Lögberg - 15.06.1939, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 15. JÚNl 1939
Jól í Svíþjóð
Gamall málsháttur segir:
“Enginn ræður sinum nætur-
stað.”
Mér datt hann í hug á Þor-
láksmessu í fyrra, en eg og kona
nnín vorum stödd í Kaupmanna-
höfn aÖ búa okkur í f erðalag til
Sviþjóðar, án þess við hefðum
minstu hugmynd um hvar við
mundum lenda um jólin. Það
grípur mann dálitið einkennileg
tilfinning að eiga sér óvist um
jólin, og þó svo nærri jólum að
Þorláksmessa er komin. Við
vorum þó hin rólegustu, því að
góðkunningi okkar á Málmey,
pastor Hilmer Wentz, sem verjð
hefir hér á landi til að afla sér
upplýsinga úm Hallgrím Péturs-
son og sálmaskáldskap hans og
annara íslenzkra skálda, hafði
undirbúið alt fyrir okkur, og það
var áreiðanlegt að hann mundi
okkur ekki á kot vísa, því að
það var hann búinn að sýna okk-
ur fyr, að liann vildi gera okkur
Svíþj óðárdvölina hina ánægju-
legustu. Enda kom það á dag-
inn, að alt var svo vel undirbúið
frá hans hálfu, sem kostur var
á, en okkur lá ekkert á að vita
urrt dvalarstaðinn fyri en á Þor-
láksmessu, þegar við heilsuðum
upp á hann - á prestsetri hans í
Málmey.
Eyrarsundsferjan var hiaðin
fólki, sem er að fara til jóla-
dvalar í Svíþjóð eins og við, en
veit eflaust hvert það er að fara.
Veðrið rná heita gott, þó er
nokkuð dimt í lofti og nokkur
gola, og allar líkur til að rigna
muni með kvöldinu, og það leyn-
ir sér ekki að sumum finst út-
litið ískyggilegt, ekki sízt þeim,
sem hafa tekið með sér skíðin
sin til skemtunar um jólin. En
það er fleirum en þeim, sem
þykir miiður um það, því að
yfirleitt þykir meira varið í hvít
jól en auð og líkurnar eru allar
fyrir auðum jólum.
Ferjan mjakast áfram eftir
bárum Eyrarsunds og eftir hálf-
an annan tíma erum við komin
til Málmeyjar. Þar eigum við
ekki aðra kunningja en pastor
H. Wentz og hinn ágæta ís-
landsvin, Viggo Zadig forstjóra,
sem tálar ef til vill betri íslenzku
en nokkur annar útlendingur.
Hann er nákunnugur íslenzkum
bókmientum og hefir skrifað um
þær í sænsk blöð og þýtt nokk-
ur islenzk kvæði, einkum eftir
Þorstein Erlingsson, þvi þeir
voru vinir miklir. Þýðing Zadigs
á Sólskríkjunni er mjög góð.
Pastor Wentz er ekki heima
né heldur kona hans, því að
hann var kailaður til embættis-
verka um það leyti dagsins, sem
við komum. En elzta dóttir
þeirra, Margareta, 15 ára menta-
skólastúlka segir okkur, að við
séum boðin til Tyringe um jólin
og nýárið til Svenska Diakon-
issestyrelsens Vilohem, til staðar
er heitir Björkliden. Við höf-
umi heyrt stað þenna nefndan
áður að öllu góðu, bæði hvað
hann lægi á fallegum stað og eins
hve friðsæll hann væri og vel
færi þar um gestina, enda urðum
við ekki fyrir neinum vonbrigð-
um.
Um það leyti og við fórum frá
Málmey byrjaði að rigna og
vesalings dönsku skíðagarparnir
voru býsna áhyggjufullir, þegar
við komum á járnbrautarstöðina,
en alt að einu héldu þeir áfram,
minnugir þess að á skömmum
tírrna skipast veður í lofti, og
einnig á Skáni.
