Lögberg - 15.06.1939, Side 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 15. JÚNl 1939
LÍTILL
IV.
Loksins lauk eg viS kvæSiS, sem mér hafSi svo
■mjög, dvalist viS. ÞaS hafSi tekiS mig nálega fjóra
mánuSi, og eg mafi aS þegar eg lauk viS síSasta
versiS, var eg þreyttur mjög; hendurnar skulfu af
óróa, stolti, ánægju og óþolinmæSi.
I turninum aS Saint-Germain skeSi nokkuS. Jack
fyrri daga kom nú fram á sviSiS á ný, — Jack meS
pappírsborS og lím í pottum og pönnum. Hann batt
nú handa mér ljómandi fallega bók, og i þessa bók
ætlaSi hann nú aS skrifa þetta langa kvæSi mitt meS
sinni eigin fallegu rithönd. Hann settist nú niSur
aS skrifa og heyrSust aSdáunaróp hans nálega altaf,
og var hann svo hrifinn, aS hann stappaSi niSur fót-
unum af kæti. Sjálfur var eg ekki eins hrifinn af
kvæSinu. Eg vantreysti Jack. Honum þótti of vænt
um mig. Eg hefSi viljaS lesa kvæSiS einhverjum
óviihöllum en öruggum dómara; en þekti engan slíkan
mann.
Eg hefSi getaS kynst allmörguin1 á matsöluhúsinu
hefSi eg lagt mig eftir því. Nú borSaSi eg, síSan viS
urSum sjálfstæSir, viS aSalborSiS, og voru þar menn
—um tuttugu — af ýmsum tegundum, svo sem höf-
undar, málarar, byggingameistarar, eSa máske betra
aS segja: þeir voru hrot af þessu öllu, þaulvanir. Og
í dag eru sumir frægir af þessumi mönnum, og þegar
eg sé nöfn þeirra í blöSunum, fæ eg sting fyrir hjart-
aS, þar sem eg er einkis virSi.
Einu sinni í viku höfSum viS aS miSdagsverSi
allfrægSan ljóSagarp, sem ort hafSi kvæSi nokkurt,
kallaS: Baghavat. Þegar hann las þaS kvæSi, varS
ætíS uppþot mikiS. Menn kölluSu upp og hentu því
sem laust var, stöppuSu niSur fótunum og stukku upp
á borSin.. Einu sinni þegar svona stóS á, sat viS hliS
mér náungi, byggingameistari. Hann fór aS snökta
viS fyrsta versiS og reyndi aS þerra tár sín meS
pentudúk miínum,
Af ákafanum hrópaSi eg hæzt allra; undirniSri
var eg ekki hrifinn af Baghavat. 1 stuttu máli má
segja aS þessi kvæSi séu lik livertí öSru. Þau eru um
látúnsplötuna, um ránfuglinn condor, um fílinn, eSa
vísundinn. t þessu samsafni kvæSa er engin tilfinn-
ing, enginn virkileiki, ekkert ímynduarafl. ÞaS er
rim á rím ofan og ekkert nema rím. Öskiljanlegt rim
oft og tíSumi. Þetta var skoSun mín á Baghavat; en
eg hefSi ef til vill orSiS vægari i dómum rninum, ef
einhver hefSi rannsakaS min kvæSi. ÞaS gerSi eng-
inn, svo þaS gerSi mig ókærinn og kaldan. Eg var
nú samt ekki einn um þessa skoSun á Baghavat og
öSrum Hindúa kvæSum. ViS hægri hliS mér sat maS-
ur, sem hafSi sömu skoSun. ÞaS var einkennilegur
náungi, þessi viS vinstri hliS. Hann var elztur allra
viS borSiS, en sá lang vitrasti. Eins pg flest mikil
menni var hann löngum fámáll. Hann var virtur af
öllum. Menn sögSu um hann: “Hann er sterkur
mjög og djúpvitur.” Sjálfur sá eg háSsdrætti í kring-
um mqnn hans, þegar hánn hlustaSi á kvæSiS
Baghaval, eg var farinn aS bera traust til þessa manns.
Eg hugsaSi meS mér: “Hér er maSur, sem hefir
ábyggilegan smekk. Eg skal lesa honum kvæSiS m'itt.”
Eitt kvöld, þegar hann stóS upp frá borSinu, fékk
eg'mér brennivín í flösku og bauS þessum vitring aS
drekka glas meS mér. Hann þáSi þaS, eins og eg vissi
aS hann myndi gera. Eg þekti manninn. Þegar viS
vorum aS drekka, leiddi eg taliS aS kvæSinu Baghavat,
og eg byrjaSi aS segja eitthvaS ljótt um þessa lótus-
plöntu þar sem svo mikiS var sagt um rúnfugla, fíla
og vísunda, aS slíkt væri ekki skáldlegt. MeSan eg
var aS tala hélt hann áfram aS drekka víniS þegjandi.
