Lögberg - 07.09.1939, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. SEPTEMBER, 1939
------------í.ögt)erg---------------------
Geíið út hvern fimtudag af
THE COLUMJiLA PRESS, JjIMITED
695 Sargcnt Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., •
Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Liögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Teningunum er kaálað
Eftir að Adolf Hitler hafði að fuliu og öllu brugðist
bogalistin í því að koma fram vilja sínum með hótunum
gagnvart Póllandi, hleypti hann lausum öllum þeiin tor-
tímingaröflum, er hann átti yfir að ráða og réðst inn á
Pólland síðastliðinn föstudag; frá þeim tíma hefir rignt
eldi og brennisteini yfir þessa saklausu þjóð, og tundur-
sprengjur orðið þúsundum barna og kvenna að bana; slíkt
er tillag Fasismans til heimsmenningarinnar.
Heimurinn gengur þess nú vonandi ekki mikið lengur
dulinn hvat manna Adolf Hitler er; einn atburðurinn
eftir annan hefir skýrt og afdráttarlaust leitt það í ljós, að
hér er um fágætan, pólitískan stigamann að ræða, er sýnist
hafa tekið sér Nero til fyrirmyndar; völd í höndum slíkra
manna eru geigvænleg, og leiða óhjákvæmilega til firna og
vandræða.
Fyrirsláttur Hitlers um friðsamlegar samningatilraunir
við Pólland vegna Danzig, var fláræði eitt og annað ekki;
atburðir síðustu daga taka af öll tvímæli i því efni. Danzig
var aðeins notuð sem átylla eða yfirborðsréttlætiijg á herför
þýzkra Nazista gegn pólsku þjóðinni, því auðsætt er, að
markmiðið sjálft var hvorki meira né minna en innlimun
alls landsins.
Frá þeim tíina er Hitler kom til valda á Þýzkalandi
1933, hefir það verið nokkurn veginn einsætt hvert stefndi;
engin smáþjóð í nágrenninu gat verið daglangt óhult um
öryggi sitt, og nú er svo komið, að skuggi hinna þyngstu
örlaga flögrar yfir höfði allra þjóða heims, jafnt smárra
sem stórra; það krefst sameinaðs átaks, karlmensku og
kjarks, að kveða niður þann draug, sem nú ógnar gervaflri
siðmenningu mannkynsins; kveða hann þannig niður, að
hann aldrei að eilífu skjóti á ný upp kolli; slíkt verður
hlutverk hinna lýðfrjálsu þjóða hvað mikla baráttu, sem
Jiað kostar, og hvað mikla hlóðfórn.—
Ómælilegt hrygðarefni er það, hve lengi Adolf Hitler
leiðst það svo að segja átölulaust, að færa út kvíarnar og
auka veldi sitt á kostnað smærri og umkomuminni þjóða;
þó er nú á öllu öðru brýnni þörf en að fárast um slíkt;
megin markmiðið er það, að leggjast á eitt um ævarandi
útrýmingu Hitlerismans og þess alls, er í kjölfar hans
siglir og hefir siglt.
Adolf Hitler ber ábyrgð á Jiví einn hvernig málum nii
er komið, eins og Mr. Chamberlain lýsti yfir á sunnudaginn
í útvarpsræðu; alvarlega hugsandi mönnum stóð frá önd-
verðu geigvænlegur stuggur af taumlausum ofurmetnaði
Hitlers og fylgifiska hans á Þýzkalandi, og þóttust glögg-
lega sjá til hvers draga mundi; nú er það komið á daginn
hvers vænta mátti úr þeirri átt.
Enginn stjórnmálaleiðtogi hefir svo vitað sé svikið með
köldu blóði jafn mörg loforð og Adolf Hitler hefir gert;
hann hefir víst alveg áreiðanlega svikið þau öll.—
Mr. Chamberlain tilfærði í áminstri útvarpsræðu á
sunnudaginn eftirgreind dæmi sem sýnishorn upp á orð-
heldni Adolf Hitlers eða hitt þó heldur:
“Hann sór þess dýran eið, að virða í orði og anda
fyrirmæli Locarno sáttmálans; þann eið hefir hann rofið;
hann staðhæfði hvað ofan í annað, að hann hvorki vildi
né hefði í hyggju innlimun Austurrikis; þessa staðhæfingu
sína virti hann að vettugi; hann lýsti því ennfremur yfir
heitt og hátíðlega, að slíkt kæmi ekki til nokkurra mála,
að hann innlimaði Czecho-Slóvakíu i Þriðja rikið; reynslan
sannaði, að hér var einungis um fyrirslátt að ræða. Þegar
Hitler hafði endurheimt Sudetenland að afloknum Munich-
samningunum, lýsti hann því einnig hátíðlega yfir, að með
því væri lokið öllu tilkalli af sinni hálfu til frekara landrýmis
í Norðurálfunni; í þessu efni hefir hann, eins og áður,
gengið á bak orða sinna; hann lýsti þvi yfir, og lagði dreng-
skap sinn við, að sér kæmi ekki til hugar að leggja undir
sig eitt einasta pólskt fylki; hann lét sér ekki fyrir brjósti
hrenna, að svikja þetta líka; árum saman sór hann og sárt
við lagði, að hann væri hinn svarnasti óvinur Bolshevism-
ans; nú er hann fóstbróðir hans.” — Þarna er innri maður
Adolfs Hitlers allur eins og hann er; þetta átti að vera
fyrirmyndin; að öðrum kosti vofði fallexin yfir höfði!
