Lögberg - 12.10.1939, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. OKTÓBER, 1939
Á að vera íslenzk
fœða á Islandi?
Samvinnumenn hafa haft
fneginforustu um að gera
verzlurf landsmanna í einu
innlenda og réttláta. Þeir
hafa staðið fremstir í flokki
á nálega öllum sviðum um-
bótastarfsins í landinu á und-
angengnum 60 árum. Nálega
alls staðar hefir verið verið
hið sama, að skapa hið nýja
ísland á grundvelli hins forna,
þjóðlega starfs.
Eitt verkefnið er þó aðeins
hálfgert, og bíður eftir nýju
átaki. Og það er mikið verk-
efni, ekkert minna en valið á
daglegu brauði.
Eg hefi áður drepið á, hve
mikla hneigð myndarlegar og
gestrisnar húsfreyjur hafa i
þá átt að búa til fjölbreyttar
og áferðarfallegar sætar kök-
ur. Mikið af vinnuarði þjóð-
arinnar er eytt í hveiti og
sykur. Stundum er bætt við
allmiklu af smjöri og rjóma.
Þetta' verður dýr matur og
mörgum þykir hann gómsæt-
ur. En næringargildi og holl-
usta er hvergi nærri að sama
skapi.
Þegar íslendingar fóru að
eiga með sig sjálfir um 1874,
höfðu þeir í þúsund ár fyrst
og fremst lifað af framleiðslu
landsins. Það var fábreytt líf
og það var of þröngt í búi.
Drepsóttir, eldgos og hafísar
þjökuðu þjóðina mörgum
sinnum. Stundum hafði fólk-
ið hrunið niður unnvörpum
úr hungri og sjúkdómum, þeg-
ar verst g’ekk. En stofninn
lifði alt af, óskaddaður, hraust-
ir menn og fagrar konur, með
styrka og þróttmikla skapgerð.
f gömlum kirkjugörðum finn-
ast enn í tugatali höfuðskeljar
með tönnum, sem sýnast enn
nógu sterkar til að byrja aft-
ur starf í nýjum hreystimönn-
um.
Sú staðreynd, að íslenzka
þjóðin lifði heilbrigðu mann-
dómslifi öld eftir öld, þrátt
fyrir ytri erfiðleika, sanna á
alveg ótvíræðan hátt, að ís-
lenzk framleiðsla er holl og
góð fæða. Ef skynsandega er
a& farið, ætti framleiðsla
landsins að verða enn happa-
drýgri þjóðinni, af því að nú
er hægt að bæta við frá öðr-
um löndum ymsum holluin
fæðutegundum. Auk þess
framleiðum við nú margar á-
gætar fæðutegundir, sem for-
feðurnir kunnu ekki skil á.
Þar þarf ekki á að minnast
annað en grænmetið, sem er
að mestu ný framleiðsla og
hin ómetanlegu skilyrði til
aldinræktar í sambandi við
jarðhitann. Þess vegna á að
vera hægt, fyrir þær kyn-
slóðir, sem eiga eftir að fæðast
upp í landinu, að lifa miklu
hollara og betra lífi af fram-
Ieiðslu landsins, heldur en
nokkurn tíma fyr. Ef þetta
tekst ekki, er það af því að
menn vilja ekki sjá eða heyra,
hversu landið býður mörg og
heilnæm gæði.
Nú er starfandi nefnd
heilsufróðra manna, undir
forustu Skúla Guðjónssonar,
lífefnafræðings í Árósum. Sú
nefnd á að finna, ef svo mætti
segja, fræðilega, hversu á að
búa til matseðil islenzku þjóð-
arinnar. Þar á að meta gildi
alls, sem landið getur fram-
leitt, og bæta síðan við því,
sem með réttum rökum þarf
að flytja inn frá öðrum lönd-
um. Það má gera ráð fyrir,
að fiskmeti, kjöt í mörgum
myndum/ egg, mjólkurvörur,
lýsi og garðmeti, verði aðal-
kjarninn í hinni endurfæddu
íslenzku fæðu. Það má búast
við að kaffi, sykur, tóbak og
vín muni fá lítið rúm á þess-
um matseðli. Sennilega verð-
ur ein höfuðbreyting frá
gamla fæðinu í því fólgin, að
nýmetið kemur í stað nokkurs
af hinum gamla, saltaða mat.
Breytingin mun ekki verða
auðveldlega framkvæmd. Ef
til vill kemur bezti liðsaukinn,
þegar mæður og feður sjá að
börn þeirra verða hraustari og
mannvænlegri af hinum nýja,
íslenzka mat, heldur en á með-
an þau lifðu af smjörlíki,
hveitibrauði, sætum kökum,
kaffi, sykri, sætsúpum og
“uppbökuðum sósum.”