ViS og viS brosti hann eSa hneigSi höfuSiS til sam-
þykkis: “Jú, rétt — jú rétt. Fari þaS! Nei! Nei!
Mér jókst hugur, því mér virtist hann aS ein-
hverju leyti inér samdóma. Eg sagSi honum aS eg
hefSi líka ort kvæSi, sem eg vildi láta hann dæma
um. “Já, velkomiS, já,” sagSi þessi kunningi minn,
en ekki meira. Þar sem mén virtist maSurinn í góSu
skapi, herti eg upp hugann og sagSi viS sjálfan mig:
Nú er tækifæriS! Eg dró svo kvæSiS upp úr vasa
mínum. Náunginn hafSi nú lokiS úr fimta g*lasinu
og horfSi á mig mjög rólegur, þar sem hanri rakti í
sundur skjölin; en þegar eg gerSi mig líklegan til aS
lesa, lagSi hann hendina á ermi mína og sagSi: “Eitt
orS, ungi maSur, áSur en þú byrjar; Hvert er efniS?”
Eg horfSi á hann hálf-skelkaSur.
“Hvert er efniS? Um hvaS hefirSu kveSiS?”
sagSi þessi voSalegi maSur. “HvaSa efni hefirSu
valiS ?”
Til allrar óhamingju hafSi eg aldrei hugsaS um
efniS og spurning hans kom svo flatt upp á mig, aS
eg kafroSnaSi í algerSu ráSaleysi. Eg gat engu svaraS.
Þessi vitringur reis á fætur önugur á svipinn.
"Hvernig í ósköpununrer þaS, vesalings ungi maSur;
þú hefir ekkert efni í kvæSinu. ÞaS er þá þýSingar-
laust aS sýna mér þaS. Eg veit fyrir fram hvaS mikils
virSi þaS er.” Og er hann hafSi sagt þetta, drakk
hann þrjú staup hvert eftir annaS af víninu, sem eftir
var í flöskunni, tók hatt sinn og lagSi af staS út,
ygldur á svip.
Um kvöldiS þegar eg sagSi Jack frá þessu æfin-
týri, reiddist hann. “Þessi vitringur er heimskingi,”
sagSi hann. “HvaS þýSir þaS aS hafa efni i kvæSi?
HvaS er þaS, þetta efni? Hefir hann nokkurn tíma
séS þaS? Hvar er sú bygging?” Vesalings Jack var
.meS tárin i augunum yfir óförum mínum og þessu
meistarastykki minu. “HeyrSu, Daníel,” sagSi hann,
“mér datt nokkuS í hug. GæturSu ekki lesiS kvæSiS
aS I’ierrottes einhvern sunnudag?”
"AS Pierrottes! Ó Jack!”
“Því ekki? Pierrotte er enginn auli, þótt hann sé
auSvitaS enginn .spekingur. Hann hugsar og ályktar
býsna rétt. Vamille er ágætur dómari, jafnvel þótt
þetta komi án fyrirvara. Og frú Tribon hefir lesiS
ósköpin öll. Svo þekkir Pierrotte fjölda frægra manna
sem mætti bjóSa heim viS þetta tækifæri. HvaS seg-
irSu um þaS? Viltu aS eg færi þetta í tal fyrir þig?”
Mér hkaSi ekki þessi hugmynd sem bezt, aS leita
aS dómurum í Saumon götu; en mig langaSi mjög
mikiS til aS lesa kvæSiS, svo eftir aS hafa athugaS
betur, þáSi eg boS Jacks. Hann talaSi því viS Pierrotti
eitt kvöld og þegar Pierrotti skildi hvaS um var aS
vera, var hann fyrst i vafa, en vildi þóknast vinum
dótturinnar og sá aS hér var tækifæri aS láta á sér
bera; svo eftir stutta umhugsun, sagSi hann óhikaS
— já, og byrjaSi undir eins aS bjóSa ýmsum til móts-
ins.
Aldrei hafSi litla setustofan áSur orSiS fyrir slíkri
virSingu. Til þess aS gera mér sem mest til heiSurs
hafSi Pierrotte boSiS nálega öllum, sem fengust viS
sölu á postulíni. Þegar eg kom fram fyrir alla slíka
menn, varS eg mjög hrifinn, eins og þiS getiS nærri.
Gestunum hafSi veriS sagt aS þeir ættu aS dæma um
skáldskap og voru því mjög hátíSlegir og alvarlegir.