Eftir að allar tilraunir Mr. Chamberlains og hinnar
brezku stjórnar í þá átt að miðla málum, og fyrirbyggja
heimsstyrjöld, höfðu reynst árangurslausar, og Hitler ráðist
inn á Pólland, ákvað stjórnin, er bundin var varnarsamn-
ingum við Pólverja, að segja Jiýzkalandi stríð á hendur;
Jietta gerðist árla á sunnudagsmorguninn; samskonar af-
Stofnið spari-innátæðu
við banka
Peningar ijðar ern öruggir og þér getiö
notað þá nær sem vill
Á tólf mánuðum lögðu viðskiftamenn inn
10,500,000 upphæðir í Royal Bank of
Canada; sönnun fyrir því trausti, sem
almenningur her til þessarar stofnunar,
sem hefir eignir yfir $800,000,000.
THE ROYAL BANK
OFCANADA
Eignir yfir $800,000,000 ________
stöðu tóku Frakkar, er einnig
höfðu heitið Pólverjum lið-
sinni, ef á land þeirra yrði
ráðist; hjá þessum þjóðum
háðum yar drengskaparorðið
allra orða æðst, og þessvegna
áttu þær ekki um annað að
velja, en skera upp herör. Að
sigur fylgi orðum þeirra og
athöfnum, er brennheit hjart-
ans þrá þeirra allra, er fyrir
brjósti bera verndun heilags
fæðingarréttar einstakra
manna sem heilla þjóða!
Aldarfjórðungur og mánuði
betur, er um garð genginn frá
því er heimsstyrjöldin frá 1911
hófst; við lok þess ægilega
hildarleiks mun fáa hafa órað
fyrir því, að mannkynið yrði
í dag statt á þeirri hrikalegu
Heljarslóð, sem nú er raun á
orðin. Enginn gengur þess
dulinn um hvað sá hildarleik-
ur, sem hófst þann 1. þessa
mánaðar, sé háður; mönnum
er það alveg Ijóst, að á hlið
Hitlerá, hins nýja Nerós Norð-
urálfunnar, berjist öll þau
þrældóms- og undirokunaröfl,
er ofmetnaðar vitfirringin
stemmir i þjónustu sina; á
hina hliðina þau máttarvöld,
er djarfmannlegast hafa um
aldaraðirnar haldið á lofti
fána frelsis og mannréttinda;
í þá fylkingu skipar sér ein-
huga hin canadiska þjóð, hug-
prúð, voldug og sterk!
Minning Sigurðar
Sigurðssonar skálds,
frá Arnarholti
Sigurður Sigurðsson, skáld,
frá Arnarholti er látinn. Hann
er mér minnisstæðari fremur
öðrum mönnum, sem eg hefi
kynst og ber tvent til. Hann
var snjallasta skáld þeirra
manna, er eg þekti, og hann
bar í hjarta sínu svo lifandi
og einlægan áhuga fyrir vel-
ferð íslands, atvinnuvegum
þess og menningu, að með af-
brigðum má telja. Þetta tvent
sannaði Sigurður hverjum
þeim, sem heyrði hann' og
þekti störf hans.
Sigurður réði yfir mætti og
fegurð íslenzkrar tungu í rík-
um mæli. Ást hans á tung-
unni féll svo undra vel saman
við ást hans og virðingu á
skáldskapnum. Þar mátti ekki
sjást blettur né hrukka,
hvorki í hugsun né formi.
Ljóð hans urðu strax kunn
um alt land fyrir hinn sér-
kennilega unað og innileik.
Hafa fá íslenzk skáld náð tök-
um á mýkra máli eða fínni
blæ, og víst er um það, að sá
andi, sem lá bak við línur og
stef Sigurðar, var frá þeim
einum komið, sem var skáld
af guðs náð. Þeir, sem lesa
“Lundinn helga,” “Hrefnu”
og “Lágnætti við Laxfoss,”
finna það, og þýðingarnar
“Vísur skrifarans” og “Far-
inn” sýna það sama.
Áhugi Sigurðar fyrir menn-
ingarmálum íslendinga varð i
mörgu séður, þótt hér skuli
eingöngu mint á það málið,
sem raunar allir þekkja:
Björgunarmál Vestmannaeyja.
Hann var þar hinn helzti
brautryðjandi, sem um lang-
an tima sparaði hvorki vinnu,
fé né andríki til þess að ryðja
Jiessu ináli braut, enda bar
hann það fram til glæsilegs
sigurs.
