Lögberg - 29.06.1939, Qupperneq 4

t
LÖG-BER/G, FIMTUDAGINN 29. JÚNÍ 1939
--------------- Hogtierg----------------------------
GefiS út hvern fimtudag af
THE COIjUMBIA PRESS, UIMITEI)
6#5 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árlð — Borgist fyrírfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Bóndi er búátólpi, bú er landátólpi
í ofangreindu spakmæli felst ævarandi sannleikur,
því þeir, sem jörðina erja eru máttarviðir þjóðfélagsins;
þróun hinna ýmsu atvinnuvega hefir tekið margháttuð-
um breytingum síðustu áratugina; þó hafa byltingarnár
ekki ósennilega orðið hvað sízt róttækar á sviði jarð-
ræktarinnar og landbúnaðarins. En þrátt fyrir véla-
menninguna alla og tæknina, hefir bóndinn þó átt við
ramman reip að draga og borið þráfaldlega skarðan
hlut frá borði. Vélin á að vera þjónn paannsins, en ekki
lierra hans.—
Engri stótt innan vébanda hins canadiska þjóðfélags
mun jafn ábótavant á sviði samtaka og skipulagningar
og bændastéttinni. lðnrekendur hafa fyrir löngu bund-
ist traustum skipulagsböndum til verndar fyrirtækjum
sínum; samtök meðal verkamanna hafa og allmjög náð
sér niðri og fært út kvíarnar þó vel hefði mátt betur
vera; en svo má segja að bændur standi berskjaldaðir
í þessum skilningi; nú hafa þó nýverið þeir atburðir
gerst, er benda til ákveðinnar vakningar meðal bænda
í samtaka- og samstarfsátt.
1 vikunni sem leið, var háð í Brandon þing eitt,
harla fjölment, þar sem mættir voru erindrekar úr
bændastétt úr flestum sveitum Manitoba fylkis, ásamt
málsvörum Sameinuðu kornhlöðu félaganna, fulltrúum
frá United Grain Growers, sem er að almiklu leyti
bændaeign, svo og ýmsum öðrum fyrirtækjum er standa
í nánum samböndum við bændur og framleiðslu þeirra.
Á þingi þessu varð það ofan á, að stofna skyldi upp úr
öllum þessum félögum og fyrirtækjum eitt allsherjar
búnaðarsamband, er nefnast skyldi Manitoba Federation
of Agriculture; af þessu leiðir meðal annars það, að
Sameinuðu bændasamtökin gömlu, sem verið höfðu að
mestu leyti pólitísks eðlis, leggjast niður sem slík, og
renna sjálfkrafa inn í hið nýja búnaðarbandalag. For-
sætisráðherra fylkisins, Hon. John Bracken, flutti kröft-
uga livatningarræðu á þingi þessu, og kvaðst treysta
því, að þessi nýi félagsskapur yrði einbeittur, og jafnvel
herskár í umbótakröfum sínum. því það væri margt, sem
einungis. hefðist með harðneskjunni.
Eitt af hinum fyrstu verkum stjórnarnefndar þess-
ara nýju búnaðarsamtaka verður öflun nýrra meðlima.
Og nema því aðeins að útbreiðslan verði almenn, er
ekki unt að vænta tilætlaðs árangurs; meðlimir eldri
búnaðarsamtaka flytjast ekki af sjálfu sér inn í þessi
nýju samtök; þeir verða að sækja formlega um inn-
göngu og greiða ákveðið ársgjald með sama hætti og
meðlimir hinna ýmsu verkamannasamtaka verða árlega
að gera; en slíkt gerir öll samtök traustari og sam-
feldari en ella myndi verið hafa. Hag landbúnaðarins
er þannig komið á þessum verstu og síðustu tímum, að
öflug samtök meðal þeirra, er í þessum efnum bera hita
og þunga dagsins, bændanna sjálfra, sýnast eina bjarg-
ráðavonin.