Enginn hló, en allir töluSu í hálfum hljóSum, kaldir,
rólegir, hvísluSust á og hneigSu höfuSin lítiS eitt eins
og dó;r,arar. Eftir fáein augnablik af þruski fékk eg
hljóS og byrjaSi aS lesa kvæSiS.
KvæSiS var dramatiskt og því kallaS: Comedre
Pastorale. ÞaS var um ferSalag bláa fiSrildisins, sem
hér var kveSiS.
Þegar eg hafSi lesiS síSasta ver^iS, stóS Jack upp
til aS hrópa bravó. En þegar hann sá svipinn á dóm-
urunum, stanzaSi hann.
' Eg held, aS þó aS hinn eldlegi hestur Apolcalypse
hefSi alt í einu birzt á miSju gólfi setustofunnar, þá
hefSi þaS ekki orsakaS meiri furSu en Bláa fiSrildiS
mitt. Allir horfSu á mig stórum augum og krossuSu
sig. Enginn sagSi orS. ÞiS getiS því nærri hvernig
mér leiS. ✓
Jack reyndi aS hugga mig og sagSi aS þetta gerSi
ekkert til, kvæSiS væri snildarverk. “Látum okkur ná
í útgefenda.” Á þeim tímum .. eg veit ekki hvort
þaS er svo enn þann dag i dag — voru útgefendur
viSfeldnir, kurteisir, greiSviknir, ‘en þeir höfSu einn
aSal galla: þeir virtust aldrei vera heima, þegar maSur
ætlaSi aS finna þá.
GuS minn góSur, hvernig eg hljóp frá einum
staS til annars, meSal bókasölumanna! Og hjartaS
barSist í brjósti mér. Eg var feiminn fyrst í staS og
bræddi meS sj ál fum mér hvort eg ætti aS fara inn eSa
ekki. Á eg aS fara inn, hugsaSi eg; og stundum fór
eg ekki, þó eg væri kominn aS búSinni. Á hverju
kvöldi í háa tíS, kom eg heim á kvöidin engu nær.
Jack hughreysti mig. Vertu óhræddur! Þér gengur
betur á morgun. Og næstu daga fór eg af staS aftur
meS 'handritiS. Dag eftir dag fanst mér eg verSa
leiSari og leiSari og ferSalagiS meira þreytandi. Fyrst
bar eg handritiS undir hendinni, stoltur af því eins
og nýrri regnhlíf; en aS lokum varS eg skömmustu-
legur og stakk ritinu í barmi mér og hnepti kápuna
alla IeiS yfir.
Átta daga hélt eg áfram. Svo kom sunnudagur.
Jack fór til Pierrotte eins og hann var vanur, til aS
borSa miSdagsverS, — en hann fór einn. Eg var
lasinn og lá fyrir allan daginn. Um kvöldiS þegar
hann kom heim, settist hann á rúmiS hjá mér og fór
aS ávíta mig meS hægS.
“Þú hefir gert rangt, Daníel, aS fara ekki “þarna
yfir um”; fögru augun fella tár; hún deyr ef þú ferS
ekki aS sjá hana. ViS töluSutn um þig alt kvöldiS.”
“Og Pierrotte,” sagSi eg feiirmislega. “Pierrotte,
* livaS sagSi hann?”
“Ekki neitt. Hann virtist bara vera hfssa á aS þú
skyldir ekki koma; þú verSur aS fara, Daníel. Þú
ferS! Er þaS ekki svo ?”
“Eitthvert kveld, Jack; eg lofa þér því.”
Næsta dag, seinni partinn, fór eg af staS til
Sauron götu. Eg hefSi viljaS fara strax upp á loft
og tala viS hina fögru áSur en eg sæi Pierrotte, en
“fjal'labúinn” mætti mér viS dyrnar og eg komst ekki
framhjá honum. Hann kallaSi mig inn í búS og lét
mig setjast þar hjá sér, aftan viS búSarborSiS. Af
og til heyrSist veikt flautuspil úr búSinni á bak viS.
“Monsier Daníel,” sagSi fjallabúinn, svo ákveSn-
um róm, aS eg hafSi aldrei heyrt slíkt frá honum áSur,
né slíka mælsku, sem nú lýsti sér. “ÞaS semi eg vildi
segja er mjög einfalt. Eg fer ekki í neina launkofa
meS þaS. MaSur gæti vel sagt . . . Stúlkan elskar þig
heitt; elskar þú hana eins ?”
“Af öllu megni, Monsier Pierrotte.”
