Lögberg - 24.08.1939, Blaðsíða 6

fí
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. ÁGÚST, 1939.
Um daginn og
veginn
Eftir ólaf Friðriksson.
MARGIR HAUGAR frá forn-
öld eru kunnir í Noregi, sem
ekki hafa ennþá verið rann-
sakaðir, eða þá aðeins laus-
lega. Einn þessara hauga er
Raknahaugur í Raumaríki,
sem er eitt frjósamasta hérað
Noregs, og er í austur frá
Osló. Rakni er mannsnafn
og þýðir sækonungur, en eng-
ar sagnir eru skráðar um,
hver þarna muni vera heygð-
ur, en nokkur höfðingi mun
hann hafa verið, þvi haugur
þessi er stærstur allra hauga
á Norðurlöndum. Hann er
tuttugu stikur á ha>ð og níu-
tiu stikur að þvermáli. Hann
myndi ekki komast fyrir á
Austurvelli, því hann myndi
ná alveg að landssímastöð-
inni og Hótel Borg, og ekki
komast fyrir á hinn veginn, en
liggja nokkuð upp á veggina
á dómklrkjunni og Alþingis-
húsinu, og að norðanverðu
leggjast upp að húsunuin með-
fram Vallarstræti.
Fyrir mörgum árum gróf
fornfræðingurinn Lorange í
haug þennan og fann þar
hrossbein og nokkuð timbur,
en hann hafði ekki nema yfir
litlu fé að ráða og varð að
hætta við gröftinn. En nú
hefir verið ákveðið að nota 50
þús. kr. af atvinnubótafé
ungra manna til þess að grafa
í hauginn, og verða 35 menn
við það i sumar, því þetta er
geysilega mikið verk, og er
það undir yfirstjórn A. W.
Bröggers prófessors. í svona
haugum eru venjulega jarð-
hús úr tré, og hvílir haugbú-
init þar ásamt vopnum sínum
og öðrum góðum gripum.
Reynslan hefir sýnt, að jarð-
húsið er venjulega ekki í
miðjum haugnum, heldur ein-
hversstaðar út til hliðanna, og
er það sennilega til þess, að
haugbúinn fái frekar að vera
í friði, ef einhver hygst að
brjótast i huaginn, því langt-
um erfiðara verður með þvi
móti að finna jarðhúsið. Þess
má geta, að. menn hafa þózt
geta lesið af árshringum við-
arins, sem Lorange gróf upp
úr Raknahaugi, að hann hafi
verið feldur árið 931, þ. e. árið
eftir að alþingi var sett hér á
landi (en auðvitað er ekkert
samband milli þess viðburðar
og haugsins). Það er gert ráð
fvrir, að síðast í ágústmánuði
verði búið að brjóta hauginn,
og að þá fréttist, hvaða forn-
minjar þar hafa geymst.
•
F’ÁIR HAFA SÉÐ reiki-
stjörnuna Merkúr, og er hún
þó ein af þeim reikistjörnum,
sem sjá raá með berum aug-
um. I byrjun júlímánaðar var
hún lengst frá sólu, og mátti
sjá hana, þar sem dimm er
nótt (í löndunum hér fyrir
sunnan okkur) fram undir 10.
júlí, dálítinn tíma í rökkrinu.
Ef horft er í stórum kíki á
Júpíter (t. d. kíki eins og
sýndur hefir verið hér á Arn-
arhóli), sjást venjulega fjögur
stærstu tungl hans. En í
næstum heila stund 17. þ. m.
mátti horfa þannig á Júpíter,
að ekkert tunglanna sást.
Voru þá þrjú þeirra myrkvuð
að honum í einu, en það
fjórða var að fara framan við
hann og hvarf í birtuna af
honum. Nokkrir kíkjar eru til
nógu stórir hér á landi til
þess, að geta séð í þeim þessi
stærstu tungl Júpíters og
hringa Satúrnusar, þegar þeir
snúa vel við, en það gera þeir
nú, og ættu þeir, sem ráð hafa
á þessum kíkjum, að hafa það
hugfast, nú þegar nótt fer að
dimma, 23. júlí var Marz í
andstöðu við sólu og einna
næst jörðu, það sem hann get-
ur verið, og einna bjartastur.
Var hann þá (þar sem nótt
er dimm) bjartari en Júpíter
getur nokkru sinni verið.
•
FYRIR NOKKRU síðan kom
einkennilegt gras í ljós, í
grasarannsóknarstöð, í einni
af nýlendum Breta í Afríku.