Samvinnumenn landsins
hafaj meira en hálfa öld tekið
fyrir hverja nýjung af annari
og gert þær íslenzkar og þjóð-
nýtar. Hér er fyrir höndum
ein hin þýðingarmesta endur-
bót, að uppgötva að nýju á-
gæti islenzkrar fæðu, að ala
aftur upp börn með heilum,
hvítum tönnum, svo sterkum
að þær verði óskemdar í
kirkjugörðunum eftir nokkur
hundruð ár. Þá hefir fslend-
ingurinn í annað sinn lært að
lifa vel og fagurlega í sínu
eigin landi. J. J.
—Samvinnan.
flMHERST
- 25°z-$2:!i
40 oz. $4^0
25 oz. $2-80
(UUHERST CRVSTHL oBv W
25 oz. $2.4U
40 oz. $3.55
is not published or displayed
or bv the Government of A1
M I
Sorglegt slys á
Winnipegvatni
Það hörmulega slys. varð í
nánd við fiskiverstöð nokkra,
norður á Winnipegvatni, að
þar druknaði íslenzkur mað-
ur á bezta aldri, Kristján
Finnsson, frá Selkirk. Var
með öðrum manni til á all-
stórum mótorbát. Höfðu þeir
kænu aftan i, er slitnaði úr
togi. Veður var afarhvast og
öldugangur mikill. Voru þeir
félagar í þann veginn að ná í
kænuna, er Kristjáni varð
skyndilega fótaskortur og féll
útbyrðis. Kallaði þá félagi
hans til hans, að halda sér
uppi á sundi og hann skyldi
tafarlaust koma björgunar-
kaðli til hans. En í sömu
svifum reið yfir feikna mikil
bylgja, er alt virtist ætla að
keyra í kaf. Þegar ólag það
var hjá farið, var Kristján
hvergi sjáanlegur, og sázt ekki
koma upp aftur. Þetta skeði
að morgni hins 9. sept. Leit
var hafin tafarlaust og fanst
lík Kristjáns ekki fyrri en
þann 21. sept., og þá rekið
upp á smá-eyju, tíu mílur í
burtu frá þeim stöðvum þar
sem slysið vildi til. —- For-
eldrar Kristjáns eru þau Guð-
jón Finnsson og Guðrún
Grímsdóttir, hjón búsett i
Selkirk. Eftirlifandi systkini
eru : Grimur, í Wynyard; Ein-
ar, að Mozart; óskar Eggert,
Grímur ólafur Pá, Finnur og
.Tón Friðfinnur, heima með
foreldrum sínum; og Friðrika,
lærð hjúkrunarkona, næst
yngst systkinanna, stundar
hjúkrunarstörf í bænum New
Ulm, Minnesota. — Kristján
var einn af eldri bræðrunum,
39 ára gamall, röskleika mað-
ur og vænn drengur. Mikil
hluttekning með foreldrum og
systkinum, í tilefni af þessu
sorglega slysi. Jarðarförin
undir umsjón útfararstofu
Gilbarts, fór fram frá heimili
þeirra Finnsons hjóna þ. 23.
sept. Séra Jóhann Bjarnason
jarðsöng. Greftrað var i reit
Finnsons fjölskyldunnar í
grafreit Gimli-safnaðar.—Þau
hjón og börn þeirra þakka
hjartanlega hluttekning alla
og fagrar blómagjafir við út-
förina.—‘(Fréttarit. Lögb.).
Dánarfregn
Eftir hádegið 25. sept. síð-
astliðinn, lézt á almenna
spítalanum í Foam Lake,
Sask., frú Jónína Guðleif Guð-
mundsdóttir Einarson, og var
jarðsungin af undirrituðuin
27. ]>. m. frá heiinili Guð-
mundar Stefánssonar í Krist-
nesi. Hún var jarðsett í graf-
reitnum þar í bygðinni.
Jónína sál. var fædd að
Klauf í Staðarbvgð í Eyjafirði
14. júlí árið 1863. Eftirlif-
andi maður hennar heitir Jó-
hann Einarsson og er búsettur
i grend við Edfield, Sask. Þau
hjón fluttU til Amerjku fyrir
fimtíu árum síðan. Má þess-
vegna telja þau með frum-
herjum Vesturlandsins.
Þeim hjónum varð fjögra
sona auðið og eru þeir allir á
lífi, sem heita:
Haraldur, sem býr með föð-
ur sinum að Edfield, Sask.
Oskar, búsettur í Portland,
Ore.
KAUPIÐ AVALT
LUMBER
hj&
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
Elias og Guðni, sem eiga
heima annarsstaðar í Oregon-
ríki.
Auk ekkjumannsins, þess-
ara sona og annara skyld-
menna, syrgir ein systir frá-
fall þessarar valinkunnu og
öldnu konu. Hún heitir Jó-
sefína Stefánsson og á heima
hjá svni sínum, Guðmundi,
þar sem jarðarförin fór fram.
