræmi sé, svo sem mest má verða,
við hina miklu stálkúlu að feg-
urð og tign, — en hún myndar
miðpunkt sýningarinnar. Flestar
eru byggingar þessar glugga-
lausar, en til þess að bæta upp
fyrir það hvað útlitið snertir,
eru allskonar standmyndir og
málverk á veggjunum. Mun það
hafa ráðið nokkru er bygging-
arnar voru reistar gluggalausar,
að þannig vanst meira pláss á
veggjum að innan fyrir sýning-
armuni. Ljós og loftræsting er
þarna öll með vélum gerð. Til-
gangur sýningarinnar er gefinn
til kynna með þessum einkunnar-
orfðum: “Hfcimsbygging
framtíðarinnar. Fyrirheit kom-
andi tíða, bygð á tækni nútím-
ans, og reynslu hins liðna.” Þessi
einkunnarorð eru túlkuð í öllu
því sem fram fer í stálkúlunni
miklu. Inngangurinn í völundar-
hús þetta, stálkúluna, sem telur
átján hæðir, er 50 fet frá jörðu,
og komast menn þangað með
tveimur hreyfanlegum stigum.
Við komum -upp á hreyfanlegar
svalir, semi fara hringferð innan
hnattarins á hverjum sex mínút-
utn. Af þessum svölum sjáum
við fyrir neðan okkur hringsýn
mikla, sem nær út að sjóndeild-
arhring á allar h'liðar. Þetta er
heimsborg framtiðarinnar, sem
kallast “Lýðræðisborg” (Demo-
cracity). Sézt þarna fagurt
landslag, breiðir þjóðvegir,
skrautleg stræti, reisulegar bygg-
ingar, brýr og vötn. Alt er
þetta mótað í simáum stíl, en
hefir þó einkennilega raunveru-
legan blæ. Hver bygging, t. d.
er nákvæmlega i sama stíl og
lögun eins og regluleg hús með
gluggum og öðru tilheyrandi.
Ibúar þessarar borgar eiga að
vera ein miljón. Af þeirri tölu
eru 250 1 þúsundir verkalýður.
semi heima á í útbæjum og hverf-
um aðalbqrgarinnar. Þar sjást
einnig verksmiðjur. Ágætir
þjóðvegir tengja iðnaðarhverfin
hvort við annað, en svæðin milli
hverfanna eru annars notuð til
akuryrkju. Við horfum hug-
fangin á þetta. Alt í einu dvín-
ar dagsbirtan, og kvöldljós borg-
arinnar birtast í allri sinni dýrð.
Stjörnur glitra í himinihvelfing-
unni, fagur, hægur söngur kemur
einhversstaðar ofan frá, sam-
fara ljósstraumum sem llasta dá-
samlegum litbrigðum yfir borg-
ina alla.
Að leitast við að gera ná-
kvæma grein fyrir öllum atriðum
sýningarinnar er ógjörningur.
Enda þótt við göngum um hina
ýmsu sýningarskála förum við á
mis við margt sem við höfum
ekki tíma til að dvelja við eða
taka eftir. Hæglega mætti verja
heilum degi tii að athuga sýning-
arskála Stóra Bretlands eða
Bandarikjanna, svo yfirgrips-
mikil og margbrotin er sýning
þeirra. Hið sama má segja um
hinar ýmsu iðnaðársýningar.
Svo sem fyr er getið er mér
mjög i hug^ að komast sem
fyrst að sýningarskála íslands,
og legg eg því leið mína þangað
við fyrstu hentugleika. Ekki er
skálinn okkar heldur vandfund-
inn, þvi hann er annar í þjóð-
skálaröðinni til vinstri við sjálfa
sýningarhöll Bandaríkjanna. Mér
hitnar um hjartarætur er eg sé
íslenzka fánann blakta við hún,
hátt yfir byggingunni. Næstum
samstundis sé eg gríðarmikið
eirlíkneski af Leifi hepna, við
framhlið skálans. Mér er sagt
að það sé afsteypa af Leifs-
myndinni, sem Bandaríkjaþjóðin
gaf íslandi, árið 1930. Eg minn-
ist þess að hafa séð samskotalista
í sambandi við þessa mynd í
“Lögbergi” og “Heimskringlu.”
Við landarnir hér vestra eigum
þá Hka einhver ítök hér. Þessi
mynd var reist með fjárfram-
lögum trá okkur. Mörg voru
víst tillögin smá sem vænta
mátti, sem lögð voru fram í
Leifsmyndar-sjóðinn, og margir
sem' góðan höfðu vilja, en minni
getu til að styrkja þetta fyrir-
tæki muu hafa fundið til þess
að tillag þeirra næði skamt. En
einmitt fyrir almennan áhuga og
samtök í þessu efni varð það
kleift að reisa þessa tignarlegu
mynd. Gat hún naumast komið
fram á heppilegri tíma né staðið
á betri stað. Hún talar afdrátt-
arlaust máli Vínlandsfundar
Leifs, staðfestir þá sögulegu
staðreynd, í viðurvist lýða allra
landa, að það var íslenzkur mað-
ur sem fyrstur hvítra- manna
steig fæti á ameríska grund.
Við skáladyrnar mætir þér
fögur íslenzk stúlka. Erindi
hennar er ekki aðeins að heilsa
þér og brosa framan í þig, held-
ur vill hún einnig sýna þér og
skýra fyrir þér hina ýmsu sýn-
ingarmuni. Sex ungar stúlkur
hafa þennan starfa á hendi.
Fjórar þeirra eru frá Manitoba
og ein þeirra hefir nýlega hlotið
viðurkenning þess að vera “hin
fegursta meðal hinna fögru,” á
heimssýningunni. Stúlkurnar
tvær frá Islandi töluðu svo góða
ensku að undrum sætti.
Einhverjum kann að finnast
það i of mikið ráðist fyrir smá-
þjóð eins og ísland, sem eftir
síðustu blaðafregnum að dæma
á við ýmsa örðugleika að stríða
hvað snertir atvinnu- og við-
skiftamál, að leggja út í að taka
þátt í þessari voldugu heims-
sýningu. Mun þetta líka vera 1
fyrsta skifti að þjóðin kemut
þannig fram. Ekki mun það for-
dild eða látalæti, sem ræður þess- >
um athöfnum Islands, heldur
praktisk búhyggindi. Það hefir
vakað fyrir Islendingum um
margra ára skeið að með stöð-
ugum erjum og ófriðarhættu 1
Evrópuy væri Ameríka líklegasta
landið til frambúðar í viðskift-
um. Með þetta fyrir augurn
tók 'Stjprn Islands því tilboði
Bandaríkjanna, að taka þátt *
þessari miklu heimssýningu 1
New York. Mun þeim hafa
fundist, sem rétt er, að þarna
væri glæsilegt tækifæri til að
kynna bæði land og þjóð, hinu
mikla heimsveldi, og öðruiu
þjóðum.
Á sýningu þessari sýnir íslanó
sögu þjóðarinnar alt frá víkinga-
öld til vorra daga. Þetta er gert
með kortumi, ljósmyndum og
önum af ýmsri gerð. Er inn 1
salinn kemur er lögð ný áherzla
á hugsun þá, sem fyrst vaknar
hjá gestinum við skáladyrnar, er
hann sér Leifsmyndina, um le‘®
og inn er gengið: hugsunina um
samband íslands og VesturheimS-