“Gott! Þá fer alt vel! BæSi þú og stúlkan eruS
of ung aS giftast i þrjú ár enn. Þú verSur því aS
komast aS einhverri stöSu þessi þrjú ár. Eg veit
ekki hvaS lengi þú ætlar aS vera í þessari verzlun
meS Bláa fiSrildiS; en eg veit hvar þú gætir fengiS
eitthvaS aS starfa og þú ættir aS sæta því. MaSur
gæti vel sagt aS eg réSist til Salonettes fyrrum og
þú gætir einnig ráSist í aS gegna þessari verz'lun í þrjú
ár, og í millitíSinni gætiS eg tekiS þig í félag viS mig,
þar sem eg er farinn aS eldast og á sama tíma
yrSirSu tengdasonur ’minn. Já, hvaS segirSu úrn þaS,
félagi?” Þegar hér var komiS hló Pierrotte hátt, alveg
viss um aS eg fátækur maSurinn mundi taka þessu
boSi fenginshendi, þar sem hann hafSi boSiS mér aS
selja postulín viS hliSina á sér. Eg var ekki nægi-
lega hugaSur til aS sýnast móSgaSur. Eg gat jafnvel
engu svaraS. Eg var einhvern veginn yfirkominn.
Pierrotte hélt aS eg væri svo feginn boSinu, aS eg
hefSi orSiS orSlaus.
“ViS tölum um þetta seinna í kvöld,” sagSi hann.
“FarSu nú upp til hennar. MaSur gæti vel sagt . . .
henni hlýtur aS leiSast.”
Eg fór því upp til ungfrúarinnar og fann hana
i gulu setustofunni, þar sem hún sat viS aS útsauma
hina eilífu morgunskó, og hin gamila mektuga dama
hjá henni.
Pierrotte kom nálega á hæla mér. Hann réSi sér
ekki fyrir kæti og masiS varS ábærilegt. Þessi "maSur
gæti vel sagt” rigndu þéttara en nokkurt hagl, þar sem
hann gekk fram og aftur óSamála. MiSdagsverSurinn
virtist mér of langur og hávær; undir eins og staSiS
var upp frá borSum/tók Pierrotte mig tali og minti
miig á boSiS. Eg hafSi nú haft tíma til athugunar og
svaraSi honum all-rólegur aS eg þyrfti tíma til aS
hugsa mig um; eg skyldi svara innan mánaSar.
Fjallabúinn varS alveg forviSa, aS eg skvldi hika
viS aS taka boSinu; en hann var svo mikill smekk-
maSur, aS hann lét á engu læra.
“Jæja, þaS er þá ákveSiS innan mánaSar. ÞaS
gerir hvorki til né. frá. Samningarnir eru gerSir.”
AU kvöldiS kvaS þetta viS í eyrum mér, — mér svo
ógeSfelt sem mest mátti verSa: “Þú selur postulín;
já, þaS er ákveSiS.”
Þegar eg kom heim þetta Ávöld, sagSi eg Jack frá
uppástungu Pierrotte. Hann varS enn reiSari en eg.
“Daníel Eyssette aS selja postulín; verzlunarmaS-
ur meS glervöru!” sagSi hann. “Eg hefSi gaman af
aS sjá þaS,” sagSi þessi góSi bróSir, og varS blóS-
rauSur í framan af reiSi. ÞaS er sama og aS einhver
styngi upp á því aS Lamertine seldi eldspýtur eSa
Saint Benne hrosshársbindi. Hann er gamalt flón.
Pierrotte; fari hann norSur og niSur. Eftir alt þarf
ekki aS taka mikiS tillit til hans. Hann veit ekki
nógu mikiS til aS dæma utn þetta. Þegar hann sér
hvaS vel gengur mieS bókina og aS blöSin fara aS
hæla þér, mun hann fljótlega breyta um skoSun.”
“ÞaS,er enginn efi á þvi Jack, en til þess aS
blöSin lofi bókina, þarf hún aS koma út, og eg er
nokkurn veginn viss um aS hún kemur ekki út, vegna
þess aS eg á ekki ráS á neinum útgefanda og vlana-
lega eru bókaútgefendur ekki viSlátnir þegar skáld
vilja finna þá. Jafnvel hinn mikli tnaSur, höfundur
Baghavat verSur aS gefa út bók -sína á sinn eiginn
kostnaS,” sagSi eg.
“Jæja,” sagSi Jack, “viS gerum eins og hann.”
Hann barSi hnefanum í borSiS: “ViS prentum á
okkar eiginn kostnaS!”
Eg horfSi á hann forviSa.
“Á okkar kostnaS?”
“Já, drengur minn, á okkar kostnaS, — alveg rétt.
Hertoginn, húsbóndi minn, er einmiitt núnia aS láta
prenta endurminningar sínar og eg sé prentarann a
hverjum degi. Prentarinn er frá Alsatia, meS rautt
nef og allra bezti drengur. Eg er viss um aS hann
prentar þetta án þess aS borgaS sé fyrir fram. ViS
borgum seinna. ViS skulum fara i kvöld, strax, og
hitta manninn.”