Aukaþing
Forsætisráðherra Manitobafylkis hefir lýst yfir því,
að fylkisþingi verði áður en langt um líður stefmt til
funda með það fyrir augum, að afgreiða fyrir fylkisins
hönd hin nauðsynlegustu löggjafarákvæði í sambandi við
veðlánsbankann nýja, er stofnaður verður samkvæmt
löggjöf síðasta sambadsþings, en kemur eigi til fram-
kvæmda fyr en fylkisþingin hafa afgreitt þar að lútandi
löggjöf. Mr. Bracken er sterktrúaður á það, að þessi
nýi veðlánsbanki muni reynast íbúum Sléttufylkjanna
raunveruleg hjálparhella; lýsti liann yfir því á áður-
nefndu búnaðarþingi í Brandon, að þetta væri lang-
frjálsmannlegasta löggjöfin, sem sambandsþing nokkru
sinni hefði afgreitt á sviði viðskifta og peningamála.
Þó ekki sé langt um liðið síðan sambandsþing af-
greiddi lögin um stofnun veðlánsbankans, hafa engu að
síður komið fram harla skiftar skoðanir um gildi hans;
ýms Montreal blöð, þó einkum þau, er íhaldsflokknum
fylgja að málum, telja með þessu stigið spor í háska-
lega sósíalista-átt, og brennimerkja þá King og Dunning
sem fjárhagslega villutrúarmenn og róttæka sósíalista.
Ræða
flutt á íslandsdaginn 17.
júní á New York
World’s Fair
Eftir Thor Thors, alþingism.
Herra forseti,
Virðulegir gestir:
Þegar við íslendingar ákváð-
um að taka þátt í þessari miklu
heimssýningu, sem við vissum
að mundi bera alt ofurliði, sem
áður hefir þekst, í skrauti, iburði
og tækni, þá var okkur það full-
komlega ljóst að þetta var djarft
af okkar hendi — næstutn' fífl-
dirfska. Við vildum samt leggja,
þótt ekki væri nema lítinn, stein í
hina glæsilegu og varanlegu
byggingu alþjóðlegrar samvinnu
og samúðar, sem hér átti að
reisa. Eg veit að öllum skilst
að engum var það hugfólgnara,
en enmitt minstu sjálfstæðu þjóð
iheimsins, varnarlausri með öllu
nema fyrir skilning og velvild
stórþjóða heimsins að mega
leggja sinn litla skerf í þetta
musteri friðarins.
Okkur, sem verðum að láta
okkur nægja að lita viðburði
heimsins úr langri fjarlægð, finst
að enda þótt friður á jörðu hafi
verið hin eilífa hugsjón mann-
kynsins, og þrátt fyrir það að
miljónir mann hafi fómað lifi
sínu, að því er þeir héldu, í bar-
áttunni fyrir þessari göfugu hug-
sjón, 'þrátt fyrir skelfingu og ör-
væntingu sem hefir lagst yfir
‘löndin í öllum fyrri styrjöldum,
þá hafi imannkynið ef til vill
aldrei verið nær barmi alheims
ófriðar en einmitt nú á dögum.
Við heyrum talað um frið, en
sjáum hervæðingu þjóðanna.
Okkur íslendingum finst því á
þessum tímum dásamlegt að
finna slíkan friðarreit, vináttu
og samvinnu þjóðanna sem þessa
heimssýningu. En hér, eins og
á hinum mikla vettvangi þar sem
örlög þjóðanna eru ákveðin, er-
um við i rauninni aðeins áhorf-
endur. Þjóð, sem telur aðeins
um 120,000 og lifir langt frá
þeim miðstöðvum veraldarinnar,
þar sem sagan er mörkuð og
rúnir þjóðanna ristar, getur ekki
haft áhrif á örlög heimsins. Við
biðjum aðeins um vernd annara
þjóða til að mega lifa í friði
og halda áfram að vera frjálsir
menn í okkar eigin frjálsa og
sjálfstæða landi.