Svo leggur lestin á stað með
fjölda farþega, bæði Svia og
Dani, og sænskan og danskan
blandast innan veggja lestar-
vagnanna. .Hún þýtur áfram
norður Skánarsléttuna. Snotur
bændabýli og stórir búgarðar
þjóta framhjá, því okkur glep-
ur sýn. Það er lestin og við
sem þjótum fram hjá. Enginn
skyldi um of trúa skilningarvit-
um sínum. Eftir 20 mínútna
ferð komium við til Lundar, og
hálfgleymdu vísubroti skýtur upp
í hugum okkar eftir Egil Skalla-
grimsson:
“leiti upp til Lundar
lýða hver sem tíðast.”
Lundur er yndislegur staður;
annað merkasta mentasetur Svi-
þjóðar og er ef til vill að sækja
fram úr sjálfum Uppsölum, eða
að minsta kosti telja Skánverjar
hann öllu fremri. Þegar Sviar
höfðu unnið Skárt frá Dönum á
17. öld, eftir harðvítuga styrjöld,
var eitt' það fyrsta sem þeir
gerðu að setja á stofn háskól-
ann í Lundi. Og reyndist það
brátt vera stjórnmálalegt snjall-
ræði, því að háskólinn varð
sterkasti aðilinn i þvi að gera
Skán að sænsku landi, þó að
aldrei hafi sameiningin að öllu
tekist, því jafnan sýnist sem
Skánn vilji vera ríki í ríkinu,
ekki þó svo að ski’lja að hann
æski eftir sameiningu við Dan-
mörk. Síður en svo.
En lestin gefur engin grið,
annaðhvort er að yfirgefa hana
og skoða sig þá strax um í Lundi
eða fylgja henni. Við veljum
hið síðara.
“Vagnstjórinn ræður, hann
virðir einskis vilja minn eða
þrá.”
Lundur bíður seinni tíma. Því
heitum við.—
Það fer óðum að skyggja.
Desemberdagurinn er stuttur. Og
áfram þjótum við. Aðeins fárra
imínútna hvíld á járnbrautar-
stöðvunum. Lestaskifti i Hassle-
holm og þaðan til Tyringe. Við
erum komin til Norður-Skánar.
Landið er nokkuð farið að
hækka. Skógurinn er að aukast,
jafnvel barrskógurinn er orðinn
áberandi mikill. Og klappir og
stórgrýti, einkenni hinnar ófrjóu
jarðar lætur allmikið á sér bera.
Hin óslitnu akurlönd Skánar eru
horfin.
Tyringe er náð. Það er þorp
á Norður-Skáni með 2500 manns.
Þar er allmikill iðnaður og tals-
verð ræktun, þó að' landið sé
ekki frjótt. Þar eru nokkur stór
heilsuhæli, því að loftslag þvkir
þar sérlega gott. M. a. er þar
afarstórt berklahæli, sem Danir
sækja mikið auk Svía. Og svo
er þar Björkliden, hvíldarheimil-
ið, eign sænsku kirkjunnar, og
þangað er ferðinni heitið. Járn-
brautarstöðinni í Tyrnge er náð.
Bíll ekur okkur þaðan og heim
til Björkliden, semi er drjúgur
spölur og allbrattur. 1 Tyringe
er nokkur snjór á jörðu og úr-
koman þar er nær því að vera
snjór en regn. Á veginum heim
að Björkliden verðum við strax
vör við að jólin eru i nánd.
Vörusýningarnar i búðarglugg-
unum og ljósadýrðin sanna okk-
ur það. Svotia bjartur getur þessi
litli bær ekki verið nema eitthvað'
sé um að vera — og það meira
en lítið — jól.
Við mætum mörgum sleðum á
leiðinni. Brokkandi stórhestar
þjóta umi veginn með sleða í
eftirdragi. Þeir eru skreyttir
grenigreinum, sem- við þekkjtim
bezt undir nafninu jólatré. Bjöll-
ur eru hengdar um háls hest-
anna og þær klingja og bjóða
gleðileg jól með sínum hlýja
hljómi. Þorpið ómar af bjöllu-
kliði og það gefur Tyringe vissa
töfra, finst okkur.