Það var tegund af stjörnu-
grasi (Cynodon), en margar
tegundir af því eru vel kunnar
og eru ágætar fóðurtegundir,
og eru hafðar þar sem gera á
fallega grasvelli í skrúðgörð-
um í heitu löndunum, þar sem
tegundir, sem algengastar eru
hér í álfu, þrífast ekki fyrir
hita. Hafði eitt fræ þessarar
tegundar auðsjáanlega borist
í rannsóknarstöðina með
torfuskækli, er þangað hafði
hafði verið fluttur með ann-
ari grastegund, og var skækill
sá kominn nokkuð langt að,
innan úr Afríku, þar sem
mjög var þurviðrasamt. En
þarna í þessum nýju heim-
kynnum, þar sem vætan var
nóg, óx stjörnugrasið með fá-
dæmum. Það skýtur út
reglum eins og hrútaberja-
lyng, og varð ein renglan á
sex mánuðum 16 metra löng.
Var nú farið að leita að heim-
kynnum þessa grass, og fund-
ust þau brátt, og hafa síðan
verið gerðar víðtækar tilraun-
ir um ræktun þess. Þar sem
ekki vantar vætu, breiðist það
á örstuttum tíma yfir stórt
svæði, ef þau eru ekki gróin
áður, og eru dæmi þess að ein
jurt hafi á sex mánuðum
breiðst út yfir 8,000 ferfeta
svæði, en það er meira en
helmingi stærri víðátta en
garðarnir (flestir), sem
Reykjavikurbær leigir út, eða
jafnstórt og fjórði hluti Aust-
urvallar. Það er ágætt fóður-
gras, og verður um ■ stiku á
hæð, og af því hver einstakl-
ingur getur breiðst út með
svona miklum hraða, er álitið
að það sé alveg sérstaklega
gott til þess að græða með
uppblástur í heitu löndunum;
en spauglaust má vera að fá
það til sín í garða þar. Engin
íslenzk grastegund er skyld
þessu grasi, en flæðigrasið
(Spartína), sem nokkuð hef-
ir verið ritað um á islenzku,
er skylt þvi.
—Alþýðuhlaðið.
ísland er ómissandi
fyrir Norðurlönd
(Framh. frá hls. 5)
Það vekur undrun og aðdáun
aðkomufólks, að hér norður
frá skuli vera svo miklir og
skærir litir í náttúrunni og
svo margbreytilegir.
Seinna fengum við tækifæri
til þess að kynnast landinu
betur, er við fórum austur i
sveitir, og gátum virt fyrir
okkur hið mikilfenglega lands-
lag, bæði hraunmyndanirnar,
hinar víðáttumiklu flatneskj-
ur og fljótin, sem eru allmjög
stórfenglegri, en árnar okkar
í Danmörku.
Fyrir okkur er alt þetta
mikil viðbrigði, okkur, sem
erum vön því að ganga frá
ökrum inn í skuggasæla lundi
og garða.
Jafnvel fyrir þá, sem alt frá
æskudögum, hafa kynst ís-
lenzkum bókmentum, gefur
heimsókn til íslands nýja inn-
sýn í sögurnar og þann anda
sem þar birtist. Ættjarðarást
íslendinga geta menn t. d.
ekki skilið, nema að hafa séð
landið með eigin áugum, og
gert sér í hugarlund þá erfið-
leika, sem kynslóðirnar hafa
hér haft við að stríða.
Vitaskuld er auðvelt að sjá,
að þjóðin lifir á tímamótum
og margt er hér hálfgert,
gömlu og nyju ægir saman. En
hvar í heiminum er það 'ekki
svo? Hvar koma inenn í stór-
borgir svo eigi blasi fyrir aug-
um þeirra ummerki þeirrar
byltingaaldar er við lifum á?
Eg skal játa það, að mér
þótti það einkennilegt í munni,
að nefna dómkirkjuna ykkar
því nafni, er eg sá hve smá-
vaxin hún er, samanborið við
aðra ■ kirkju er bera það heiti.
En er eg kom í kirkjuna og
sá hve látlaus hún er hið
innra, þá gat eg betur felt
mig við þetta. Yfir kirkjunni
er strangur svipur, er eg kann
vel við. Mér þótti merkilegt
að virða fyrir mér skírnar-
font Thorvaldsens í kirkjunni.
einkum vegna þess hve krist-
mynd hans þar er með alt
öðrum svip en hin heimsfræga
kristmynd úr Frúarkirkju
okkar, þar sem listamaðurinn
hefir gert Krist svo blíðan í
svip og í'ramgöngu, að hann er
alt að því kvenlegur að sjá.
En hér er Kristur Thorvald-
sens kfrlmannlegur, þrótt-
mikill, með myndugleik þess
er valdið hefir, er með vilja-
krafti sínum beygir til hlýðni.