Ástæðan til þess að við ís-
lendingar ákváðum að láta hina
miklu sýningu Bandaríkjanna
verða þá er við tækjum í fyrsta
sinn þátt i sem sjálfstæð þjóð,
er þó fyrst og fremst sú, að við
óskum að vekja athygli Banda-
ríkjanna á hinum fornu og ó-
rjúfanlegu tengslum íslands við
hinn nýja heirn. Við viljum
minna á og leggja áherzlu á þá
sögnlegu staðreynd, að það var
imaður af íslenzkri ætt og upp-
runa, víkingurinn Leifur Eiríks-
son, sem fyrstur allra hvítra
manna steig fæti á ameríska
grund, árið iooo. Þetta afrek
v.ar opinberlega viðurkent af
íbúum Bandaríkjanna þegar
þjóðþing þeirra gaf okkur árið
1930, líkneski Leifs með þess-
ari áletrun: “Leifur Eiríksson,
sonur íslands, sem fann Vín-
land.’’ Fyrir þessa viðurkenn-
ingu, fyrir þetta vináttumerki,
er íslenzka þjóðin hjartanlega
þakklát Bandaríkjamönnum.
Leifur Eiríksson fann Vín-
land-. íslendingurinn Þorfinnur
Karlsefni reisti sér fyrstur hvitra
manna bú í Vesturheimi og bjó
hér í þrjú ár. Þetta eru at-
burðir, sem tengja saman sögu
Bandaríkjann^ og sögu íslands.
En það eru margir aðrir sögu-
legir viðburðir og söguleg ein-
kenni, sem Bandaríkin, hin mikla
þjóð hér handan hafsins, á sam-
eiginlegt við okkar litlu þjóð.
Landnám Islands átti rót sina að
rekja til þess að hinir merkustu
og ríkustu höfðingjar í Noregi
vildu eigi þola ofríki konungs
og yfirgáfu óðul sín og létu i
haf áleiðis'til hins nýja lands
frelsisins. Frelsisþráin var því
orsök íslands bygðar, og er það
ekki einnig rétt að flestir af í-
búum Bandaríkjanna, eða for-
feður þeirra, að undanskildum
Indíánum einum, komu vestur
hingað frá fjarlægum strönduim
til að forðast ofriki annara og
lifi í friði og frjálsir? Það er
því augljóst mál að frelsisþráin
var sameiginleg hvöt og leiðar-
ljós forfeðra vorra að landnámi
Ameríku og íslands. Sögur
beggja þjóðanna sameinast því í
frelsisþránni og báðar þjóðirnar
stofnsettu ineð sér lýðveldi.
♦ ♦
Þegar við lítum á landakort-
ið, sjáum við eyjuna okkar yzt
móti norðri, nokkurn veginn mitt
á milli gamla og nýja heimsins.
Hnattstaða íslands er táknmynd
af þjóðlífi okkar. Það er erfitt
að greina hvort við í rauninni
tilheyrum gamla eða nýja heim-
inum og líf okkar er undarlegt
sambiand af baráttu á milli
kenninga fortiðarinnar, stefnu
nútíðarinnar og strauma fram-
tíðarinnar.
Jarðfræðingar skýra okkur frá
því að ísland sé leifar horfins
lands, sem áður fyr tengdi
Evrópu við Ameríku. Hinn
trausti grunnur íslands virðist
því vera tákn þeirrar örlaganna
ákvörðunar að landið sé tengilið-
ur milli hins nýja og garnla
heims.
Auk hinna gömlu sögulegu
minninga, vil eg minnast annara
traustra tengsla milli þjóðanna
beggja. Okkar litla þjóð með
aðeins 120,000 íbúum á hér í
Vesturheimi svo marga og göf-
uga fulltrúa, sem væri hún stór-
veldi. Um 30,000 íslendingar
hafa flutt sig búferlu'm frá
gamla landinu vestur um haf til
Bandaríkjanna og Kanada. Þeir
og þeirra niðjar eru trúir, merkir
og virtir borgarar i þeirra nýju
löndum. Brottför þeirra var
mikið tjón fyrir ísland, en við
erum hreyknir af afrekum þeirra
í þeirra nýju heimkynnum og
þakklátir þeim fyrir ástúð þeirra
og ræktarsemi í garð hins gamla
föðurlands.
Okkur íslendingum er það
unun að lí.ta þessa heimssýningu.