Síðasta spölinn af Björkliden
ökum við í gegnum trjágöng og
við erum ekki fyr komin út úr
þeim en Björkliden blasir við
öll uppljó’iniuð. Á tröppum
hússins erum við boðin hjartan-
lega velkomin á tærri sænsku
með allri þeirri alúð' og kurteisi,
sem Svíum er svo eiginleg. Þetta
er húsmóðirin á Björkliden,
prestsekkjan frú Tngrid Nilsson,
ein.n mesti kvenskörungur, sem
við höfum fyrir hitt. Hún er
nokkuð við aldur og hár hennar
mikið farið að grána. Hún er
glæsileg kona og yfir öllu henn-
ar fasi hvilir andans höfðings-
skapur.
Þegar inn var komið i vistleg
herbergi heimilisins kom einhver
ylur og friður móti manni, sem
ekki verður gleymt. Það er
kristið heimili í Björkliden.
Bænahald og sálmasöngur
kvölds og morgna. Frú Ingrid
Nilsson stjórnar söngnum og
leggur sig fram um það að gera
þessar helgistundir sem innileg-
astar. Og það er engin tilviljun
að fólk kemur ti’l Björkliden að
halda jólin sín þar, og það sama
fólkið ár eftir ár. Ekki getum
við hugsað okkur annan stað,
þar sem helgi jólanna fær betur
notið sin.
Aðfangadagsmorgun rennttr
upp. Það er kveikt á hinu mikla
jólatré, sem stendur í einu horni
dagstofunnar, áður en morgun-
bænir hefjast. Jólin eru að byrja
og fólk óskar hvert öðru gleði-
legra jóla. “God jol” og “God
helg," segir Sviinn. Að því
loknu var sezt að snæðingi. Og
það var ekki skorið við nögl,
sem fram var reitt. Mikið óhóf
höfðum við oft séð heima á
Fróni, þegar matur var fram-
reiddur á jólunum, en á Björk-
liden gengur enn lengra í þessu
efni.
Hvað matarsiði annars snerti,
þá var einn er einkum vakti at-
hygli okkar. Á aðfangadags-
kvöld var meðal tnargra annara
rétta borinn á borð svokallaður
lutfisk (lútfiskur). Hann þótti
okkur alt annað en bragðgóður.
Minti hann einna mest í kæsta
skötu. En Svíar eru fastheldnir
við sina fornu siði og telja það
engin jól, ef lútfiskur er ekki á
borðum. Með honum eru born-
ar kartöflur og grænar baunir
Auk þess sem Svíar neyta Tút-
fisks á aðfangadagskvöld bera
þeir hann einnig á borð. á gaml-
árskvöld og þrettándakvöTd.
Annars aldrei. Sem betur fer
fanst okkur.
A aðfangadagskvöld og einnig
á gamlárskvöld og ■þrettánda er
og sjálfsagður hnausþykkur hris-
grjónagrautur og heyrir til að
“ríma i grautinn,” en það er í
því fólgið að um leið og hús-
móðirin réttir grautardiskinn að
manni, þá á maður að segja fram,
KAUPIÐ AVÁLT
LUMBER
hjft
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
vísu eða vísubrot, sem verða á
til á þessu sama augnabliki og
eins og gefur að skilja er þetta
ekki að jafnaði merkilegur skáld-
skapur. En okkur var engin
linkind sýnd, þótt við værum út-
lendingar. Við urðum að ríma
í grautinn eins og aðrir. ' Um
enga afsökun var að tala.
Það kom í ljós á Björkliden
sem alstaðar í Svíþjóð, þar sem
við komum: hve mjög bar af um
það hvað borð voru vel skreytt.
Þegar litið var yfir matar- eða
kaffiborð á Björkliden mátti
segja að skreytingin á þeim væri
hreinasta listaverk. Allavega út-
skornir stjakar og rósaflúraðir
jóladúkar gáfu borðinu sinn sér-
staka svip, og þá má ekki gleyma
jólahöfrunum, sem eru búnir til
úr stráum og stilt er upp á
hvert borð. Við þá er tengd
ýmiskonar þjóðtrú og vart mun
finnast það heimili í Svíþjóð,
þar se.m ekki gefur að líta stærri
eða smærri stráhafur á jólun-
um. Hann er jafn sjálfsagður
og jólatré og jólakerti og má
ekki vanta fremur en þau.