Jónína sál. var góð og guð-
elskandi kona og er sárt syrgð
af öllum ástvinum sínum og
vinum.
Blessuð sé minning hennar.
Carl J. Olson.
Tækifæri álökur
Við heimför vinar míns
Heim eg rétti hönd 4neð þér,
hugans léttu svifi,
segðu fréttir satt fr^ mér—
segðu’ að Grettir lifi.
4-
Til Hjálmars Þorsteinssonar
Minning skartar skugga svið,
skín þar bjartast yfir,
af því margt er áttum við
enn í hjarta lifir.
Oft við glaum þó eldist menn,
æsku naumast týna,
meðan straumar andans enn
eiga drauma sina.
4-
EHIi hvergi feygir ferg—
flest þó ergjur níði —
stuðla-berg i beini’ og merg
bezta dverga smíði.
Elli gallann óttast sízt,
æskan karlinn styður;
ef hann hallast—eitt ei^ víst—
ýmsir falla niður.
4-
Prestar börðust
Kenning vandast kirkju reyks,
hvar skal standa-—ef þolum?
þegar andar ódauðleiks
eiga i handaskolum.
4-
Þó að deyi margir menn,
mjóa er sveiginn sneiða;
sólskins megin eg fer enn
yfir veginn hreiða.
4-
Við frétt nm andtát O. T.
Johnson, fgrv. ritstjóra
Heimskringln.
Andans skarta öfl þín hér,
ekki margt er grafið.
óður hjartans yl þér ber
yfir svarta hafið.
Þrotna völdin þungu kífs,
—það eru gjöld og bætur
þar sem öldur ljóss og lífs
lyfta tjöldum nætur.
4-
777 Þóru frænkn
Málið stirðnar — minnið þver,
mynd á orðum dvinar.
Frosið hafa í höfði mér
hringhcndurnar mínar.
Þó skal ei um þetta fást,
það mig stundum dreymdi:
Að hjartans lifi lengi ást
á laginu sem eg gleymdi.
Hér þó klór nvitt hrörni senn,
hugur rór er yfir:
Hugsjón stór mun endast enn
ef hún Þóra lifir.
Pálmi.
Líknarsamlag
Winnipegborgar
Framkvæmdarstjórn Líkn-
arsamlags , Winnipegborgar,
Federated Budget, hefir opin-
berlega tilkynt, að hin árlega
fjársöfnun hefjist að þessu
sinni þann 31. október og
standi yfir til þess 5. nóvem-
her, að báðum dögum með-
töldum. Aðstæður eru víða
þröngar, og olnbogabörnin
mörg, sem hjálpa verður; þó
er hér um slíkt mannúðarmál
að ræða, að allir, sem eitthvað
geta látið af mörkum, mega
ekki undir neinum kringum-
stæðum láta . undir höfuð
Ieggjast að gera það. Mr. C.
S. Gunn er formaður líknar-
samlagsins, en R. L. Denison
er yfirumsjónarmaður fjár-
söfnunarinnar, en vara-for-
maður er Mr. G. O. Vale.
Fjárhæð sú, sem stefnt er að,
nemur $336,000.00, en það
sem ætlast er til að almenn-
ingur leggi til í frjálsum sam-
skotum hleypur upp á $305,-
000.00.—
Veturinn fer senn í hönd
og hann verður harðhentur á
þeim; sem bágt eiga, nema því
aðeins, að þeim sé látin að-
stoð í té.
TVEIR GÓÐIR
í hraðlest í Belgíu sitja tveir
vel klæddir menn saman í
klefa og tala um landsins gagn
og nauðsynjar. Alt í einu
segir annar þeirra að sig langi
til þess að mæla ferðatösku
hins, svona að gamni sínu.
Hann dregur meterstokk upp
úr vasa sínum og fer að mæla
töskuna.
—Þetta erj undarlegur mað-
ur, hugsar hinn. Hann hlýt-
ur að vera eitthvað geggjað-
u r.
Þá segir sá með meterstokk-
inni:
—Ferðakistan yðar er 7
sentimetrum of löng til þess
að þér getið haft hana ókeypis
í fari yðar. Eg er járnbraut-
areftirlitsmaður og verð að
sekta yður um 5 franka.
—Jæja, viljið þér ljá mér
meterstokkinn yðar svo að eg
geti sjálfur athugað þetta.
—Gerið þér svo vel.
—Eg er umsjónarmaður
vogar og mæliáhalda. Og þar
sem eg sé, að meterstokkur
vðar er ekki löglega stimplað-
ur, og því ekki löggilt mál, þá
hefir mæling yðar enga þýð-
ingu. Að öðru leyti er það
embættisskylda mín að sekta
yður um 50 franka. Viljið þér
gera svo vel að segja mér hvað
þér heitið.
Þá hljóðnaði hinn.
—Lesbók Mbl.