Smekkvísin, tæknin og skipulag-
ið hrifa hugi okkar. Með töfra-
mætti varpar sýningin ljóma yfir
amerískt hugvit og snilli. Hún
er helguð “Heiminum á morgun’’
— framtíðinni, framförum og
hugsjónum mannanna. Mark-
miðið er göfugt.
Háttvirta samkoma:
I okkar litla skála sjáið þið
smámynd af íslandi. Þið sjáið
þar engar tígulegar hallir né
skrautleg musteri né nein önnur
ytri merki auðæfa og íburðar.
Þið • sjáið mynd af Hfi iðju-
samrar og þrautseigrar smáþjóð-
ar, sem lifir í erfiðu landi, en
stöðugt og farsællega sækir fram
mót auknum framförum, vax-
andi menningu og farsæld. Við
vitum að þið dæmið ekki þjóð-
irnar eftir auðæfum þeirra,
mannfjölda eða herafla, heldur
eftir manndómi, dugnaði og
hæfileikum þeirra þegna. Við
höfum engan herafla á íslandi,
og eyðum engu fé til hergagna
en verjum því heldur til að reisa
ný og betri heimili fyrir unga og
aldna til sjávar og sveita.
Það er frelsisþráin, sem réði
landnámi íslands. Frá fyrstu tíð
hefir frelsið verið dýrmætasta
hnoss hvers íslendings. Þjóðin
er hamingjusöm í lífsbaráttu
sinni, þótt hörð sé, og óskar að
mega halda áfram að vera frjáls
og óháð.
Það var djörf framaþrá sem
réði fundi Ameriku frá íslandi
og fyrstu bygð hvítra manna þar.
Eg óska þess að hin íslenzka
sýning sé helguð hinum fornu
og sögulegu tengslum frelsis og
frama miilli Ameríku og íslands,
samúð þeirra í nútíð og vin-
áttu þeirra i framtíð.
Megi Ameríka og ísland um
allar ókomnar aldir vera hin
traustu heimikynni frelsisins,
frjálsra manna og frjálsra hugs-
ana, frjálsra og göfugra afreka.
Eg þakka ykkur öllum.
Islandsdaguiinn
á Heimssýningunni
í New York
Eftir prófessor Richard Beck
Á þeim deginum, sem helgur
er í huga allra sannra, íslenzkra
föðurlandsvina, 17. júní, fæðing-
ardegi Jóns forseta Sigurðsson-
ar, var íslandsdeildin á Heims-
sýningunni í New York opnuð
með virðulegum og viðeigandi
hátiðahöldum, að viðstöddum
mörgum virðingarmönnum og
öðru márgmenni.
Vilhjálmur Þór, framkvæmd-
arstjóri íslandssýningarinnar,
stýrði hátíðahöldunum. Kynti
hann fyrstan ræðumanna Thor
Thors, alþingismann og formann
sýningarnefndarinnar, er hélt
snjalla ræðu um þátttöku íslands
í Heimssýningunni, sögu lands-
ins og menningu. Minti hann
áheyrendur sérstaklega á hinar
sameiginlegu sögulegu og menn-
ingarlegu erfðir íslands og
Bandaríkja, og lagði, sem vænta
mátti, mikla áherzilu á Ameríku-
funcl Leifs Eiríkssonar og land-
nám Þorfinns Karlsefnis í Vest-
urheimi. Finnig undirstrikaði
hann sameiginlega frelsisást ís-
lendinga og Bandaríkjanna og
svipaða stjórnarfarslega þroska-
sögu þeirra. Þá vék ræðumaður
hlýlega að Vestur-íslendingum
og hlutdeild þeirra í hérlendu
þjóðlífi. Verður ræða Thors
alþingismanns væntanlega birt í
báðum íslenzku vikublöðunum.
Edward J. Flynn, fram-
kvædmarstjóri Heimssýningar-
innar, svaraði ræðu Thors og
fagnaði yfir þátttöku íslands 1
sýningunni; henti hann á það
fyrirdæmi, sem íslánd gæfi öðr-
ulnn þjóðum, með því að komast
af án hers og flota.
La Guardia, hinn viðfræg'
liorgarstjóri New York borgar,
sló einnig á þann strenginn 1
ræðu sinni. Auk þess féllu hon-