Þeir menn voru til, sem
fanst um skeið að Sigurði
yrði nokkuð tíðrætt um Jietta
mál, sem heyrðu þá frásögn
Sigurðar, er hann gaf mér og
hér fer á eftir, munu hvorki
álíta hann hafa talað of mikið
né of oft:
“Það kom nokkrum sinnum
fyrir í Vestmannaeyjum, þeg-
ar óvænt veður skullu á, að
flestir bátar björguðust nauð-
uglega með dauðhraktar skips-
hafnir — en einn eða fleiri
báta vantaði. Konur og börn
þeirra, sem vantaði, stóðu i
■fjörunni og grátbændu, ásamt
öðrum, um að farið yrði að
leita. Þá kom það fyrir, að
Jiessir sömu menn, sem voru
nýsloppnir í land úr sjávar-
háskanum, lögðu á stað út
aftur — en stundum fór svo,
að þeir komu sjálfir ekki
aftur.”
Sigurður sannfærði hvern
mann, sem hann náði til, um
það, að þessarar bónar mætti
ekki biðja hina aðframkomnu
sjómenn. Það væri ómenning.
Vildi þjóðin heita menningar-
þjóð, yrði að koma gott skip
með einvalaliði, sem verndaði
og bjargaði. Skipið kom og
þar með hafði Sigurður unnið
sigur í hjartfólgnasta áhuga-
máli sínu.
Sigurður var kvæntur önnu
Pálsdóttur Sigurðssonar prests
í Gaulverjabæ. Betri lifsföru-
naut hafa fáir menn fengið.
Kristján Einarsson.
—Mbl. 10. ágúst.
Baðátofa frá 1 2. öld
Þorleifur Jóhannesson
verkamaður frá Stykkishólmi,
sem hefir §tundum fengist við
fornleifarannsóknir og verið
með Jijóðniinjaverði, hefir
undanfarið unnið við forn-
leifarannsóknirnar i Þjórsár-
dal. Hann kom til bæjarins
i gær, og spurði Alþýðublaðið
hann, hvað rannsóknunum
þar eystra liði.
Þorleifur sagði þær fréttir,
að á Stöng hefðu nú verið
grafnar út bæjarrústir, skáli
eða stofa, og auk þess rústir,
sem sennilegt er að sé bað-
stofa. Er þetta bakhús og er
mjög lítið skemt, enda hefir
það fylst af vikri. Liggja
rennur meðfram báðum veggj-
um og út um gaflinn, sem
snýr frá skálanum. Er talið,
að botn þessara renna hafi
verið lagður með hellunu
Gólfið í þessari tóft hefir ver-
ið hellulagt.
Er þetta mjög merkilegur
fundur, og bendir byggingar-
lagið á, að baðstofan sé frá
12. öld. Gólf Jiessara rústa er
fulla 2 metra undir núverandi
grassverði. Baðstofan er talin
vera um 2 sinnum 3 metrar
að stærð. Eru veggir beggja
húsanna alveg óhrundir. Er
enn unnið að rannsókn þess-
ara rústa, en Þorleifur telur,
að hætta sé á, að rústirnár
eyðileggist i vetur, ef ekki
verður bygt yfir Jiær, en á
því telur hann inikla nauðsyn.
Roussell verkfræðingur hef-
ir stjórnað rannsóknunum á
Stöng.
Matthfas Þórðarson heldur
áfram rannsóknum að Skelja-
stöðum, en þar virðist bygð
hafa verið lengst. f kirkju-
garðinum hafa komið í ljós
um 60 beinagrindur. Um
húsaskipun á Jiessum stað er
enn lítið vitað; rannsóknirnar
eru enn ekki komnar svo
langt.
í Skollakoti er rannsóknum
að mestu lokið.
Bæði sænski vísindainaður-
inn og sá finski eru nú uppi
í Borgarfirði. Vinna þeir að
fornleifarannsóknum, annar
að Norðtungu en hinn að
Lundi.
—Alþýðubl. 9. ágúst.
MED MORGUNKAFFINU
Einn þeirra fjögra manna,
sem bjargaðist er enski kaf-
báturinn “Thesis” fórst, W.
C. Arnold, hefir altaf haft
með sér sérstakt lán í óláni.
Þegar hann var ungbarn í
vöggu brann vaggan hans, en
Arnold bjargaðist ómeiddur.
Hann hefir verið 12 ár í ,hern-
um og tvisvar sinnum lent í
sjávarháska. f bæði skiftin
bjargaðist hann á síðustu
stundu. Sama hepnin hefir
fylgt honurn á landi eins og
til sjós. Tvisvar hefir hann
komist í sporvagnsslys, þaf
sem fjöldi mannS særðist
meira eða minna. Hann slapp
ómeiddur.
Mesta hepni Arnolds var Jió
með honum er “Thesis” fórst.
En Arnold lætur lítið yfir sér
og vill sem minst um sjálfan
sig tala. —Mbl.