—Klukkan er orðin 5 á að-
fangadagskvöldið. Það er
guðsþjónusta í Tyringekirkju og
við göngum öll, sem á Björkliden
dveljum fylktu liði til kirkjunn-
ar með frú Ingrid í broddi fylk-
ingar. Sleðarnir þjóta fram hjá
einn af öðrum og loftið ómar af
bjöllukliði.
Guðsþjónustan er hátíðleg og
jólasáTmarnir eru sungnir og
fólkið hefir fjölment hvaðanæfa
úr þorpinu, svo að kirkjan er
full. Presturinn er ungur mað-
ur, geðugur útíits, með glæsi-
lega rödd.
Að áfstöðnum miðdegi, sem
haldinn var kl. 6 kom hár og
boginn síðskeggur keifandi inn
i stofuna með eitthvað fyrir-
ferðarmikið á bakinu.
Litil stúlka, tveggja ára, sem
var gestur á heimilinu flýði upp
í fangið á ttMÖmmu sinni af ótta.
Sá sem inn kom var enginn ann-
ar en jólasveinninn (jultomten)
eins og Svíar kalla hann. Hann
var með stóran drelli á bakinu,
og voru í honum julklappar
(jólagjafir) til allra úr heimil-
inu. Leysti nú gráskeggur
gamli frá stóru skjóðunni sinni
og fór að deila böglunum út.
Rýndi hann lengi og veT á utan-
áskriftina á hverjum bögli og
gekk siðan með hana til eigand-
ans án þess að mæla orð fra
■rniunni.
Þegar hann hafði lokið þessu
verki, gekk hann aftur ósköp
hljóðlega út úr stofunni og var
klappað óspart lof i lófa.
Aldrei, hvorki fyr né seinna,
höfum við farið jafnsnemma a
fætur á jóladagsmorguninn og 1
fyrra, þegar við vorum á Björk-
liden. Jólaóttan átti að byrja
klukkan sex, og hennar vildurn
við ógjarna vera án. Við fórum
því á fætur klukkan fimm og all-
ir á heimilinu, þvi að ekki var
að treysta á seinustu mínútu,
vildi imaður ná sér í sæti. Að
sókn að jólaóttunni er altaf
mikil. Jólaóttan verður okkur
eflaust ógleymanleg helgistund. í
dirnmu næturinnar stefndu stórif
skarar fólks að einum punkti-
Allir að einu marki—kirkjunni;
hinu ytra tákni guðsríkisins her
á jörð. Að hverju var alt þetta
fólk að leita, er stefndi til kirkj-
unnar? Eilífa lífið í hjörtum
þeirra kallaði þá saman með
hljómi kirkjuklukknanna.
Og jólaóttan hefst með því
allur kirkjúheimiur syngur hin-n
dásamlega fallega jólasálm Wall-
ins biskups, langmesta sálma-
skálds Svía:
Var hálsad sköna morgonstund,
som av profeters helga mun
ár oss bedádad vorden>!
Du stora dag, du sálla dag,
pá vilken himlens válbehag
frmssev- H RRRIS
COMPANY. LIMITED N
TORONTO MONTREAL MONCTON WINNIPEG brANd
REGINA SASKATOON SWIFT CURRENT YORKTON
CALGARY EDMONTON VANCOUVER
Hinn BEZTI BINDARI fyrir allar
^«■1^ uppskeruteeundir
HAHRIS
N9li*
MaHsey-HarrÍH No. 16 Bindari
innifelur í nér meKÍn einkenni
annara bindara, ati viíibtettina
ýmHtim koHtnm, nem einkenna
MasHey-IIarrÍH, og: atirar siíkar
vélar hafa eig:i til brunns a®
bera.
Þ6 Helít No. »6 við vertii, sem
Iferir vélina afi be/.tu kjiirkaupum
á markaðimmi BitSjitl umbotSH-
manninn afi skýra fyrir yíiur
þessa sérkosti, sem gera Massey-
Harris, att “Be/ta Bintlaranun1
fyrir allar uppskerutegundir. ”