Er við mintumst á starf
Norræna félagsins, sagði borg-
arstjórinn:
Á þessuiii erfiðu tímum er
fsland ómissandi fyrir Norð-
nrlönd, fyrir menning þeirra
og erfðir er fsland friðland er
leita þarf tij^ Á þessum bylt-
ingatímum er ísland, þrátt
fyrir óblíðu náttúrunnar frið-
helgur gróðurreitur i úfnu
hafi.
öll hin 4 Norðurlöndin
liggja að löndum þar sem of-
beldi nútimans ríkir.
Það er því ekki nema eðli-
legt að menn reyni að verjast
ofbeldis-spillingunni með því
að leita til fornra menningar-
linda. Því hvað verður um
okkur, ef okkur tekst ekki að
standast það Ragnarökkur
menningarinnar, sem er yfir-
vofandi?
—Morgunbl. 29. júlí
Ef þér fáið grasgrænu á
hvíta skinnskó, er bezt að ná
henni burtu með spritti.
V eátmannakveðja
Eftir Árna G. Eylands
(Flutt á Gimli 7. ágúst 1939)
I.
Til vesturs yfir álana eg lagði inína leið
til landsins sem um aldir i hugsjá íslands beið.
Hér lásu menn í fyrndinni vínberin af viðum,
í vorum hugum sögnin er helgigylt á sniðum.
Hér Karlsefni og Leifuá þess lögðu fyrstu drög
að lund vor yrði hvergi við óraf jarlægð rög.
Hún fjnnur veg um úthöf og eyðimerkursanda
og inni í dýpstu frumskógum vonahörgar standa.
Eg kem um ver að heiman og vorsins kveðjur með,
frá völlum gamla landsins, á meðal ykkar treð.
Eg heilsa ykkur, landar, þér langfrændur og vinir
við lim af sama stofni erum, dætur Fróns og synir—
—í hvaða átt sem leiðirnar liggja og sundur ber.
Oss löngum þannig öllum við hinsta markmið fer,
að feðravéin rísa í roða og sólargylling,
þar rætast okkar vonir í tímans vídd og fylling.
•
II.
Menn héldu fyr að ísland væri auðnarvöldum háð,
að örfok myndu granda hverri sveit um feðraláð.
Menn héldu fyr að ísland þyrfti út börnin sín að bera,
þeim byðist engin framtíð í landi elds og frera.
Því kvöddu margir landið er kalt í inóti blés,
og kusu á öðrum ströndum að leita skjóls og hlés.
Það ósagt inun hver raunin i reyndinni var hörðust
að ráðast yfir höf, eða þeim er eftir vörðust.
Þið brutuð ykkur landnám um breiðan Vesturheim
og beittuð slíkuin handtökum að sögur fóru af þeim.
í kappsiglingu miljónanna kunnuð ekki að svifta.
I hverju máli létuð þið dáðir hlutum skifta.
Þótt fundir væru strjálir o'g fjarlægð dveldi mót,
við fréttum ykkar sigra og töldum meinabót.
Á meðal ykkar áttum við margsinnis að baki
þann manngildari bróður, sem veldur frægðartaki.
III.
Nú hefir skift um áttir svo heimalandsins börn
þar halda uppi sóknum er fyrrum skorti vörn.
Þau ganga hress að verki að græða foldar undir,
og grænum skógi hraunin, er frain líða stundir.
Til slíkra starfa þurfum við þéttskipaða sveit
og þekkingu sem bygð er á reynd og fræðaleit.
Því kný eg hér á hurðir að hvergi mun eg finna
oss kærfengnari liðstyrk, er djúpt skal plægja og vinna.
Við tökum saman höndum og treystum okkar heit,
])á trú er græðir sandana og brýtur grýttan reit,
er brúar jafnvel höfin svo heiinleið megi flytja
hver hugsun sem oss íætldist til fslands frama og nytja.
Þá rætast ykkar draumar og rausnarlegu boð,
þá ristir bárufalda ineð heillafarm mörg gnoð.
Þið sendið Fróni tækni ykkar, týgi góð og plóga,
svo tún og akrar blómgast í faðmi hlýrra skóga.
ÚRVALS!
This rare, old rye was especially distilled to
please your discriminating taste—try it !
■ Sfc/r/M
OLD RYE WHISKY
PRODUCT OF HIRAM WALKER & SONS, CANADA
DISTILLERS OF
HIRAM WALKER'S LONDON DRY GIN
No. 302—12 oz. $1.00 No. 301—25 oz. $2.15
No. 300—40 oz. $3.25
ThÍB advertisement is not inserted by the Government Liquor Control Commission. The
Commiseion is not responsible for statements made astoqualityof products advertised.